Biologia zapylania roslin II 13 Nieznany (2)

background image

Biologia zapylania roślin
Wykład II Prof. Dr hab. Małgorzata Stpiczyoska

13.10.2010

Kwiaty – historia naturalna


Rozmnażanie roślin kwiatowych jest „kłopotliwe”:

Osobniki są nieruchome i wymagają zewnętrznych przenośników pyłku.

Większośd roślin jest hermafrodytyczna, co może prowadzid do samozapylenia.

Zważywszy modularną budowę roślin, produkcja gamet musi odbywad się w rozmaitych kombinacjach
czasowych i przestrzennych.


Funkcje kwiatu:

 Pierwotne:

Rozwój/ochrona zalążków i nasion

Rozwój i uwalnianie ziaren pyłku

Recepcja męskich gametofitów przez znamię słupka

 Wtórne:

Ochrona słupków i pręcików

Zwiększenie skuteczności zapylania

Przystosowanie służące zachowaniu równowagi pomiędzy samo- i obcopylnością


Nowe możliwości badania ewolucji kwiatów

Odkrycie świetnie zachowanych osadów – możliwośd porównania z żyjącymi roślinami, określenie wieku
skamielin

Molekularna filogenetyka i molekularna genetyka rozwojowa Arabidopsis


Skąd pochodzą okrytozalążkowe?

Archaefructus sp. (np. A. sinensis)

najstarsza roślina kwiatowa
ok. 125 mln lat temu
rozdzielnopłciowe kwiatostany


Jak powstał kwiat okrytonasiennych?

Teoria euanthium (szyszko kwiatowa)

Teoria pseudanthium (kwiatostanowa)


Skąd wziął się kwiat?

Amborella sp. (np. A. trichopoda)
Owocolistki zamknięte tylko przez wydzielinę
Aparat jajowy z 3 synergidami
Brak naczyo
Brak olejków eterycznych
Funkcjonalnie dwupienna


Kwiaty o budowie prymitywnej

Nymphaea alba


Ewolucja kwiatu

 Korzystne innowacje (kluczowe)

 Duża radiacja i duże klady,
 Lecz powolna ewolucja, na początku cechy labilne:

Podwójny okwiat

Zrośnięcie elementów okwiatu

Synkarpia (z wielu – jeden słupek)

Cienkośrodkowe zalążki asteridy

background image

Zrośnięte korona i pręciki

Symetria grzbiecista

 „Lokalne” innowacje

 Istotne tylko dla kilku rodzajów/rodzin, tzw. „martwe kooce”

Prętosłup, polinaria (Orchidaceae, Stapeliowe)

Rozwój zalążków, zapylenie i zapłodnienie (Orchidaceae)

Hyperstigma (Monimiaceae)

Zrośnięte działki (wielokrotna ewolucja, ale tylko w subkladach)


Główne tendencje w ewolucji kwiatów:

 Okwiat
 Symetria
 Synorganizacja, czyli możliwośd zrastania się elementów kwiatu


Budowa kwiatu:

 Dno kwiatowe (recaptuculum)
 Okwiat ( kielich, korona, listki okwiatu)
 Pręcik (nitka, główka, dwa pylniki, łącznik
 Słupek (zalążnia, szyjka, znamię)


Rozwój primordiów w ściśle uporządkowany sposób:

Spiralne

Okółkowe


Nieznaczne różnice w położeniu i rozwoju poszczególnych elementów:

 Możliwośd zrastania się (synorganizacja)
 Architektura kwiatu
 Sposób i skutecznośd zapylania / typ zapylania
 Czas / sposób uwalniania pyłku
 Wzrost i dojrzewanie zalążków
 Sposób otwierania / dojrzewania zalążni i rozsiewania nasion
 Możliwośd wielokrotnego zamykania i otwierania kwiatu


Tożsamośd poszczególnych organów kwiatu kontrolowana przez kombinację trzech klas genów ABC (MADS-box)

C – słupek

B i C – pręciki

B i A – działki kielicha


Lacandonia schismatica

Endemit bezzieleniowy, kłączowy


Symetria kwiatu:

 Promienista
 Grzbiecista (kwiaty zygomorficzne)
 Enancjostylia
 Dwuboczna
 Asymetria

Symetria kwiatu determinuje zachowanie zapylaczy.
W kwiatach o symetrii grzbiecistej:

Ochrona pręcików

Precyzyjne usuwanie / deponowanie pyłku


Okwiat:

Niezróżnicowany

Z podziałem na kielich i koronę

* przykoronek – passiflora, narcyz, goździk

background image

* osklepki – szorstkolistne, niezapominajki
* przykieliszek


Synorganizacja:

 Kielich: Fabaceae, Asteraceae, Lamiaceae, Solanaceae
 Korona: Gentianaceae, Caryophyllaceae, Asteraceae, Lamiaceae
 Pręciki przyrośnięte do płatków korony


Funkcje ochronne:

 Włoski kutnerowe (kutnerowate) – izolator

Zawierają kryształy szczawianu wapnia

 Wodny kielich Spathodea campanulata


Powabnia:

Petrea volubilis
Clerodendrum trichotomum
Amherstia nobilis
Lilium sp.
Ophrys sp.


Kwiat pułapkowy – Coryanthes speciosa

Udział w uwalnianiu pyłku

“eksplodujące” kwiaty lucerny
„pyłkowa katapulta” Cornus canadensis

Udział w rozprzestrzenianiu owoców

Ohna, Dipterocarpus


Ułatwianie kiełkowania pyłku

Kielich – hyperstigma
Hennecartia omphalandra (Monimiaceae)


Wtórna prezentacja pyłku

Acrotriche serrula


Zredukowany okwiat u roślin wiatropylnych

Ewolucja w kierunku wtórnych uproszczeo

Wolffia angusta – hydropylnośd
Rhizanthella gardneri – podziemna


Kwiaty giganty

Rafflesia arnoldi
Victoria amazonica
Stapelia gigantea
Aristolochia grandiflora


Ewolucja gigantyzmu kwiatów:

 Ewoluowały kilkanaście razy
 Skutecznośd zapylania > koszty inwestycji w gigantyczne struktury
 Przystosowane do zapylania przez małe chrząszcze i muchy padlinowe
 Protogyniczne
 Termogeniczne
 Zwodnicze
 Pułapkowe lub z dużą ilością miejsca wewnątrz
 Większy kwiat = częstsze odwiedziny zapylaczy

background image

 Łatwiej utrzymują wyższą temperaturę
 Bardziej przypominają padłe zwierzęta
 Muchy chętniej składają tam jaja


Pseudanthia – kwiatostany imitujące kwiaty

Chaber, jarzmianka


Liście przykwiatowe jako powabnia

„spata” – liśd
Osmofor – organ produkuje zapach


Liście powabniowe

cyanthium (kwiatostan)

wilczomleczowate (gwiazda betlejemska)
opszaniec zwyczajny (gajowy)


Ekspresja płci

Catasetum barbatum
C. pileatum
Olejki eteryczne – euglozyny – pszczoły


U roślin dichogamicznych stadia dojrzałości pręcików i słupków są rozdzielone w czasie.

Protandria
Protogynia


Pręcikowie

Mnogie: maki


Funkcjonalne zróżnicowanie tetradynamicznych pręcików u Brassica – zwiększenie skuteczności zapylania

Heretanteria

Couropita


Synorganizacja

Nepethes, Montrouziera gabrielli
Stephania japonica


Prętosłup u Orchidaceae
Pollinia Ludisia discolor

* u storczyka najczęściej 1 płodny pręcik

u obuwika 2


Korelacja pomiędzy sposobem uwalniania pyłku i zapylania

Większe zapylacze – szerokie pręciki otwierające się do wnętrza kwiatu

Kwiaty muchówkowe – porowate szczeliny z masą pyłkową

Kwiaty pszczele – ruchomo osadzone pylniki, „buzz polination”

Wiatropylne – wiotkie nitki, bardzo szerokie szczeliny


Buzz polination

Anemofilia czy entomofilia?

Szczelinowate pylniki Solanum sp.

Pierwotna i wtórna* prezentacja pyłku

* astrowate, słonecznik

background image

Pylniki:

Epiderma

Warstwa włóknista

Warstwa/-y pośrednia/-e

Tapetum


Wyrostki pyłku – egzyny

Np. u ślazowatych, dyniowatych


Pyłkowina – zlepiony pyłek – jeden ze sposobów transportu

Melisopaleologia – nauka o miodach

Miody odmianowe


Staminodia

Pręciki, które utraciły pierwotną funkcję
Nie produkują płodnego pyłku
Commelia erecta
Funkcje:

Ochrona przed samozapyleniem

Ochrona zalążni podczas wizyt zapylaczy (orlik)

Wabienie zapylaczy (bodźce wizualne i zapachowe)

Produkcja sterylnego pyłku lub wytwarzanie nektaru (pożywienie dla zapylaczy)

Naśladownictwo pręcików


Słupkowie

Znamiona

Znamię jest receptywne, kiedy rozpoczyna się faza żeoska
Brodawki – papille na znamieniu u passiflory

Znamię mokre - Lantana camara, szachownica
Znamię suche – szorstkolistne
Znamiona w kwiatach klejstogamicznych* (samozapylenie w pąku)

* kwiaty chasmogamiczne – normalnie otwierające się


Zapylenie kwiatu pomidora kamertonem


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Biologia zapylania roslin I 06 Nieznany (2)
Biologia zapylania roslin XII 0 Nieznany (2)
Biologia zapylania roslin V 03 Nieznany (2)
Biologia zapylania roslin XIII Nieznany (2)
Biologia zapylania roslin X 08 Nieznany (2)
Biologia zapylania roslin VII 1 Nieznany (2)
wykl 13 fizj roślin, biologia, fizjologia roślin
Wykład 5, Biologia UWr, II rok, Biologia Komórki Roślinnej
Laboratorium V biologia, z góry, Rok II, Fizjologia roślin
cwiczenia - notatki, II ROK, III SEMESTR, Biologia komórki roślinnej
Biologia Cwiczenia 11 id 87709 Nieznany (2)

więcej podobnych podstron