S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

104

Sprawdzian z działu

Demografia i osadnictwo

Grupa I

ZaDanIe 1 (0–4 p.)

Na podstawie analizy danych zamieszczonych w tabeli oznacz literą P zdania zawierające informacje

prawdziwe, a literą B zdania z informacjami błędnymi.

Kontynent

Ludność

Wzrost liczby

ludności

1950–2010 w %

1950

2010

mln

%

mln

%

Europa

545

21,6

745

11,0

37

Azja

1415

56,0

4075

60,1

188

Afryka

220

8,7

992

14,6

351

Ameryka Północna

226

9,0

342

5,0

52

Ameryka Łacińska

160

6,3

591

8,7

269

Australia i Oceania

13

0,5

35

0,5

167

Świat

2523

100,0

6780

100,0

168

Źródło: Tablice szkolne. Geografia, Adamantan 2010.

a) W latach 1950–2010 największy na świecie przyrost naturalny występował

w Afryce.

b) Społeczeństwa europejskie znajdują się w tej samej fazie rozwoju

demograficznego co ludność Ameryki Łacińskiej.

c) W latach 1950–2010 największy na świecie przyrost ludności w liczbach

bezwzględnych miał miejsce w Azji.

d) Spadek udziału mieszkańców Europy w ogólnej liczbie ludności świata wynika

z ujemnego przyrostu naturalnego występującego w większości krajów europejskich.

ZaDanIe 2 (0–4 p.)

Przyporządkuj opis odpowiadający każdej fazie rozwoju demograficznego.

1. II

A. Niski współczynnik urodzeń przy równoczesnym wzroście współczynnika

zgonów obniża przyrost naturalny.

2. III

B. Gwałtowny spadek współczynnika urodzeń i niewielki spadek

współczynnika zgonów powodują spadek przyrostu naturalnego.

3. IV

C. Wysoki współczynnik urodzeń przy zmniejszającym się współczynniku

zgonów powoduje gwałtowny wzrost przyrostu naturalnego.

4. V

D. Bardzo wysoki współczynnik urodzeń i współczynnik zgonów przyczyniają

się do bardzo niskiego przyrostu naturalnego.

E. Spadek współczynnika urodzeń przy utrzymującej się wielkości

współczynnika zgonów obniża przyrost naturalny.

1.

2.

3.

4.

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

105

ZaDanIe 3 (0–2 p.)

Na rysunku przedstawiono zmiany wielkości wskaźników w poszczególnych fazach rozwoju demogra-

ficznego. Podaj numer, którym na rysunku oznaczono zmiany:

Zmiany wskaźników demograficznych

0‰

I faza

II faza

III faza

IV faza

V faza

10‰

20‰

30‰

40‰

50‰

60‰

1

2

3

4

a) stopy zgonów

nr

b) liczby ludności

nr

ZaDanIe 4 (0–2 p.)

Na podstawie opisu rozpoznaj region imigracyjny i podaj nazwę tego regionu, wybierając spośród niżej

wymienionych.

Region: Azja Południowo-Wschodnia i Australia; Europa Zachodnia; kraje nad Zatoką Perską; Stany Zjednoczone
i Kanada

a) Obszar atrakcyjny ze względu na wysoki poziom życia i swobody demokratyczne. Najchętniej przyj-

mowani są tu specjaliści różnych dziedzin gospodarki i nauki o bardzo wysokich kwalifikacjach.

Region ...............................................................................................................................................................................................

b) Region atrakcyjny ze względu na dynamicznie rozwijającą się gospodarkę i chłonny rynek pracy, za-

równo dla niewykwalifikowanej, jak i wysoko kwalifikowanej siły roboczej.

Region ................................................................................................................................................................................................

ZaDanIe 5 (0–2 p.)

Spośród wymienionych państw wybierz to, do którego w ostatnim okresie:

a) emigruje najwięcej Polaków ........................................................................................................................................
b) migracje Polaków są niewielkie .................................................................................................................................

Państwa: Kanada, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

106

ZaDanIe 6 (0–4 p.)

Wymienione obszary świata podziel na regiony o:

a) dużej gęstości zaludnienia spowodowanej korzystnymi warunkami do produkcji żywności

1. ...................................................................................... 2. ......................................................................................

b) dużej gęstości zaludnienia wynikającej z koncentracji przemysłu i usług

1. ...................................................................................... 2. ......................................................................................

c) małej gęstości zaludnienia spowodowanej niekorzystnymi warunkami termicznymi

1. ...................................................................................... 2. ......................................................................................

d) małej gęstości zaludnienia wynikającej z braku dostatecznej ilości wody

1. ...................................................................................... 2. ......................................................................................

Obszary: dolina i delta Nilu, Grenlandia, Jawa, Orkady Południowe, Nizina Niemiecka, Półwysep Arabski, Wielka Kot-
lina, wschodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych

ZaDanIe 7 (0–1 p.)

Wpisz odpowiednią nazwę bariery osadniczej, której dotyczy opis.

Bariera

............................................................................

stanowi bezwzględny warunek życia; przez swój nadmiar lub de-

ficyt bezpośrednio wyznacza granice ekumeny.

Bariera: świetlna, termiczna, wysokościowa, wodna

ZaDanIe 8 (0–4 p.)

Przeczytaj uważnie poniższe zdania, a następnie przy zdaniu prawdziwym wstaw literę P, a przy błęd-

nym B.

a) Około połowy ludności świata mieszka w strefie do 200 km

od wybrzeży morskich.

b) Przyczyną dużej gęstości zaludnienia w strefie równikowej jest niewielka,

ale wystarczająca dla człowieka ilość wody.

c) Brak stałych osiedli ludzkich położonych powyżej 2000 m n.p.m. wynika

z małej ilości opadów.

d) Na terenach intensywnej eksploatacji surowców mineralnych gęstość zaludnienia

jest niewielka ze względu na duży stopień degradacji środowiska.

ZaDanIe 9 (0–1 p.)

Podaj, który z wymienionych kręgów kulturowych charakteryzuje się wartościami demokratycznymi,

kultem przedsiębiorczości i tradycjami wolnościowymi.

Kręgi kulturowe: angloamerykański, indyjski, islamski, wschodniosłowiański

Krąg kulturowy ..........................................................................................................................................................................

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

107

ZaDanIe 10 (0–4 p.)

Uzupełnij tabelę informacjami dotyczącymi regionalnego zróżnicowania procesów urbanizacyjnych.

Lp. Obszar

Współczynnik urbanizacji

Cechy rozwoju miast

1.

około 20%

powolny rozwój miast

2. Azja Południowo-Wschodnia

i Południowa

powyżej 40%

3.

powyżej 80%

szybki rozwój wielkich

aglomeracji

4.

Ameryka Północna i Europa Zachodnia

spadek liczby mieszkańców

wielkich miast

ZaDanIe 11 (0–4 p.)

Uzupełnij zdania odpowiednimi terminami.

a) Unowocześnianie i odnawianie zabudowy przy równoczesnym adaptowaniu jej
do nowych funkcji to ...............................................................
b) Przenoszenie się zamożnych mieszkańców miast na tereny wiejskie powoduje
przekształcanie się podmiejskich wsi w przedmieścia, nazywane ............................................................
c) Gwałtowny rozwój wielomilionowych aglomeracji określa się jako .........................................................
d) Wzrost współczynnika urbanizacji spowodowany głównie brakiem miejsc pracy
w rolnictwie, nie zaś rozwojem pozarolniczych działów gospodarki, to urbanizacja

...............................................................

ZaDanIe 12 (0–4 p.)

Znajdź i podkreśl cztery błędy zamieszczone w poniższym tekście.

Współcześnie najwięcej wielomilionowych miast znajduje się w Ameryce Północnej. Bardzo szybki
rozwój wielkich miast jest charakterystyczny dla krajów wysoko rozwiniętych. Z kolei w krajach roz-
wijających się wielkie miasta wzrastają zdecydowanie wolniej, ponieważ migracje ludności wiejskiej
do tych miast są niewielkie.

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

108

Sprawdzian z działu

Demografia i osadnictwo

Grupa II

ZaDanIe 1 (0–4 p.)

Na podstawie analizy danych zamieszczonych w tabeli oznacz literą P zdania zawierające informacje

prawdziwe, a literą B zdania z informacjami fałszywymi.

Kontynent

Ludność

Wzrost liczby

ludności

1950–2010 w %

1950

2010

mln

%

mln

%

Europa

545

21,6

745

11,0

37

Azja

1415

56,0

4075

60,1

188

Afryka

220

8,7

992

14,6

351

Ameryka Północna

226

9,0

342

5,0

52

Ameryka Łacińska

160

6,3

591

8,7

269

Australia i Oceania

13

0,5

35

0,5

167

Świat

2523

100,0

6780

100,0

168

Źródło: Tablice szkolne. Geografia, Adamantan 2010.

a) Mieszkańcy Europy znajdują się w III fazie rozwoju demograficznego.

b) W latach 1950–2010 w Afryce wystąpiła eksplozja demograficzna.

c) W latach 1950–2010 największy na świecie przyrost ludności w liczbach

bezwzględnych miał miejsce w Azji.

d) Niewielki przyrost udziału mieszkańców Ameryki Łacińskiej w ogólnej liczbie

ludności świata w latach 1950–2010 świadczy o IV fazie rozwoju

demograficznego ludności tego kontynentu.

ZaDanIe 2 (0–4 p.)

Każdej fazie rozwoju demograficznego przyporządkuj odpowiadający jej opis.

1. II

A. Niski współczynnik urodzeń przy równoczesnym wzroście współczynni-

ka zgonów obniża przyrost naturalny.

2. III

B. Gwałtowny spadek współczynnika urodzeń i niewielki spadek

współczynnika zgonów powodują spadek przyrostu naturalnego.

3. IV

C. Wysoki współczynnik urodzeń przy zmniejszającym się współczynniku

zgonów powoduje gwałtowny wzrost przyrostu naturalnego.

4. V

D. Bardzo wysoki współczynnik urodzeń i współczynnik zgonów

przyczyniają się do bardzo niskiego przyrostu naturalnego.

E. Spadek współczynnika urodzeń przy utrzymującej się wielkości

współczynnika zgonów obniża przyrost naturalny.

1.

2.

3.

4.

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

109

ZaDanIe 3 (0–2 p.)

Na rysunku przedstawiono zmiany wielkości wskaźników w poszczególnych fazach rozwoju demogra-

ficznego. Podaj numer, którym na rysunku oznaczono zmiany:

Zmiany wskaźników demograficznych

0‰

I faza

II faza

III faza

IV faza

V faza

10‰

20‰

30‰

40‰

50‰

60‰

1

2

3

4

a) stopy urodzeń

nr

b) przyrostu naturalnego

nr

ZaDanIe 4 (0–2 p.)

Na podstawie opisu rozpoznaj region imigracyjny i podaj nazwę tego regionu, wybierając spośród wy-

mienionych.

Region: Azja Południowo-Wschodnia i Australia; Europa Zachodnia; kraje nad Zatoką Perską; Stany Zjednoczone
i Kanada

a) Obszar atrakcyjny ze względu na dynamicznie rozwijającą się gospodarkę i chłonny rynek pra-

cy, zarówno dla niewykwalifikowanej, jak i wysoko kwalifikowanej siły roboczej.

Region .........................................................................................................................................................................................

b) Region atrakcyjny ze względu na wysoki poziom życia oraz dużą liczbę miejsc pracy wynikają-

cą ze starzenia się miejscowej ludności. W dużej liczbie przybywają tu obywatele dawnych ko-

lonii.

Region .........................................................................................................................................................................................

ZaDanIe 5 (0–2 p.)

Spośród wymienionych państw wybierz to, do którego w ostatnim okresie:

a) emigruje najwięcej Polaków ........................................................................................................................................
b) migracje Polaków są niewielkie ..................................................................................................................................

Państwa: Australia, Niemcy, Stany Zjednoczone

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

110

ZaDanIe 6 (0–4 p.)

Wymienione obszary świata podziel na regiony o:

a) dużej gęstości zaludnienia spowodowanej korzystnymi warunkami do produkcji żywności

1.

.........................................................................................

2.

.........................................................................................

b) dużej gęstości zaludnienia wynikającej z koncentracji przemysłu i usług

1.

.........................................................................................

2.

.........................................................................................

c) małej gęstości zaludnienia spowodowanej niekorzystnymi warunkami termicznymi

1.

.........................................................................................

2.

.........................................................................................

d) małej gęstości zaludnienia wynikającej z braku dostatecznej ilości wody

1.

.........................................................................................

2.

.........................................................................................

Obszary: Kotlina Kalahari, Nizina Gangesu, Nizina La Platy, Nizina Turańska, Spitsbergen, środkowa część Wielkiej
Brytanii, Wyżyna Środkoworosyjska, Ziemia Baffina

ZaDanIe 7 (0–1 p.)

Wpisz odpowiednią nazwę bariery osadniczej, której dotyczy poniższy opis.

Bariera

............................................................................

nie stanowi absolutnej bariery osadniczej, lecz negatywnie

oddziałuje na psychikę człowieka i znacznie utrudnia produkcję żywności.

Bariera: świetlna, termiczna, wysokościowa, wodna

ZaDanIe 8 (0–4 p.)

Przeczytaj uważnie poniższe zdania, a następnie przy zdaniu prawdziwym wstaw literę P, a przy błęd-

nym B.

a) Na terenach intensywnej eksploatacji surowców mineralnych gęstość zaludnienia

jest niewielka ze względu na duży stopień degradacji środowiska.

b) Przyczyną dużej gęstości zaludnienia w strefie równikowej jest niewielka,

ale wystarczająca dla człowieka ilość wody.

c) Brak stałych osiedli ludzkich położonych powyżej 2000 m n.p.m. wynika

ze zbyt dużej ilości opadów.

d) Niziny nadmorskie są chętnie zasiedlane przez człowieka z uwagi na łagodny

klimat i żyzne gleby aluwialne.

ZaDanIe 9 (0–1 p.)

Podaj, który z wymienionych kręgów kulturowych charakteryzuje się nierozerwalnością religii, prawa pań-

stwowego i moralności oraz uznawaniem za równoprawne innych religii monoteistycznych.

Kręgi kulturowe: angloamerykański, indyjski, islamski, wschodniosłowiański

Krąg kulturowy ..........................................................................................................................................................................

S P R AW DZ I A N Y L E KC J I

111

ZaDanIe 10 (0–4 p.)

Uzupełnij tabelę informacjami dotyczącymi regionalnego zróżnicowania procesów urbanizacyjnych.

Lp. Obszar

Współczynnik urbanizacji

Cechy rozwoju miast

1. najsłabiej rozwinięte kraje afrykańskie

powolny rozwój miast

2.

powyżej 40%

eksplozja miast

3. Ameryka Łacińska

szybki rozwój wielkich aglomeracji

4. Ameryka Północna

i Europa Zachodnia

powyżej 60%

ZaDanIe 11 (0–4 p.)

Uzupełnij zdania odpowiednimi terminami.

a) Gwałtowny rozwój wielomilionowych aglomeracji określa się jako ....................................................
b) Unowocześnianie i odnawianie zabudowy przy równoczesnym adaptowaniu jej do nowych

funkcji to .................................................................

c) Wzrost współczynnika urbanizacji spowodowany głównie brakiem miejsc pracy w rolnictwie,

nie zaś rozwojem pozarolniczych działów gospodarki, to urbanizacja ....................................................

d) Przenoszenie się zamożnych mieszkańców miast na tereny wiejskie powoduje przekształcanie

podmiejskich wsi w przedmieścia, nazywane ...............................................................

ZaDanIe 12 (0–4 p.)

Znajdź i podkreśl cztery błędy zamieszczone w poniższym tekście.

Współcześnie najwięcej wielomilionowych miast znajduje się w Ameryce Północnej. Niektóre z nich,
czyli miasta liczące powyżej 15 milionów mieszkańców, nazwano megamiastami. Megamiasta po-
wstają tylko w krajach wysoko rozwiniętych. Z kolei w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo cha-
rakterystyczną cechą wielkich miast są rozległe slumsy, w których gęstość zaludnienia jest zdecydo-
wanie mniejsza niż w centrum.