7

Telewizja kablowa jest

dostêpna w du¿ych

miastach, a w ma³ych

miejscowoœciach lub

domach jednorodzinnych

nadal popularne

s¹ anteny naziemne

lub satelitarne. Aby

zapewniæ dobry sygna³

RTV kilku telewizorom

i radioodbiornikom,

znajduj¹cym siê w ró¿-

nych pokojach konieczne

jest stosowanie

rozga³êŸników lub

odga³êŸników sygna³ów.

Odga³êŸniki

Odga³êŸnik (rys.1a) jest urz¹dzeniem maj¹-

cym jedno wejœcie i wyjœcie g³ówne oraz

kilka (najczêœciej 1, 2, 3, 4) wyjœæ odga³ê-

Ÿnych. Wyjœcie g³ówne ma najmniejsze t³u-

mienie, którego wartoœæ jest zale¿na od

czêstotliwoœci. Wyjœcia odga³êŸne maj¹ ta-

kie same t³umienie, ale mo¿e ono mieæ ró¿-

ne wartoœci np. 8, 12, 16, 20 dB. Wybór

odpowiedniego t³umienia umo¿liwia wyrów-

nywanie poziomów w instalacji, tak aby we

wszystkich gniazdach abonenckich by³ taki

sam poziom sygna³u. Wersje odga³êŸników

o wiêcej ni¿ 4 wyjœciach odga³êŸnych nazy-

wane s¹ multitapami i maj¹ ró¿ne t³umienia,

co umo¿liwia wyrównywanie poziomów po-

wodowanych ró¿n¹ d³ugoœci¹ przewodów.

Rozga³êŸniki

Rozga³êŸniki (rys.1b) s³u¿¹ do dzielenia sy-

gna³u RTV na kilka sygna³ów z jak naj-

mniejszymi stratami przenoszenia. Podob-

nie jak odga³êŸniki mog¹ mieæ kilka wyjœæ (2,

3 a nawet 8). Od odga³êŸników ró¿ni¹ siê

brakiem tzw. przelotu czyli wyjœcia g³ówne-

go o najmniejszym t³umieniu. Te ró¿nice

konstrukcyjne powoduj¹, ¿e inaczej tworzy

siê instalacje rozprowadzaj¹ce sygna³ RTV

(patrz przyk³ady instalacji _ rys. 8).

Parametry rozga³êŸników

i odga³êŸników

Porównuj¹c parametry rozga³êŸników lub

odga³êŸników, mo¿emy znaleŸæ w katalo-

gach ró¿ne nazwy tych samych parame-

trów stosowane przez ró¿nych producentów.

W krótkim opisie definicji w nawiasach po-

dano inne nazwy tych parametrów. Pod-

stawowe parametry opisuj¹ce rozga³êŸniki

i odga³êŸniki to: t³umienie sprzê¿enia As, t³u-

mienie przenikowe Ap, t³umienie oddziele-

nia Ao, t³umienie przelotowe A i t³umienie

niedopasowania (rys.1).

T³umienie sprzê¿enia As (we-wy, przy³¹-

czenia) _ jest to t³umienie sygna³u pomiêdzy

wejœciem a wyjœciem odga³êŸnym lub roz-

ga³êŸnym. Parametr ten jest zale¿ny od kon-

strukcji i czêstotliwoœci. Mo¿e byæ podawany

dla ró¿nych przedzia³ów czêstotliwoœci lub

orientacyjnie jest podawana jedna wartoϾ.

Przyk³adowe parametry dla rozga³êŸnika

dwuwyjœciowego np. ALCAD FI-243:

T³umienie we-wy [dB] :

5-47 MHz

4

47-862 MHz

4

÷

4,5

950-2150 MHz

4,5

÷

6,5

2150-2400 MHz

5,5

÷

6

T³umienie przelotowe A ( w odga³êŸni-

kach) opisuje t³umienie miêdzy wejœciem

a wyjœciem g³ównym, jest te¿ zale¿ne od

czêstotliwoœci i liczby wyjœæ .

T³umienie oddzielenia Ao ( w odga³êŸni-

kach) – t³umienie miêdzy wyjœciem odga³ê-

Ÿnym a wyjœciem g³ównym.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2003

T³umienie przenikowe Ap (izolacja wyjœæ)_

t³umienie sygna³u pomiêdzy wyjœciami roz-

ga³êŸników lub odga³êŸnikami (tak¿e za-

le¿ne od czêstotliwoœci).

T³umienie niedopasowania (odbiæ) _ t³u-

mienie sygna³u odbitego w stosunku do pa-

daj¹cego.

Pasmo przenoszenia _ zazwyczaj rozga-

³êŸniki produkowane s¹ na dwa zakresy

pasm: telewizyjne 5

÷

862 MHz i satelitarne

do 2400 MHz.

Wiêcej informacji na temat parametrów roz-

ga³êŸników i odga³êŸników mo¿na znaleŸæ

na stronie internetowej www.dipol.com.pl

Konstrukcja

Rozga³êŸniki s¹ zbudowane z podzespo³ów

indukcyjnych _ transformatorów, których

przek³adnia mo¿e dzieliæ sygna³ równomier-

nie lub w innych proporcjach (rys. 2). Przy-

k³adow¹ charakterystykê t³umienia w funk-

cji czêstotliwoœæ pokazano na rys. 3. Jak wi-

daæ charakterystyka jest optymalna gdy

zbli¿a siê do charakterystyki teoretycznej,

w praktyce zale¿na jest od w³aœciwoœci wy-

korzystywanych rdzeni, starannoœci nawiniê-

cia zwoi i ekranowania.

ROZGA£ÊNIKI I ODGA£ÊNIKI

WEWNÊTRZNE SYGNA£U RTV

Rys. 1. Symbol graficzny i wygl¹d odga³êŸnika (a)

i rozga³êŸnika (b)

a)

b)

Rys. 2. Schemat rozga³êŸnika dwudro¿nego (a)

i trójdro¿nego (b) (Ÿród³o Badmor)

Rys. 3. Charakterystyka t³umienia w funkcji czêstotliwoœci (Ÿród³o: Badmor)

T³umienie [dB]

Teoretyczne t³umienie rozga³êŸnika r-2

Rzeczywiste t³umienie dobrego

rozga³êŸnika solidnie ekranowanego,

w którym zastosowano porz¹dny

rdzeñ i starannie

nawiniêto uzwojenia

T³umienie gorszego

rozga³êŸnika

r

TECHNIKA

RTV

f [MHz]

a)

b)

As

As

Ao

Ap

A

We

Wy 1

Wy 2

Wy

As

As

Wy

We

Wy

Ap

8

Podzia³ rozga³êŸników

i odga³êŸników

Rozga³êŸniki i odga³êŸniki dzielimy w zale¿-

noœci od zastosowañ na profesjonalne

i amatorskie, do monta¿u wewnêtrznego

i zewnêtrznego. Konstrukcje profesjonalne

s¹ stosowane w du¿ych instalacjach bu-

dynkowych do rozprowadzania sieci telewi-

zji kablowej oraz w zbiorowych i indywidu-

alnych instalacjach antenowych, gdzie wy-

magana jest du¿a niezawodnoœæ i odpor-

noϾ na warunki klimatyczne i stabilnoϾ

parametrów, a amatorskie w ma³ych domo-

wych instalacjach.

Rozga³êŸniki i odga³êŸniki profesjonalne

Przyk³adem s¹ rozwi¹zania np. firm Tel-

mor, Satel, Alcad. W rozga³êŸnikach serii

RM firmy Telmor (rys. 4) s¹ stosowane uk³a-

dy elektroniczne wykonane technik¹ mon-

ta¿u powierzchniowego, zamkniête w korpu-

sie odlewanym ze stopu aluminium. Kor-

pus zapewnia du¿¹ skutecznoœæ ekrano-

wania oraz odpornoœæ mechaniczn¹. Za-

koñczone s¹ z³¹czami typu F ³atwymi w in-

stalacji i niezawodnymi. Podzia³ sygna³u

jest równomierny. Produkowane s¹ w wersji

dwu, trzy i czte-

rowyjœciowej.

Odga³êŸniki Su-

perline OKF

znajduj¹ zasto-

sowanie, tam

gdzie zachodzi

potrzeba wy-

dzielenia czêœci

sygna³u z linii

g³ównej. Do kon-

strukcji odga³êŸników wykorzystano trans-

formatory kierunkowe z rdzeniami ferrytowy-

mi. Charakteryzuj¹ siê dobrymi w³aœciwo-

œciami kierunkowymi, pomijalnie ma³¹ zale¿-

noœci¹ wartoœci t³umienia sprzê¿enia od

czêstotliwoœci, du¿¹ separacj¹ odga³êzieñ

i dobrym dopasowaniem w ca³ym pasmie.

Rozga³êŸniki do zastosowañ

amatorskich

W zastosowaniach domowych, gdzie ju¿

mamy instalacjê antenow¹ lub sygna³ TV

kablowej, wiêkszoœæ problemów mo¿na roz-

wi¹zaæ stosuj¹c jeden, dwa lub trzy rozga³ê-

Ÿnik lub odga³êŸniki. Firma Badmor oferuje

rozga³êŸniki serii Mini do ró¿nych zastoso-

wañ. Do rozprowadzenia sygna³u TV kablo-

wej s¹ rozga³êŸniki r-1,r-2, r-3 z wtykami EIC

dopasowane do naœciennego gniazda abo-

nenckiego RTV. Do anten indywidualnych

ze wzmacniaczem rozga³êŸnik powinien mieæ

wyjœcie separowane dla pr¹du sta³ego. Z po-

moc¹ tych rozga³êŸników ³atwo mo¿na zre-

alizowaæ przesy³anie sygna³u wideo z magne-

towidu do dwóch telewizorów (rys. 5).

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2003

Przy tworzeniu instalacji w domach jedno-

rodzinnych, np. miêdzy piêtrami, zalecane

s¹ rozga³êziacze ze z³¹czami typu F gwin-

towanymi, zapewniaj¹cymi pewnoœæ po³¹-

czenia. Do ma³ych instalacji, nie nara¿o-

nych na roz³¹czenie, warto stosowaæ szyb-

kie w monta¿u z³¹cza EIC, którymi zakoñ-

czone s¹ kable antenowe.

Ciekawym rozwi¹zaniem s¹ rozga³êŸniki in-

stalacyjne firmy Badmor (rys. 6), które nie ma-

j¹ wtyków lub gniazd typu F albo EIC oraz

obudowy, a s¹ mocowane z przewodem za

pomoc¹ specjalnych uchwytów skrêcanych.

Gdy d³ugoœci przewodów od rozga³êziacza

do odbiornika znacznie siê ró¿ni¹ warto

stosowaæ rozga³êziacze o ró¿nych t³umie-

niach wyjœæ. Przyjmuje siê zasadê, ¿e do

wyjœcia o najmniejszym t³umieniu do³¹cza

siê najd³u¿szy przewód. W przypadku

znacznego zmniejszenia sygna³u w jednym

z rozga³êzieñ (d³ugi przewód) nale¿y za-

stosowaæ wzmacniacz.

Przy sprawdzaniu sygna³ów warto korzy-

staæ z miernika sygna³u antenowego, który

umo¿liwi precyzyjne dopasowanie sygna³u

z anteny.

Rozga³êŸniki lub odga³êŸniki aktywne

i wzmacniacze z rozga³êŸnikami

Gdy sygna³ RTV ma ma³y poziom warto

stosowaæ rozga³êŸniki lub odga³êŸniki ze

wzmacniaczem w jednej obudowie, co

zmniejsza liczbê elementów w instalacji.

Przyk³adem mo¿e byæ mikrowzmacniacz

WSA 830 firmy Telmor z rozga³êŸnikiem

z dwoma wyjœciami (rys.7a), który umo¿liwia

otrzymanie maksymalnego poziomu sygna-

³u 2 x 108 dB

µ

V (dla 2 kana³ów) lub 2 x 85

dB

µ

V (dla 42 kana³ów) na wyjœciu przy wej-

œciowym sygnale 65

÷

78 dB

µ

V. Wzmac-

niacz jest zasilany napiêciem 9

÷

12 V dostar-

czanym z zasilacza, ma wzmocnienie 2 x 30

(

±

2) regulowane w zakresie 14

±

4 dB.

Inne rozwi¹zanie oferuje firma Badmor,

w którym sygna³ z jednego wyjœcia odga³ê-

Ÿnika jest wzmacniany (+15 dB), a drugi

sygna³ jest bezpoœrednio doprowadzony do

telewizora (rys. 7 b). Przy planowaniu takiej

instalacji nale¿y pamiêtaæ o umieszczeniu

rozga³êŸnika blisko gniazda 220 V.

Przyk³adowa instalacja z rozga-

³êŸnikami i odga³êŸnikami

Wiêksze instalacje (rys. 8 a) np. do domu jed-

norodzinnego realizowane za pomoc¹ odga-

³êŸników maj¹ przewa¿nie strukturê kaska-

dow¹. Na wejœciu kaskady odga³êŸników

jest najwy¿szy poziom sygna³u, kolejny od-

Rys. 4. Rozga³êŸnik profesjo-

nalny serii RM firmy Telmor

Rys. 5. Rozga³êŸnik firmy Badmor zastosowany

do rozdzielenia sygna³u telewizyjnego i wideo

z magnetowidu na dwa telewizory

Rys. 6. Rozga³êŸnik instalacyjny firmy Badmor

Rys. 7. Schemat zastosowania wzmacniacza WSA 830 firmy Telmor z rozga³êŸnikiem aktywnym (a)

i odga³êŸnik aktywny firmy Badmor (b)

b)

a)

r

TECHNIKA

RTV

9

ga³êŸnik powoduje spadek poziomu sygna³u.

Aby zapewniæ jednakowy poziom sygna³u

na wszystkich wyjœciach odga³êŸnych, nale-

¿y stosowaæ odga³êŸniki o zmniejszaj¹cym siê

t³umieniu. W zwi¹zku z tym odga³êŸnik musi

mieæ zwiêkszone t³umienie odga³êzienia. Ze

wzglêdu na sumowanie siê t³umieñ na wyjœciu

przelotowym, stosuje siê maksymalnie do 5

odga³êŸników, aby nie powodowaæ du¿ego

zmniejszenia poziomu sygna³u. Zalet¹ insta-

lacji realizowanej z odga³êŸnikami jest to, ¿e

dopasowanie na wejœciu i wyjœciu g³ównym

nie zale¿y od impedancji obci¹¿enia, dziêki

czemu odbicia wywo³ane niedopasowaniem

od strony wyjœæ odga³êŸnych nie przenosz¹

siê na resztê sieci.

W instalacji z rozga³êŸnikami (rys.8 b) nale¿y

unikaæ nie obci¹¿onych gniazd abonenckich,

poniewa¿ nie wykorzystywane wyjœcie po-

woduje niedopasowanie w instalacji. Trzeba

wtedy zastosowaæ rezystor obci¹¿aj¹cy 75

Ω

.

Oferta firm produkuj¹cych lub sprzedaj¹-

cych rozga³êŸniki i odga³êŸniki jest du¿a.

Do wyboru s¹ produkty firm Alcad, Badmor,

Delta, Telmor, Terra, Satel, Vector

i innych.

n

Jerzy Justat

Artyku³ opracowano na podstawie materia³ów firm

Badmor, Dipol i Telmor.

Rys. 8. Przyk³ad instalacji zrealizowanej

z odga³êŸnikami (a) i rozga³êŸnikami (b) firmy Telmor

Przewód

koncentryczny

podwójnie

ekranowany

o t³umieniu

< 20 dB/100 m

Sygna³

ze

wzmacniacza

Sygna³

ze wzmacniacza

Przewód koncentryczny

podwójnie ekranowany

o t³umieniu < 20 dB/100 m

a)

b)

Rezystor

75

Ω

Odga³êŸniki

OKF-223

OKF-218

OKF-215

OKF-212

OKF-210

OKF-223

OKF-218

OKF-215

OKF-212

OKF-210

Rozga³êŸnik

RM-2F

Rozga³êŸnik

RM-2F

Rozga³êŸnik

RM-4F

2 szt.

Gniazda abonenckie

podtynkowe natynkowe

lub

20 szt. GA-16 GA-16

Gniazda abonenckie

podtynkowe natynkowe

lub

8 szt. GA-15 GA-16

Odga³êŸniki

Rezystor

75

Ω

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2003

r

TECHNIKA

RTV

NOWY ETAP ROZWOJU

PROFESJONALNYCH

KAMER TV DVCPRO HD

Emisja

Emisja

Professional

Filmy fabularne, reklamy

Filmy dokumentalne

i telewizyjne, reklamy

ENG EFP

KINEMATOGRAFIA

JakoϾ

Rys. 1. Rozwój zastosowañ kamwidów

formatu DVCPRO HD

Ramki

Firma Panasonic oferuje

profesjonaln¹ kamerê

AJ-HDC27FE systemu

DVCPRO HD z regulowa-

n¹ czêstotliwoœci¹

ramek. Po raz pierwszy

jest w niej mo¿liwe

zmienianie w ³atwy

sposób szybkoœci ruchu

na filmie oraz tworzenie

efektów filmowych.

O profesjonalnych

kamerach pisaliœmy

ju¿ kilkakrotnie.

W

numerze 2/2002 ReAV za-

mieœciliœmy artyku³ poœwiê-

cony wy³¹cznie kamwidom

systemu DVCPRO produko-

wanym przez firmê Panasonic we wspó³pra-

cy z liczn¹ grup¹ firm partnerskich. System

pojawi³ siê w 1996 r., a ju¿ w drugiej po³owie

1997 r. pierwsze kamwidy DVCPRO we-

sz³y do eksploatacji w Polsce (TVP Bia³y-

stok). W cytowanym artykule wskazano

kierunek rozwoju – od kamwidów dla TV

standardowej do kamwidów DVCPRO HD

przeznaczonych dla TV o wysokiej rozdziel-

czoœci ... i dalej. Tyle ¿e wtedy nie by³o je-

szcze dok³adnie wiadomo, co to jest to ”da-

lej”. Teraz zaczê³y siê pojawiaæ nowe

rozwi¹zania (rys. 1) a jednemu z nich

poœwiêcono ten artyku³.

Pod koniec ubieg³ego roku firma Panasonic

zaprezentowa³a kamwid DVCPRO HD prze-

znaczony dla œwiata multimediów. Jest to

model AJ-HDC27FE (rys. 2) o zmiennej

czêstotliwoœci odchylania ramki (variable

frame rate camera, logo rys. 3), kolejny krok

naprzód w porównaniu z dotychczas produ-

kowan¹ ”filmow¹” kamer¹ DVCPRO50

AJ-910WB. Po raz pierwszy sta³o siê tu

mo¿liwe bezproblemowe przyspieszanie

lub zwalnianie szybkoœci ruchu na filmie

oraz tworzenie szerokiego zakresu efek-

tów filmowych. Szerokiego, bo liczbê ra-

mek mo¿na zmieniaæ miêdzy 4 a 60 na se-

kundê w krokach co 1 fps (field per second,

ramka na sekundê) a szybkoœæ migawki

jest zmienna od 0,8% do 97,2% zakresu. Co

mo¿na dziêki temu otrzymaæ, pokazano na

rys. 4. Liczba ramek generowanych przez

czêœæ kamerow¹ jest zmienna, ale czêsto-

tliwoœæ ramek zapisywanych przez czêœæ

magnetowidow¹ pozostaje sta³a i typowa.

Nagrany materia³ zdjêciowy mo¿na wiêc

poddawaæ edycji off-line, po wyjêciu nagra-

nej kasety z kamery i wykorzystuj¹c dowol-

ny inny magnetowid DVCPRO HD u¿ywa-

ny do monta¿u. I nie ma problemów z syn-

chronizacj¹ dŸwiêku, bo czas jego odtwarza-

nia nie ulega zmianie.

Co siê uzyskuje przy zmiennej prêdkoœci?

Na rys. 5 pokazano przyk³ady efektów, uzy-

skiwanych przy zmianie liczby ramek. Usta-

wiaj¹c np. ma³¹ czêstotliwoœæ ramki, np. 12

fps, przy odtwarzaniu nagrania ze standar-

dow¹ szybkoœci¹ kinow¹ 24 fps uzyskuje

siê dwukrotne przyspieszenie ruchu.

Chmury pêdz¹ po niebie, bohater(ka) stoi

w pêdz¹cym t³umie lub ktoœ biegnie ko³o

niego (niej) z szalon¹ prêdkoœci¹ (rys. 5a) itp.

Odtwarzaj¹c z szybkoœci¹ 24 fps film nagra-

ny z prêdkoœci¹ np. 48 fps uzyskujemy zwol-

nienie ruchu do po³owy szybkoœci normalnej,

co umo¿liwia np. pokazanie w zwolnionym

tempie bardzo fotogenicznej kraksy, czy

scenki z wyœcigów (rys. 5b). Na rys. 5 gwia-

zdk¹ oznaczono ramki wybierane przy po-

mocy konwertera czêstotliwoœci ramki

AJ-FRC27 (to jest urz¹dzenie zewnêtrzne),

nagrywane na jego wewnêtrzny dysk twardy

i po odtworzeniu u¿ywane do dalszej obrób-

ki nagrania. Taka ramka zostaje oznaczona

bitami u¿ytkownika i wybrana przez system