ł

Cywilizacja

– poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się

określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem
instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują
się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.
Kultura

– Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa

utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to,
co w zachowaniu

ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

Epoka historyczna

– okres wyróżniający się własną, odrębną specyfiką. Epoki:

1) Prehistoria - ok. 5 mln lat temu do ok 1 mln lat temu. Prehistoria

dzieli się na:

a)

Epokę kamienia łupanego- ok 4,5 mln lat temu, do ok 3500 r. p.n.e.

b)

Epokę brązu- 3500 p.n.e. do lat 1000- 700 p.n.e.

c)

Epokę żelaza- od około 1000-700 roku p.n.e. do starożytności

2)

Starożytność- okres od roku ok. 3500 p.n.e. do roku 476 n.e.- czyli upadku Zachodnio-rzymskiego

3)

Średniowiecze- za początek epoki przyjmuję się zazwyczaj rok 476;a kończy Upadkiem

Konstantynopola(1453r.) lub odkryciem Ameryki przez Kolumba(1492r.)

4)

Nowożytność- od końca średniowiecza do połowy XIX wieku(Wiosna Ludów, Kongres Wiedeński)

5)

Współczesność- okres od Wiosny Ludów - 1848 rok, bądź w rożnych źródeł od I Wojny Światowej aż

do czasów dzisiejszych

Źródła historyczne – zachowane ślady działalności człowieka na podstawie których można odtworzyć minione
wydarzenia. Dzielimy je na:

1) Materialne:

a) pisane

– (narracyjne i normatywne)



historiograficzne (opisowe)

– kroniki, roczniki, pamiętniki, wspomnienia, spisy kazań,

dzieła literackie itp.



narracyjne -

pamiętniki, kroniki



normatywne (dokumentacyjne, aktowe)

– powstałe jako dowód czynności prawnej

(dokumenty, akta, spisy inwentarza gospodarczego, sprawozdania, protokoły –
powstałe na użytek administracji, dokumentacja obrad parlamentu, konstytucje,
dekrety)



wszelkiego rodzaju korespondencja)



hagiograficzne

– żywoty świętych,



biograficzne

– żywoty cesarzy, monarchów,



epigraficzne

– napisy na kamieniach, ścianach budowli historycznych

b) niepisane



wykopaliskowe (

źródła archeologiczne) – szczątki naczyń, uzbrojenia, przedmiotów

codzienn

ego użytku, pozostałości obiektów mieszkalnych czy grobów



ikonograficzne



obiekty architektoniczne

– zamki, świątynie, stare kamienice,



dzieła sztuki – obrazy, posągi, rzeźby, biżuteria,

2) Niematerialne (legendy, obyczaje, itd.)

3) B

ezpośrednie – zawierają informacje możliwe do uzyskania bez pośrednictwa osób trzecich – można

wyróżnić wśród nich tradycję oraz pozostałości.

4) P

ośrednie – relacjonujące przebieg wypadków za czyimś pośrednictwem.

Rewolucja neolityczna

– nazwa określająca przejście z koczowniczego trybu życia związanego ze zbieractwem

i

łowiectwem do trybu życia osiadłego związanego z rolnictwem.

Rewolucja neolityczna rozpoczęła się około 10 000 lat p.n.e. wśród ludów Bliskiego Wschodu zamieszkujących
obszary Mezopotamii, Syrii i Egiptu

. Jednocześnie rozpoczęła się epoka kamienia gładzonego – neolit. W VII i na

początku VI tysiąclecia społeczności rolnicze zasiedliły Cypr, Kretę i południowe Bałkany. W VI tysiącleciu
pojawiły się na terenie Iranu, Turkiestanu i południowej Ukrainie. Do około 4 500 r. p.n.e. proces osiedlania się
pierwotnych r

olników objął już większość Europy, w tym Polskę (kultura ceramiki wstęgowej). W latach 2 500-

1 800 rolnictwo dociera do doliny Indusu (Harappa i

Mohendżo-Daro). W II tysiącleciu pojawia się na Dalekim

Wschodzie.

Pierwsze rolnicze wspólnoty powstały w Anatolii, Syrii i Palestynie. Do najstarszych znanych osiedli

zaliczają się: Çatal Höyük, Jerycho i Mujerbat. Obok nich wiodły życie grupy pasterzy, które czasowo zmieniały
miejsca zamieszkania, wędrując w poszukiwaniu odpowiednich pastwisk dla udomowionego bydła i innych
gatunków zwierząt.
Despotyzm teokratyczny

– ustrój, w którym jednostka sprawuje nieograniczoną władzę, będąc jednocześnie

zwierzchnikiem religijnym (był to zazwyczaj najwyższy kapłan, uważany za pośrednika między światem ludzi i
bogów), a czasem widziano w nim bóstwo, jak np. w starożytnym Egipcie.

Pismo

starożytne –

1)Piktogramy (pismo ideograficzno-fonetyczne):

a) pismo klinowe (Sumerowie)
b) pismo egipskie



hieroglificzne



hieratyczne



demotyczne

c) pismo chińskie

2)Pismo fonetyczne (alfabet)

Starożytny Bliski Wschód. Był to obszar kształtowania się najstarszych cywilizacji oraz powstania pierwszych
miast i organizmów państwowych. To właśnie kilkutysiącletnie dziedzictwo kulturowe Bliskiego Wschodu legło u
podstaw cywilizacji śródziemnomorskich, takich jak: greckiej, rzymskiej i bizantyńskiej (cywilizacja – stan rozwoju
społecznego przeciwstawny stanowi barbarzyństwa i dorobek kulturowy osiągnięty przez określone
społeczeństwo w danej epoce historycznej). W starożytnym Bliskim Wschodzie, oprócz największych centrów
cywilizacji, takich jak: Mezopotamia i Egipt, ogromną rolę kulturotwórczą odegrały również Elam, Anatolia, Syria i
Palestyna. Wszystkie te wyżej wymienione ośrodki – mimo ich wyraźnego wzajemnego zróżnicowania – tworzyły
wielki krąg cywilizacyjne, który był wyznaczony obszarem Żyznego Półksiężyca.
Żyzny Półksiężyc – jest to termin zarówno geograficzny, jak i kulturowy, określający większą część starożytnego
Bliskiego Wschodu, a ściślej obszar ciągnący się łukiem ponad pustynia syryjską – od Palestyny przez Syrię,
wschodnią część Anatolii, po Mezopotamię i Elam.

Cechy wspólne cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu:

1)

rozwój gospodarki w dolinach wielkich rzek: Nilu, Tygrys. Eufrat, Ganges, Jangcy, Huang-to

2)

rozbudowa sieci irygacyjnej, gdyż gospodarka rolna była uzależniona od wylewów rzek

3) dominacja politeizmu

– wiara w wielobóstwo

4)

powstanie i rozbudowa miast, które z czasem stały się centrami władzy i administracji

5)

wykształcenie się zhierarchizowanego społeczeństwa

6)

wykształcenie się organizacji państwowej

Są tu niemal wszystkie zagadnienia potrzebne na I sprawdzian z Historii. Brakuje tylko tematów:
-

powstanie państwa

-

gospodarka, technika, nauka i religie cywilizacji starożytnego Wschodu