1

1

ROZDZIAŁ VI – DZIAŁALNOŚĆ PRASY A OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

ŹRÓDŁA PRAWA

 Akty prawa międzynarodowego
 Akty prawa unijnego
 Akty prawa polskiego

DANE OSOBOWE – są to informacje dotyczące osoby:

 Zidentyfikowanej
 Możliwej do zidentyfikowania (której tożsamość można określić pośrednio lub bezpośrednio, chyba,

że wymagałoby to nadmiernych kosztów, czasu i działań)

Dane osobowe mogą mieć formę: zdjęć, filmów, zarejestrowanych głosów, danych biometrycznych,
komunikaty wyrażone i zapisane w jakikolwiek sposób, informacje o imieniu i nazwisku, miejscu urodzenia,
adres, posiadanie konta bankowego, numery ksiąg wieczystych, linie papilarne itp.

PRZEDMIOT I PODMIOT PRAWA DO OCHORNY DANYCH OSOBOWYCH

 Przedmiotem prawa do ochrony danych osobowych są wszelkie informacje dotyczące

zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

 Podmiotem prawa do ochrony danych osobowych może być wyłącznie osoba fizyczna

zidentyfikowana bądź możliwa do zidentyfikowania.

DANE WRAŻLIWE (DANE SZCZEGÓLNIE CHRONIONE)

Katalog danych wrażliwych ma charakter zamknięty i obejmuje informacje ujawniające:

 Pochodzenie rasowe lub etniczne (prócz danych ujawniających narodowość)
 Poglądy polityczne
 Przekonania religijne lub filozoficzne
 Przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową
 Stan zdrowia i kod genetyczny
 Nałogi
 Życie seksualne
 Sprawy sądowe, w szczególności wyroki skazujące, orzeczenia o ukaraniu i mandaty karne

PRAWO DO OCHONY DANYCH OSOBOWYCH A PRAWO DO PRYWATNOŚCI

Wyróżnia się dwa stanowiska:

 Prawo do ochrony danych osobowych stanowi element prawa do prywatności (każdy ma prawo do

ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim
życiu osobistym)

 Prawo do ochrony danych osobowych jako prawo odrębne (w Konstytucji RP prawo do prywatności i

ochrona danych osobowych to dwa odrębne przepisy. Ustawa o ochronie danych osobowych nie
odwołuje się wprost do prawa do prywatności, są one jednak wzajemnie powiązane. W doktrynie PL:
ochrona danych osobowych stanowi jeden z elementów prawa do prywatności, a przepisy dotyczące

2

2

ochrony danych osobowych stanowią rozwinięcie prawa do ochrony życia prywatnego) – między
ustawami zachodzi stosunek krzyżowania.

GWARANCJE KONSTYTUCYJNE OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH

 Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących

jego osoby

 Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż

niezbędne w demokratycznym państwie prawnym

 Każdy ma prawo dostępu do dotyczących do urzędowych dokumentów i zbiorów danych.

Ograniczenie tego prawa może określić ustawa

 Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub

zebranych w sposób sprzeczny z ustawą

 Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa

Prawo do samostanowienia o ujawnianiu informacji na swój temat:

 Prawo do decydowania o ujawnianiu danych osobowych
 Prawo do kontroli nad danymi osobowymi
 Prawo dostępu do urzędowych dokumentów i zbiorów danych

GWARANCJE USTAWOWE OCHORNY DANYCH OSOBOWYCH

 Każdy ma prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych
 Przetwarzanie danych osobowych może mieć miejsce ze względu na:



dobro publiczne



dobro osoby, której dane dotyczą



dobro osób trzecich w zakresie i trybie określonym ustawą

OGRANICZENIA STSOWANIA USTAWY O OCHRONIE DANYCH OSOBOWAYCH DO DZIAŁALNOŚCI PRASY

W dziennikarstwie często wykorzystuje się dane osobowe osób fizycznych. Prowadzi to do kolizji dwóch
przeciwstawnych, konstytucyjnie zagwarantowanych wartości:

 ochrony danych osobowych
 swobody zbierania i wykorzystywania informacji w ramach prowadzonej działalności dziennikarskiej.

Działania dziennikarskie i zbieranie informacji prowadzą wielokrotnie do dostępu i uzyskiwania danych
osobowych, ich przekazywania i udostępniania. Działanie te powinny spełniać wymogi ustawy o ochronie
danych osobowych, które stanowią istotne ograniczenie działalności dziennikarskiej.

KLAUZULA PRASOWA

Klauzula prasowa zwana także przywilejem medialnym to próba pogodzenia i wyważenia przeciwstawnych
interesów:

 wolności prasy i wolności pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
 ochrony danych osobowych i prywatności

3

3

Do prasowej działalności dziennikarskiej stosuje się przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, które
dotyczą:

 uprawnień GIODO w ramach wykonywania zadań polegających na kontroli zgodności przetwarzania

danych z przepisami o ochronie danych osobowych oraz wydawania decyzji administracyjnych i
rozpatrywania skarg

 obowiązku obciążającego kierownika jednostki lub administratora, umożliwienia przeprowadzenia

kontroli

 procedury sporządzania protokołu z czynności kontrolnych i elementów protokołu
 wystąpienia przez inspektora GIODO (w przypadku naruszenia praw o ochronie danych osobowych)o

zastosowanie środków służących do przywrócenia stanu zgodnego z prawem

 żądania przez inspektora wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przewidzianego prawem

przeciwko osobom winnym dopuszczenia do uchybień

 wydania przez GIODO decyzji administracyjnej nakazującej przywrócenie stanu zgodnego z faktem, w

szczególności: usunięcia uchybień, uzupełnienia uaktualnienia, sprostowania, udostępnienia lub nie
udostępnienia danych osobowych

 zastosowania dodatkowych środków zabezpieczających
 wstrzymania przekazywania danych osobowych do państw trzecich
 zabezpieczenie danych lub przekazanie innym podmiotom
 usunięcia danych osobowych
 kierowania przez GIODO do organu powołanego do ścigania przestępstw zawiadomienia o

popełnieniu przestępstwa wraz z dowodami

 obowiązków zastosowania przez administratora danych środków technicznych i organizacyjnych

zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych odpowiednią do zagrożeń oraz danych
objętych ochroną

Wyłączenia stosowania ustawy o ochronie danych osobowych nie dotyczą:

 kontroli sprawowanej przez GIODO
 obowiązku zabezpieczenia i ochrony danych

Redaktor naczelny jako administrator danych osobowych – instytucja administratora danych przewidziana w
ustawie o ochronie danych osobowych nie znajduje prostego odniesienia do prasowej działalności
dziennikarskiej. Na redaktorze naczelnym ciąży obowiązek zabezpieczenia danych przed udostępnieniem
osobom nieupoważnionym.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY KLAUZULI PRASOWEJ

Prasowa działalność dziennikarska nie obejmuje następujących obowiązków:

 obowiązku opierania działalności na odpowiedniej podstawie
 obowiązku informacyjnego
 obowiązku zgłaszania zbiorów danych osobowych do rejestracji

Odpowiednikiem obowiązku dołożenia szczególnej staranności przy przetwarzaniu danych osobowych w celu
ochrony interesów osób, są obowiązki dziennikarskie zagwarantowane przepisami prawa prasowego:

4

4

 obowiązek zachowania szczególnej staranności przy zbieraniu przy zbieraniu i wykorzystywaniu

materiałów prasowych

 obowiązek ochrony dóbr osobistych oraz interesów działających w dobrej wierze informatorów i

innych osób, które okazują dziennikarzowi zaufanie

 obowiązek uzyskania zgody na publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji

utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych

 zakaz publikowania informacji, zastrzeżonych przez osobę, która ich udzieliła, ze względu na

tajemnicę służbową lub zawodową

 zakaz publikowania informacji oraz danych dotyczących prywatnej sfery życia bez zgody osoby

zainteresowanej, chyba że wiąże się to bezpośrednio z działalnością publiczną danej osoby

 obowiązek zachowania tajemnicy dziennikarskiej

PRAWO DO OCHORNY DANYCH OSOBOWYCH OSÓB PEŁNIĄCYCH FUNKCJE PUBLICZNE

Wyłączenia od zasady ochrony danych osobowych osób pełniących funkcje publiczne dotyczą:

 publikowania informacji oraz danych dotyczących prywatnej sfery życia (jeżeli wiąże się to

bezpośrednio z działalnością publiczną danej osoby)

 rozpowszechniania wizerunku osoby powszechnie znanej (jeżeli wizerunek wykonano w związku z

pełnieniem funkcji publicznych)

ROZDZIAŁ IX – NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH OSÓB PUBLICZNYCH PRZEZ MEDIA

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub
pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska, a także dobra związane ze sferą życia prywatnego, rodzinnego i sferą
intymności, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych
przepisach; (dobra niemajątkowe, niewymienne na pieniądze, nie można określić poniesionego uszczerbku
na zdrowiu w razie ich naruszenia).

Naruszenie dóbr osobistych – trzy stanowiska:

 Podejście subiektywne – o tym, czy doszło do naruszenia dobra osobistego decydują subiektywne

odczucia danej osoby

 Podejście obiektywne – o tym, czy doszło do naruszenia dobra osobistego decyduje reakcja

społeczeństwa na to naruszenie – przesłanki obiektywne

 Podejście mieszane – o tym, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, decydują odczucia

subiektywne danej osoby i kryteria zobiektywizowane

5

5

DOBRA OSOBISTE NAJCZĘŚCIEJ NARUSZANE PRZEZ PRASĘ

Domniemanie bezprawności – osoba oskarżona o naruszenie dóbr osobistych jest zobowiązana do
wykazania, że jej działanie nie było bezprawne, tzn. że istnieją okoliczności uchylające bezprawność działań.

Dobrami osobistymi najczęściej naruszanymi przez prasę są:

 Cześć (dobre imię, godność osobista)
 Wizerunek
 Prywatność

CZEŚĆ (GODNOŚĆ, DOBRE IMIĘ)

Cześć – stanowi jedno z najważniejszych dóbr osobistych każdego człowieka i obejmuje wszystkie dziedziny
życia osobistego, zawodowego i społecznego jednostki.

Podział na czci:

 Cześć zewnętrzna - tzw. dobre imię jednostki
 Cześć wewnętrzna – tzw. godność osobista

Naruszenie czci w działalności dziennikarskiej – materiale prasowym następuje najczęściej poprzez:

 Przedstawianie kogoś w fałszywym świetle – np. jako złodzieja
 Przedstawianie zarzutów nagannego postępowania – np. zdrady
 Informowanie o poniżających cechach – np. o chorobie psychicznej
 Pomówienie o negatywne postępowanie w życiu osobistym i rodzinnym
 Zarzucenie niewłaściwego postępowania w życiu zawodowym
 Odpowiednio wyreżyserowany program, stwarzający „konkretny klimat psychiczny” oddziałujący na

odbiorcę – np. WARSAW SHORE :D

Naruszenie czci można stwierdzić tylko wówczas gdy jest możliwe zidentyfikowanie adresata wypowiedzi.
Źródłem naruszenia godności osobistej jest przede wszystkim forma językowa.

POJĘCIE PRAWA DO PRYWATNOŚCI

A. Kopff sformułował tezę, że sfera życia prywatnego należy do jego dóbr osobistych i dokonał podziału sfery
życia prywatnego na dwie podgrupy:

 Sfera życia intymnego (przeżycia osobiste człowieka, którymi z nikim się nie dzieli, których ujawnienie

wywołuje uczucie wstydu) – ochrona pełna

 Sfera życia osobistego (okoliczności życia osobistego i rodzinnego) – względna ochrona umożliwia

ingerencję w sferę życia osobistego

Pojęcie prywatności najczęściej ujmowane jest w dwóch znaczeniach:

 W znaczeniu szerszym – oznacza wolność od ingerencji w sferze niedostępnej innym osobom i

wolność decydowania o własnym życiu, poglądach, przekonaniach ale gwarantuje także możliwość
rozwoju fizycznego i psychicznego

6

6

 W znaczeniu węższym – jest utożsamiana z prawem do decydowania o zakresie informacji,

dotyczących własnej osoby, udostępnianych innym

Życie prywatne obejmuje swoim zakresem:

 Życie osobiste i towarzyskie
 Nienaruszalność mieszkania
 Tajemnicę korespondencji
 Ochronę informacji odnoszących się do danej osoby

Życie prywatne stanowią wszystkie zdarzenia, które nie są bezpośrednio związane z wykonywaniem zadań
należących do kompetencji organów władzy publicznej lub z dokonywaniem innych czynności o znaczeniu lub
zasięgu publicznym. Życie prywatne jest przeciwieństwem życia publicznego (szczególnie politycznego):

 Życie publiczne – stosunki niepowiązane więzami o charakterze osobistym, np. zawodowe
 Życie rodzinne – stosunki wynikające z więzów pokrewieństwa i o charakterze osobistym

NARUSZENIE PRAWA DO PRYWATNOŚCI W DZIAŁALNOŚCI DZIENNIKARSKIEJ

Do naruszenia może dojść na wskutek:

 Ingerencji w życie rodzinne i osobiste
 Ingerencji w sferę intymności
 Nadużywania uzyskanych informacji z życia rodzinnego czy osobistego
 Przedstawiania jednostki w fałszywym świetle
 Naruszania spokoju domowego, nękania, uniemożliwiania jednostce pozostawienia w odosobnieniu i

samotności

 Śledzenia, podglądania, robienia zdjęć za pomocą teleobiektywów, z ukrycia
 Rozpowszechnianie wizerunku bez pozwolenia
 Wykorzystania cudzego wizerunku w celach reklamowych

WIZERUNEK:

 Cechy twarzy i całej postaci pozwalające zidentyfikować daną osobę
 Wytwór niematerialny – fotografie, portrety
 Dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka
 Wytwór materialny

Przesłanki rozpowszechniania wizerunku osób powszechnie znanych bez ich zezwolenia:

 Wymóg powszechnej znajomości (A)
 Związek z pełnieniem przez tę osobę funkcji publicznych (B)
 Cel informacyjno – sprawozdawczy (C)

A - Kryteria pomocne przy ustalaniu czy osoba jest powszechnie znana:

 Sprawowanie funkcji politycznych lub społecznych
 Popularność osiągana poza własnym środowiskiem ze względu na prowadzoną działalność

zawodową, amatorską

7

7

 Świadome decydowanie się na życie na oczach publiczności, lecz również mimowolne bycie

przedmiotem zainteresowania publicznego

B - Funkcje publiczne:

 Funkcje polityczne, społeczne, zawodowe itp.
 Związek wykonania wizerunku z pełnieniem funkcji publicznych rozumie się jako:



Okoliczności i miejsca, w których osoba wykonuje swoje funkcje publiczne



Inne zdarzenia, w których bierze udział, a które mogą mieć znaczenie dla oceny jej zachowań
jako osoby publicznej

C – cele informacyjno – sprawozdawcze - związane z informowaniem o wykonywanych funkcjach
publicznych, w szczególności do celów reklamowych

Zgoda osoby powszechnie znanej na rozpowszechnianie wizerunku wymagana jest w przypadku, gdy:

 Wizerunek wykonany w miejscach i sytuacjach prywatnych
 Celem wykorzystania wizerunku jest osiągniecie zysku
 Wizerunek został wykonany przy użyciu niedozwolonych technik

WIZERUNEK ELEMENTEM WIĘKSZEJ CAŁOŚCI

Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak
zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Rozpowszechnianie wizerunku stanowiących szczegół całości:

 Nie wymaga zezwolenia osoby przedstawionej
 Ma na celu:



Prowadzenie działalności informacyjnej, dokumentacyjnej i sprawozdawczej



Prezentowanie wydarzeń publicznych



Gromadzenie materiałów w celach dokumentacyjnych



Zapewnienie wolności fotografowania wydarzeń publicznych

KARNOPRAWNA OCHORNA CZCI

Na gruncie prawa karnego można wyróżnić dwa stanowiska dotyczące istoty czci:

 Cześć w rozumieniu przedmiotowym – jednostka sama musi zapracować na szacunek swoją pracą i

zachowaniem; wartość, która jest jednostce przypisywana przez społeczeństwo

 Cześć w rozumieniu podmiotowym – domniemanie, że jednostka zasługuje na szacunek ze strony

społeczeństwa z racji bycia człowiekiem, jednostka ma prawo oczekiwać od innych ludzi, że będzie
traktowana w sposób godny

ZNIESŁAWIENIE

1. Przedmiot ochrony –> cześć zewnętrzna (dobre imię) jednostki
2. Strona podmiotowa czynu -> pomówienie określonej jednostki o takie postępowanie lub właściwości,

które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego
stanowiska

8

8

3. Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa zniesławienia -> może być osoba fizyczna, grupa

osób, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej

4. Znamieniem kwalifikującym przestępstwo zniesławienia -> jest posłużenie się przez sprawcę

środkami masowego komunikowania

ZNIEWAŻENIE

1. Przedmiot ochrony -> godność człowieka
2. Strona przedmiotowa czynu -> znieważenie innej osoby w jej obecności lub pod jej nieobecność, lecz

publiczne lub w zamiarze, aby zniewaga do tej osoby dotarła. Zniewagę stanowią jedynie takie
zachowania, które powszechnie uważa się za obelżywe. Zniewaga oznacza zachowanie, które według
kulturowo i powszechnie przyjętych ocen stanowi wyraz pogardy dla człowieka.

3. Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa zniesławienia -> może być tylko osoba fizyczna
4. Znamieniem kwalifikującym przestępstwo zniewagi -> jest posłużenie się przez sprawcę środkami

masowego komunikowania

OCHORNA DÓRB OSOBISTYCH POLITYKÓW W KAMPANIACH WYBORCZYCH

Wypowiedź o charakterze politycznym -> dotyczy wyłaniania składu i sprawowania władzy politycznej bądź
służy albo łączy się z kontrolowaniem polityków i instytucji politycznych

 Ochrona dóbr osobistych polityków jest węższa aniżeli osób prywatnych
 Politycy świadomie i dobrowolnie wystawiają się na reakcję społeczeństwa
 Politycy poddawani są ścisłej kontroli ze strony dziennikarzy, organizacji pozarządowych i opinii

publicznej w odniesieniu do każdego podjętego działania i wypowiedzianego słowa

 Fakty odnoszące się do życia prywatnego osób publicznych mogą stanowić przedmiot

zainteresowania obywateli

 Granice dopuszczalnej krytyki są szersze w stosunku do osób prywatnych wyłącznie w sferze funkcji

publicznych

 Opinia publiczna na prawo do poznania spraw z zakresu życia prywatnego i rodzinnego polityka, w

przypadku gdy łączy się to ze sprawowaniem urzędu lub ma wpływ na ocenę jego wiarygodności

ROZDZIAŁ X – SPRAWOZDAWCZOŚĆ SĄDOWA A OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH I

WIZERUNKU UCZESTNIKÓW POSTĘPOWAŃ SĄDOWYCH

DZIENNIKARSTWO ŚLEDCZE – jego celem jest wykrywanie i publiczne ujawnianie przestępstw (ujawnianie
zbrodni, korupcji wśród osób pełniących funkcje publiczne, nepotyzmu, nadużyć władzy, naruszeń dyscypliny
finansów publicznych w imię dobra publicznego)

 Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie – opublikowanie materiału prasowego jest wypełnieniem

społecznego obowiązku tzn. poinformowaniu organów ścigani a o popełnionym przestępstwie.

 Dowody zgromadzone podczas śledztwa dziennikarskiego to dowody prywatne, przeciwieństwo

dowodów procesowych. Czasami zdarza się, że dowody prywatne są wprowadzane do postępowania
karnego (oświadczenia, publikacje, listy, notatki)

PROWOKACJA DZIENNIKARSKA – celem jej jest ujawnienie nieprawidłowości i przestępczych zjawisk
społecznych oraz wywołanie dyskusji publicznej na określony temat. Natomiast jej istotą jest wzbudzenie u
określonej osoby chęci popełnienia przestępstwa w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego.

9

9

Powoływanie się przez dziennikarzy na działanie w granicach prowokacji dziennikarskiej nie wyłącza ich
odpowiedzialności za przestępstwa, których dopuszczają się w toku swoich działań (w ramach prowokacji
dziennikarz może się narazić na odpowiedzialność karną lub jego działalność może wypełniać znamiona
przestępstwa zniesławienia)

DOSTĘP DZIENNIKARZY DO AKT SPRAWY

1. POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE – w przypadku prasy akta mogą być udostępnione jedynie za

zgodą prokuratora i tylko w wyjątkowych wypadkach tzn. w sprawach cieszących się olbrzymim
zainteresowaniem społeczeństwa, bulwersujące opinię publiczną, wywołujące niepokój.

a. Uwzględnienie i odmowa uwzględnienia wniosku o udostępnienie akt sporządzenie odpisów,

kserokopii następuje w formie zarządzenia z pisemnym uzasadnieniem

b. W zarządzeniu należy dokładnie określić zakres i sposób udostępniania akt
c. Rozpoznając wniosek strony lub jej przedstawiciela procesowego prokurator ma na uwadze

dobro postępowania przygotowawczego, a w przypadku wniosku innej osoby, uzasadniony
interes społeczny, ważny interes prywatny czy dobro osób trzecich.

Kto bez zezwolenia rozpowszechnia publiczne wiadomości z postępowania przygotowawczego, podlega:
grzywnie, karze ograniczenia wolności, karze pozbawienia wolności do lat 2.

Do zaistnienia przestępstwa publicznego rozpowszechniania wiadomości z postępowania przygotowawczego
konieczne jest:

 Ujawnienie wiadomości z postępowania przygotowawczego

o Postępowanie przygotowawcze obejmuje śledztwo, dochodzenie, postępowanie

sprawdzające i inne czynności powiązane

o Wiadomości z postępowania przygotowawczego - wiadomości uzyskane przez sprawcę z

materiałów dochodzenia lub śledztwa w okresie od wszczęcia postępowania
przygotowawczego do rozpoczęcia rozprawy głównej

 Brak zgody na rozpowszechnianie wiadomości od organu uprawionego

o Jest to przestępstwo formalne, popełnione w momencie ujawnienia informacji uzyskanych z

akt postępowania przygotowawczego

2. POSTĘPOWANIE KARNE

W postępowaniu karnym sądowym zasadą jest udostępnianie kat sprawy sądowej następującym
podmiotom: stronom, podmiotowi, który odniósł korzyść z przestępstwa, obrońcom,
pełnomocnikom, przedstawicielom ustawowym.
Dziennikarze natomiast mogą uzyskać dostęp do kat jedynie za zgoda prezesa sądu. W przypadku
niebezpieczeństwa ujawnienia informacji niejawnych wszelkie zasady ustala prezes sądu lub sąd.

3. POSTĘPOWANIE CYWILNE – zasadą jest jawne rozpoznawanie spraw. Strony i publiczność mają

prawo brać udział w posiedzeniach sądu.
Do akt sprawy mają wgląd tylko strony i uczestnicy postępowania. W postępowaniu nieprocesowym
akta mogą być ujawnione innym podmiotom, które dostatecznie usprawiedliwią potrzebę ich
przejrzenia. Konieczne jest wykazanie tożsamości, a w przypadku innych osób niż strony –
uprawnienia do przejrzenia akt.

10

10

UTRWALANIE PRZEZ MEDIA PRZEBIEGU ROZPRAW SĄDOWYCH

Zasada jawności pełni istotne funkcje:

 Jest przejawem ogólnej zasady jawności życia publicznego
 Umożliwia społeczną kontrolę nad działalnością wymiaru sprawiedliwości
 Sprzyja zasadzie niezawisłości i bezstronności sędziów
 Stanowi gwarancję prawidłowości i bezstronności orzekania, a zarazem gwarancję praw i interesów

uczestników postępowania

 Przyczynia się do kształtowania społecznego poszanowania dla prawa
 Wzmacnia poczucie sprawiedliwości w społeczeństwie
 Ma doniosłe znaczenie wychowawcze, podnosi poziom kulturalny oraz świadomość prawną

społeczeństwa

Kontrowersyjność audiowizualnej formy sprawozdawczości sądowej: obawy utrudniania prowadzenia
rozprawy wskutek tworzenia widowiskowej i teatralnej atmosfery, fragmentaryczność relacji
niezapewniającej rzetelności przekazywanych informacji, zagrożenie naruszenia dóbr osobistych uczestników
postępowania

Warunki utrwalania przed media przebiegu rozpraw sądowych:

 Przemawia za tym uzasadniony interes społeczny
 Rejestracja nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy
 Nie sprzeciwia się temu ważny interes uczestnika postępowania (np. okoliczności o charakterze

prywatnym, intymnym czy hańbiącym)

Postanowienie sądu o udzieleniu lub odmowie udzielenia zezwolenia na rejestrację jest niezaskarżalne.

W przypadku pojawienia się dużej publiczności są może zarządzić wydanie kart wstępu na rozprawę, może
również wyznaczyć miejsce dla przedstawicieli środków masowego przekazu.

UJAWNIENIE DANYCH OSOBOWYCH I WIZERUNKU OSKARŻONEGO I INNYCH OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W
PROCESIE SĄDOWYM

Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku:

 Osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe
 Świadków
 Pokrzywdzonych
 Poszkodowanych

CHYBA, ŻE OSOBY TE WYRAŻĄ NA TO ZGODĘ

Zakaz ujawniania danych osobowych i wizerunku nie dotyczy oskarżonych w postępowaniu przez Trybunałem
Stanu, gdyż nie jest to postępowanie sądowe. Zakaz nie dotyczy również:

 sędziów,
 ławników,
 prokuratorów,
 funkcjonariuszy Policji,

11

11

 innych organów prowadzących postępowanie przygotowawcze,
 obrońców,
 pełnomocników,
 przedstawicieli społecznych,
 biegłych,
 protokolantów,
 tłumaczy i specjalistów, których związek z postępowaniem sądowym ma charakter zawodowy.

Zakres temporalny - Zakaz ujawniania danych osobowych i wizerunku obowiązuje od momentu wszczęcia
postępowania przygotowawczego, obejmuje całe postępowanie sądowe i zostaje wyłączony w momencie
uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie (nie obowiązuje w postępowaniu odwoławczym i
kasacyjnym, działa ponownie w przypadku uchylenia orzeczenia do ponownego rozpatrzenia przez sąd)

UJAWNIANIE DANYCH OSOBOWYCH I WIZERUNKU OSÓB WYKONUJĄYCH DZIAŁALNOŚĆ PUBLICZNĄ

Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek w związku
z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, społecznych, zawodowych.

Uchylenie zakazu publikowania danych osobowych i wizerunku może nastąpić:

 za zgodą sądu lub prokuratora
 gdy przemawia za tym ważny interes społeczny

WYPOWIADANIE OPINII W MEDIACH CO DO ROZSTRZYGNIĘĆ SĄDOWYCH

Zakaz wypowiadania w prasie opinii co do rozstrzygnięcia przed wydaniem orzeczenia w I instancji nazywamy
zakazem ferowania wyroków przez prasę, zakazem przesądów prasowych oraz zakazem prasowej
antycypacji rozstrzygnięć.

Ratio legis unormowania art. 13 ust. 1 pr. pras. (czyli tego zakazu wygłaszania opinii) jest ochrona:

 zasady domniemania niewinności oskarżonego i podejrzanego
 zasady niezawisłości sędziowskiej
 stron procesu cywilnego
 prawa obywateli do rzetelnego informowania (zakaz jest naruszony wówczas, gdy przesąd zawiera

subiektywną opinię dziennikarza, sugerującą lub przesądzającą treść rozstrzygnięcia)

 ochrona stron procesu

ROZDZIAŁ XII - ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA I KARNA PRASY

Prasa ponosi odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych osób, których dotyczą publikowane
informacje. Wyróżnia się dwa rodzaje roszczeń:

 ROSZCZENIA NIEMAJĄTKOWE:

o roszczenie o zaniechanie działań zagrażających lub naruszających dobra osobiste (dotyczy

konkretnego i sprecyzowanego dobra osobistego)

o roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego:

 złożenie publicznego lub pisemnego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie
 odwołanie określonych zarzutów lub inna deklaracja

12

12

 ogłoszenie wyroku
 sprostowanie lub wyjaśnienie pewnych faktów
 przeproszenie, wyrażenie ubolewania – ale ściema xD

 ROSZCZENIA MAJĄTKOWE:

o roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego – przesłankami zasądzenia są:

 bezprawne naruszenie dóbr osobistych
 wina po stronie osoby dokonującej naruszenia
 wystąpienie krzywdy
 istnienie adekwatnego związku przyczynowego między krzywdą a bezprawnym

zdarzeniem, które ją spowodowało.

o roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny
o roszczenie o naprawnienie wyrządzonej szkody

KRĄG OSÓB ODPOWIEDZIALNYCH ZA TREŚĆ MATERIAŁÓW PRASOWYCH:

 autor
 redaktor lub redaktor naczelny
 wydawca
 inna osoba, która spowodowała opublikowanie materiału prasowego

Jeżeli materiał prasowy został ujawniony ale nie opublikowany to także zostały naruszone dobra osobiste.

Charakter działalności cywilnej – odpowiedzialność autora, redaktora lub innej osoby, którzy spowodowali
opublikowanie materiału prasowego, oraz wydawcy jest solidarna, co oznacza, że osoba pokrzywdzona może
żądać całości lub części świadczenia od wszystkich osób łącznie, od kilku z nich lub każdej z osobna - dotyczy
tylko odpowiedzialności majątkowej- natomiast niemajątkowa -> każda z osób odpowiada za własne,
odrębne działanie:

 autor – za napisanie i skierowanie do druku
 redaktor naczelny – za dopuszczenie do opublikowania
 wydawca – za to, że ma faktyczny i twórczy wpływ na to co wydaje

POSTĘPOWANIE CYWILNE W SPRAWACH PRASOWYCH

Procedura cywilna stosowana jest do:

 roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie za naruszenie prawa przez opublikowanie mat.
 żądań opublikowania sprostowania i odpowiedzi
 postępowania rejestracyjnego
 egzekucji wyroku nakazującego opublikowanie sprostowania lub odpowiedzi

Wniesienie pozwu o roszczenia do sądu właściwego rzeczowo (sąd okręgowy) i miejscowo (sąd I instancji, w
którym pozwany ma miejsce zamieszkania) – koszt 600 zł.

Środkami dowodowymi w tzw. sprawach prasowych są najczęściej:

 dowód z treści materiału prasowego
 zeznania świadków
 opinia biegłego sądowego

13

13

Przedawnienie roszczeń – roszczenia majątkowe 10 lat, roszczenia o świadczenia okresowe oraz roszczenia
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 3 lata, roszczenia o opublikowanie sprostowania lub
odpowiedzi 1 rok.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ MEDIÓW

Okoliczności wyłączające bezprawność naruszenia dóbr osobistych:

 działanie w ramach porządku prawnego
 wykonywanie prawa podmiotowego
 zgoda pokrzywdzonego (na piśmie, ustnie, w formie dorozumianej)
 działanie w obronie uzasadnionego interesu publicznego

Interes publiczny –

 korzyść, jaką społeczeństwo odnosi z publikacji prasowe;
 dotyczy ważkich społecznie, prawdziwych i rzetelnych informacji;
 obejmuje sprawy, które dotyczą w szczególności :

o wykonywania zadań państwowych i publicznych
o sprawowania wymiaru sprawiedliwości
o sytuacji obywateli i cudzoziemców
o spraw pracowniczych
o zdrowia
o spraw o charakterze lokalnym

PRZESTĘPSTWA PRASOWE – każde przestępstwa popełnione przy użyciu słowa, za pośrednictwem publikacji
lub widowiska, godzące w cześć osoby, prestiż instytucji, prawdę, porządek prawny, wolność słowa. Rodzaje
przestępstw:

 wydawanie dziennika lub czasopisma bez rejestracji albo zawieszonego
 uchylanie się od opublikowania komunikatu urzędowego, ogłoszenia sądu lub innego organu

państwowego oraz listu gończego:

o publikacje nieodpłatne:

 komunikaty urzędowe od naczelnych i centralnych organów państwowych
 obwieszczenia, uchwały lub zarządzenia pochodzące od organów administracji

rządowej w województwie wydanych na podstawie ustaw, nadesłanych w formie
zwięzłych komunikatów

 komunikaty przekazywane przez organy administracji rządowej i samorządu

terytorialnego w zakresie sytuacji kryzysowych

 listy gończe

o publikacje odpłatne

 prawomocny wyrok sądu lub innego orzeczenia zawierającego klauzulę o

opublikowaniu

 ogłoszenia sądu lub innego organu państwowego

 rozpowszechnianie materiału prasowego objętego przepadkiem lub prasy zabezpieczonej jako

dowód rzeczowy

14

14

o przepadek – kara dodatkowa może być orzeczona w razie skazania za przestępstwo przez

opublikowanie materiału prasowego

o jako dowód rzeczowy – zabezpieczenie wydanego przez prokuratora lub sąd w związku z

toczącym się postępowaniem karnym

 odpowiedzialność za działania sprzeczne z zasadami prawa prasowego i naruszające ich treść
 odpowiedzialność za nieumyślne dopuszczenie do opublikowania materiału prasowego zwierającego

znamiona przestępstwa z art. 37a pr. pras.

SANKCJE KARNE

Wszystkie przestępstwa prawa prasowego to występki czyli czyn zabroniony, grożący:

 grzywną (od 10 do 540 stawek dziennych- od 10 do 2000 zł),
 karą ograniczenia (od miesiąca do 12 – prace społeczne) lub
 pozbawienia wolności (do 3 lat za przestępstwo użycia przemocy lub groźny bezprawnej w celu

zmuszenia dziennikarza do opublikowania lub zaniechania opublikowania materiału prasowego albo
do pojęcia lub zaniechania interwencji pasowej).

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU W SPRAWACH KARNYCH

Właściwość rzeczowa:

 sąd okręgowy – art. 43 i 44 pr. pras
 sąd rejonowy – art. 45-49a oraz przestępstwa popełnione w prasie

Właściwość miejscowa:

 według siedziby redakcji, wydawnictwa, gdy siedziba redakcji lub wydawnictwa nie jest znana lub

znajduje się za granicą – według miejsca ujawnienia lub rozpowszechniania materiału prasowego

 jeżeli w tej samej sprawie wszczęto postępowanie w kilku sądach – właściwy jest ten sąd, w którym

najpierw wszczęto postępowanie