Analiza wytworów ucznia

Należy do bardzo często wykorzystywanych sposobów pozyskiwania informacji w diagnozowaniu

pedagogicznym. W literaturze określana jest najczęściej, jako technika diagnostyczna służąca do gromadzenia
wstępnych opisowych oraz ilościowych danych, rzadko jednak występuje w roli samodzielnego instrumentu
poznania.

W tej technice przedmiotem analizy jest dokument, za który przyjmuje się materialny przedmiot, zawierający w
sposób bezpośredni lub pośredni interesujące diagnostę dane, czyli taki przedmiot, który stanowi świadectwo
zaistnienia jakiegoś faktu, zjawiska lub myśli ludzkiej.

Wytwory ucznia wykorzystywane do analizy mają różny charakter, mogą to być: zeszyty szkolne, wypracowania,
wypracowania szkolne na dany temat, rysunki tematyczne, pamiętniki, listy, notatki, wypowiedzi autora o jego
doświadczeniach, przeżyciach, poglądach, postawach wobec różnych zjawisko społeczno-kulturowych i zdarzeń we
własnym życiu, prace pisemne uczniów, prace ręczne i konstrukcyjne, fotografie, filmy itp.

Analiza dokumentów w badaniach pedagogicznych umożliwia badanie takich zmiennych, jak: postawy, potrzeby,
motywy, dążenia, zainteresowania, a także zdolności i uzdolnienia w zakresie poznania i myślenia. Stanowi też
jedno z ważniejszych źródeł dotarcia do historii życia jednostki.

Techniki analizy dokumentów:



Technika analizy treściowej – jest to interpretacja zawartych w danym wytworze treści. Zastosowanie
analizy treściowej daje możliwość odpowiedzenia na następujące pytania:



Co chciał przekazać odbiorcy autor?



Jakie autor zawarł w analizowanym wytworze treści?



Czego te treści mogą być świadectwem?



W czym wyraża się oryginalność tych treści?

Analiza treściowa (na przykład zeszytów szkolnych) umożliwia nauczycielowi dowiedzenie się czegoś o
zainteresowaniach, sposobie wyrażania czy innych przejawach rozwoju umysłowego ucznia.



Technika analizy formalnej - dotyczy przede wszystkim zewnętrznego opisu wyglądu wytworów ucznia,

sposobu ich sporządzania, trwałości, adekwatności z założonym zamiarem ich utworzenia. Przykładowo
analiza formalna zeszytów szkolnych umożliwia bliższe poznanie następujących elementów:



Wygląd okładki - czy zeszyt jest obłożony, podpisany, zabrudzony;



Wygląd kartek - czy są one pozaginane, starannie zapisane, czy posiadają margines, czy są brudne;



Kształt, forma pisma - czy jest ono staranne, czytelne;



Zamieszczone rysunki, szkice czy schematy - czy są one wykonane porządnie, czysto, schludnie.

Analiza formalna pozwala na wnioskowanie na temat zamiłowania do porządku, obowiązkowości,
zdyscyplinowania i przeciwnych im cechach ucznia.

Analiza wypracowań

Polega ona na analizie swobodnych i spontanicznych wypowiedzi ucznia na dany temat. W stosunkowo

krótkim czasie, można zebrać wiele cennych informacji na temat ucznia. Należy jednak pamiętać, że nie mamy
pewności, czy uczniowie są całkowicie szczerzy w swoich wypowiedziach. Powinniśmy wtedy uwzględnić też, jaki
wpływ na ten opis miało aktualne samopoczucie badanego dziecka.

Analiza działalności plastycznej

W próbie interpretacji treści zawartych w rysunku, zazwyczaj badacz kieruje się ogólnym wrażeniem, jakie

wywierają na nim dane rysunki, więc ma to silnie subiektywny charakter. Można analizować rysunki stworzone na
temat ściśle określony i takie, które zostały stworzone w wyniku spontanicznej aktywności twórczej dziecka.
Ważne jest to, aby tej analizy nie opierać głównie na jednym rysunku. Dla rzetelnego wyniku badań zalecane jest, aby
analizować większą ilość zgromadzonych rysunków dziecka. Istotne są także warunki i okoliczności, w jakich
powstały dane rysunki.

W analizie rysunków ucznia, istotny może okazać się klucz do interpretacji rysunków dziecka zawarty w „Teście
rysunkowym – Mój Nauczyciel” autorstwa I. Gryniuk i V. Tuszyńskiej-Boguckiej, który dołączony jest do reszty testów
omawianych na zajęciach z tego bloku tematycznego.

Następnie rozpatrujemy poniższe sytuacje:



Czy dziecko rysujące lepiej niż jego rówieśnicy ma w domu zapewnione odpowiednie warunki dla rozwijania
swoich zdolności?



Czy rodzice zachęcają go do rysowania?



Czy dziecku rysującemu poniżej spodziewanej granicy wiekowej zapewniono wcześniej warunki do ćwiczenia
rysowania?



Czy niewielkie umiejętności w tym zakresie stanowią o pewnych zaniedbaniach środowiskowych, czy też są
one przyczyną zaburzeń rozwoju umysłowego?

Wychowawca oceniając pracę dzieci musi znaleźć przyczyny sytuacji, w której niektóre prace podopiecznych

znacząco odbiegają od przyjmowanego w grupie poziomu. Zanim przypisze on słabsze wyniki jakimkolwiek
zaburzeniom, należy sprawdzić, czy w jaki sposób dzieci reagują na stawiane im zadania, oraz czy wcześniej miały
już do czynienia z zadaniami tego typu (np. czy wcześniej miały do czynienia z lepieniem z plasteliny). Należy
również dowiedzieć się, czy dzieci te mają w swoich domach klocki, czy lubią się nimi bawić, czy posługiwały się
nożyczkami itd.

Zalety i wady stosowania technik analizy wytworów uczniowskich

Zalety

Wady



Umożliwia dotarcie do danych niedostępnych
przy

zastosowaniu

innych

technik,

czyli

wydarzeń i sytuacji z przeszłości



Dotarcie do sposobu percepcji



Pozwala uchwycić cechy, zachowania, które
przy zastosowaniu innych technik mogą być
zniekształcane lub niedostępne (staranność,
systematyczność, dokładność)



Umożliwia zebranie określonych danych, kiedy
wytwory są jedną z niewielu form ekspresji
jednostki (dzieci upośledzone, nieme, głuche)



Pozwala na uzyskanie danych ze źródeł
powstałych dowolnie dawno i umożliwia
powtarzalność analizy danych, gdyż badany
wytwór nie podlega zmianom na skutek
czynności badawczych (np. jak w ankiecie,
wywiadzie czy obserwacji)



Duże

prawdopodobieństwo

subiektywnego

odbioru i interpretacji przez diagnostę treści
zawartych w dokumentach



Możliwość celowego zniekształcenia dokumentu
przez autora,



Fałszywe przedstawienie siebie



Możliwość celowego fałszerstwa dokumentów z
różnych względów

Jarosz E., Wysocka E. „Analiza dokumentów i wytworów”, W: Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe
problemy i rozwiązania, 2006
Łobocki M., „Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych”, Kraków 1999