1

„CZYNNIKI PRZYRODNICZE WPŁYWAJĄCE

NA ROZWÓJ TURYSTYKI

W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM”

2

Spis treści

1. Położenie i ogólna charakterystyka regionu …………………………………………….......... 3

2. Czynniki przyrodnicze ….……………………………………………………………..……… 4

3. Czynniki przyrodnicze wpływające na rozwój turystyki w subregionach

Dolnego Śląska …………………………..………………………………..………………….. 4

3.1 Karkonosze i Góry Izerskie ...……………………………………………………..……… 4

3.2 Pogórze Kaczawskie ..............……………………………………..……………………... 5

3.3 Masyw Ślęży ……………………………………………………………………………... 5

3.4 Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy ..…………………………………………............ 6

3.5 Dolina Odry Wschód ...………………………………………………………………........ 6

3.6 Sudety Wałbrzyskie .………………………………………………………………........... 7

3.7 Ziemia Kłodzka …………………………………………………………………………... 7

3.8 Bory Dolnośląskie ……………………………………………………………………. .… 8

3.9 Nysa – Kwisa – Bóbr …………………………………………………………………….. 8

3.10

Dolina Odry Zachód ………………………………………………………………….. 9

4. Podsumowanie ……………………………….……………………………………………….. 9

5. Bibliografia ………………………………………………………………………………..… 10

6. Spis ilustracji ……………………………………………………………………………...… 10

3

1. P

OŁOŻENIE I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU

Województwo Dolnośląskie leży w południowo-zachodniej części Polski, granicząc

od zachodu z Niemcami, a od południa z Czechami. Na północy obszar graniczy

z Województwem Lubuskim i Wielkopolskim a na wschodzie – z Opolskim. Powierzchnia

Dolnego Śląska wynosi 19 947,8 km², co stanowi 6,4% powierzchni całego kraju.

Pod względem administracyjnym województwo składa się z 30 powiatów oraz 169 gmin.

Klimat Dolnego Śląska jest zmienny i nieregularny, co wynika ze znacznego

zróżnicowania rzeźby terenu oraz ścierania się klimatów oceanicznego i kontynentalnego,

a na południu występowania klimatu górskiego. Średnia roczna temperatura województwa

to około 8,5°C.

Tereny województwa rozciągają się na obszarach kilku krain geograficznych, tj.: Niziny

Śląskiej, Niziny Śląsko-Łużyckiej, Przedgórza Sudeckiego i Sudetów, dzielące się na

subregiony turystyczne z cennymi walorami przyrodniczymi.

Ryc. 1 Subregiony Turystyczne Dolnego Śląska
Źródło: Dolnośląska Organizacja Turystyczna

4

1. Widok na Karkonosze

2. C

ZYNNIKI PRZYRODNICZE

Określenie warunków rozwoju turystyki w danym regionie wiąże się z atrakcyjnością

turystyczną, o której decydują trzy czynniki: stopień dostępności komunikacyjnej,

zagospodarowanie turystyczne i oczywiście ranga walorów turystycznych. Walory

przyrodnicze, klasyfikuje się pod względem powstania – bez udziału człowieka, obiekty

utworzone przez człowieka oraz powstałe w związku z działalnością człowieka. Do

czynników przyrodniczych powstałych bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka zalicza się:

osobliwości flory i fauny, skałki i grupy skał, wąwozy, doliny i przełomy rzeczne, wodospady

i źródła, jaskinie i groty, głazy narzutowe i głazowiska. Walorami przyrodniczymi

utworzonymi przez człowieka są m.in. ogrody botaniczne i zoologiczne, muzea i zbiory

przyrodnicze, parki zabytkowe. Natomiast do czynników przyrodniczych powstałych w

związku z działalnością człowieka zalicza się m.in.: punkty widokowe, parki narodowe, parki

krajobrazowe, pomniki przyrody, rezerwaty przyrody, obszary NATURA 2000

3. C

ZYNNIKI PRZYRODNICZE WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ

T

URYSTYKI W SUBREGIONACH

D

OLNEGO

Ś

LĄSKA

3.1. Karkonosze i Góry Izerskie

Karkonosze i Góry Izerskie położone są w zachodniej części województwa.

Atrakcyjność turystyczna tego regionu wynika głównie z obecności gór, których różnorodne,

powstałe w różnym czasie skały, budując niewielkie

jednostki tektoniczne tworzą mozaikową budowę

geologiczną. Dzięki występowaniu gór rozwinęły

się na tym obszarze formy turystyki aktywnej, którą

można z powodzeniem uprawiać np. w Szklarskiej

Porębie, Karpaczu, czy w Świeradowie Zdroju z

kolejką gondolową. W Jakuszycach znajduje się

międzynarodowy ośrodek narciarstwa biegowego,

a latem uprawiane jest tu kolarstwo górskie. Coraz bardziej popularne w tym regionie stają się

szlaki piesze i rowerowe, m.in. Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza, Szlak Zamków

Piastowskich a także szlaki lokalne w Mińsku, Starej Kamiennej czy Piechowicach.

W regionie występuje wiele osobliwości przyrody ożywionej jak i nieożywionej, której

przykładami są Wodospady: Kamieńczyka w Szklarskiej Porębie i Szklarki w Piechowicach,

5

2. Widok na Pogórze Kaczawskie

oraz rezerwat krokusów w Piechowicach. Dzięki występowaniu źródła mineralnego powstało

tu pierwsze w Polsce uzdrowisko – Cieplice. Cenne osobliwości flory i fauny regionu chroni

Karkonoski Park Narodowy. Do najważniejszych form rzeźby parku należą kotły

polodowcowe o wysokich, stromych zboczach skalnych – Wielki i Mały Staw oraz Śnieżne

Kotły. W związku z szeroką bazą walorów turystycznych regionu odbywa się tu wiele imprez

kulturalno-sportowych, np.: Bieg Piastów (Szklarska Poręba, Jakuszyce), Międzynarodowy

Wyścig Kolarski „Bałtyk Karkonosze Tour” (Jelenia Góra), Mistrzostwa w Płukaniu Złota

(Karpacz). Ze względu na szeroką ofertę walorów przyrodniczo-kulturowych Karkonoszy i

Gór Izerskich bardzo dobrze rozwinęła się tu baza noclegowa i żywieniowa, skoncentrowane

głównie w miejscowościach stanowiących centra sportów zimowych.

3.2. Pogórze Kaczawskie

Pogórze Kaczawskie leży na północny wschód od Karkonoszy. Jest to jeden z najbardziej

atrakcyjnych rejonów Pogórza Zachodniosudeckiego. Do czynników przyrodniczych regionu

należą zalegające w tym regionie minerały

szlachetne i półszlachetne, m.in. korund czy

agat, oraz złoża złota. Tu właśnie występują

najstarsze skały Polski – łupki radzimowickie

oraz skały wapienne. Ciekawymi obiektami

są wydrążane w nich przez naturę jaskinie

i opuszczone już kamieniołomy. Na terenie

Gór występuje park krajobrazowy

„Chełmy”. Ze względu na zasoby przyrody doskonale nadaje się do uprawiania turystyki

pieszej i rowerowej, gdyż przeważają tu stoki o niewielkim nachyleniu, a drogi są mało

uczęszczane. Znanymi szlakami w rejonie są: Szlak Wygasłych Wulkanów oraz Szlak

Zamków Piastowskich. W miejscowościach Dziwiszów na Łysej Górze rozwija się turystyka

sportów zimowych. Bogaty jest tu także kalendarz imprez kulturalnych i sportowych.

Organizowane są tu m.in. Międzynarodowe Mistrzostwa w Płukaniu Złota (Złotoryja),

Mistrzostwa Polski w Technikach Jaskiniowych „Złoty Karabinek” (Wojcieszów),

Międzynarodowe Warsztaty Rękodzieła (Jawor).

3.3. Masyw Ślęży

Masyw Ślęży to zbudowana z granitu i gabra grupa wzniesień koło miasteczka Sobótka. Stanowi

najwyższe wzniesienie Przedgórza Sudeckiego. Występujące tu walory przyrodnicze stanowią

6

4. Widok na Wzgórze Trzebnickie

3. Widok na Masyw Ślęży

o dobrych warunkach wypoczynkowych regionu. Ślężański Park Krajobrazowy chroni naturalny

krajobraz wraz z urozmaiconą rzeźbą terenu,

zróżnicowaną budową geologiczną, osobliwościami

flory oraz fauny w rzadkimi płazami, ptakami

i ssakami. Na lesistość obszaru składają się głównie

świerki, drzewa liściaste (dęby i buki). Niezwykle

ważnym czynnikiem przyrodniczym regionu jest

Park Krajobrazowy Doliny Bystrzycy wraz z zbiornikiem Mietkowskim ustanowiony obszarem

NATURA 2000. Jest to największy akwen w województwie Dolnośląskim. Obiekt ten wpływa

na rozwój aktywności wędkarskiej, żeglarskiej oraz myśliwskiej. Ciekawymi imprezami kulturowymi

są Otwarte Mistrzostwa w Biegu na Ślężę, Sabat Czarownic oraz Półmaraton Ślężański.

3.4. Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy

Subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy położony jest w północno-wschodniej części

województwa. Wzgórza Trzebnickie stanowią pozostałość zwałów piasku pchanego przez czoło

lodowca. Zapewnia to urozmaiconą rzeźbę terenu

i rozległe widoki. Okolice Trzebnicy są urodzajne w gleby,

przez co rozwinęło się tu sadownictwo i warzywnictwo.

Występujące tu źródła siarczane przyczyniły się także

do tego, że miasto stało się ośrodkiem uzdrowiskowym.

Rejon jest idealny dla rozwoju turystyki pieszej

i rowerowej. Dolina Baryczy natomiast to kraina lasów

i stawów rybnych tworzących krajobraz bardzo naturalnym. W okolicach Milicza znajduje się jeden z

największych w Europie rezerwatów ornitologicznych – „Stawy Milickie”. Oferują one połączenie

walorów przyrodniczych (ptasi raj) z tradycją rybacką. Zróżnicowana rzeźba terenu, mokradła, czyste

środowisko przyrodnicze, bogata flora i fauna sprawiły, że utworzono tu Park Krajobrazowy Doliny

Baryczy oraz obszar NATURA 2000. Ciekawymi imprezami kulturowymi są m.in.; Dni Doliny

Baryczy – Święto Karpia Milickiego, Trzebnickie Święto Sadów, Międzynarodowy Bieg Sylwestrowy

w Trzebnicy.

3.5. Dolina Odry Wschód

Subregion Dolina Odry Wschód położona jest we wschodniej części województwa. Teren ten

można podzielić na dwa obszary przyrodnicze: dolinę Odry z dużą ilością wód powierzchniowych

oraz zwarte kompleksy lasów liściastych, sprzyjające rozwojowi turystyki rowerowej, konnej i pieszej.

Obszary te bogate są w dziką zwierzynę a czysta woda w rzece zapewnia dobre warunki wędkarskie.

Utworzone zostały tu liczne obszary chronione, m.in. rezerwaty przyrody: „Kanigóra”, „Grodzisko

7

6. Panorama Ziemi Kłodzkiej

5. Widok na Sudety Wałbrzyskie

Raczyńskie”, „Zwierzyniec” czy „Leśna Woda”. Ciekawostką jest że na terenie regionu, we wsi

Nadolice Wielkie znajduje się jedyny w Polsce i jeden z trzech w Europie Parków Pokoju.

3.6. Sudety Wałbrzyskie

Sudety Wałbrzyskie stanowią teren dla aktywnych form wypoczynku. Region jest bogaty w wody

mineralne, które stwarzają klimat uzdrowiskowy obszaru. Miejscowości Jedlina Zdrój oraz Szczawno

Zdrój to znane w skali europejskiej miejsca

uzdrowiskowe. Dominują tu wody bogate

w wodorowęglany, sód, wapń i magnez.

Do niedawna na terenie tych Gór istniały

kopalnie węgla, dziś w tym miejscu

znajduje się Park Wielokulturowy Stara

Kopalnia ukazujący górniczą tradycję

regionu. Ciekawym miejscem jest też

niedawno odwiedzony przeze mnie Kompleks Osówka – podziemne sztolnie i hale hitlerowskiej

fabryki zbrojeniowej. Na łąkach i w lasach Sudetów Wałbrzyskich spotkać można sarny, dziki

a czasem także stado muflonów. Niewielką część Gór Wałbrzyskich obejmuje Park Krajobrazowy

Sudetów Wałbrzyskich oraz Książański Park Krajobrazow, w których szczególnie licznie występują

bezkręgowce, mchy i porosty. Ciekawą imprezą kulturową regionu jest Ogólnopolski Bieg Szlakiem

Uzdrowiskowym w Jedlinie Zdrój. Przez Sudety Wałbrzyskie przebiegają liczne szlaki turystyczne,

m.in. Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza oraz Szlak Zamków Piastowskich.

3.7. Ziemia Kłodzka

Ziemia Kłodzka położona jest w południowej części Dolnego Śląska. Urozmaicona rzeźba tego

terenu tworzy niezapomniane krajobrazy – panorama Szczelińca, Wzgórza Orlickie, skalne miasta,

labirynty – Błędne Skały, Skalne Grzyby, Szczeliniec. Unikatowe i cenne osobliwości natury

chronione są przez Park Narodowy Gór Stołowych oraz liczne rezerwaty- Wodospad „Wieliczki”

w Międzygórzu. Występujący tu Park Narodowy obejmuje najwyższy człon Gór Stołowych, krajobraz

parku tworzą unikatowe w Polsce formy górskie o charakterystycznej budowie geologicznej

8

7. Rzeka Kwisa w rejonie Świeradowa

i morfologicznej. Znane na skalę międzynarodową są występujące tu wody mineralne. Ich źródła

wypływają z głębokich spękań, uskoków w starych skałach krystalicznych oraz młodszych osadowych

– na granicy gór Bystrzyckich i Stołowych. Posiadają one cenne właściwości lecznicze, dzięki czemu

powstały tu miejscowości uzdrowiskowe – Polanica Zdrój, Kudowa Zdrój. Region obszerny jest

w sieć szlaków turystycznych. Najbardziej znanym jest wspomniany przeze mnie już wcześniej

Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza. Optymalne nachylenie terenu oraz liczne ścieżki

sprzyjają rozwojowi turystyki rowerowej.

3.8. Bory Dolnośląskie

Bory Dolnośląskie stanowią najcenniejszy dla mnie subregion Dolnego Śląska. Region

obejmuje północno-zachodnią część województwa. Charakteryzuje się występowaniem

licznych, śródleśnych stawów, torfowisk, bagien i wydm śródlądowych. Niespotykane w skali

kraju jest nagromadzenie gatunków roślin atlantyckich, np. nawodnik sześciopręcikowy

czy rosiczka pośrednia. Obszar stanowi miejsce występowania wielu zwierząt, np. wydra,

popielica, żółw błotny, dudek a także danieli jeleni i dzików. W związku z występowaniem

tu tak różnorodnej flory i fauny, utworzono szereg form ochrony przyrody, np. Mużakowski

Park Krajobrazowy, przemkowski Park Krajobrazowy, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy

Park Słowiański oraz Obszar Chronionego krajobrazu Dolina Czerwonej Wody.

Bory

Dolnośląskie stanowią idealne miejsce do jazdy konnej. Utworzone szlaki z dala od przemysłu,

zabudowań i dróg dają idealną szansę na aktywny wypoczynek miłośnikom jazdy konnej. Na obszarze

ze względu na bogatą zwierzynę łowną – jelenie, daniele, dziki, sarny a także występowanie stawów

hodowlanych o starym rodowodzie istnieją dobre warunki myślistwa i wędkarstwa. Najciekawszą

imprezą kulturalną regionu są Mistrzostwa Europy w zbieraniu grzybów, podczas święta grzybów

w Węglińcu.

3.9. Nysa – Kwisa – Bóbr

Na północ od Karkonoszy występuje subregion Nysa – Kwisa – Bóbr. Walory

przyrodniczo-krajobrazowe tego obszaru wynikają

oczywiście z położenia nad trzema rzekami.

Stanowią one oś turystyczną regionu, których

górski charakter oddalą malownicze przełomy,

np. przełom Bobru przez rudawy Janowickie i Góry

Kaczawskie, czy cenny dla mnie samej przełom

malowniczej rzeki Kwisy na Pogórzy

Izerskim. Na rzekach powstało kilka zbiorników wodnych, np. Jezioro Leśniańskie

9

i Złotnickie w okolicach Leśnej. Warunki te sprzyjają tworzeniu wielu obszarów chronionych,

których przykładem jest Park Krajobrazowy Doliny Bobru, gdzie schronienie znajdują

rzadkie gatunki zwierząt i roślin. Region charakteryzuje się obecnością skał osadowych

i wulkanicznych. W miejscowości Płuczki Górne znajduje się tzw. Agatowe pole. Z związku

z występowaniem wielu kopalin część z nich zaczęto wydobywać. W latach 1175-1240

wydobyto ok. 50 ton złota. Powstały też kopalnie m.in. węgla brunatnego (Bogatynia)

i koalinowych (Bolesławiec). Region ze względu na występowanie trzech rzek stwarza

idealne warunki dla miłośników spływów kajakowych. Na obszarze tego subregionu

organizowane są liczne imprezy kulturowo-sportowe, m.in. Międzynarodowy Spływ

Kajakowy im. Andrzeja Strycharczyka na rzece Bóbr, Lwóweckie Lato Agatowe, Święto

ceramiki (Bolesławiec).

3.10. Dolina Odry Zachód

Krajobraz Doliny Odry Zachód charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu z licznymi

wzgórzami, poprzecinanymi malowniczymi dolinkami. Główne walory przyrodnicze to bory, lasy

liściaste i mieszane, pomnikowe drzewa, liczne głazy narzutowe i oczywiście rzeka Odra, będąca

jedną z większych rzek Europy Środkowej. Znajdujące się tu zasoby rudy miedzi w Zagłębiu

Lubińskim zaliczane są do najbogatszych w Europie i zajmują jedno z czołowych miejsc w świecie.

Przez obszar ten przebiega kilka ciekawych szlaków turystycznych, m.in. „Mała pętla po Wzgórzach

Dalkowskich” czy szlak rowerowy „Szlak Odry”.

4. Podsumowanie

Niziny, góry i płynące przez nie malownicze rzeki tworzą bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu

Dolnego Śląska. Dodając do wizerunku tych ziem największą w Polsce ilość leczniczych zdrojów,

słynących ze znakomitych wód i przeważającego ciepłego klimatu, otrzymamy wówczas prawdziwą

oazę dla łaknących wytchnienia turystów. W Sudetach utworzone zostały dwa parki narodowe, które

obejmują najciekawsze i najcenniejsze fragmenty tych gór: Karkonosze i Góry Stołowe. Znacznie

więcej jest parków krajobrazowych, rezerwatów i pomników przyrody, które rozsiane są po całym

województwie. Dolny Śląsk jest niewątpliwie jednym z najbardziej atrakcyjnych turystycznie

regionów Polski, oferujący turystom, jaki i mieszkańcom szerokie możliwości spędzania czasu

wolnego w obcowaniu naturą – od wycieczek pieszych przez uczestnictwo w różnorodnych imprezach

kulturalno-sportowych po zimowe szaleństwa na stokach górskich.

10

Bibliografia:

1. „Turystyka na Dolnym Śląsku” – Stan i kierunki rozwoju. Redakcja naukowa Jerzy

Wyrzykowski, Wrocław 2004

2. „Geografia Turystyki Polski”, T. Lijewski, B. Mikulowski, J. Wyrzykowski,

Warszawa 2002

3. „Wędrówki po dolinie rzeki Kwisy” Przewodnik turystyczny, Lubań 2004

4.

„Masyw Ślęży, Równina Świdnicka, Kotlina Dzierżoniowska”, red. M. Staffa, Wrocław 2005

5.

„Słownik geografii turystycznej Sudetów” T. 3, Karkonosze, red. M. Staffa, Warszawa 1993

6. „Podstawy Rekreacji i Turystyki” pod redakcją Sylwii Toczek-Werner, Wrocław 2005

7. „Ilustrowany Atlas Polski” Reader’s Digest, Warszawa 2005

8. Notatki własne

9. www.dolnyslask.org

10. www.dot.org.pl

Spis ilustracji:

 Strona tytułowa – mapa Dolnego Śląska Źródło: www.linux.heapmail.com.pl

.………….. 1

 Praca:

Ryc. 1 Subregiony Turystyczne Dolnego Śląska
Źródło: Dolnośląska Organizacja Turystyczna ………………………………………..…. 3

1. „Widok na Karkonosze”, źródło: www.polskajestfajna.wp.pl ……………...……. 4

2. „Widok na Pogórze Kaczawskie”, źródło: www.villagreta.pl …………………… 5

3. „Widok na Masyw Ślęży”, źródło: www.glob-bielsko.com …………………...… 6

4. „Widok na Wzgórze Trzebnickie”, źródło: www.gama.com …………………….. 6

5. „Widok na Sudety Wałbrzyskie”, źródło: www.walbrzych.e-gory.info.pl ………. 7

6. „Panorama Ziemi Kłodzkiej”, źródło: www.wikipedia.org ………………...……. 7

7. „Rzeka Kwisa w rejonie Świeradowa”, źródło: www.villahanna.pl ………..……. 8