Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”

1

Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich

w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”

realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”

CMPPP, Warszawa 2008

Załącznik nr 3

KRYTERIA GOTOWOŚCI EDUKACYJNEJ PIĘCIOLATKA (GE-5)

Opis eksperymentalnej wersji metody.

Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka GE-5

1

są inwentarzem zachowań

i umiejętności dziecka w wieku przedszkolnym, zestawionym ze względu na potrzebę

obserwacji takich zachowań i umiejętności dzieci, które dotyczą ich przygotowania do nauki

w szkole. Kryteria powstały na bazie Skali Gotowości Szkolnej (SGS)

2

, jej analiz

statystycznych i psychometrycznych (A. Matuszewski 2008) oraz konsultacji z psychologami

klinicznymi. Założenia teoretyczne obu metod oraz ich struktura odnosząca się do zadań

rozwojowych stawianych dzieciom u progu szkoły są takie same. Treści Kryteriów... dotyczą

pięciu ważnych obszarów aktywności dzieci. Są nimi:

-

zdobywanie wiedzy i umiejętności poznawczych,

-

współdziałanie z rówieśnikami,

-

osiąganie samodzielności,

-

realizowanie nowych form aktywności – nauki i pracy,

-

przygotowanie do nauki czytania, pisania i matematyki.

Wskazania do obserwacji

Zadaniem nauczyciela, który stosuje arkusz GE-5 jest obserwowanie czy i w jakim

stopniu wybrane dziecko przejawia wymienione w arkuszu zachowania i umiejętności a po

upływie czasu przeznaczonego na obserwację zanotowanie wyników na arkuszu zapisu.

Wybraną odpowiedź nauczyciel zaznacza w odpowiedniej kolumnie po prawej stronie

arkusza zapisu.

-

tak oznacza, że dane zachowanie lub umiejętność zdecydowanie pojawia się u dziecka,

-

raczej tak oznacza, że nauczyciel zaobserwował dane zachowanie lub umiejętność, ale

nie jest ono utrwalone,

1

Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (E. Koźniewska 2008) to eksperymentalna wersja arkusza

obserwacyjnego dla nauczycieli dzieci pięcioletnich. Planowane są badania standaryzacyjne w roku 2009
z zastosowaniem tego arkusza.

2

Skala Gotowości Szkolnej (SGS) została opracowana w CMPPP w ramach SPO RZL na lata 2004-2006 i jest

rezultatem projektu Badanie Gotowości Szkolnej Sześciolatków współfinansowanego przez EFS.

Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”

Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich

w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”

realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”

CMPPP, Warszawa 2008

2

-

raczej nie oznacza, że dane zachowanie lub umiejętność pojawia się bardzo rzadko,

-

nie oznacza, że dane zachowanie lub umiejętność nie zostało przez nauczyciela

zauważone.

Proponujemy nauczycielom wypełnianie arkusza po przeprowadzeniu obserwacji

w naturalnych przedszkolnych warunkach w oparciu o dostępne zabawki, książeczki,

układanki, loteryjki itp. Wskazane jest, aby nauczyciel na potrzeby obserwacji stopniował

trudność zadań podczas zajęć przewidzianych programem lub aranżowanych (np. w szkole).

Na przykład, przy układaniu historyjki obrazkowej (GE-5, pkt 23) można zacząć od dwu czy

trzy elementowej. Podobnie przy formułowaniu poleceń warto zacząć od prostego, krótkiego

polecenia, tak aby dziecko mogło wywiązać się z jego wykonania. Proponujemy też, aby

składanie całości z części (GE-5, pkt 31) rozpocząć od czterech elementów. Mogą to być

czteroelementowe puzzle lub pocięty na cztery części obrazek. Grupowanie przedmiotów

(GE-5, pkt 5) może polegać na zabawie w dobieranie, tego, co „pasuje”. Dzieci mogą

grupować np. ubrania, owoce, zwierzęta, pojazdy w postaci naturalnych przedmiotów czy

ilustracjach. Wiadomości o porach roku (GE-5, pkt 3) dzieci mogą zademonstrować np.

układając loteryjkę gdzie zadaniem dziecka będzie dołożenie do obrazka tematycznego

przedstawiającego np. zimę spośród

wielu innych kartoników tylko tych, tematycznie

związanych z tą porą roku np. rękawiczki, sanki, bałwan.

Wskazania do interpretacji wyników

Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka to metoda w wersji eksperymentalnej. Wyniki

obserwacji uzyskane przy zastosowaniu arkusza Kryteriów Gotowości Edukacyjnej ( GE-5)

mogą być analizowane i interpretowane wyłącznie jakościowo.

Dziecko, które przejawia wymienione w arkuszu zachowania i umiejętności (wyniki

obserwacji w większości tak) z dużym prawdopodobieństwem osiągnie gotowość do nauki w

szkole:

•

jest ciekawe świata, zainteresowane tym, co je otacza:

−

bada przedmioty, pyta o przyczyny obserwowanych zjawisk, eksperymentuje,

−

chętnie rozwiązuje zagadki,

−

często zadaje pytania,

•

ma umiejętność klasyfikowania i szeregowania przedmiotów, obrazków itp.

−

potrafi grupować przedmioty według różnych kryteriów,

−

wymienia pory roku, związane z nimi zabawy dzieci i zjawiska przyrody,

Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”

Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich

w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”

realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”

CMPPP, Warszawa 2008

3

−

potrafi umieścić nowy przedmiot w odpowiednie miejsce w już ułożonym szeregu,

•

ma umiejętności słownego porozumiewania się

−

mówi w sposób zrozumiały dla innych, np. o swoich potrzebach,

−

używa ze zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie doświadczenie,

−

potrafi opowiedzieć historyjkę obrazkową,

−

często zadaje pytania,

•

ma umiejętność kontaktowania się z rówieśnikami

−

zwraca uwagę na inne dzieci, przewiduje ich zachowania,

−

zaprasza dzieci do zabaw i rozmów,

−

pomaga innym dzieciom spontanicznie lub na prośbę kolegi,

•

jest samodzielne

−

sam podejmuje próby poradzenia sobie z trudnością,

−

wykazuje inicjatywę, wypróbowuje różne sposoby działania,

−

jest zainteresowany osiągnięciem celu, stara się dokończyć pracę,

−

okazuje radość z osiągniętego wyniku,

•

podejmuje uczenie się pod kierunkiem dorosłej osoby

−

potrafi zapamiętać i wykonać polecenie,

−

jest zainteresowane osiągnięciem celu, stara się dokończyć pracę,

−

często zadaje pytania

•

jest sprawne pod względem ruchowym i manualnym

−

sprawnie łapie i odrzuca piłkę,

−

buduje z drobnych klocków,

−

lepi figurki z plasteliny,

−

prawidłowo trzyma ołówek (chwyt, napięcie mięśni),

−

posługuje się prostymi narzędziami,

•

interesuje się czytaniem, pisaniem i matematyką

−

interesuje się książkami dla dzieci, słucha, ogląda,

−

potrafi opowiedzieć obrazkową historyjkę,

−

rozumie sens umownych znaków,

−

używa ze zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie

doświadczenie,

−

układa układanki,

Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”

Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich

w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”

realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”

CMPPP, Warszawa 2008

4

−

dzieli zdanie na wyrazy,

−

dzieli wyraz na sylaby i łączy sylaby w wyraz,

−

zna i stosuje liczebniki porządkowe,

−

dodaje i odejmuje „konkretne” przedmioty, liczmany.

Wymienione w arkuszu zachowania mówiące o trudnościach emocjonalnych dziecka mogą

być sygnałem sytuacyjnych lub trwalszych problemów dziecka. Trzeba te „sygnały” odczytać

w zależności od kontekstu i udzielić dzieciom pomocy niezależnie od celu prowadzenia

obserwacji.

Zachowania wskazujące na trudności emocjonalne:

−

w zabawach i w czasie aktywności zadaniowej reaguje gniewem, obraża się,

odwraca, odchodzi,

−

łatwo wybucha złością, płaczem, zachowuje się impulsywnie w stopniu

utrudniającym mu kontakty z dziećmi,

−

okazuje niepokój, lęk, wycofuje się,

−

stara się przebywać blisko nauczyciela lub innej osoby dorosłej w stopniu

utrudniającym zabawę i naukę w grupie,

−

unika sytuacji wymagających samodzielności.

Podsumowanie

Pojedyncze zachowanie, umiejętność czy sprawność dziecka może świadczyć o różnych

wymiarach rozwoju np. zadawanie pytań jest znakiem dowolności procesów poznawczych,

dobrego rozwoju mowy, umiejętności społecznych lub zainteresowań dziecka. Interpretacja

zależeć będzie od kontekstu wystąpienia danego zachowania. Brak kilku umiejętności lub

sprawności (zaznaczenie odpowiedzi raczej nie i nie), albo wystąpienie zachowań, które

przeszkadzają dziecku w kontaktach społecznych, w zabawie i uczeniu się może być

sygnałem problemów rozwojowych. Brak umiejętności w danym obszarze aktywności

dziecka świadczy o braku gotowości do wypełnienia danego zadania rozwojowego

związanego z rozpoczęciem nauki w szkole.

Serdecznie dziękuję za konsultację arkusza obserwacyjnego Paniom dr Marii Piszczek,

Bognie Mackiewicz i Marzennie Czyżewskiej.