Czy czyszczenie i dezynfekcja

uk³adów odp³ywowych

unitów stomatologicznych s¹ niezbêdne?

Piotr Chmielowski*

Rozwój technik pracy lekarza dentysty wymusi³ na
producentach koniecznoœæ wyposa¿ania unitów
dentystycznych w coraz to nowe urz¹dzenia o du¿ej
niezawodnoœci. S¹ to lampy polimeryzacyjne, uk³ady
wodne, ss¹ce i niejednokrotnie uk³ady zdublowanych
urz¹dzeñ takich jak turbiny czy mikrosilniki. Coraz
powszechniejsza praca na cztery rêce, wymaga
stosowania wydajnych uk³adów ss¹cy o du¿ej wydaj-
noœci. S¹ to uk³ady stosunkowo nieskomplikowane
technicznie i proste w dzia³aniu. Ewolucja tych
uk³adów ukierunkowa³a ich rozwój do dwóch grup:
z mokr¹ i such¹ pomp¹.
Nie ma sensu rozwodziæ siê, które s¹ lepsze, trwalsze
itp. Ich zadaniem jest spe³nianie oczekiwañ lekarzy
w zakresie obs³ugi œlinoci¹gu i ssaka.

Wst¹pienie Polski do Unii Europejskiej a w³aœciwie
wyeliminowanie bezsensownych ró¿nego rodzaju
dopuszczeñ i pozytywnych opinii dla preparatów
dezynfekcyjnych, otwar³o nasz rynek na wiele typów
ró¿nych preparatów, w tym równie¿ preparatów do
oczyszczania odp³ywów urz¹dzeñ medycznych.
Czy ktoœ s³ysza³ przed rokiem 2002 o p³ynach do
ssaków i o koniecznoœci ich ci¹g³ego stosowania?
Preparaty te by³y zbyt ma³o atrakcyjne dla wytwórców
z powodu wysokich kosztów rejestracji w Polsce.
Temat wiêc skutecznie przemilczano.

Zanim opiszê budowê urz¹dzeñ ss¹cych nale¿y
zastanowiæ siê, z jakim typem odpadów mamy do
czynienia w przypadku odp³ywów? Czym ró¿ni¹ siê
odpady trafiaj¹ce do odp³ywów z kuchni od tych
z gabinetu? Czy odp³ywy z kuchni te¿ ci¹gle
oczyszczamy i dezynfekujemy? Pytania te napro-
wadzaj¹ nas na pewien sposób myœlenia wy³¹cznie
w kategorii celu, jaki chcemy osi¹gn¹æ.

Kiedy uœwiadamiamy sobie potrzebê stoso-
wania preparatów do ssaków?
1)Wtedy, gdy nast¹pi awaria sprzêtu.
2)Wtedy, gdy z przewodów bêdzie wydobywaæ siê
nieprzyjemny zapach.
3)Wtedy, gdy przewody stan¹ siê niedro¿ne.

Ad 1. Pomijaj¹c awarie typu trwa³e uszkodzenie urz¹-
dzenia np. spalenie silnika napêdowego, najczêœciej
spotykamy dwa typy awarii. Dla pomp suchych zaro-
œniêcie brudem elektrod odpowiedzialnych za
okresowe opró¿nianie separatora. Separator opró¿nia
siê zbyt czêsto lub wcale.
Dla pomp mokrych zaroœniêcie brudem filtra przed
pomp¹ du¿ymi kawa³kami zabrudzeñ oderwanymi
z przewodów. Do odp³ywów brak dro¿noœci.
Ad. 2. Nieprzyjemny zapach, który wydobywa siê
z przewodów odp³ywowych najczêœciej nie jest

oznak¹ ich zabrudzenia, ale oznak¹ wadliwie
dzia³aj¹cego syfonu odp³ywu albo uszkodzenia
zaworów instalacji ss¹cej.
Ad. 3. Niedro¿noœæ przewodów zawsze jest efektem
zatkania i z regu³y wystêpuje w miejscach najwê-
¿szych.

Z czego sk³ada siê system ss¹cy? Pocz¹wszy od
koñcówki œlinoci¹gu, poprzez wszystkie przewody
giêtkie uk³ady ss¹ce sk³adaj¹ siê z polimerów (plastiku)
z wyj¹tkiem czêœci zaworów i samej pompy, które
posiadaj¹ elementy metalowe. Nie bêdziemy mieli
wiêc do czynienia z korozj¹ przewodów. Jednak nale¿y
zauwa¿yæ, ¿e przewody nie s¹ odporne na substancje
silnie ¿r¹ce np. ³ugi lub silne kwasy. Mo¿e zatem dojœæ
do perforacji przewodów.

Co wpada do ssaka? Odpady zasysane do ssaka
mo¿emy podzieliæ na dwie grupy: odpady nieorga-
niczne i organiczne. Do grupy odpadów nieorga-
nicznych zaliczamy reszki wype³nieñ (w tym
amalgamat), czêœci œcierne narzêdzi i np. kwasy po
wytrawieniu. Grupa odpadów organicznych zawiera
wszystkie substancje pochodne od pacjenta jak, œlina,
wydzieliny, krew i cz¹stki tkanek oraz dodatkowo
elementy wacików tzn. w³ókna celulozy i bawe³ny. To
wszystko jest wci¹gane do uk³adu ss¹cego. Prêdkoœæ
przep³ywu zale¿y od œrednicy przewodu, którym to
przep³ywa. Przewody odp³ywowe w instalacjach
mokrych s¹ tak skonstruowane, ¿e dop³yw do pompy
ma zdecydowanie wiêksz¹ œrednicê ni¿ koñcówka
ssaka. Umo¿liwia to osadzanie zabrudzeñ na
œciankach grubszych przewodów. Wraz z odpadami
do przewodów trafia flora bakteryjna i inne drobno-
ustroje. Jak wiadomo, je¿eli bakterie znajd¹ siê
w œrodowisku wilgotnym i pe³nym po¿ywienia
rozmna¿aj¹ siê i metabolizuj¹ (w takich warunkach
zawsze kwasowo) powoduj¹c zakwaszenie odp³ywów
(niskie pH).Dlatego przewody s¹ najczêœciej odporne
na dzia³anie niestê¿onych kwasów. Dodatkowym
niepo¿¹danym zjawiskiem jest pêcznienie w³ókien
celulozy.

Czy nale¿y to wszystko zdezynfekowaæ?
Terminologia w tym zakresie sta³a siê orê¿em dla wielu
dziwnych producentów i preparatów.
Zastanówmy siê przez chwilê czy dezynfekujemy
zdecydowanie bardziej zabrudzone zrzuty nieczysto-
œci z kuchni czy toalet? Oczywiœcie tego nie robimy.
Jak siê zapcha to wlewamy „kreta” lub „domestos”
i czekamy. Ale takich preparatów ze wzglêdu na
przewody nie mo¿emy stosowaæ w unitach. Czym
wiêc zdezynfekowaæ ssak? Naj³atwiej wyt³umaczyæ
problem dezynfekcji uk³adów ss¹cych na przyk³adzie:
zaaplikujmy do ssaka stê¿ony preparat z aldehydem

40

*mgr in¿. Piotr Chmielowski

1

/2006

Dezynfekcja i sterylizacja

glutarowym, ssak go zassie i wypuœci do odp³ywu, jak
wiemy aldehyd glutarowy jest doskona³ym
dezynfektantem nawet w stê¿eniu 1%. Po takim
doœwiadczeniu mo¿emy byæ pewni, ¿e œcieki z ca³ego
bloku, a¿ po rurê kanalizacyjn¹ bêd¹ zdezynfe-
kowane. To samo dotyczy preparatów alkoholowych,
b¹dŸ z aktywnym tlenem. Jednak nikt rozs¹dny nie
zaleca takich preparatów. Dlaczego? Preparaty takie
nie oczyszczaj¹ przewodów a jedynie dezynfekuj¹ to,
co w nich siê znajduje. A nam przecie¿ nie o to
chodzi. Dodatkowo dochodzi element ekologii.

Jakich wiêc preparatów nale¿y u¿ywaæ?
W przewodach, jak wczeœniej wykaza³em, mamy do
czynienia z flor¹ bakteryjn¹ i substancjami orga-
nicznymi w stanie lekkiego zakwaszenia. Podaj¹c
wiêc substancjê zasadow¹ o ³agodnym dzia³aniu (nie
myliæ z kretem) otrzymamy efekt reakcji z substan-
cjami organicznymi redukuj¹c je do soli i uniemo-
¿liwimy dalszy rozwój bakterii. W przypadku takich
preparatów mamy zatem do czynienia z oczyszcza-
niem i myciem a efektem ubocznym jest równie¿
dezynfekcja. S¹ to jedyne preparaty nieobci¹¿aj¹ce
œrodowiska naturalnego. Poniewa¿ nawet jak
przedawkujemy, to w reakcje wejd¹ kwasy np. z rury
odp³ywowej. Jakoœæ pracy tych preparatów zale¿y od
stê¿enia substancji roboczej i czasu ekspozycji
preparatu. Dlatego wiêkszoœæ odpowiedzialnych
producentów oferuje kilka wariantów stê¿eñ lub kilka
ró¿nych preparatów. Efektem codziennego
stosowania preparatów zasadowych bêdzie
ca³kowita dro¿noœæ przewodów i ich czystoœæ
(niestety w przewodach pozostan¹ resztki cementów
itp. s¹ to bowiem substancje nie usuwalne na drodze

chemicznej).

£atwoœæ u¿ycia
Wszystkie preparaty, które u¿ywamy w gabinecie
dentystycznym musz¹ byæ bezpieczne i ³atwe do
przygotowania bez specjalnych urz¹dzeñ. Preparaty
zasadowe w p³ynie spe³niaj¹ doskonale te funkcje,
mo¿na je bez problemu mieszaæ z wod¹ w dowolnym
stê¿eniu w dowolnych pojemnikach. Aplikacja odbywa
siê poprzez zassanie odpowiedniej dawki preparatu do
zalania pompy lub separatora. Stosowanie preparatów
w kostkach czy bez rozcieñczenia traci sens.

Kiedy dezynfekcja jest wa¿na?
Zdarzaj¹ siê czêsto sytuacje, w których interwencja
serwisu do odp³ywów jest nieodzowna, w takich
przypadkach zawsze ³¹czy siê to z koniecznoœci¹
oczyszczenia wszystkich brudów z przewodów i z nie-
przyjemnym zapachem, dodatkowo osoby kontaktu-
j¹ce siê nieczystoœciami nara¿one s¹ na oddzia³ywanie
zarazków. Mo¿na wówczas, a w³aœciwie trzeba u¿yæ
preparatów o silnym i szybkim dzia³aniu na krótko przed
otwarciem instalacji. Nie tylko udro¿ni¹ one przewody,
ale je oczyszcz¹ i zdezynfekuj¹.

Nie przecenia³bym roli, jak¹ odgrywaj¹ preparaty do
urz¹dzeñ ss¹cych, ich w³aœciwy dobór i systematyczne
u¿ywanie na pewno zwiêkszaj¹ ¿ywotnoœæ uk³adów
ss¹cych, dodatkowo zmniejszaj¹c koszty obs³ugi
serwisu. Dodatkowym satysfakcjonuj¹cym elementem
dla dentysty bêdzie pozytywne oddzia³ywanie na
œrodowisko.

Dezynfekcja i sterylizacja