Przyczyny wybuchu DWŚ

Czas Dyktatorów

Najwcześniej władzę totalitarną zaczął budować

Józef Stalin

. Powodem takich

działań była śmierć Włodzimierza Lenina (24.1.1924). W tym czasie rozpoczęła się

walka o władzę w kręgach elity NKWD. Po kilkuletnich rozgrywkach politycznych

pełnię władzy w partii (a więc i w państwie) zdobył właśnie J. Stalin, ówczesny

Pierwszy Sekretarz WKB(p). Wybrany w 1922 r. na stanowisko sekretarza

generalnego, szybko podporządkował sobie, a następnie niesamowicie rozbudował

aparat partyjny, popadając tym samym w konflikt z umierającym już Leninem. Od

roku 1924 Stalin konsekwentnie zmierzał do umocnienia swej pozycji i zdobycia

pełni władzy. W walce o nią nie ograniczał się wcale, eliminował z zimną krwią

wszystkich, którzy stawali mu na drodze, nawet znajomych i przyjaciół.

Stalin, w przeciwieństwie do Lenina - teoretyka i rewolucjonisty, był przede

wszystkim organizatorem i nacjonalistą (mimo iż był gruzinem z urodzenia). Był

przekonany o nadejściu następnego światowego konfliktu i dlatego starał się

najpierw wzmocnić Rosję, a na dalszy plan odłożył światową rewolucję

komunistyczną. Jednym z większych przeciwników w walce o władzę był Lew

Trocki, był on, tak jak Lenin, zwolennikiem totalnej rewolucji. To umiał wykorzystać

Stalin, podważając autorytet Trockiego, usuwając go z partii, a w końcu w 1926

wydalając z kraju. W walce z Trockim pomogli Stalinowi dwaj wyżsi urzędnicy

partyjni : Grigorij Zinowiew i Lew Kamieniew. Tych z kolei pozbył się wykorzystując

aferę wokół NEP-u, popierając zdanie Nikołaja Bucharina. Było to stanowisko

całkowicie odmienne od idei Stalina, ale sytuacja wymagała tego. Z kolei to

spowodowało powstawanie wolnego rynku i kułaków, których Stalin nie chciał mieć

w swoim przyszłym państwie. Wobec tego nie trudno było mu się pozbyć w 1929 r.

Bucharina oskarżając go o antykomunistyczne poglądy.

Najważniejszym zadaniem Rosji w polityce zagranicznej po Pierwszej Wojnie

Światowej było przełamanie jej izolacji w Europie. Takie też zadanie czekało Stalina.

Izolacja nie trwała długo, ponieważ państwa zachodnie (z wojennej koalicji)

zdecydowały się ją przerwać ze względów gospodarczych i finansowych, chciały

głownie odzyskać długi i pełną rekompensatę za straty wynikłe z działań carskiej

Rosji i Rządu Tymczasowego. Konferencja 29 państw w Genui nie przyniosła

rozwiązania. Państwa europejskie w dalszym ciągu nie uznawały władzy w ZR.

Wobec tego ZR podpisał z Niemcami układ w Rapallo 16 Kwietnia 1922 r. Ten fakt

całkowicie zaskoczył państwa demokratyczne, ponieważ oba "odrzucone przez

świat" państwa wyrzekły się obopólnych roszczeń i podpisują układ partnerski.

Miało to fatalne znaczenie dla kształtującej się dopiero Polski. Miało to rówież

znaczenie dla państw ententy, ponieważ był to wyłom w traktacie wersalskim.

Drugim w kolejności chronologicznej dyktatorem był

Benito Mussolini

z Włoch.

Stworzył on faszyzm, z którego weźmie swe początki nazizm. Geneza faszyzmu

bezsprzecznie wiąże się z I Wojną Światową i jej skutkami, którymi były : kryzys

wartości i upadek autorytetów, powszechne zniechęcenie i bieda społeczeństw.

Ruchy faszystowskie znalazły poparcie wśród społeczeństw niezadowolonych z

wyników Wielkiej Wojny i ustaleń traktatowych w Wersalu. Frustracje społeczne na

tym tle były najsilniejsze we Włoszech i Niemczech.

W roku 1918 we Włoszech zaistniały wszelkie warunki do powstania ustroju

faszystowskiego, ponieważ wyszły one z wojny jako naród bardzo rozczarowany

wynikiem wojny. Czuły się przez to wykorzystane i upokorzone. Na takiej fali na

scenę polityczną wkroczył Mussolini, przedstawiając siebie jako "narodowy zbawca".

W 1919 r. w okresie nasilenia buntów społeczeństwa, zaczął organizować wokół

siebie Związki Walki (Fasci di combattimento). Równocześnie zbierał wspólników i

tworzył paramilitarne oddziały, nazwane "czarnymi koszulami". Jednocześnie na

bazie związków zawodowych Mussolini budował strukturę partii. W Październiku

Włochy stanęły na krawędzi wojny domowej, do czego w sumie zmierzali faszyści.

W takiej sytuacji Mussolini zwołał w Neapolu swoich najbliższych zwolenników i

zażądał teki premiera. Zagroził, iż jeśli nie otrzyma jej, zorganizuje marsz na Rzym i

siłą zdobędzie władzę. Niedoświadczony i młody król przestraszył się takiego

ultimatum, wobec czego przekazał funkcje premiera Mussoliniemu w dniu 22

Października 1922. Mając pełnię władzy duce wprowadził pewne zmiany w

konstytucji tak, aby jego partia zdobyła większość w parlamencie. I tak się stało;

faszyści uzyskali 70% mandatów. Mussolini tworzył państwo totalitarne, gdzie

liczyła się masa, a nie jednostka, gdzie obywatele byli inwigilowani i kontrolowani

przez partię. Mussolini miał też zapędy imperialistyczne. Pragnął przekształcić

morze Śródziemne w morze wewnętrzne dla Włoch, czyli tak jak było w czasach

Cesarstwa Rzymskiego. Jednak w przeciwieństwie do nazizmu, duce pozostawił

wolność wyznania, a nawet podpisał konkordat ze stolicą apostolską. Mocarstwowe

plany Włoch ujawniły się po zajęciu wyspy Korfu. Sprawa trafiła na forum Ligi

Narodów, ale Mussolini zignorował to. Incydent ten pokazał z jednej strony

militarne ambicje Włoch, z drugiej - bezradność Ligi Narodów.

Najpóźniej państwo totalitarne stworzył

Adolf Hitler

. W 1919 roku młody Hitler

osiadł w Monachium, gdzie zbierali się kombatanci i dawni żołnieże I Wojny

Światowej. W tym środowisku uważano, że klęska Niemiec nie leżała w kwestii

militarnej, ale w zdradzie tych, którzy poparli później republikę Weimarską. W

Monachium dołączył też do narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników.

Dzięki swym talentom oratorskim szybko przejął władzę w tej małej partii. W

niespokojnych latach powojennych partia ta zaczęła chłonąć masy ludzi. Wśród

najzagorzalszych zwolenników idei Hitlera byli Hermann Göring i Joseph Goebbels.

Hitler wobec takiego poparcia poświęcił się w całości polityce i jego haśle

"odrodzenia" państwa niemieckiego. Z perspektywy czasu okazało się, że Hitler ma

wspaniały talent organizatorski i przywódczy. Struktury jego partii były

hierarchiczne, a on sam nawiązał kontakty z przemysłowcami i wojskiem. Pierwsza

próba obalenia republiki w puczu monachijskim (1923 r.) zakończyła się klęską.

Hitler został skazany na pięć lat więzienia, a jego partia ze względu na brak lidera,

rozpadła się. Podczas odbywania wyroku, Hitler napisał "Mein Kampf", gdzie

podsumował swoje spojrzenie na Niemcy i przedstawił ideologię nazistowską. Hitler

wyciągnął właściwe wnioski z puczu. W 1925 r. na nowo powołał NSDAP, partia

działała legalnie nie organizując żadnych radykalnych czynów. Partia w krótkim

czasie rozwinęła swe macki na całe państwo głosząc ideę narodowego socjalizmu

(NA tionalso ZI alismus). Program partii był tak skonstruowany, że każdy obywatel

republiki mógł się z nim identyfikować. Program głosił gloryfikację militaryzmu i

"państwa organicznego". Ideologia NSDAP opierała się głównie na wierze w

"wybraną" rasę - aryjczyków, zdaniem nazistów wszystkie klęski Niemiec wynikały

z "zanieczyszczenia" społeczeństwa. Problemem byli Żydzi, Polacy i Cyganie.

Systematycznie rozbudowywano też aparat partyjny i militarny. SS powstała już w

1923 r. Wobec wewnętrznego kryzysu gospodarczego do partii wstępowało coraz

więcej Niemców. W 1928 r. partia liczyła 60 tys. członków, a w 1932 r. już 800 tys. W

1932 r. Hitler postanowił przejąć władzę, ale NSDAP zabrakło mandatów w

Reichstagu, aby samodzielnie objąć rządy. Wobec tego rozpisano nowe wybory, w

których NSDAP dostała mniej głosów niż poprzednio. Wobec tego musieli stworzyć

rząd koalicyjny z komunistami, a tekę kanclerza dostał Hitler. Jednak nie takie były

plany Hitlera. On jako kanclerz rozpisał nowe wybory, w międzyczasie podpalając

Reichstag (podpalić go mieli komuniści). Wobec takiej sytuacji wykluczono

komunistów z list wyborczych. Hitler objął władzę i uzyskał możność rządzenia

dekretami. W ten sposób łatwo mu było stworzyć III Rzeszę. Mając poparcie

wojskowych i przedsiębiorców, Hitler ograniczył prawa obywatelskie, podniósł

Niemcy z zapaści gospodarczej (dając ludziom zatrudnienie w zbrojeniówce).

Rozpoczęła się agresywna polityka i zbrojenie państwa. W międzyczasie powstały

służby takie jak SA, SD i Gestapo. Nacjonaliści dbali o swój wizerunek, wobec czego

starali się wprowadzić w Rzeszy znaki partii NSDAP, którym była swastyka.

Tradycyjną flagą Niemiec w 1934 r. zastąpiono właśnie swastyką. Również w 1934 r.

zmarł prezydent Hindenburg, co natychmiast wykorzystał Hitler zostawiając sobie

pełnię władzy, zostając dyktatorem - furherem. W 1935 r. odbył się plebiscyt w

zagłębiu Saary. Według wyników Saarę wcielono do Rzeszy. Był to kolejny cios w

Ligę Narodów i utwierdzenie w Hitlerze stanowiska, że staje się hegemonem w

Europie.

W Kierunku Wojny

Izolacja Włoch po agresji na Etiopię oraz jednakowy stosunek do wojny domowej w

Hiszpanii stały się podstawą do zbliżenia Włosko-Niemieckiego. 25 Października

1936 r. podpisano układ nazwany "osią Berlin-Rzym". Mówił on w pierwszym

okresie o współdziałaniu przeciwko Kominternowi w ZR i pomocy dla Hiszpanii.

Później układ przekształcił się w układ o nieagresji i wsparcia w wypadku wojny. Na

takiej samej zasadzie Rzesza podpisała 25 Listopada układ z Japonią. Wobec takiego

obrotu spraw Francja zaczęła się niepokoić, a WB prowadziła politykę

appeacementu. A tymczasem Niemcy odzyskiwali swą potęgę polityczną jak i

militarną. Wyraźnym krokiem Hitlera w stronę konfliktu był anschluss Austrii 12

Marca 1938 r. To nie zmieniło polityki państw zachodnich, które nie rozumiały i nie

potrafiły się przeciwstawić potędze i tupetowi Hitlera. Odzwierciedleniem tego było

przejęcie republiki Czeskiej przez III Rzeszę i utworzenia Protektoratu Czech i

Moraw. W Tragicznej sytuacji znalazła się Polska, która teraz z trzech stron miała za

sąsiada wrogą Rzeszę niemiecką. Ale o to chodziło zachodowi, aby odeprzeć agresję

Hitlera na wschód. Mimo to jednak państwa te odeszły od polityki "uspokojenia" i

dały gwarancje nienaruszalności granic m.in. Polsce i Rumunii. Prawdziwym

zaskoczeniem dla zachodu i gwoździem do trumny Polski był układ Ribbentrop-

Mołotow. Zawarto w nim tajny protokół regulujący sprawę IV rozbioru Polski i

innych terenów graniczących z zainteresowanymi państwami. Stanowił on: "Na

wypadek przekształcenia terytorialno-politycznego (wojny) obszaru należącego do

państw bałtyckich (Finlandia, Łotwa, Estonia, Litwa) północna granica Litwy tworzy

automatycznie granicę strefy interesów Niemiec i ZSRR, przy czym obie strony

uznają roszczenia Litwy do terytorium wileńskiego. Na wypadek przekształcenia

terytorialno-politycznego państwa Polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSRR będą

rozgraniczone na linii Narew-Wisła-San. Kwestia, czy w interesie obu państw będzie

za pożądane utrzymanie niepodległości państwa polskiego, będzie rozstrzygnięta w

toku rozwoju spraw". Hitler początkowo nie zamierzał atakować Polski, proponując

jej wcielenie Gdańska i pasa ziemi do Rzeszy w celu zbudowania eksterytorialnej

autostrady. Wobec stanowczego sprzeciwu Polski, Hitler ostatecznie postanowił

zaatakować Polskę. Wobec takiego stanu rzeczy, znając treść tajnego protokołu

najpierw WB 25 Sierpnia 1939 r. a potem Francja podpisały z Polską układ

sojuszniczy. Hitler odłożył atak na Polskę z 26 Sierpnia na 1 Września. Rozpoczął się

ostatni tydzień pokoju na Świecie.