AMINOKWASY

PEPTYDY, BIAŁKA 2011

200 roślinnych:
P

roteinogenne.

Egzogenne

z pożywieniem: fenyloalanina, walina, leucyna, izoleucyna,

metionina, treonina.

lizyna, tryptofan- mało w roślinach – wegetarianie

histydyna, arginina

– dla dzieci

w:

alga

ch

Spirulina maxima

,

mleczko pszczele, produktach

zwierzęcych, roślinach strączkowych: soja, soczewica, bób

N

ieproteinogenne:

prekursory alkaloidów, glukozynolatów, betalain
W lecznictwie: glicyna, kw asparginowy, ornityna, metionina, tryptofan,
tauryna, karnityna

WOLNE AMINOKWASY
3,4-dihydroksyfenyloalanina

L-DOPA

- nasiona z

Fabaceae

- pokonuje barierę krew/mózg, prekursor dopaminy
- jej niedobór w mózgu (ch Parkinsona)
Kwas



-aminomasłowy

GABA

-

Visci herb, Valerianae rad, Matricariae flos

- subst przekaźnikowa - hamująca
- p.drgawkowo w: padaczce, ch. Parkinsona, w nadciśnieniu
( Kwas



-hydroksymasłowy GHBA )

Arginina: owocnia fasoli

Teanina- liście zielonej herbaty

Hordenina- dimetylotyramina w kiełkach jęczmienia
Siarkowe poch cysteiny w czosnku, cebuli
Tyramina w zielu żarnowca, dojrzałych bananach,
5-OH- tryptofan- nasiona Griffonia simplicifolia

Aminokwasy bioaktywne

5-OH- tryptofan w nasionach Griffonia simplicifolia
Pokonuje barierę krew mózg
- metabolizm do serotoniny (5-OH tryptamina ) biologicznie czynna

amina, hormon tkankowy, neuroprzekaźnik w OUN i w układzie
pokarmowym

W lekach przeciwdepresyjnych, migrenie i bezsenności, polepsza

samopoczucie, w dietach odchudzających

TEANINA- w liściach herbaty- antagonistycznie do kofeiny
W org człowieka przekracza barierę krew/ mózg

-

prekursor neuroaktywnych amin

-

spazmolitycznie,  ciś krwi, uspokajająco/anksjolitycznie

-



stres przez wpływ na poziom neurotrasmiterów: dopaminy i

GABA

AMINOKWASY TOKSYCZNE

Poch. kwasów: diamino-propionowego,diamino-masłowego

w Lathyrus

sp, Vicia sativa

powodują latyryzm:

neurolatyryzm – u człowieka 3-6 mies: świeży, gotowany, mąka z

groszku- ↓napięcia mięśni w nogach, paraliż

osteolatyryzm – u zwierząt -wpływ na kolagen

- zniekształcenia kości, chrząstek, łamliwość

Kukurbityna -cykliczny aminokwas- (3-amino-3-karboksypirolidyna)

Cucurbitae sem recens

nasiona dyni świeże/wysuszone brak działania

-p.pasożytniczo - tasiemiec uzbroj /nieuzbrojony

- 150-250 dorośli, 30-100g dzieci, woda/papka + syrop owoc.

- na czczo w 2 x co 30 min, po 2-3 h olej rycynowy: 30 ml dorośli

- powtórzyć po 2-3 dniach

POCH AMINOKWASÓW- GLUKOZYDY CYJANOGENNE HCN
Z fenyloalaniny, leucyny, izoleucyny, waliny, tyrozyny

amygdalina

gencjobiozyd

D

(-)

nitrylu kw.

m

igdałowego

- Wit B17

- nasiona gorzkiego migdała

Prunus amygdalus

↓ glukozydaza - nasiona moreli-6%
prunazyna –

glc- D

(-)

nitrylu kw. migdałowego

- kora czeremchy

Prunus padus

i jej

(+)

izomer:

sambunigryna

- liście, kora, niedojrzałe owoce bzu czarnego

Sambuci fruct

linustatyna-

gencjobiozyd

metyloetyloketonocyjanhydryny

linamaryna-

glukozyd „

- nasiona lnu do 1,5% GC ze 100 g -50mg HCN

TOKSYCZNOŚĆ GLUKOZYDÓW CYJANOGENNYCH GC

Szybkie spożycie dużej porcji cz roślin bogatych w GC → zatrucie:

połączenie jonu CN z

oksydazą cytochromu C

blokuje wykorzystanie O

2

przez komórkę

efekt:

przyspieszenie, wzmocnienie oddechu

ból, zawroty głowy, odurzenie

śpiączka, depresja oddychania

Człowiek-toksyczność: słaba absorpcja z p. pokarm,
kwaśne środ żołądka (optimum pH enzymu: 5-6)

HCN→rodanaza→tiocyjaniany- nietoksyczne

wydalane z moczem 30-60 mg/h
Bydło-b. wrażliwe- roślinożercy- oboj. środ żołądka

POCHODNE aminokwasów siarkowych – GLUKOZYNOLATY

- uszkodzenie tkanki roślinnej →myrozynaza- przegrupowanie do
izosiarkocyjanianów: R-N=C=S
SYNIGRYNA do izosiarkocyjanianu allilu

Sinapis nigrae sem, chrzan (Armoracia rusticana)

olejek gorczyczny-2% w SPIRITUS SINAPIS drażni skórę, rozgrzanie
- dłuższy kontakt- pęcherze, uszkodzenie skóry
SYNALBINA+ amina–synapina do izosiarkocyjanianu p-hydroksybenzylu

- nielotny, pobudza trawienie

Sinapis albae sem

GLUKOBRASSYCYNA do izosiarkocyjanianu indolilometylu

czarna rzodkiew, chrzan, kapustne

silnie bakteriobójczo chronią przed rakiem okrężnicy
- wpływ na metabolizmem karcynogenów
GLUKORAFANINA sulforafan- brokuły

-

- apoptoza kom nowotworowych,



angiogenezy

sulforafan

- rozjaśniająco na skórę,  podatność na zaczerwienienie



Helicobacter pylori

POCHODNE aminokwasów siarkowych – GLUKOZYNOLATY
Substancje wolotwórcze:

powiększenie gr tarczycowego (wole)

Izosiarkocyjaniany



gromadzenie się jodu w tarczycy

wystarczająca podaż J- zapobiega powstawaniu wola

Ich produkty rozpadu: progoitryna  goitryna



syntezy hormonów tarczycy (tyroksyna)

-

świeża kapusta -1 kg /dziennie/mleko zwierząt-po kapustnych

(kilka przypadków u ludzi)

-

u zwierząt wole, poronienia, obumieranie płodu

-

Wystarczająca podaż J- brak efektów

POCHODNE AMINOKWASÓW

SIARCZKI, DISIARCZKI, SULFOTLENKI ALKILOWE

-

z aminokwasu siarkowego -cysteiny

A

lliina →( allinaza) → alliicyna→ ajoeny

-

w czosnku

Allii sativi bulb

Homologi alliiny – w

Allii cepae bulb

-

p.bakteryjne, p.grzybicze, p.zakrzepowe, p.zapalne

-

↓

cholesterol i ↓ triglicerydy do 9%,

600-800mg/dzień/4mies/sproszk. czosnek,

p.nadciśnieniu, p.agregacyjnie, hipoglikemicznie

20g czosnku /dzień/ ↓ ryzyko raka żołądka,

/nie płuc, sutka

4g/dzień zapobiega miażdżycy

BETALAINY

Betacyjaniny -glikozydy, pochodne indolu N - czerwone, fioletowe

Beta vulgaris- Burak zwyczajny

-

Chenopodiaceae- Komosowate

-

brak

antocyjanów

- zagęszczony sok/fermentowany-absorbowany na żelatynie

Betanina- czerwień buraczanaE

162

stabilna w pH 3,5-7

-trudne do izolacji, identyfikacji

- antyoksydanty/ odtruwająco
Betaksantyny, podobna budowa do betalain
- żółte, głównie w

Cactaceae



PEPTYDY: wolne/ skł. białek/ich degradacji



z połączenia aminokwasów: dipeptydy, oligopeptydy z 3-10

polipeptydy > 10,białka >10 000



Peptydy: antybiotyczne : penicyliny, cefalosporyny, kolistyna,



kom. nowotworowe, bleomycyna

immunosupresyjne cyklosporyna

PRZYKŁADY PEPTYDÓW

Glutation - tripeptyd: kw glutaminowy, cysteina, glicyna

- w kom. roślin i zwierząt, (drożdże-1930r)

chroni przed wolnymi rodnikami

Alkaloidy peptydowe

- frangulanina –

Frangulae cort

wł. antybiotyczne

- alkaloidy sporyszowe

Secale cornutum

cykliczny tripeptyd związany z kw D-lizergowym
Wiskotoksyny A

2

, A

3

, B

1

w

Visci herba

-

ziele jemioły

-

cytotoksycznie: stymuluje układ immunologiczny

podskórnie- nowotwory

TOKSYNY PEPTYDOWE

Amanita phalloides Muchomor sromotnikowy



-,



-amanityny 17 mg/100 g (kapelusze)

1 grzyb DL -ok. 50 g (smak dobry)

do 24 h bez objawów

1-2 dzień – zab. żoł.-jelitowe (faloidyna 40 mg/100 g –trzonek):

wymioty, kolki, krwawe wypróżnienia

2-8 dzień - faza wątrobowo-nerkowa (amanityny):



syntezy kw. nukleinowych, białek w jądrach komórek



- „szpary” w bł. komórek

- ucieczka Ca i K

- żółtaczka, zatrzymanie moczu, śpiączka, śmierć

BIAŁKA OBOJĘTNE

Żelatyna - ok. 1000 aminokwasów GELATINA

- cz hydrol. Kolagenu (uboczne pr. przem. mięsnego),
- kaps, czopki (z gliceryną)
Katgut – nici chirurgiczne z jelit baranich
- resorbują się po 8-21 dniach (proteinazy)
Jedwab naturalny z kokonów jedwabników (

Bombyx mori

)

- nie resorbują się

BIAŁKA ENZYMY ROŚLINNE
diastaza, papaina, chymopapaina, bromelaina

Diastaza - mieszanina amylaz
kiełkujące zboże=jęczmień

Hordeum vulgare:

słód

i

ekstrakt słodowy -60

o

skrobia  maltozy, glukozy
- odżywki dla dzieci, w zaburzeniach

trawiennych

Diastaza (ALPHA AMYLASE) z hodowli bakterii

Bacillus subtilis

, grzybni

Aspergillus oryzae

- st. zapalne dróg oddech: obrzęk, ból gardła
ogólnie p.obrzękowo

BIAŁKA ENZYMY ROŚLINNE

Papaina, chymopapaina

Carica papaya –

Melonowiec właściwy

Caricaceae –

Melonowcowate Uprawy – Sri Lanka, Tanzania, Hawaje, Floryda

Papaina (pepsyna roślinna), miesz. enzymów proteolitycznych

- trawi 35 x mięsa, najlepsza 300x albuminy jaja

-

- niestrawność, zespół złego wchłaniania

PANAFIL maść (+ mocznik) oczyszczanie ran: H

2

O

2,

/utleniacze-

unieczynniają

Do uzdatniania mięsa, płynów do soczewek kontaktowych

Chymopapaina Iniekcja do jądra miażdżystego (dyskopatia)
specjalistyczny ośrodek hydrolizuje peptydy nie-kolagenowe
Ryzyko reakcji anafilaktycznej (obce białko), śmiertelność 1 na 5.000

pacjentów, test, 24 godz. przed zabiegiem, premedykacja z antagonistą

receptora histaminowego, p.wskazane dla alergików
Można użyć tylko raz

BIAŁKA ENZYMY ROŚLINNE

Bromelaina

Ananas comosus

Ananas właściwy

P

er os

na czczo: p.zapalnie, p.obrzękowo, p.bólowo: w obrzękach

pooperacyjnych i pourazowych TRAUMANASE, BROMELAIN

Z posiłkiem: przyspiesza trawienie białek(wspomaga odchudzanie-

błonnik),



agregację płytek, wydłuża czas krwawienia

LAKTAZA z hodowli drożdży, w nietolerancji mleka i produktów

mlecznych

SOD (dysmutaza ponadtlenkowa), katalaza, glutation, karotenoidy, selen
W wyciągu z melona (EXTRAMEL®)
- regulacja poziomu melaniny

LEKTYNY

Lektyny- glikoproteiny lego, legere (łac.) – wybierać, czytać

-

wiążą się do specyficznego receptora membran komórkowych

(z cz cukrową glikoprotein) -zamek-klucz
- substancje przekaźnikowe
Rośliny: nasiona z

Fabaceae

(

soja, groszek,fasola)

kiełki pszenicy,

orzeszki ziemne, sok mleczny (

Euphorbiaeeae

), korzenie, kora,

grzyby,

ziele

jemioły,

Zwierzęta: śluz ślimaków, małż



Wykorzystanie lektyn:

- aglutynują czerw. krwinki- fitohemaglutyniny
oznaczanie grup/ podgrup krwi w ślinie, spermie



- wykrywanie zmian na pow. komórek (diagnoza chorób)



- leczenie guzów cytostatykami związ z lektynami odróżniającymi

kom. zdrowe od nowotworowych



- usprawnienie immunologii: ↑limfocytów, TNF

65

o

inaktywuje lektyny

LEKTYNY Z ZIELA JEMIOŁY

ML I

ML III ML II łączy się do:

galaktozy N-acetyloglukozaminy obydwu
ML I –m.cz. 63 tys. D - najlepiej poznana



tworzenie przerzutów

cytotoksycznie- potwierdzono na liniach komórkowych
immunostymulująco - podskórnie w okolice nowotworu
↑

uwalnianie cytokinin, wytwarzanie TNF

↑

poziom endorfin - ↓bólu

- w nowotworach, w ch. degeneracyjnych, zapal stawów
ISCADOR, PLENOSOL, HELIXOR inj

.

FASOLAMINA- glikoproteina z białej fasoli nerkowej (WHITE

KIDNEY BEAN) hamuje



- amylazę ssaków

TOKSYCZNE LEKTYNY ROŚLINNE

RYCYNA – nasiona rącznika

Ricinus communis

m.cz. 66 tys.D – 493 aminokwasów

łańcuch B (haptomer) wiąże do struktur komórkowych z galaktozą
–aktywuje łańcuch A (efektomer), który wnika i hamuje syntezę białka
3-6 nasion -dzieci, 10-20 -dorośli, doustnie
- wymioty, nudności, bóle głowy, krwawe biegunki, odwodnienie,
zmiany w EKG, utrata świadomości, uszkodzenie większości organów

ABRYNA -LD dla człowieka ½ mg
W nas modligroszka –

Abrus precatorius

zatrucia : odwodnienie, hipotensja, śpiączka, konwulsje

ROBINA – nas, kora akacji
FAZYNA – surowe, ziel nasiona fasoli
- niegroźne zaburzenia żołądkowe

BIAŁKA- SŁODKIE / MODYFIKUJĄCE SMAK-afrykańskie rośliny

Taumatyna–owoce

Thaumatococcus daniellii

– (katemfe)

- 2tys x słodsza od sacharozy - słodki smak przez 30min,

-

- pH niższe od 2 - kwaśny smak

- pasteryzacja możliwa, sterylizacja -zanik słodkiego smaku
- USA, Japonia gumy do żucia, odświeżacze do ust
UE E

957 soki, jogurty, desery

Monelina - poj. łańcuchy brak słodkiego smaku

Dioscoreophyllum cuminsii

- 2-2,5tys x słodsza od sacharozy

-

nie nadaje się do słodzenia potraw gorących, przy obróbce term

Stosowana w Japonii
Mirakulina W owocach krzewu synsepal słodki

Synsepalum dulcificum



bez smaku – zmienia kwaśny smak w słodki i

- modyfikuje odczucie smaków



- dział. -2 h, stabilna

SŁODKIE BIAŁKA /MODYFIKUJĄCE SMAK
Monelina - poj. łańcuchy brak słodkiego smaku
Owoce- w białawym śluzie wokół nasion

Dioscoreophyllum cuminsii

- 2-2,5tys x słodsza od sacharozy

-

nie nadaje się do słodzenia potraw gorących, przy obróbce term

Stosowana w Japonii

Mirakulina W owocach krzewu synsepal słodki

Synsepalum dulcificum



bez smaku – zmienia kwaśny smak w słodki i

- modyfikuje odczucie smaków



- dział. -2 h, stabilna

BIAŁKA ZWIERZĘCE

Jad żmij

Venena serpentinum Vipera viper



substancje białkowe, enzymy



p. zapalne, p.bólowe

w nerwobólach, reumatyzmie, urazach VIPROSAL

Jad pszczeli z żeńskich osobn

Apis mellifica

, peptydy/białka:

peptyd 401 – p.zapalny w małych dawkach

aspamina – pobudza OUN
adolapina – p.bólowa, p.zapalna
melityna

- enzymy (hialuronidaza), kwas mrówkowy, histamina
W apitoksynoterapii
Serrapeptaza- enzyproteolityczny z jelit larw jedwabnika (

Serratia

sp

) w zapaleniu stawów