1

Ubezpieczenie



urządzenie

gospodarcze,

które

na

podstawie

umowy i dzięki opłacie składki pozwala zakładowi
ubezpieczeń

przyjąć

na

siebie,

a

ubezpieczającemu przekazać do zakładu, ryzyko
negatywnych,

ekonomicznych

skutków

określonego zdarzenia losowego, a z drugiej
strony – na podstawie metod oceny ryzyka
pozwala selekcjonować i gromadzić ryzyka przez
zakład ubezpieczeń

i jednocześnie gromadzić

składki, w sposób i w skali pozwalającej co
najmniej

pokryć

przyrzeczone

świadczenia

z

tytułu wypadków ubezpieczeniowych oraz koszty
funkcjonowania zakładu.

Zasady ochrony ubezpieczeniowej



Zasada realności ubezpieczenia –
ubezpieczony ma pewność uzyskania
należnego świadczenia



Gwarancje prawne



Gwarancje ekonomiczne



Zasada pełności ochrony
ubezpieczeniowej – dążenie do
pełnego pokrycia szkody

2

Funkcje zakładów ubezpieczeń



Ochrona ubezpieczeniowa



Utrzymanie warunków i gotowości zakładu
ubezpieczeń do wypłaty świadczenia na skutek
zajścia wypadku ubezpieczeniowego



Prewencja ubezpieczeniowa



Przeciwdziałanie pojawianiu się wypadków
ubezpieczeniowych i powiększaniu się
ekonomicznych skutków tych wypadków



Funkcja finansowa



Funkcja redystrybucyjna

Podstawowe pojęcia
ubezpieczeniowe

3

Składka ubezpieczeniowa



świadczenie pieniężne realizowane przez
ubezpieczającego na rzecz zakładu
ubezpieczeń w zamian za ochronę
ubezpieczeniową. Służy zgromadzeniu
funduszu ubezpieczeniowego, z którego
mogą być wypłacone świadczenia.

Świadczenie
ubezpieczeniowe



wypłata, w wysokości wynikającej
z umowy ubezpieczenia, do której
ubezpieczyciel jest zobowiązany w
przypadku zajścia zdarzenia
losowego określonego w umowie
ubezpieczeniowej (wypadku
ubezpieczeniowego).

4

Strony umowy:



Ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) –
podmiot gospodarczy prowadzący
działalność ubezpieczeniową na podstawie
zezwolenia .



Ubezpieczający – osoba, która zawiera z
zakładem ubezpieczeń umowę
ubezpieczenia i zobowiązana jest do
płacenia składki ubezpieczeniowej.



Ubezpieczony – osoba, której mienie,
życie albo zdrowie jest przedmiotem
ubezpieczenia.



Uprawniony (uposażony,
beneficjent) –w ubezpieczeniach
osobowych osoba wskazana przez
ubezpieczającego jako uprawniona
do pobrania sumy ubezpieczenia.

5



Przedmiot ubezpieczenia – jest to interes

ubezpieczeniowy chroniony w ramach stosunku

ubezpieczenia.



Interes ubezpieczeniowy – jest to rodzaj

finansowego interesu, który jednostka musi

posiadać, aby mieć prawo do świadczenia.

Wypadek ubezpieczeniowy

jest to zdarzenie losowe, które jest:



zdarzeniem przyszłym,



niepewnym (zależy od przypadku), które może, lecz
nie musi zaistnieć,



występuje ze statystyczną prawidłowością – można
określić

w

sposób

matematyczny

stopień

prawdopodobieństwa

wystąpienia

określonego

zdarzenia,



jest

nadzwyczajne

(zagraża

nieokreślonej

liczbie

jednostek, ale realizuje się tylko w stosunku do
niektórych,



losowe, bo nie można przewidzieć, które z jednostek
zostaną nim dotknięte



niezależne od woli – w zasadzie nie może być
wynikiem zamierzonego działania ubezpieczonego

6

Źródła prawa
ubezpieczeniowego:



art.805-834 KC (umowa ubezpieczenia)



Ustawa o działalności ubezpieczeniowej



Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych,
Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i
Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych



Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym

(Dz. U. 2003 Nr 124 poz. 1151 – 1154)



Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym

(Dz. U. 2006 Nr 157 poz. 1119)

7

Rodzaje przepisów prawnych:



bezwzględnie obowiązujące
(imperatywne)



względnie obowiązujące
(dyspozytywne)



semiimperatywne

Zawarcie umowy
ubezpieczenia



Forma – pisemna (bez rygoru
nieważności)

8

Cechy Umowy Ubezpieczenia:



Jest to umowa dwustronna, mamy dwie strony w umowie

ubezpieczenia.



Jest to umowa wzajemnie zobowiązująca.



Jest to umowa wzajemna, to taka w której występuje

ekwiwalentność świadczeń, polega to na tym, że

ubezpieczający płaci składkę i za to kupuje gotowość ZU do

wypłaty odszkodowania.



Jest to umowa odpłatna, elementem odpłatności jest

płatność składki.



Jest to umowa o świadczenie usług (ubezpieczenie jest

usługą).



Jest to umowa nazwana, tzn. jest ona określona odrębnymi

przepisami Kodeksu Cywilnego.



Jest to umowa kwalifikowana, jedną ze stron jest zawsze

ZU.



Jest to umowa warunkowa, ZU wypłaca odszkodowanie

wyłącznie przy zajściu zdarzenia losowego.



Jest to umowa losowa, oznacza to, że wpływ na działanie

tej umowy będzie miało prawo wielkich liczb.



Jest to umowa adhezyjna, oznacza to, że do jej zawarcia

dochodzi przez tzw. przystąpienie.

Ogólne warunki
ubezpieczenia (owu)



są integralną częścią składową umowy



Cel: ułatwienie masowego zawierania umów
ubezpieczenia przez ich ujednolicenie



O.w.u. nie mogą być sprzeczne z
przepisami kodeksu cywilnego, które mają
charakter bezwzględnie obowiązujący



Zakład ubezpieczeń ma obowiązek
opracowania o.w.u. dla każdego rodzaju
ubezpieczeń dobrowolnych, które prowadzi

9

Zakłady ubezpieczeń powinny
uwzględnić w o.w.u. takie elementy
jak:



przedmiot i zakres ubezpieczenia



zakres i czas trwania odpowiedzialności zakładu

ubezpieczeń



prawa i obowiązki stron umowy



sposób ustalania wysokości szkody



sposób wypłaty odszkodowań lub świadczeń



Sposób, tryb i warunki wypowiedzenia umowy



Sposób opłacania składki, indeksacji i jej wysokość

(kryteria ustalania zwyżek i zniżek)



Tryb i warunki dokonywania zmian umowy



Sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy



Informacje o sądzie właściwym dla rozstrzygania

sporów



Sumę ubezpieczenia i warunki jej zmiany

Ogólne warunki ubezpieczeń



Wszelkie niejasności sformułowań
zawartych w ogólnych warunkach
ubezpieczeń obciążają zakład ubezpieczeń.



Umowa ubezpieczenia może regulować
prawa i obowiązki stron w sposób odmienny
niż o.w.u. Zakład ubezpieczeń jest jednak
zobowiązany do przedstawienia
ubezpieczającemu różnicy między
postanowieniami umowy a ogólnymi
warunkami ubezpieczenia stosowanymi
przez zakład ubezpieczeń w formie
pisemnej przed zawarciem umowy
ubezpieczenia.

10

Gdy nie dopełni tego obowiązku, to:



gdy zmiany są korzystne dla ubezpieczającego, nie
wywołuje to żadnych skutków (warunki te są ważne)



gdy zmiany są niekorzystne dla ubezpieczającego, to
zakład ubezpieczeń nie może się powoływać na różnicę
niekorzystną dla ubezpieczającego



Jeżeli zakład ubezpieczeń nie doręczy przy zawieraniu
umowy o.w.u., może to skutkować nie włączeniem ich
do umowy. Wówczas treść umowy wypełniają
postanowienia umowy i przepisy k.c.



Ogólne warunki ubezpieczenia w
ubezpieczeniach obowiązkowych są
ustalone w ustawie.



Strony nie mogą ich zmieniać, chyba,
że akt prawny je regulujący wyraźnie
na to pozwala.

11

Zmiana treści o.w.u. w trakcie
trwania stosunku ubezpieczenia:



co od zasady, nie wpływa na sytuację
prawną stron



mogą być zastosowane gdy obie
strony umowy wyrażą na to zgodę



w ubezpieczeniach obowiązkowych
następuje w sposób określony w akcie
prawnym (zasada 14 dni od
ogłoszenia)

czas trwania umowy ubezpieczenia



ubezpieczenia dobrowolne -strony
określają w umowie.



ubezpieczenia obowiązkowe -
okres na jaki ma być zawarta umowa
określają o.w.u (zawarte w akcie
prawnym)

12

Odstąpienie od umowy:



- w o.w.u. musi być zawarta możliwość
odstąpienia

przez ubezpieczającego od

umowy ubezpieczenia zawartej na okres
dłuższy niż sześć miesięcy, w okresie 30
dni od daty jej zawarcia przez osoby
fizyczne i 7 dni dla osób prawnych.



Zakład ubezpieczeń może
odstąpić od umowy, gdy:



Umowa jest zawarta na czas określony,
ubezpieczyciel może ją wypowiedzieć jedynie w
wypadkach wskazanych w ustawie, a także z
ważnych powodów określonych w umowie lub
ogólnych warunkach ubezpieczenia



Gdy ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność
jeszcze przed zapłaceniem składki, a składka
nie została zapłacona w terminie, może
odstąpić od umowy z tym, że musi zawiadomić
o odstąpieniu ubezpieczającego, inaczej
stosunek prawny ubezpieczenia trwa do końca
okresu, na który przypada niezapłacona
składka (umowa wygasa ze skutkiem
natychmiastowym od powiadomienia).

13

Nieopłacenie składki
powoduje:



w przypadku ubezpieczenia obowiązkowego fakt
nieopłacenia kolejnej raty składki nie wpływa na
trwałość stosunku ubezpieczenia przez okres, na
jaki umowa została zawarta. Skutkuje natomiast
rozwiązaniem umowy z upływem tego okresu i
nie przedłużenie umowy z mocy samych jej
postanowień na okres następny



w ubezpieczeniach dobrowolnych:

Zmiana właściciela
powoduje:

14

Dochodzenie roszczeń od zakładu
ubezpieczeń :



roszczeniem (konkretne żądanie, oparte na

umowie ubezpieczenia) - czas jest zwykle

określony w o.w.u.



z. u. przeprowadza postępowanie

likwidacyjne:

-

7 dni na przekazanie poszkodowanemu na

piśmie lub drogą elektroniczną listy

potrzebnych dokumentów

-

Prawo żądania od z. u. informacji

związanych z wypadkiem i o wysokości

odszkodowań

-

Prawo wglądu do akt szkodowych

Terminy spełnienia roszczenia:



30 dni od zgłoszenia szkody (co
najmniej część bezsporną)



14 dni od wyjaśnienia wątpliwości
(z.u. musi wykazać zachowanie
należytej staranności)



W ubezpieczeniach obowiązkowych –
max. 90 dni od zgłoszenia szkody
(wyjątek: toczące się postępowanie
karne lub cywilne)

15



Uprawniony do odszkodowania

w

związku

ze

zdarzeniem

objętym

ubezpieczeniem

odpowiedzialności

cywilnej może dochodzić roszczenia
bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń
lub sprawcy.

Wysokość odszkodowania



wiąże się ściśle z wysokością szkody. Jego
wysokość obejmuje rzeczywiście poniesione
straty, ale nie obejmuje utraconych
korzyści.



nie może ono przewyższać wysokości
szkody



nie wyższa niż suma ubezpieczenia (jest to
kwota na jaką zawarto ubezpieczenie;
stanowi ona co najwyżej górną granicę
odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń).

16

W ubezpieczeniach majątkowych

stosowane są dwa podstawowe
systemy określania wysokości
odszkodowania ubezpieczeniowego:

-

system proporcjonalnej odpowiedzialności
(ubezpieczenie w pełnej wartości)

- „ubezpieczenie na pierwsze ryzyko”

Wycena wartości
odszkodowania:



Wartość rzeczywista



Wartość odtworzeniowa



Wartość ewidencyjna

17

Zakres ubezpieczenia



Ubezpieczenia ryzyk nazwanych



Ubezpieczenia all risks

Odszkodowanie
ubezpieczeniowe może być
ograniczone



udział własny ubezpieczonego,



Franszyza :

- integralna (warunkowa) wyłącza

odszkodowanie ubezpieczeniowe, gdy

szkoda nie przekracza oznaczonego w

umowie minimum. Jeśli szkoda

przekroczy to minimum, to

odszkodowanie jest wypłacane w pełnej

wysokości.

- redukcyjna (bezwarunkowa) działa w

każdym przypadku i odszkodowanie

zawsze pomniejsza się o oznaczoną

sumę lub procent wartości przedmiotu

ubezpieczenia.

18

FRANSZYZA INTEGRALNA

Przykład 1:

szkoda = 1000, franszyza integralna = 100, odszkodowanie

= 1000

Przykład 2:

szkoda = 95, franszyza integralna = 100, odszkodowanie

nie będzie wypłacone

FRANSZYZA REDUKCYJNA

Przykład 1:

szkoda = 1000, franszyza redykcyjna = 100,

odszkodowanie = 1000 - 100 = 900

Przykład 2:

szkoda = 95, franszyza redykcyjna = 100, odszkodowanie

nie będzie wypłacone

UDZIAŁ WŁASNY

Przykład:

szkoda = 1000, udział własny = 10%, odszkodowanie =

1000 - (1000 x 10%) = 900

Przyczynienie się poszkodowanego



nie wpływa na zmniejszenie
wysokości odszkodowania

Wyjątek: ubezpieczający (lub osoba, z

którą ubezpieczający pozostaje we
wspólnym gospodarstwie domowym)
wyrządzą szkodę umyślnie lub
wskutek rażącego niedbalstwa.

19

Regres ubezpieczeniowy



Ten kto otrzymał odszkodowanie od z.u., nie ma
prawa dochodzenia odszkodowania od sprawcy
szkody (osoby trzeciej).



Z dniem zapłaty odszkodowania przez z.u.
roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie
trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z
mocy prawa na z. u. do wysokości zapłaconego
odszkodowania.



Jeżeli z. u. pokrył tylko część szkody,
ubezpieczonemu przysługuje co do pozostałej
części pierwszeństwo zaspokojenia przed
zakładem ubezpieczeń.

Utrata praw z ubezpieczenia
ma miejsce, w razie:



zawinionego niedopełnienia przez

ubezpieczającego obowiązku zgłoszenia

okoliczności, o które zakład ubezpieczeń

zapytywał w formularzu oferty albo przed

zawarciem umowy w innych pismach



niepodjęcia działań mających na celu

zmniejszenie szkody i zabezpieczenie

mienia



gdy szkoda wynikła z winy umyślnej

ubezpieczającego lub osoby pozostającej z

nim we wspólnym gospodarstwie domowym

albo za którą ponosi odpowiedzialność.

20



Przedawnienie roszczeń
ubezpieczeniowych - dłużnik po
upływie terminu określonego
ustawowo może uchylić się od
spełnienia świadczenia



Zasadą jest, że roszczenia z umowy
ubezpieczenia przedawniają się z
upływem lat trzech

Wielokrotne ubezpieczenie



to samo zdarzenie na ten sam okres jest
ubezpieczone w dwóch lub więcej zakładach
ubezpieczeń od tego samego ryzyka



W ubezpieczeniach majątkowych nie
dozwolone jest uzyskanie odszkodowania
przewyższającego wielkość szkody



W ubezpieczeniach na życie można mieć
dowolną liczbę polis na dowolne sumy
ubezpieczenia