A. Brytyjska Wspólnota Narodów - commonwealth
dominium - zamorskie terytorium WB posiadające autonomię i zamieszkiwane przez
ludność białą
Kanada 1867
Australia
Nowa Zelandia
Związek Południowej Afryki 1911  białe dominia - podobieństwo systemów
Irlandia Południowa 1921 prawnych i karnych
-- 1926 - powstanie BWN = WB + dominia + kolonie
-- 1931 - traktat w Westminister - nadawał b. dominiom statut niepodległego państwa
-- rodzaj federacji
-- po II WŚ 1947 - do BWN Indie i Pakistan - do białych dominiów
-- 1948 - Sri Lanka jako dominium do BWN - zanik brytyjskiej dominacji

(Wspólnota Narodów)

-- 1949 - Irlandia opuszcza WN
-- 1960 - Związek Południowej Afryki zmienia nazwę na RPA
-- 1961 - RPA odchodzi z WN
-- 1962 - Pakistan opuszcza WN
B. Przyczyny rozpadu brytyjskiego systemu kolonialnego
-- podwyższenie się poziomu życia w koloniach - lokale elity
-- rosnąca świadomość narodowa
C. Unia Francuska -- przed II WŚ do Francji należą kolonie w Afryce Zachodniej

i Środkowej, Azji

-- de Gaulle - obiecuje mniejszościom wolność w koloniach
-- 1946 powstanie Unii Francuskiej przepisem konstytucyjnym - połączenie Francji z
koloniami afrykańskimi i azjatyckimi
Podział na III kategorie -- terytoria zamorskie i departamenty ( kolonie w Azji i Afryce
z wyjątkiem Maroko, Tunezji, Togo, Kamerunu)
-- państwa stowarzyszone: Maroko i Tunezja
-- terytoria stowarzyszone: Togo i Kamerun
Struktura Unii - prezydent - wybierany we Francji - jest głową każdego państwa
- zgromadzenie 50% - Francja i 50% pozostali

- wysoka rada - wybierana przez wszystkich członków unii

-- 1958  zmiana konstytucji Francji (C de Gaulle) - państwa Unii miały utrzymywać
stosunki między sobą na podstawie umów dwustronnych
D. Sprawa Algierii
-- w 1951 - Libia uzyskuje niepodległość (dawna kolonia włoska)
-- Algieria punkt zapalny - ruchy separatystyczne
-- 1954 - fala zamachów i akcji partyzanckich
-- 1956 ostatecznie uformował się FLN - Front Wyzwolenia Narodowego -
- skoordynowanie walk
-- 1958 - FLN uzyskuje reprezentację polityczną Rząd Tymczasowy Republiki

Algierskiej (prem. Ferhat Abbas)

cel : wygnanie Francuzów z Algierii

-- rozmowy Francuzów z Abbasem na temat autonomii dla Algierii - bunt elit

francuskich mieszkających w A.

-- V.1958 - "akcja rezurekcyjna" - próba puczu we Francji - ratunek dla rządu

- przekazanie władzy de Gaullowi

-- 1961 - OAS - (Organizacja Tajnej Armii) - organizacja francuska przeciwko

de Gaullowi

-- III.1962 - Evien - podpisanie porozumienia francusko-algierskiego

- plebiscyty we Francji IV.1962 - TAK

- plebiscyty w Algierii VII.1962 - TAK

-- 5.VII.1962 -- Algieria niepodległa (prezydent Abbas) - w latach 54-62 - zginęło 1 mln
-- po Algierii - fala walk wyzwoleńczych w Afryce
-- trzy etapy -- 1956 -1965 - niepodległość dla koloni francuskich i brytyjskich
Maroko, Sudan 1956
Mali, Niger, Czad, Kongo, Somalia, Madagaskar 1960
-- 1966 - 1975 - dogorywanie koloni brytyjskich i w koloniach portugalskich
Angora, Mozambik, Botsfana

-- 1975 - 1990 - terytoria na wybrzeżach Afryki -

Dżibuti

E. Zjawiska mające wpływ na rozpad systemu kolonialnego:

1. ONZ - 1952 - popiera plan dekolonizacji

- 1960 - deklaracja w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom

kolonialnym

- 1961 - powstanie komisji dekolonizacyjnej

- 1966 - "Pakty praw człowieka " = deklaracja wolności narodów

- 1972 - rezolucja - kolonializm = zjawisko niebezpieczne dla pokoju

2. Ruch państw niezaangażowanych

- inspirowany przez Ghangiego Nerhu (Indie) przyciągnięcie Indonezji
Sukarno Jugosławia (Tito) Egipt (Naser)

- pierwsze spotkanie 1955 - (Ruch państw niezaangażowanych)

konferencja w Bandurgu

10 tez - najważniejsze = poszanowanie suwerenności innych

państw, równość ras, wyrzeczenie się interwencji

- spotkania co trzy lata - państwo gospodarz jest jednocześnie
przewodniczącym szczytu
- 1964 - Egipt. 1970 - Lusaka, 1973 - Algier, 1976 Colombo,
1979 Kuba, 1983 - Indie - upadek ruchu - śmierć liderów
F. Wojna w Wietnamie
-- po wojnie 1945 - powstaje Demokratyczna Republika Wietnamu (Viet-minh)
- Francuzi uznają powstanie państwa, ale musi ono wstąpić do unii

i wpuścić wojska francuskie na swoje terytorium

-Wiet-Minh - nie zgadza się  Francuzi wkraczają na teren Wietnamu

- do 1950 -mają przewagę - potem gorzej

- decydujące starcie w dolinie Dien-Cien- Phu - F. dolina. W. góry

- VII.1954 - konferencja pokojowa w Paryżu - podział Wietnamu na

część północną (DRW) i południową - Wietnam wzdłuż 17 rown.

- 1958 - powstaje Wietkong - partyzantka do walki
-- wojna amerykańsko-wietnamska
- walka Wietkongu na terenach Wietnamu - liczne zamachy i terror
- prezydent Wietnamu (Ngho Dhim Dien) - wprowadza stan wyjątkowy
1961 - pomoc amerykanów
- 1963 - Wietkong zabija prezydenta Wietnamu
- 1964 - Wietkong atakuje amerykański DDG Madox - II.1965 atak
Wietkongu na lądowe pozycje amerykanów , naloty na północny
Wietnam

- 1973 - amerykanie nie są w stanie dłużej walczyć

wojska północy wkraczają na południe - 1976 Socj. Rep. Wietn.

G. Dzisiaj kolonie :
a. Wielka Brytania - kolonie - Monserrat, Kajmany, Makau, Wyspy Normandzkie,
Giblartar, Dziewicze wyspy bryt., wyspa św. Heleny
wyspy Czagos, Bermudy, Falklandy
- dominia - Trynidad a Tobago
b. Francja - departamenty : Guadelupe, Martynika, Reuniony
- terytoria zamorskie - Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Markizy
- zbiorowiska zamorskie - Saint Pierr, Majotta