Charakterystyka i diagnostyka wybranych bakterii Gram (+) 

20.10.2014 

 
ZIARNIAKI 

STAPHYLOCOCUS SPP. - gronkowce

 

­względne beztlenowce 
­holotoleranty 
­wzrastają na podłożu prostym 

gronkowce 

 
koagulazo­dodatnie

koagulazo­ujemne 

np. S. aureus 

np. S. epidermidis 

 
­gronkowce występują na naszej skórze stanowią naturalną fizjologiczną mikroflorę 
­w zmienionych warunkach mogą wywoływać zakażenia niebezpieczne dla życia i zdrowia 
­szczególnie niebezpieczeństwo stanowią szczepy metycilonooporne 

●

MRSA 

●

MRCNS 

­wykazują odporność na antybiotyki B­laktamowe często także innych grup 
 
NAJISTOTNIEJSZE: 
 

1.

STAPHYLOCOCCUS AUREUS 

 

●

najbardziej chorobotwórczy gatunek 

●

żródłem zakażenia są osoby chore lub nosiciele 

●

Nosicielstwo : 

 

 

 

❏ może występować u osób zdrowych w okresie wylęgania choroby lub w okresie zdrowieni 

rodzaj zakażenia bezobjawowego 

❏ polega na bytowaniu drobnoustrojów w obszarach ciała lub rozprzestrzenia się do środowiska 
❏ w większości nosicielstwo przejściowe ale może trwać miesiące lub lata­ nosicielstwo stałe 

nie stanowi zagrożenia dla zdrowego człowieka i nie wymaga leczenia
 

❏ wyjątek: osoby z nawracającym gronkowcowym zakażeniam skóry oraz nosiciele szczepów 

MRSA (zalecana eradykacja­personel medyczny, pacjenci) 

 

 

 

● drogi  zakażenia: 

 

 

1. kropelkowa

 

2. przez  kontakt pośredni (ręce)

 

3. przez  przedmioty codziennego użytku 

 

 

● Jakie  zakażenia wywołuje? : 

 

❏ zapalenie mieszków włosowych  

❏ jęczmienie 
❏ ropnie 
❏ czyraki 
❏ figówka gronkowca twarzy  

● choroby wywoływane toksynami:  

1.

SSS­ gronkowcowe zapalenie złuszczające “zespół oparzonej skóry

” :  

­

najczęściej u dzieci do 5 r. ż.  

­

toksyna eksfoliatywna­ odpowiada za powstawanie licznych dużych pęcherzy, które pękają i odsłaniają 
skórę właściwą  

­

postać łagodna:  

a) płonica ­ nie złuszczająca się rumienna wysypka podobna do obserwowanej w płonicy 

paciorkowej  

b) liszajec pęcherzy: ogromna liczba pęcherzy  

 

2.

TEN­ ciężkie zmiany martwicze

:  

­

u starszych dzieci 

­

efekt działania eksfoliatyny 

 

3.

TSS­ zespół wstrząsu toksycznego

 : 

­

choroba gorączkowa, toksyna TSST 

­

po raz 1. została u kobiet, które używały tamponów  

­

objawy­ wymioty, biegunka, wysypka, bóle mięśni, obniżenia ciśnienia tętniczego, może prowadzić do 
śmierci i niewydolności narządów 

 

4.

gronkowcowe zatrucia pokarmowe:

  

­

zatrucie wywołane przez enterotoksyny gronkowcowe 

­

objawy : występują po 1­1,5 godz. , po spożyciu lodów, ciastek z kremem, sałatek z majonezem  

 
 

STAPHYLOCOCCUS SAPROPHYTICUS

­

zakażenie dróg moczowych u młodych kobiet 

­

DIAGNOSTYKA MIKROBIOLOGICZNA : 

1) Badanie mikroskopowe­ groniaste skupiska ziarenkowców 
2) hodowla : 

● agar z krwią :  

­

typ B­ np. aureus, haemolitykus 

­

typ 

γ­ np. hominis, epidermidis  

● podłoże Chapmana  
● S. aureus wytwarza barwnik( stymulowany przez światło, tem. 27­30 stopni C )  

3) oznaczanie wytwarzania koagulazy­ różnicowanie S aureus (koagulaza “+” ) do innych 

gronkowców (koagulaza “­” )  

KOAGULAZA­

 jest białkowym enzymem produkowanym przez niektóre mikroorganizmy 

pozwalającym na przemianę fibrynogenu w fibrynę.

  

❖ związana (CF)­ wykrywana testem szkiełkowym, wynik (+)­ kłaczki  
❖ wolna­ wykrywana testem probówkowym, wynik (+)­ skrzep  

z użyciem osocza krwii lub ludzkiej lub króliczej  

 

4) Test na katalazę : 

­

Kat (+)­ gronkowce  

­

Kat (­) ­ paciorkowce  

5) Identyfikacja biochemiczna:  testy API STAPH, ID 32 STAPH, system Vitek umożliwiają 

identyfikację 

 

 

STREPTOCOCCUS SPP. -paciorkowce

 

­

względne beztlenowce 

­

niektóre szczepy wytwarzają otoczkę polisacharydową 

­

drobnoustroje wymagające 

­

najważniejsze gatunki :  

a

) Streptococcus pyogenes­ paciorkowiec gr. A  

❏ “paciorkowiec ropotwórczy”  
❏ bytuje na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych (gardło)  
❏ zakażenia: drogą kropelkową, przez kontakt lub zakażone przedmioty 
❏ powoduję : anginę, zapalenie gardła, migdałków,  
❏ powoduje ropne zakażenia skóry (liszajec, róża, niesztowica)  
❏ ropne zapalenie tkanki łącznej podskórnej (łac. cellulitis)  
❏ rumień guzowaty­ nieropne zapalenie skóry i tkanki podskórnej związane z toczącą się lub przebytą 

infekcją paciorkowcową  

❏ szczepy wytwarzane przez toksynę erytrogenną (przede wszystkim SPE A) 

­

płonica­ szkarlatyna 

­

STSS (syndrom szoku toksycznego)  

❏ szczepy wytwarzane przez toksynę erytrogenną B (SPE B)  

­

martwicze zapalenie powięzi  

­

uogólnione zakażenia: ( zakażenia płodowe i sepsa, ostre zapalenie wsierdzia)  

­

nieropne następstwa przebytych zakażeń: (gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowate 
zapalenie nerek)  

b) Streptococcus pneumoniae 

❏ pl. : dwoinka zapalenia płuc  
❏ kolonizuje jamę gardłowo­nosową  
❏ zakażenia: droga kropelkowa, przez bezpośredni kontakt z chorymi lub nosicielami  
❏ czynnik etiologiczny zakażenia dróg oddechowych (m.in.: zapalenie płuc) sepsy, ZOMR  

c) Streptococcus agalactiae­ paciorkowiec gr. B 

❏ pl.: paciorkowce bezmleczności  
❏ składnik mikroflory fizjologicznej jamy ustnej, nosogardzieli, przewodu pokarmowego, pochwy 
❏ zakażenia: podczas przechodzenia dziecka orzez kanał rodny  
❏ najważniejsze przyczyny zakażen okołoporodowych u matek (zak. ropne, sespsa połogowa) i 

noworodków( zapalenie płuc, bakteriemia, później sepsa, lub ZOMR)  

Streptococcus viridans 

● zieleniejące jamy ustnej  
● grupy S.mutans, salirarius, mitis, milleri  
● fizjologiczna mikroflora jamy ustnej gardła 
● odgrywają istotną rolę w rozwoju próchnicy zębów 
● mogą powodować zapalenie wsierdzia, ZOMR( gdy przedostana się do krwii) 

 

Enterococcus Enterokoki 

 

● paciorkowce kałowe 
● dawniej klasyfikowane jako paciorkowce grupy D (obecnie osobny rodzaj)  
● powszechnie izolowane z orzewodu pokarmowego człowieka 
● względne beztlenowce 
● nieruchliwe (wyjątek E. gallinarum E. casseliflavus 
● najważniejsze gatunki pod względem klinicznym : E. faecalis , E. faeclum 
● drobnoustroje oportunistyczne : 

­

czynnik etiologiczny zakażenia pacjentów hospitalizowanych (m.in.: 
zakażenia układu moczowego, zapalenia wsierdzia, bakteriemie)  

● DIAGNOSTYKA:  

1.

Badanie mikroskopowe 

­

łańcuszki 

­

dwoinki (S.pneumoniae) 

­

otoczki w preparatach bezpośrednich (S.pneumoniae)  

2.

Hodowla: 

○ agar z krwią: typ hemolizy  

­

B: S. pyogenes, agalactiae  

­

L: pneumoniae  

E. faecalis­ B lub brak   E.faecium ­ L lub brak  

 

3.

identyfikowanie biochemiczne: testy API 20 STREP, ID  32 STAPH, system Vitek 

4.

testy aglutynacji­ lateksowej  

­

Slidex Strepto­ Icit: wykrywanie AG grupowych paciorkowców wielocukru  

­

Slidex Pheumo­ Kit : wykrywanie Ag otoczkowych S. pneumoniae  

5.

test z batrytacyną i optochiną  

­

wrażliwość S. pyogenes na bacytracynę (A)  

­

wrażliwość S. pneumoniae na optochine (P)  

6.

Test CAMP (identyfikacja S.agalactiae)  

 

Enteroccoccus spp.

● od innych paciorkowców różni je  
­

wzrostu w obecności 6,5 % NaCl  

­

w podłożu z 40% żółcią  

­

hydrolizy eskuliny  

 

PODŁOŻE DCA:  

    

 

∙

  

wybiórczo – namnażające 

∙

         

zawiera żółć 40%, eskulinę, azydek sodu 

∙

         

używana do identyfikacji streptokoków z grupy D ­ rosną na żółci 

∙

         

pomarańczowe 

∙

         

hydroliza eskuliny powoduje pojawienie się czarnego zabarwienia 

∙

         

eskulinę rozkładają i powodują zaczernienie podłoża Enterococcus spp. 

 

LASECZKI

­

bezwzględne tlenowce 

­

wytwarzają przetrwalniki (tylko w warunkach tlenowych, zlokalizowane centralnie)  

 

Bacillus anthracis

● wąglik 

a) postać skórna (najczęstsza)  
b) postać płucna( krwotoczne zapalenie węzłów chłonnych śródpiersia) 
c) postać pokarmowa (krwista, puchlina brzuszna)  

● DIAGNOSTYKA:  

1.

Badanie mikroskopowe:  

­

przetrwalniki: w preparatach barwionych metodą Gramma wyglądają jak puste miejsca w komórce 

­

u preparatów wykonanych bezpośrednio laseczki wąglika ułożone są pojedynczo lub w proste łańcuszki 
przypominają kij bambusowy, widoczne są otoczki, które mogą obejmować kilka komórek 

­

w preparatach pośrednich laseczki wąglika ułożone są w długie splątane nici, pojawiają się przetrwalniki, 
brak otoczki  

2.

Hodowla:  

­

badany materiał przed posianiem ogrzać do 80 stopni C na 20­30 min w celu zabicia bakterii 
nieprzetrwalników 

­

wzrost na podłożach zwykłych w postaci dużych kolonii, duże szaro­białe kolonie z licznymi 
wypustkami­ jak głowy meduzy 

➔ w bulionie tworzą kożuszek albo błonkę 
➔ agar z krwią­ hemoliza B (wyjątek B. anthracis­ brak)  

rodzaj Clostridium (beztlenowe, wytwarzają przetrwalniki ułożone podbiegunowo, biegunowo, centralnie)  
 

Clostridium tetani

● Laseczka tężca  

● wytwarza : 
­

tetanospazminę­ silna neurotoksyna, doprowadza di skurczu mięśni 

­

tetanolizynę­ powoduję hemolizę  

● odmiany:  
a) miejscowy­ okolica rany 
b) obejmuje mięsień głowy­ zabija  1 lub > nerwów  
c) tężec uogólniony­ dominuje skurcz silnych mięśni nad słabymi, napady drgawkowe, sztywność karku, 

zaburzenia rytmu serca, opistotonus 

d) tężec noworodków­ rozwija się po zakażeniu rany lub przecięciu pępowiny  

szczepionka skojarzona DTP­ szczep uodparnia przeciw błonnicy, tężcowy i krztuścowy  
 

Clostridium botulinum

● czynniki dominujące chorobotwórczo: 
­

botulina­ ciepłochwiejna egzotoksyczna neurotoksyna­ blokuje uwalniane acetylocholiny w płytce 
nerwowo­mięśniowej co doprowadza do zwiotczałości mięśni  

­

botulizm :  

a) klasyczny­zatrucie pokarmowe toksyną znajdującą się w artykule żywnościowym np. tzw. puszki  

­

objawy : po 12­36 godz, podwójne widzenia, opadanie powiek, ślinotok, 
śmierć­skutkiem zatrzymania akcji serca 

b) przyranny­ przez zanieczyszczenie rany ziemą, objawy takie same jak przy klasycznym 

botuliźmie  

c) u niemowląt (do 1 r. ż. )  

­

toksyna wytwarzana w jelicie po kolonizacji laseczek, które w formie 
przetrwalników dostały się do pożywienia, w szczegółności miód  

 

Clostridium difficile

● biegunka związana ze stosowaniem antybiotyków AAD  

→ schorzenie będące następstem długotrwałym (3­8tyg) antybiotykoterapii z 
użyciem antybiotyków o szerokim zakresie działania 
 

● poantybiotykowe zapalenie okrężnicy (AAC) 
● PMC  

wytwarza enterotoksynę A i cytotoksynę B, które powodują owrzodzenie  
 

Clostridium perfringens

 

●

zgorzel gazowa

­ rozpływna martwica mięśni, lub tkanki łącznej z wytworzeniem gazu i znamionami 

ogólnej toksemii 

● zatrucie pokarmowe 
● DIAGNOSTYKA:  

1.

badanie mikrobiologiczne:  

­

średnica przetrwalników najczęściej większa od szerokości komówki 

2.

hodowla:  

­

materiał ogrzać do 80 st C przez 20­30 min  

­

podłoża płynne zawierające składniki obniżające potencjał oksydacyjno­redukcyjny np. bulion 

­

podłoża stałe­ umieszcza się w anaerostacie  

­

agar z krwią: hemoliza B (wyj. difficile­brak), wokół kolonii C. perfringens obserwuje się podwójną strefę 
hemolizy  

­

podłoże wybiórcze z antybiotykami np. CCFA do izolacji difficile (jasnozielona fluorestencyjna w świetle 
UV, zapach parakrezolu­ koński obornik)  

3.

identyfikacja  

­

różnicowanie biochemiczne: Testy API, ZOA, ID 32A, system Vitek 

­

wykrywanie toksyn(techniki immunologiczne i biologii molekularnej)  

­

w rozpoznaniu obraz kliniczny często wystarczający