Controlling jest to system wspierający kadrę kierowniczą w zarządzaniu. Narzędzia wypracowane
przez controlling pozwalają na kompleksową ocenę funkcjonowanie banku. Controlling jest
ukierunkowany na przyszłość, zapewnia długofalowy rozwój banku.

Funkcje controllingu: zbieranie, porządkowanie oraz analiza zgromadzonych danych, analiza
sytuacji finansowej banku, planowanie, zarządzanie ryzykiem bankowym, ocena efektywności banku
(to co daje zysk), kontrola.

Produkty bankowe dzieli się na dwie grupy:

1) usługi związane z płaceniem odsetek np. kredyty, depozyty – sfera wartościowa

2) usługi nie związane z odsetkami np. polecenie przelewu, potwierdzenie czeku – sfera zakładowa

Do analizy standingu banku controlling wykorzystuje wskaźniki finansowe – mierniki sytuacji
finansowej banku obliczone na podstawie sprawozdań finansowych. Cztery płaszczyzny analizy
wskaźników finansowych:

-wartości wskaźnika porównane z wartością graniczną

- trend wskaźnika (kształtowanie się w czasie)

- poziom wskaźnika porównany z wartością zaplanowaną na dany okres czasowy

-wartość wskaźnika w porównaniu z całym sektorem/profilu działalności

Zarządzanie ryzykiem pasywne – ustalenie zdolności banku do jego generowania i określenie
dopuszczalnego poziomu

Zarządzanie ryzykiem aktywne – wykorzystanie przez bank faktu istnienia ryzyka i
przeprowadzenia świadomych operacji generujących je w celu osiągnięcia dodatkowych zysków.

Planowanie finansowe - określenie celów i strategii, długofalowej polityki rozwoju

planowanie strategiczne – długookresowe; okres 2-5 lat; ramy określone przez kadrę wysokiego
szczebla  zwiększenie rentowności, określenie mocnych i słabych stron, ocena funkcjonowanie w
przeszłości

planowanie operacyjne – krótkookresowe; okres 1 roku

Cel banku – maksymalizacja zysku, przy możliwie jak najniższym poziomie ryzyka

Ocena efektywności banku obejmuje analizę efektywności produktów, klientów oraz jednostek
organizacyjnych. Ocena klientów opiera się na badaniu efektywności oferowanych usług.

Metody służące analizie efektywności produktów bankowych:

- produkty odsetkowe: metoda poolu, metoda bilansu warstwowego, metoda odsetek rynkowych

- produktu nieodsetkowe: metoda kalkulacji kosztów jednostkowych, rachunek standardowych
kosztów procesu

METODA POOLU

marże cząstkowe:

FORMUŁA I

- dla aktywów:

; dla pasywów:

FORMUŁA II

- dla aktywów:

;

- dla pasywów:

marża całkowita – różnica między średnim ważonym oprocentowaniem aktywów i pasywów

Marże cząstkowe:

- znak  ujemna wartość sugeruje, że oprocentowanie powinno zostać zmienione

- służą do hierarchizacji produktów pod względem efektywności

METODA BILANSU WARSTWOWEGO

- podział bilansu na warstwy i określenie dla nich średnio ważonego oprocentowania

Cztery kryteria warstw bilansu:

1) bezpośrednie przyporządkowanie danej pozycji pasywów do odpowiedniej pozycji aktywów, np.
linie kredytowe i kredyty z nich udzielone

2) określone zależności kształtowania się pasywów i aktywów (prawo niemieckie)

3) przyporządkowanie sobie pasywów i aktywów zgodnie z zasadami zabezpieczenie płynności
finansowej

4) przyporządkowanie wg wysokości oprocentowania (rentowności) - oprocentowana pozycja
pasywów finansuje najwyżej oprocentowaną pozycję aktywów

złota reguła bankowa – bank ma zabezpieczoną płynność finansową, gdy terminowi płatności
pasywów odpowiadają kwoty oraz terminy zapadalności aktywów

METODA ODSETEK RYNKOWYCH:

- opiera się na założeniu, że dla każdej operacji jest możliwe przeprowadzenie alternatywnej transakcji
na rynku finansowym

1) korzyści wynikające z warunków rynkowych:

- dla aktywów:

–

- dla pasywów:

2) korzyści wynikające z transformacji terminów (czy długoterminowe czy krótko):

- dla aktywów:

- dla pasywów:

3) korzyści wynikające z transformacji walut i terminów dla walut (wkład ze struktury):

-

dla

aktywów

-

dla

pasywów:

TRADYCYJNA METODA KALKULACJI KOSZTÓW JEDNOSTKOWYCH (METODA
KOSZTÓW PEŁNYCH)

- metoda prostego podziału: kj= koszty w okresie / liczba operacji

- metoda jednostek obrachunkowych: kj = koszty w okresie x przelicznik / suma jednostek
obrachunkowych

- metoda narzutu: kj = k. bezpośrednie + narzut kosztów (pośred. k. osob. miejsc gł. + pośred. k.
rzecz. miejsc gł. + pośred. k. miejsc pomocniczych)

RACHUNEK KOSZTÓW PROCESU – ABC

- koszty dzieli się na bezpośrednie koszty standardowe procesu (pozostają ściśle w związku z
zachodzącą operacją) i koszty pośrednie koszty standardowe procesu (są niezbędne do
funkcjonowania banku, ale nie tyczą się bezpośrednio operacji)

Podmioty zainteresowania zarządzania bankiem: nadzór bankowy, właściciele banku, potencjalni
inwestorzy, klienci, osoby zarządzające bankiem, agencje ratingowe.

Jeżeli kredytobiorca banku nie spłaca kredytu albo istotnie pogorszył swoją kondycję jest to sygnał dla
banku, że zwrot jego należności jest zagrożony. W związku z tym powinien on utworzyć rezerwę
celową w odpowiedniej wielkości do skali podjętego ryzyka.

Jeżeli bank nabył papiery wartościowe, którego wartość się obniżyła, wtedy powinien skorygować
wartość tych papierów aby odpowiadała ona realnej ich wartości.

Zobowiązania pozabilansowe – poręczenie, gwarancja, otwarta linia kredytowa, instrumenty pochodne

wynik dz. bankowej = wynik z tyt. odsetek – wynik z pozostałych operacji bankowych

przychody i koszty odsetkowe rzutują na wartość marży odsetkowej

wynik dz. operacyjnej = wynik dz. bankowej – koszty działania banku – amortyzacja – saldo
rezerw

koszty działania banku – koszty ponoszone na wynagrodzenia i eksploatacyjne

saldo rezerw – jest to różnica między kosztami z tytułu zawiązania rezerw a przychodami z tytułu
rozwiązania rezerw; odzwierciedla zmianę jakości aktywów i zobowiązań pozabilansowych (jeżeli
wart. jest ujemna oznacza, że jakość tych pozycji się poprawiła)

Metody służące ocenie banku: oparte na analizie sprawozdań finansowych, z uwzględnieniem kosztu
kapitału własnego (EVA, SVA), metoda odsetek rynkowych i RORAC, rachunek kosztów działań –
ABC

METODY OPARTE NA ANALIZIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH

- analiza dynamiki (pozioma)

dynamika nominalna = wart. w okresie t / wart. w okresie t-1

dynamika realna = dynamika nominalna / ( 1+ stopa inflacji)

- analiza struktury (pionowa): udział wybranej pozycji do wartości odniesienia

1) WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI:

- wskaźniki rentowności

ROE = WF / kapitał własny

ROA = WF / aktywa

ROS = WF / przychody ogółem

PM wskaźnik marży zysku = WF / przychody operacyjne (przychody z wyłączeniem przychodów z
tyt. rozwiązania rezerw i zysków nadzwyczajnych)

* dekompozycja wskaźników rozkładanie wskaźnika głównego na czynniki pierwsze

piramida du Ponta:

ROE = ROA x (aktywa/ kapitał własny)

ROA = WF/przychody operacyjne x przychody operacyjne/aktywa (=AU)

Wskaźnik aktywa/ kapitał własny EM – określa się mianem dźwigni lub mnożnika kapitału

ROE = ROA x EM = PM x AU x EM

- wskaźniki marży:

marża odsetkowa = wynik odsetkowy / aktywa (odsetkowe)

rozpiętość odsetkowa = (przychody odsetkowe/aktywa odsetkowe) – (koszty odsetkowe / pasywa
odsetkowe)

- wskaźniki obciążenia wyniku

obciążenie rezerwami = (odpisy na rezerwy – rozwiązanie rezerw) / wynik dz. bankowej

obciążenie kosztami działalności = koszty działania / wynik dz. bankowej

-wskaźniki efektywności zatrudnienia

1) aktywa / liczba etatów

2) wynik / liczba etatów

II WSKAŹNIKI WYPŁACALNOŚCI I PŁYNNOŚCI

Bank jest wypłacalny - gdy wartość rynkowa jego aktywów jest co najmniej równa wartości jego
zobowiązań;

Każdy bank powinien wykazywać współczynnik wypłacalności co najmniej w wysokości 8% (w I
roku działalności > 15%, w II roku >12%).

współczynnik wypłacalności: R = (fundusze własne + kapitał krótkoterm – przekroczenie progu
koncentracji kapitałowej) / 12,5 x całkowity wymóg kapitałowy

*jako stosunek funduszy własnych netto do aktywów ważonych ryzykiem. W Polsce istnieje obecnie 6
wag ryzyka (0%, 10%, 20%, 30%, 50% i 100%) przypisywanych odpowiednim aktywom.

Współczynnik wypłacalności wskazuje na zdolność ochrony przed ryzykiem ponoszonym przez bank
za pomocą kapitałów własnych.

interpretacja R – określa stopień zabezpieczenia ryzyka kredytowego i rynkowego bazą kapitałową.
Im wyższy poziom tego wskaźnika, tym bank wykazuje większe bezpieczeństwo.

wskaźnik ryzyka = RI = (E(ROA) + CAP) / odch stan. ROA

RI obrazuje w jakim stopniu musiałby obniżyć się zysk banku, aby wartość jego kapitałów własnych
była niewystarczająca do pokrycia straty

Bank posiada płynność gdy posiada zdolność do terminowego regulowania zobowiązań

płynność bilansowa = (gotówka + krót. należności + łatwo zbywalne papiery wart.) / zob. krótk.

płynność strumieniowa = aktywa zapadalne w danym przedziale czasowym / pasywa zapadalne w
danym przedziale czasowym .

wskaźnik depozytów rdzennych (stabilnych) = depozyty rdzenne / aktywa

III WSKAŹNIKI JAKOŚCI AKTYWÓW

wskaźnik jakości należności (ryzyka kredytowego) – relacja należności zagrożonych brutto do
należności ogółem brutto; im niższa wartość tym lepsza

wskaźnik aktywów pracujących = aktywa pracujące / aktywa ogółem

Aktywa pracujące – aktywa, które generują dla banku przychody, z wyłączeniem gotówki i jej
substytutów, należności zagrożonych, rzeczowego majątku trwałego, WNiP, pozycji inne aktywa.

IV WSKAŹNIKI GIEŁDOWE

cena do zysku P/E = cena giełdowa / zysk na jedną akcje

cena do wartości księgowej P / EV = cena / wartość księgowa na akcje

stopa dywidendy = dywidenda na akcje / cena giełdowa

METODY SŁUŻĄCE POMIAROWI EFEKTYWNOŚCI DZIAŁANIA Z WUZGLĘDNIENIEM
KOSZTU KAPITAŁU WŁASNEGO

EVA – ekonomiczna wartość dodana – to nadwyżka skorygowanego wyniku finansowego nad
kosztem alternatywnym kapitałów własnych

korekty dotyczą: wykazywania kosztów związanych z odpisaniem rezerw jako straty, ujmowania
podatku zapłaconego bez tworzenia nań rezerwy

Koszt funduszy własnych = oczekiwana przez akcjonariuszy stopa zwrotu z kapitału własnego =
Koszt kapitału własnego = stopa wolna od ryzyka x premia za ryzyko x współczynnik beta
(wrażliwości ceny akcji na zmiany występujące na rynku)
Za stopę wolną od ryzyka można uznać rentowność rządowych papierów wartościowych. Premia za
ryzyko musi być ustalona na poziomie adekwatnym do ryzyka podejmowanego przez bank. (ok 5% w
Polsce)

SVA – wartość dodana dla akcjonariuszy – jest to część zysku netto wykraczająca powyżej
progowego poziomu zwrotu z kapitału ekonomicznego

METODY SŁUŻĄCE POMIAROWI EFEKTYWNOŚCI OPERACJI

metoda odsetek rynkowych – dla oceny efektywności potrzebna jest marża netto (marża brutto
skorygowana o koszty zakładowe, koszty ryzyka i wynik na prowizjach). Po skorygowaniu marży
brutto można oszacować ile osiągnęliśmy na danej transakcji.

wskaźnik RAROC – pokazuje jak wysoki jest potrzebny kapitał ekonomiczny każdej jednostce
organizacyjnej, produktowi czy klientowi i jak zapotrzebowanie wpływa na zwrot osiągnięty przez
bank

zwrot na kapitale skorygowanym o ryzyko RORAC = (przychody – koszty) /kapitał ekonomiczny

zwrot skorygowany o ryzyko na kapitale narażonym na ryzyko RAROC = (przychody – koszty –
oczekiwane straty) /kapitał ekonomiczny

2 typy modeli RORAC/RAROC

- model z dołu do góry- oparty na ocenie zmienności aktywów (VaR), dla którego kapitał
ekonomiczny definiuje się jako kapitał przeznaczony do absorbowania nieoczekiwanych stratz
określonym poziomem ufności

- model z góry do dołu – oparty na zmienności zysków (EaR), gdzie kapitał ekonomiczny jest
definiowany jako kapitał, po zainwestowaniu wg stopy wolnej od ryzyka pokrywa potencjalną
obniżkę przychodów z innych tytułów.

Metody RAROC RORAC ma coraz większe znaczenie, gdyż pozwala na łączną ocenę efektywności i
ryzyka działalności banku.

C –capitał – adekwatność kapitałowa

A – assets – jakość aktywów

M – management – jakość kadry zarządzającej

E – earnings – zyskowność

L – liquidity - płynność

S – sensitive to market risk – wrażliwość na ryzyko rynkowe

System kontroli wewnętrznej składa się:

- nastawienie najwyższego kierownictwa banku

- reguły i zasady postępowania oraz instrumenty kontroli wewnętrznej

- kontrola funkcjonowania pionowa

- kontrola funkcjonowania pozioma

- kontrola instytucjonalna

- zasady sprawowania nadzoru