UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

1

Data

.................

Nazwisko i imię

............................................................................................

Grupa

..........

KARTA PRACY - Tydzień 11

Zakres materiału: Rozmnażanie generatywne roślin okrytozalążkowych – cd.
Klasyfikacja owoców. Charakterystyka poszczególnych typów owoców pojedynczych i złożonych oraz
owocostanów. Biologia rozsiewania.

Ćw. 37. Budowa zarodka roślin jednoliściennych (na przykładzie traw) i budowa nasienia
bielmowego.

przekrój podłużny (

oprac. M. Środa)

pokrój ogólny

A. Pszenica zwyczajna (Triticum vulgare) – ziarniak (jednonasienny owoc niepękający, w którym owocnia
zrośnieta jest z łupiną nasienną).

B. Po obserwacji preparatu z zarodkiem pszenicy zwyczajnej przeanalizuj, opisz i podpisz poniższy
rysunek.

oprac. M. Środa

………………………………………………………………………………………………………………..…

OKRYWA OWOCOWO-NASIENNA:

skórzasta owocnia (= perykarp)

+

łupina nasienna

BIELMO (endosperm):
warstwa aleuronowa
(z białkami zapasowymi)

komórki z ziarnami skrobi

liścień tzw. tarczka
pączek wierzchołkowy ZARODEK
korzonek zarodkowy

UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

2

Ćw. 38. Przegląd rodzajów owoców

A. Budowa owocu – po obserwacji materiału zakonserwowanego uzupełnij opisy i podpisz rysunek.

oprac. M. Środa

…………………………………………………………………………………………………………………………….

B. Powstawanie podstawowych typów owoców - podpisz i opisz rysunki

KWIATY:

a........................................ b. ............................................... c. ......................................

Uzupełnij:

Owoc pojedynczy powstaje z ……………………………………………………....................................

…………………………………………………………………………………………………………………………….

Owoc złożony powstaje z …………………………………………………...............................................

............................................................................................................................................................................

Owocostan powstaje z ……………………………………………………................................................

.............................................................................................................................................................

wydłużone
dno kwiatowe

UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

3

C. Po przeanalizowaniu budowy owoców różnych gatunków roślin, uzupełnij tabelę:

OWOCE POJEDYNCZE

SUCHE – PĘKAJĄCE

Typ owocu

Cechy charakterystyczne

Przykłady gatunków

mieszek

strąk

łuszczyna

łuszczynka

torebka

OWOCE POJEDYNCZE

SUCHE – NIEPĘKAJĄCE

ziarniak

orzech

orzeszek

niełupka

UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

4

rozłupnia

rozłupnia
nietypowa

OWOCE POJEDYNCZE

MIĘSISTE (SOCZYSTE)

pestkowiec

jagoda

OWOCE ZBIOROWE (ZŁOŻONE)

Owoc
zbiorowy

.....................

UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

5

Owoc
zbiorowy

.....................

Owoc
zbiorowy

.....................

Owoc
zbiorowy

.....................

OWOCOSTANY

Owocostan
orzeszkowy

Owocostan
pestkowcowy

Owocostan
jagodowy

liczne słupki na
wspólnym dnie kwiatowym

UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

6

Ćw. 38. Rozsiewanie owoców i nasion

CHORIA - z jęz. greckiego. rozdzielenie, w botanice - rozprzestrzenianie diaspor
DIASPORY – organy służące do rozprzestrzeniania (propagacji) – odzielenie przestrzenne od rośliny macierzystej
diaspory wegetatywne – np. fragmenty typowych pędów, specjalne pędy – rozłogi (stolony), rozmnóżki wegetatywne
diaspory generatywne – owoce z nasionami lub same nasiona, u roślin nizszych zarodniki

AUTOCHORIA (SAMOSIEWNOŚĆ) wykorzystanie mechanizmów tkwiących roślinie macierzystej
do przemieszczania diaspor

ALLOCHORIA (OBCOSIEWNOŚĆ) wykorzystanie czynników zewnętrznych przemieszczających
diaspory

AUTOCHORIA

Autochoria przy pomocy diaspor wegetatywnych: …………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………
Autochoria przy pomocy diaspor generatywnych:
- zmiany turgoru w owocni (wyrzucanie nasion pod ciśnieniem) - przykłady roślin .....................................
.................................................................................................................................................................................
- nierównowmierne wysychanie ścian owocni - przykłady roślin .....................................................................
................................................................................................................................................................................

ALLOCHORIA

ANEMOCHORIA – rozsiewanie przez wiatr



często bardzo lekkie nasiona i owoce, nierzadko z APARATEM LOTNYM, pochodzącym np. z:

• liści przykwiatowych
• okwiatu
• szyjki słupka
• owocni
• łupiny nasiennej



całe zaschnięte, owocujące rośliny (lub fragmenty)

Przykłady gatunków z aparatem lotnym w postaci włosków : .............................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
Przykłady gatunków z aparatem lotnym w postaci skrzydełek : ..........................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

ZOOCHORIA
1. SYNZOOCHORIA = DYS-ZOOCHORIA → rozwleczenie podczas żerowania lub przenoszenia do

kryjówek, pozostawianie w zapomnianych kryjówkach; zwykle dotyczy cięzkich owoców np. orzechów
(leszczyna, dąb,buk) lub nasion (kasztanowiec), w takim przypadku brak specjalnych przystosowań poza
wysoka wartością odzywczą dużych diaspor (zwierzęta roznoszące np. wiewiórka, chomik, sójka).

Myrmekochoria - mrówkosiewność - specjalne przystosowania



DROBNE owoce i nasiona



powierzchnia diaspor GŁADKA



wiele diaspor dojrzewa w okresie masowego rozwoju larw mrówek



na powierzchni diaspor ELAJOSOMY = CIAŁKA TŁUSZCZOWE zawierające:

• białka, tłuszcze
• witaminy
• kwas rycynolowy (subst. wabiąca)

Przykłady gatunków myrmekochorycznych .........................................................................................................
........................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

UWM w Olsztynie, Architektura krajobrazu – Biologia roslin, KARTA PRACY - TYDZIEŃ 11

Opracowanie: A, Zalewska, M. Środa

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody

7

2. EGZOZOOCHORIA = EPIZOOCHORIA → na powierzchni ciała zwierząt



najczęściej przylepione z grudkami ziemi



morfologia niektórych diaspor ułatwia im przyczepianie się do ciała zwierząt! – haczykowate,
zadziorkowate struktury – włoski, elementy zachowanego okwiatu, szyjki słupka, liści
przykwiatowych

Przykłady gatunków:...........................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

3. ENDOZOOCHORIA → w przewodzie pokarmowym

- nasiona muszą być zabezpieczone przed strawieniem
- często ułatwia kiełkowania nasion
- obecność substancji pokarmowych dla zwierząt, najczesciej cukry proste w wodniczkach miękiszu
- „informacja barwna” o dojrzałości owocu (karotenoidy w chromoplastach, antocjany w wodniczce)

Przykłady gatunków......................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................


HYDROCHORIA = WODOSIEWNOŚĆ
1. wybijanie drobnych nasion z otwartych owoców przez KROPLE DESZCZU
Przykłady gatunków: ...................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

2. Przenoszenie diaspor przez wodę w akwenach - bardzo ważna dla roślin wodnych i bagiennych
(diaspory wegetatywne i generatywne)
Przystosowania diaspor generatywnych roślin wodnych i błotnych do przenoszenia przez wodę



egzokarp owoców hydrofobowy



łupina nasienna hydrofobowa albo pokryta śluzem



komory powietrzne:

• między owocem a jego osłoną ( pęcherzykiem ) między nasieniem a owocnią
• w mezokarpie owocni
• w łupinie nasiennej

Przykłady gatunków:..............................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................

ANTROPOCHORIA - przenoszenie diaspor przez człowieka:

• na powierzchni ubrania
• w przewodzie pokarmowym



przenoszenie związane z różnymi czynnościami cywilizacyjnymi, jak np.:

• uprawa roślin użytkowych
• handel i transport

Przykłady gatunków:................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................