GOSPODARKA

SUROWCAMI

MINERALNYMI

Tom 24

2008

Zeszyt 3/3

MONIKA MA£OPOLSKA*, KATARZYNA ZARÊBSKA**

Problematyka emisji ditlenku wêgla w Polsce

Wprowadzenie

W ostatnich latach du¿¹ uwagê poœwiêca siê tematyce zwi¹zanej z ochron¹ œrodowiska,

a gwa³towny rozwój œwiadomoœci spo³ecznej o stan œrodowiska, zarówno lokalnego jak
i globalnego jest spowodowany jego postêpuj¹c¹ degradacj¹. W myœl polskiego prawa
zanieczyszczenie to emisja, czyli wprowadzanie bezpoœrednio lub poœrednio, w wyniku
dzia³alnoœci cz³owieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: substancji b¹dŸ energii takich
jak ciep³o, ha³as, wibracje lub pole elektromagnetyczne. Zanieczyszczenia powietrza, ze
wzglêdu na ich ³atwoœæ rozprzestrzeniania siê w tej czêœci œrodowiska s¹ problemem glo-
balnym. Wiele substancji szkodliwych, zw³aszcza o du¿ych rozmiarach cz¹stek (> 10

mm),

pozostaje w warstwie granicznej, ale gazy i aerozole o ma³ych cz¹stkach (< 5

mm) s¹

przenoszone do warstwy troposfery. Przenoszenie substancji szkodliwych w atmosferze
zale¿y od wysokoœci, któr¹ osi¹gaj¹, rozmiaru ich cz¹stek i czynników klimatycznych.
Ditlenek wêgla przez wiele lat uznawany by³ za gaz neutralny, gdy¿ stanowi naturalny
sk³adnik powietrza atmosferycznego i wa¿ne ogniwo w obiegu wêgla w przyrodzie. Pow-
staje on we wszystkich procesach spalania (Karaczun, Indeka 1999). Dopiero gwa³towny
wzrost jego stê¿enia w atmosferze spowodowa³ zmianê tego pogl¹du. Obecnie traktowany
jest na równi z innymi zanieczyszczeniami powietrza i uwa¿any za najwa¿niejszy z tzw.
gazów cieplarnianych.

* Mgr, ** Dr, Wydzia³ Paliw i Energii AGH, Kraków; e-mail: [e-mail]

1.
ród³a emisji CO

2

w Polsce

Udzia³ ca³kowitej emisji CO

2

w Polsce zmniejszy³ siê z 494 885,88 Gg w 1988 r. do

326 510 Gg w 2005 r. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych zwi¹zane jest z ogra-
niczeniem zu¿ycia energii w gospodarce krajowej oraz zmianami struktury zu¿ycia paliw
(Molenda 2001, KCIE 2008). Porównanie wielkoœci emisji CO

2

w Polsce z ostatniego

stulecia wskazuje, ¿e wielkoœæ emisji ditlenku wêgla w Polsce w latach 1900–1940 by³a na
sta³ym poziomie. W czasie II wojny œwiatowej notuje siê jej dwukrotny wzrost, trwaj¹cy a¿
do lat osiemdziesi¹tych ubieg³ego wieku, spowodowany przede wszystkim spalaniem paliw
kopalnych w celu zaspokojenia rosn¹cych potrzeb energetycznych. Od roku 1988 ci¹g
emisji CO

2

ma tendencjê spadkow¹. Najwiêksze zmiany mo¿na zaobserwowaæ w latach

1988–1990. Zjawisko to jest spowodowane spadkiem aktywnoœci przemys³owej. Tendencja
spadkowa w dalszych latach wynika ze zmiany jakoœci stosowanych paliw oraz modernizacji
i restrukturyzacji przemys³u (rys. 1). Emisja pochodz¹ca z paliw sta³ych naœladuje generalny
trend, emisja ze spalania paliw p³ynnych i gazowych jest niewielka (Tarkowski 2005).

Przyczynê zmniejszenia emisji CO

2

w roku 2003 wzglêdem roku 1988 t³umaczy fakt, ¿e

zu¿ycie energii chemicznej paliw w 2003 roku stanowi oko³o 74% zu¿ycia z roku 1988.
Jednoczeœnie zmieni³a siê struktura paliw, tj.: udzia³ paliw wêglowych zmniejszy³ siê z 78,7%
(1988 r.) do 61,8% (2003 r.), paliw ciek³ych wzrós³ z 12,5 do 22,6%, paliw gazowych wzrós³
z 7,5 do 11,0%, ³¹cznie udzia³ paliw wêglowodorowych wzrós³ z 20,0 do 33,6%, udzia³ bio-
masy wzrós³ z 1,3 do 4,6%. Wzrost udzia³u paliw wêglowodorowych o znacz¹co mniejszych

188

Rys. 1. Zmiany emisji CO

2

z g³ównych sektorów w latach 1988–2005 (KCIE 2008)

Fig. 1. CO

2

emission changes in main sectors in1988–2005

wartoœciach wspó³czynników emisji w stosunku do paliw wêglowych, mia³ wp³yw na zmniej-
szenie emisji CO

2

w roku 2003 w porównaniu z rokiem 1988 (KCIE 2008).

2. G³ówne Ÿród³a emisji ditlenku wêgla w Polsce

G³ównym Ÿród³em emisji du¿ych iloœci ditlenku wêgla w Polsce jest energetyka oraz

przemys³. W 2003 r. sumaryczna emisja CO

2

wynios³a 319 082,4 Gg, energetyka by³a

Ÿród³em 96,2% emisji, a na emisjê z procesów przemys³owych przypad³o 3,6%. Wi¹zanie
ditlenku wêgla przez zmiany u¿ytkowania terenów i leœnictwo stanowi³o 8,1% ca³kowitej
emisji. Oszacowano równie¿ emisjê CO

2

ze spalania odpadów komunalnych oraz po raz

pierwszy z zastosowania rozpuszczalników i innych produktów – ³¹cznie 0,16%. Strukturê
emisji CO

2

w Polsce w 2003 r. przedstawiono na rysunku 2.

3. Energia

Spalanie paliw kopalnych odpowiada za zdecydowan¹ wiêkszoœæ emisji antropoge-

nicznego ditlenku wêgla. Wartoœæ opa³owa i iloœæ emitowanego ditlenku wêgla zale¿y od
rodzaju u¿ytego paliwa. Aby uzyskaæ ten sam efekt cieplny przy spalaniu wêgla kamiennego
wydziela siê dwa razy wiêcej CO

2

ni¿ w przypadku gazu ziemnego. Zgodnie z klasyfikacj¹

IPCC do kategorii emisji energia zalicza siê dwie grupy (KCIE 2008):

— spalanie paliw – 306 887,06 Gg CO

2

(99,93%) obejmuj¹ce emisjê z produkcji energii

elektrycznej i ciep³a (58%), przemys³u wytwórczego i budownictwa (15%), trans-
portu (10%), innych dzia³ów (17%);

— emisja lotna z paliw – 212,73 Gg CO

2

co stanowi jedynie 0,07%.

189

Rys. 2. Struktura emisji CO

2

w Polsce w 2003 r. [Gg] (KCIE 2008)

Fig. 2. CO

2

emission structure in Poland in 2003 [Gg]

Produkcja energii elektrycznej i ciep³a w 2003 r. by³a odpowiedzialna za emisjê 167 000 Gg

ditlenku wêgla, co stanowi³o 50% emisji w ramach kategorii Energia. Ze spalania paliw
sta³ych pochodzi³o 98% tej emisji, 2% natomiast z paliw ciek³ych i gazowych. Gospodarka
polska opiera siê na wykorzystaniu wêgla kamiennego i brunatnego. Spalanie tych paliw
odpowiedzialne by³o za 45% ca³kowitej emisji CO

2

, przy czym udzia³ wêgla kamiennego

wyniós³ 56%, a wêgla brunatnego 44%.Udzia³ emisji CO

2

powsta³ej w wyniku spalania

paliw kopalnych w sektorze Przemys³ wytwórczy i budownictwo wskazuje na najwiêkszy
udzia³ Przemys³u ¿elaza i stali – 5,3% (Uliasz-Bocheñczyk, Mokrzycki 2003).

4. Procesy przemys³owe

Ditlenek wêgla stanowi produkt uboczny powstaj¹cy w procesach przemys³owych,

a jego iloœæ jest ró¿na i zale¿y od procesu w jakim te gazy powstaj¹. W obrêbie kategorii
Procesy przemys³owe zaliczamy nastêpuj¹ce grupy: produkty mineralne – 73,8% emisji,
przemys³ chemiczny – 20,5%, produkcja metali – 5,7% (KCIE 2008). Strukturê emisji
ditlenku wêgla w obrêbie kategorii Procesy przemys³owe przedstawiono na rysunku 3.

W zak³adach przemys³u chemicznego znaczne iloœci ditlenku wêgla emitowane s¹ do

atmosfery w zak³adach produkuj¹cych nawozy azotowe. Gaz ten emitowany jest w kilku
procesach technologicznych, g³ównie przy produkcji gazu syntezowego. Powstaj¹cy w tym
procesie CO

2

wykorzystywany jest do produkcji mocznika oraz ciek³ego CO

2

, pozosta³a

czêœæ jest bezpoœrednio emitowana do atmosfery. S¹ te¿ zak³ady, gdzie ditlenek wêgla
pochodz¹cy z produkcji gazu syntezowego w ca³oœci emitowany jest do atmosfery. Emi-
towany przy produkcji ¿elaza i stali ditlenek wêgla pochodzi ze spalania paliw oraz z pro-
cesów przemys³owych. Gaz ten jest emitowany w trakcie produkcji: koksu, spieku, stali
konwertorowej, spustu z wielkich pieców, stali elektrycznej, w mniejszych iloœciach przy
produkcji stali martenowskiej i odlewów ¿eliwnych. Najwiêksze iloœci CO

2

powstaj¹ w in-

stalacjach do produkcji surówki i stali. W urz¹dzeniach do ci¹g³ego odlewania emisja CO

2

pochodzi z nastêpuj¹cych Ÿróde³: z surowców do produkcji, z paliw konwencjonalnych, ze

190

Rys. 3. Struktura emisji CO

2

w kategorii Procesy przemys³owe w Polsce w 2003 r. [Gg] (KCIE 2008)

Fig. 3. CO

2

emission structure in category of industrial processes in Poland in 2003

œrodków redukuj¹cych, z gazów technologicznych, ze zu¿ycia elektrod grafitowych,
z innych paliw. Powstaj¹cy w procesie konwertorowym gaz konwertorowy zawiera oko³o
90% CO i 10% CO

2.

Spaliny z krajowych pieców martenowskich zawieraj¹ 14–18% CO

2

,

2–5% O

2

, zawartoϾ CO i SO

2

dochodzi do 0,5%, zawartoœæ wody do 25%. Nale¿y

podkreœliæ, ¿e nowe technologie produkcji ¿elaza i stali, wprowadzane równie¿ w Polsce,
wp³ywaj¹ znacz¹co na zmniejszenie emisji CO

2

z tych procesów (Tarkowski 2005).

W cementowniach emisja CO

2

pochodzi z nastêpuj¹cych Ÿróde³: z kalcynowania wa-

pienia wystêpuj¹cego w surowcach, ze spalania paliw konwencjonalnych, paliw alterna-
tywnych, z biomasy oraz paliw nie stosowanych w piecach. Procesem technologicznym
w przemyœle cementowym, w którym powstaje najwiêcej ditlenku wêgla jest proces kon-
wersji (dekarbonizacji) wêglanu wapnia CaCO

3

.

Tradycyjnym, podstawowym noœnikiem energii stosowanym w przemyœle cementowym

jest wêgiel kamienny. Stosowane s¹ równie¿ inne paliwa, takie jak: koks naftowy, gaz
ziemny, olej opa³owy, jak równie¿ ró¿ne rodzaje paliw alternatywnych. Ze spalania 1 kg
wêgla kamiennego emisja tlenków wêgla wynosi 84,6–94,6 kg/GJ (Uliasz-Misiak, Tar-
kowski 2005).

5. WielkoϾ emisji CO

2

w Polsce w latach 2002–2005

Emisja CO

2

by³a wy¿sza w 2003 roku, w porównaniu z emisj¹ z roku 2002 o 33%.

Wzrost ca³kowitej krajowej emisji tego gazu wynika³ ze zwiêkszenia o 2,8% emisji
w sektorze spalanie paliwa oraz w podkategorii przemys³ chemiczny o 198%. W przypadku
przemys³u energetycznego decyduj¹ce znaczenie we wzroœcie emisji mia³a produkcja
energii elektrycznej w elektrowniach zawodowych. W ramach tej podkategorii emisja CO

2

wzros³a o prawie 6500 Gg w stosunku do roku 2002. Ta zmiana wynika ze wzrostu iloœci
spalonego wêgla kamiennego i brunatnego w tym podsektorze. Przyczyn¹ wzrostu emisji
z transportu by³ g³ównie wzrost zu¿ycia w transporcie drogowym oleju napêdowego i LPG.
Wzrosty emisji wyst¹pi³y te¿ w podkategoriach: emisja lotna z systemu ropy naftowej i gazu
(o 3,9%), przemys³ mineralny (o 3,3%), produkcja metali (49,5%) i spalanie odpadów (o po-
nad 163%). Chocia¿ procentowa zmiana emisji w niektórych z wymienionych podkategoriii
jest znacz¹ca, nie mia³o to tak istotnego wp³ywu na zmianê ca³kowitej krajowej emisji CO

2

,

ze wzglêdu na zdecydowanie ni¿szy udzia³ tych podkategorii w emisji globalnej (Olen-
drzyñski i in. 2005). Emisjê CO

2

w 2005 roku oszacowano na 326,5 milionów ton. Jest to

wartoœæ o 34% mniejsza w porównaniu z rokiem bazowym (1988). Emisja CO

2

stanowi³a

81,8% ca³kowitej emisji gazów cieplarnianych w Polsce w roku 2005. G³ównym Ÿród³em
emisji CO

2

jest podkategoria spalanie paliw. Udzia³ tego sektora stanowi³ 94,9% w ca³-

kowitej emisji CO

2

w roku 2005, a udzia³y g³ównych podkategorii by³y nastêpuj¹ce:

przemys³ energetyczny – 55,3%, przemys³ wytwórczy i budownictwo – 11,4%, transport –
10,8%, inne sektory – 15,4%. Dla procesów przesy³owych udzia³ w ca³kowitej emisji CO

2

w 2005 roku wyniós³ 4,7%. W tym sektorze g³ównym Ÿród³em emisji s¹ produkty mineralne.

191

Emisjê i poch³anianie CO

2

w sektorze zmiana u¿ytkowania gruntów i leœnictwo oszacowano

na oko³o 32,1 milionów ton. Oznacza to, ¿e oko³o 8,8% ca³kowitej emisji CO

2

jest po-

ch³aniane przez lasy. W okresie od 2004 do 2005 roku emisja CO

2

wzros³a o 0,3%. Zarówno

w podsektorze Spalanie paliw, jak i Procesy przemys³owe, emisja wzros³a równie¿ o 0,3%,
natomiast w sektorze Odpady emisja wzros³a o 85,5% (Olendrzyñski i in. 2007). Zmiany
emisji CO

2

w g³ównych sektorach zestawiono w tabeli 1.

Zebrano informacje dotycz¹ce emisji CO

2

w Polsce za 2004 rok z zak³adów emituj¹cych

powy¿ej 100 000 ton/rok. Przy emisji CO

2

w Polsce w roku 2004 wynosz¹cej 314,169 Gg,

emisja z rozwa¿anych zak³adów stanowi³a oko³o 60% ca³kowitej emisji tego gazu w Polsce.
Na 161 analizowanych zak³adów 96 to zak³ady energetyczne (emisja 151,86 Gg), 4 – ra-
finerie ropy (6,53 Gg), 9 – koksownie (2,49 Gg), 11 – huty metali (4,04 Gg), 11 – cemen-
townie (8,32 Gg), 5 – zak³ady wapiennicze (1,48 Gg), 5 – zak³ady papiernicze (3,46 Gg)

192

TABELA 1

Udzia³ poszczególnych sektorów w ca³kowitej emisji CO

2

w Polsce w latach 2002–2003

(Olendrzyñski i in. 2007)

TABLE 1

The role of individual sectors in global CO

2

emission in Poland in 2002–2003

ród³a emisji CO

2

CO

2

[Gg]

2002 r.

2003 r.

2004 r.

2005 r.

Razem (bez sektora 5)

308 818

319 083

325 381

326 510

1. Energia

298 834

307 100

309 119

309 955

A. Spalanie paliw

298 834

306 887

308 873

309 720

A.

– przemys³ energetyczny

175 250

182 213

183 794

180 615

A.

– przemys³ wytwórczy i budownictwo

44 577

43 189

38 950

37 258

A.

– transport

29 553

30 490

33 841

35 390

A.

– inne sektory

48 263

48 872

46 784

50 175

A.

– inne

988

2 123

5 504

6 282

B. Emisja lotna z paliw

205

213

246

234

A.

– ropa naftowa i gaz ziemny

205

213

246

234

2. Procesy przemys³owe

9 432

11 480

15 389

15 431

A. Produkty mineralne

8 218

8 492

7 176

7 514

B. Przemys³ chemiczny

790

2 354

3 643

3 806

C. Produkcja metali

424

634

4 570

3 158

A.

– u¿ytkowanie rozpuszcz. i innych produktów

541

474

581

582

A.

– zmiana u¿ytkowania gruntów i leœnictwo

–38 611

–25 905

–26 727

–32 108

A.

– odpady

11

29

292

543

13 – zak³ady chemiczne i azotowe (8,023 Gg), 4 – zak³ady ceramiczne i szklarskie (0,48 Gg)
i 8 inne zak³ady (1,57 Gg) (Uliasz-Misiak, Tarkowski 2007).

Na liœcie najwiêkszych emitentów CO

2

pierwsze osiem to zak³ady energetyczne; ich

wielkoϾ emisji wynosi do 31 mln ton CO

2

/rok. Kolejno s¹ to: BOT – Elektrownia

Be³chatów S.A., BOT – Elektrownia Turów S.A., Elektrownia Rybnik S.A., Elektrownia
Kozienice S.A., BOT – Elektrownia Opole S.A., Zespó³ Elektrowni PAK S.A., Elektrownia
Po³aniec S.A. – Grupa Electrabel, PKE S.A.

Interesuj¹cych informacji dostarcza zestawienie emisji CO

2

z zak³adów emituj¹cych

powy¿ej 100 tys. ton CO

2

/rok z poszczególnych sektorów przemys³u (rys. 4). Wpro-

wadzono podzia³ na nastêpuj¹ce sektory: zak³ady energetyczne, rafinerie ropy, koksownie,
cementownie, zak³ady wapiennicze, zak³ady ceramiczne i szklarskie, zak³ady papiernicze,
zak³ady chemiczne i azotowe, cukrownie i inne (Szczepaniec-Ciêciak, Koœcielniak 1999;
Uliasz-Misiak, Tarkowski 2007).

6. Handel emisjami

Handel uprawnieniami do emisji – potocznie handel emisjami – jest jednym z narzêdzi u¿y-

wanych do wspomagania osi¹gania sumarycznych krajowych, regionalnych, czy sektorowych
limitów emisji ró¿nych zanieczyszczeñ (Jaworski 2006). W Polsce podstawê do wdro¿enia

193

Rys. 4. WielkoϾ emisji CO

2

z zak³adów emituj¹cych powy¿ej 100 000 CO

2

/rok w poszczególnych

województwach w 2004 r. w Polsce (Uliasz-Misiak, Tarkowski 2007)

Fig. 4. The number of plants from individual sectors emitting over 100000 tones CO2 per year in 2004

in Poland

systemu handlu emisjami stanowi ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 281 poz. 2784.)
o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji,
która wesz³a w ¿ycie od 1 stycznia 2005 r. Z punktu widzenia interesów krajowych przedsiê-
biorców, uczestnicz¹cych w systemie handlu emisjami szczególnie istotne znaczenie mia³o
wydanie rozporz¹dzenia Rady Ministrów, ustanawiaj¹ce Krajowy Plan Rozdzia³u Uprawnieñ
do emisji CO

2

(KPRU). Jego wydanie oznacza uw³aszczenie z mocy prawa ka¿dego przed-

siêbiorcy na nowym zasobie, którego wartoœæ rynkowa okreœlana bêdzie z iloczynu: przyz-
nanej liczby uprawnieñ do emisji CO

2

oraz odpowiedniej ceny rynkowej uprawnienia (1 tona

CO

2

). Istota dzia³ania systemu handlu emisjami polega na tym, ¿e instalacje objête systemem

mog¹ wyemitowaæ w okreœlonym przedziale czasu (rok, kilka lat) jedynie tak¹ iloœæ za-
nieczyszczeñ, która zostanie pokryta posiadanymi uprawnieniami do emisji. Posiadane
uprawnienia wyznaczaj¹ limit emisji. Wyemitowanie wiêkszej iloœci zanieczyszczeñ wymaga
dokupienia uprawnieñ od innego uczestnika systemu, gdy¿ przekroczenie limitu równego
sumie posiadanych uprawnieñ spowoduje koniecznoœæ zap³acenia kary. Przeciwny kierunek
dzia³añ polega na inwestowaniu w przedsiêwziêcia redukcji emisji. W efekcie spadku emisji
powstaje nadwy¿ka uprawnieñ, któr¹ mo¿na korzystnie sprzedaæ. Mechanizm ten zachêca
do podejmowania dzia³añ ograniczaj¹cych emisje tam, gdzie koszty redukcji s¹ najni¿sze
(Parczewski 2006). Kwoty emisji CO

2

przydzielone poszczególnym krajom i instalacjom

z jednej strony mog¹ przynieœæ pozytywne efekty, wynikaj¹ce przyk³adowo z wymuszenia
modernizacji technologii, a jednoczeœnie mog¹ prowadziæ do wzrostu kosztów produkcji
w ró¿nych dziedzinach przemys³u lub jej ograniczenia (Ma³ecki 2007).

Podsumowanie

Problem emisji gazów cieplarnianych, a przede wszystkim ditlenku wêgla i mo¿liwoœci jej

ograniczenia oraz sposoby utylizacji gazu ju¿ wyemitowanego s¹ jednym z najwa¿niejszych
zagadnieñ zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska. W wielu krajach prowadzone s¹ od lat dzia³ania
zwi¹zane z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych, przede wszystkim ditlenku wêgla,
oraz dzia³ania zwi¹zane z jego sekwestracj¹ (Uliasz-Bochenczyk, Mokrzycki 2005). Aby
unikn¹æ groŸnych konsekwencji dalszego ocieplenia klimatu, ludzkoœæ musi obni¿yæ emisjê
ditlenku wêgla. Wœród mo¿liwych dzia³añ maj¹cych na celu redukcjê stê¿enia CO

2

w atmo-

sferze wymieniæ mo¿na: intensyfikacjê procesów naturalnego poch³aniania CO

2

z atmosfery

przez roœlinnoœæ, glebê oraz oceany, obni¿enie zapotrzebowania na energiê, poprawê spraw-
noœci konwersji i wykorzystania energii elektrycznej, wykorzystanie na wiêksz¹ skalê energii
odnawialnej oraz j¹drowej, wydzielanie CO

2

z gazów spalinowych, sekwestracjê CO

2

z pro-

cesów spalania paliw kopalnych (Mazur 2004; Bachu, Adams 2003). Sekwestracja mo¿e
odbywaæ siê na drodze: fizycznej (np. sk³adowanie geologiczne), chemicznej (np. mineralna
karbonatyzacja) lub biologicznej (np. zalesianie).

Pracê wykonano w ramach Badañ Statutowych WPiE AGH, umowa nr 11.11.210.124

194

LITERATURA

B a c h u S., A d a m s J. J., 2003 – Sequestration of CO

2

in geological media in response to climate change: capacity

of deep saline aquifers to sequester CO

2

in solution. Energy Conversion and Management 44.

J a w o r s k i W., 2006 – Handel emisjami – jak jest dziœ oceniane to narzêdzie ochrony powietrza. Polityka

Energetyczna, Zeszyt specjalny.

K a r a c z u n Z., I n d e k a L., 1999 – Ochrona œrodowiska, ARIES, Warszawa.
KCIE 2008. Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji. Baza danych o polskich emisjach do powietrza. Polski

Instytut Ochrony Œrodowiska, Warszawa.

M a ³ e c k i A., 2007 – Globalne ocieplenie a emisja gazów cieplarnianych przez kraje Unii Europejskiej. Cement,

Wapno, Beton nr 1.

M a z u r M., 2004 – Systemy ochrony powietrza. AGH Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne,

Kraków.

M o l e n d a J., 2001 – Ograniczenie antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych. Czêœæ I. Dwutlenek wêgla.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna nr 9.

O l e n d r z y ñ s k i K., K a r g u l e w i c z I., S k o œ k i e w i c z J., D ê b s k i B., C i e œ l i n s k a J., O l e c k a A.,

K a n a f a M., K a n i a K., 2005 – Inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych i ich prekursorów w roku
2003. Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji, Warszawa.

O l e n d r z y ñ s k i K., K a r g u l e w i c z I., S k o œ k i e w i c z J., D ê b s k i B., C i e œ l i n s k a J., O l e c k a A.,

K a n a f a M., K a n i a K., 2007 – Krajowa inwentaryzacja emisji i poch³aniania gazów cieplarnianych.
Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji, Warszawa.

P a r c z e w s k i Z., 2006 – Wp³yw handlu emisjami CO

2

na procesy restrukturyzacji i koszty œrodowiskowe

przedsiêbiorstwa energetycznego. Polityka Energetyczna nr 2.

Polityka Klimatyczna Polski 2003. Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020.

Ministerstwo Œrodowiska, Warszawa.

Prawo Ochrony Œrodowiska. Dziennik Ustaw nr 62, poz.627 z dnia 20 czerwca 2001, Ustawa z dnia 27 kwietnia

2001.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 12 stycznia 2006 w sprawie sposobu monitorowania wielkoœci emisji

substancji objêtych wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji. Dziennik Ustaw nr 16, poz
124 z dnia 31 stycznia 2006.

S z c z e p a n i e c -C i ê c i a k E., K o œ c i e l n i a k P., 1999 – Chemia œrodowiska. Æwiczenia i seminaria. Wy-

dawnictwo UJ, Kraków.

T a r k o w s k i R., 2005 – Podziemne sk³adowanie CO

2

w Polsce w g³êbokich strukturach geologicznych

(ropo-, gazo- i wodonoœnych), Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN,
Kraków 2005.

U l i a s z -B o c h e ñ c z y k A., M o k r z y c k i E., 2003 – Emisja dwutlenku wêgla w przemyœle cementowym.

Polityka Energetyczna, Zeszyt specjalny.

U l i a s z -B o c h e ñ c z y k A., M o k r z y c k i E., 2005 – Przegl¹d mo¿liwoœci utylizacji ditlenku wêgla. Wiert-

nictwo Nafta i Gaz, nr 1.

U l i a s z -M i s i a k B., T a r k o w s k i R., 2005 –
ród³a dwutlenku wêgla w Polsce dla zaawansowanych technik

wydobycia ropy naftowej. Wiertnictwo Nafta i Gaz nr 1.

U l i a s z -M i s i a k B., T a r k o w s k i R., 2007 – Emisja CO

2

w Polsce w 2004r. w aspekcie podziemnego

sk³adowania. Gospodarka Surowcami Mineralnymi nr 2.

PROBLEMATYKA EMISJI DITLENKU WÊGLA W POLSCE

S ³ o w a k l u c z o w e

Emisja, ditlenek wêgla, ochrona œrodowiska, gazy cieplarniane

195

S t r e s z c z e n i e

Ocieplenie klimatu w ci¹gu ostatniego stulecia sta³o siê faktem i mimo braku jednoznacznego wskazania

przyczyny tego stanu rzeczy, na ca³ym œwiecie podejmowane s¹ wysi³ki zmierzaj¹ce do ograniczenia emisji gazów
cieplarnianych. Znacz¹cy wk³ad do tzw. efektu cieplarnianego ma emitowany do atmosfery ditlenek wêgla. Skala
emisji zanieczyszczeñ, z³o¿onoœæ i stopieñ trudnoœci ograniczania zanieczyszczeñ sprawiaj¹, ¿e ochrona po-
wietrza, a przez to cz³owieka i ca³ej biosfery wymaga szerokiego zaanga¿owania spo³eczeñstwa w ramach
prawnych i organizacyjnych stworzonych przez pañstwo. Ochrona powietrza jest jednym z g³ównych zadañ
polityki ekologicznej. Do jej realizacji niezbêdne s¹ struktury organizacyjne, instrumenty prawne i ekonomiczne.
Polska odczuwa w powa¿nym stopniu skutki zanieczyszczenia powietrza spowodowane przestarza³¹ struktur¹
gospodarcz¹ i nadmiern¹ materia³och³onnoœci¹ i energoch³onnoœci¹. W ostatniej dekadzie obserwuje siê syste-
matyczny spadek emisji zanieczyszczeñ i poprawê stanu czystoœci powietrza. Skuteczna ochrona powietrza przed
zanieczyszczeniem wymaga redukcji zanieczyszczeñ u Ÿród³a i redukcji zanieczyszczeñ poprzez techniczne
metody oczyszczania gazów odlotowych z zastosowaniem rozmaitych procesów fizykochemicznych i chemicz-
nych. Poniewa¿ ma³o realnym wydaje siê byæ obni¿enie zapotrzebowania na energiê oraz zast¹pienie w krótkiej
perspektywie czasu paliw kopalnych odnawialnymi Ÿród³ami energii, konieczne jest podejmowanie dzia³añ
maj¹cych na celu ograniczenie emisji CO

2

do atmosfery. Powinniœmy ograniczaæ emisjê ditlenku wêgla (g³ównego

gazu cieplarnianego) do atmosfery z uwagi na jego niekorzystny wp³yw na zmiany klimatyczne. Emisja antro-
pogenicznego CO

2

do atmosfery oznacza przede wszystkim spalanie paliw kopalnych: wêgla, ropy naftowej i jej

pochodnych oraz gazu ziemnego. Nasza cywilizacja, na obecnym etapie rozwoju, nie mo¿e obejœæ siê bez tych
surowców. Nie chodzi tylko o produkcjê energii, ale o ca³y przemys³ chemiczny zwi¹zany z przeróbk¹ ropy
naftowej i wêgla kamiennego. G³ównym emitentem ditlenku wêgla jest energetyka (w Polsce to ponad 50%,
œrednia w krajach rozwiniêtych wynosi oko³o 35%). Odnawialne Ÿród³a energii nie s¹ w stanie zaspokoiæ
rosn¹cego zapotrzebowania na energiê. Alternatywnym sposobem mo¿e byæ wykorzystanie energetyki j¹drowej,
wp³ywaj¹cej na oszczêdnoœæ paliw kopalnych oraz radykalne ograniczenie emisji CO

2

do atmosfery.

THE ISSUE OF CARBON DIOXIDE EMISSION IN POLAND

K e y w o r d s

Emission, Carbon dioxide, environmental protection, greenhouse effect

A b s t r a c t

Global warming in the last century has become an established fact and though no single explanation of this cause

of affairs has been offered, extensive efforts are made world-wide to reduce the emissions of greenhouse gases.
Carbon dioxide emissions seem to vastly contribute to the greenhouse effect. Because of the scale of emissions of
various pollutants, the level of complication and difficulty in their reduction, protection of atmospheric air, the
biosphere and humans require the major commitment of the communities within the legal framework created by the
state. Air protection is one of the major tasks in an environmental policy, requiring organisational structure as well as
legal and economic instruments. In Poland air pollution is also caused by old industry, where energy and material
consumption is huge. In the last decade the emission levels have decreased and air has become cleaner. Effective
air protection require the measures to be taken at source, by applying the flue gas treatment methods using
physico-chemical and chemical processes. It is unlikely that energy demand should decrease or that fossil fuels should
be replaced. However, efforts should be made to limit CO

2

emissions to the atmosphere, not only because it is

responsible for climate warming. Emissions of anthropogenous CO

2

involves the burning of fossil fuels: coal, oil and

its derivatives and natural gas. Our civilisation now cannot do without those fuels, not only for generation of
electricity but also in the chemical sector processing oil and coal. The power generation sector is responsible for the
largest emissions of CO

2

in Poland (50%), whilst in developed countries this proportion is only 35%. Renewable

sources of energy are not able to meet the growing energy demand. An alternative solution is to resort to nuclear
power to conserve fossil fuels and radically limit CO

2

emissions to the atmosphere.

196