Różne wizje powstania styczniowego w literaturze.











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Pozytywizm >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Różne wizje powstania
styczniowego w literaturze.










kategoria:   J.polski
zakres:   Pozytywizm
dodano:   1999-08-19




Klęska powstania
styczniowego była tragedią narodową, przede wszystkim dlatego, że na
długo przekreślała nadzieję na odzyskanie niepodległości w drodze
walki zbrojnej. Wraz z upadkiem powstania klęskę poniosła także
romantyczna ideologia. Pozostała gorycz i wzmagający się terror
zaborców. Nowe pokolenie pozytywistów zaczyna propagować hasła pracy
u podstaw. Tak więc głównym zadaniem by ł nadal stosunek do sprawy
narodowej, rozpatrywany jednak w odmiennych niż romantyczna
kategoriach. Nie negowano całkowicie sensu walki zbrojnej, odkładano
ją jednak na przyszłość: do momentu, gdy cały naród będzie
przygotowany do niej zarówno materialnie, jak i duchowo. Powstanie
styczniowe, bohaterowie powstańczy są jednak stale obecni w
literaturze epoki pozytywizmu. Pełna sentymentu do
narodowych świętości jest nowela Elizy Orzeszkowej pt. "Gloria
victis". Wśród poleskiego lasu znajduje się zbiorowa mogiła
powstańców. Drzewa szumiące nad mogiłą opowiadają tragiczną historię
młodego przyrodnika Marysia Tarłowskiego, który przybył w te strony
ze swoją siostrą Anielą. Zaprzyjaźnili się oni z Jagminem, któremu
Maryś uratował życie w jednej z potyczek. niestety, w ostatniej
bitwie Tarłowski został ranny, a Kozacy zaatakowali polowy szpital,
w którym się znajdował. Wtedy Jagmin ze swoją jazdą pośpieszył
bezbronnym rannym na pomoc. Niestety obaj przyjaciele zginęli.
Aniela na ich wspólnym grobie postawiła krzyż i tylko wiatr niesie w
przestrzeń, w ludzkie serca okrzyk "Gloria victis" (chwała
zwyciężonym). Autorka składa hołd poległym i wyraża przekonanie, że
poniesione ofiary nie były daremne, a przyszłość doceni ich
wielkość. Tragiczne Akcenty zawarte zostały w noweli
Bolesława Prusa pt."Omyłka". na tle wspomnień z dzieciństwa narrator
przestawia atmosferę poprzedzającą powstanie styczniowe,
konspiracyjną działalność tajemniczego pana Leona. Małomiasteczkowa
elita reprezentowana przez proboszcza, burmistrza itp. ogranicza
swój patriotyczny zapał do cichego śpiewania zakazanych piosenek.
Ludzie ci manifestują, ale są pospolitymi tchórzami. W
miasteczku mieszka też w nędznej chacie, na której drzwiach
umieszczono odstraszający napis - szpieg - tajemniczy człowiek,
który uratował życie młodemu powstańcowi. Sam także walczył w
powstaniu listopadowym, był na emigracji, toteż ze sceptycyzmem
odnosił się do walki z góry skazanej na klęskę i przynoszącej tylko
kolejne ofiary. Nauczyciel i inni obecni przy tej rozmowie
postanawiają naprawić wyrządzoną "szpiegowi" krzywdę. Niestety,
miejscowy pocztowy kasjer wydaje go w ręce powstańców, gdyż jego
szpiegowskiej działalności przypisuje ostatnią klęskę powstańców. W
tej noweli odnajdujemy już pozytywistyczne podejście do tego
problemu, nie można mierzyć "sił na zamiary", trzeba należycie
przygotować się do walki. Problematyka związana z powstaniem
styczniowym jest stale obecna w powieści Elizy Orzeszkowej pt. "Nad
Niemnem". Przede wszystkim jednym z najważniejszych kryteriów oceny
wartości człowieka w tej powieści jest stosunek do powstania
styczniowego. Jego symbolem jest zbiorowa mogiła powstańcza w
korczyńskim lesie. W tej mogile spoczywa jeden z trzech braci
Korczyńskich - Andrzej oraz Jerzy Bohatyrowicz, brat Anzelma. Pamięć
o poległym mężu zachowuje pani Andrzejowa, traktuje go jako
narodowego bohatera. Mimo to ich syn Zygmunt wyrósł na kosmopolitę,
dla którego całkiem obce są sprawy własnego narodu. Jest oderwanym
od życia egoistą, który powstanie określa mianem "romantycznych
mrzonek". Pamięć o powstańcach jest wciąż żywa w zaścianku
Bohatyrowiczów. Anzelm i syn Jerzego - Janek odwiedzają czasem
mogiłę. Tu właśnie pewnego razu Janek opowiada Justynie, jak Ostatni
raz w życiu - w tym właśnie miejscu - widział swego ojca
odchodzącego do boju. W miesiąc później ranny Anzelm, wracający
prosto z pola bitwy, przyniósł tragiczną wiadomość o śmierci
Andrzeja Korczyńskiego i Jerzego Bohatyrowicza. Tak więc bohaterami
pozytywnymi w powieści są tylko uczestnicy powstania styczniowego
oraz ci, którzy zachowują wdzięczną pamięć o bohaterach narodowych i
ich wielkim czynie. Rok 1863 jest centralnym punktem w biografii
głównych bohaterów. Dla braci Korczyńskich, wychowanych przez ojca,
byłego legionistę, w tradycjach demokracji i walki o wolność,
powstanie było ucieleśnieniem marzeń o odzyskaniu niepodległości.
Niestety, marzenia rozwiały się bardzo szybko. Andrzej zginął, a
Benedykt walcząc z represjami rządu carskiego z trudem utrzymywał
rodzinną ziemię. W okresie przygotowań do powstania demokratyzują
się stosunki pomiędzy dworem a zaściankiem. Na tym tle rozwija się
młodzieńcza miłość Anzelma i Marty. Powieść miała się ukazać w 25
rocznicę powstania, toteż wokół niego skupia autorka problematykę
utworu. Wątek Mogiły jest jednym z najważniejszych w powieści, staje
się płaszczyzną porozumienia pomiędzy Korczyńskimi a
Bohatyrowiczami. Powstanie uważa pisarka otacza największą czcią,
uważa je za wyraz najszlachetniejszych cech i dążeń polskiego
narodu. Klęska powstania wcale nie jest dowodem błędności idei walki
narodowowyzwoleńczej, nie usprawiedliwia ani wygodnictwa ani
ugodowości. Idee wolności i równości pozostają nadal aktualne,
rzecznikiem poglądów autorki jest zaś Witold, który łączy patriotyzm
(kult Mogiły) ze zrozumieniem konieczności rzetelnej pracy i
demokratyzmem. Powstanie styczniowe kształtuje także losy
głównego bohatera "Lalki" - Stanisława Wokulskiego. Prus ukazuje
narastanie fali nastrojów niepodległościowych na początku lat
sześćdziesiątych. Były to dyskusje studentów, którym przewodził
Leon, a także konspiracyjna działalność Wokulskiego, która zmusza go
w końcu do przerwania wymarzonych studiów w Szkole Głównej i wzięcia
udziału w powstaniu. Po klęsce powstania Wokulski został zesłany na
Syberię w okolice Irkucka, a do warszawy powrócił w roku 1870.
Gorąco wierzy w odzyskanie niepodległości syn byłego legionisty -
stary subiekt Rzecki, uczestnik kampanii węgierskiej i powstania
styczniowego, człowiek, który do końca życia pozostał wierny sobie i
swoim ideałom. W jego osobie Prus zgromadził najważniejsze wartości
moralne: uczciwość, niezłomny patriotyzm i optymistyczną wiarę w
nadejście czasów wolności i sprawiedliwości. Tak więc klęska
powstania styczniowego definitywnie przekreśliła romantyczną
ideologię powstańczą. Literatura jednak nie poparła hasła lojalności
wobec zaborców. Nie nawoływano do organizowania nowego powstania,
ale uznano konieczność stałego podtrzymywania świadomości narodowej,
ożywienia uczuć patriotycznych, szczególnie w warunkach nasilającej
się akcji germanizacji i rusyfikacji kraju.







Autor: Nieznany

Ocena : 0.0 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000