1

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Każdy jest samotną wyspą

[1.] Potrzebujemy innych ludzi, aby żyć. Wzrastamy w związkach z innymi. A jednak poczucie
samotności, odrębności i alienacji towarzyszy nam w różnych momentach życia. Egzystencjali-
ści stwierdzili, że większość z nas doświadcza dojmującego uczucia samotności nawet, a może
zwłaszcza wtedy, kiedy przebywamy wśród ludzi. Każdy miewa czasem poczucie, że został pozo-
stawiony sam ze swoimi sprawami i że nikt nie może mu pomóc. Zdarza się tak, kiedy dokonu-
jemy trudnych, indywidualnych życiowych wyborów, kiedy konfrontujemy się z własnym „ja”,
z własną śmiertelnością. Lęk egzystencjalny rodzi się ze świadomości, że nie możemy dotrzeć do
odmiennego świata drugiego człowieka. „Żyjemy na archipelagach”, mówi Fortynbras do Ham-
leta w wierszu Zbigniewa Herberta, podkreślając bolesną i nieprzekraczalną granicę między
ludźmi. Nawet tymi, którzy wydają się sobie bliscy. Szczególnie boleśnie doświadczają tej sa-
motności egzystencjalnej ludzie ścigani przez „cień przeszłości”, traumę przeżytą w dzieciń-
stwie, skrywaną głęboko „tajemnicę” strasznych przeżyć, które zmusiły ich do oddzielenia części
siebie i nieujawniania jej wobec innych, czasem także wobec samego siebie. Takie osoby żyją
wśród ludzi, ale mają poczucie, że oddziela ich od bliskich szklana szyba, za którą jest cisza
i samotność. Samotność, choć przez niektórych „oswojona” lub wykorzystywana do różnych
celów (odosobnienie służące modlitwie, medytacji, odkrywaniu siebie), rzadko rodzi poczucie
szczęścia – na ogół ciężko się z nią uporać. (…)

[2.] Można powiedzieć, że kontakty z ludźmi stają się tarczą chroniącą przed niepokojem, fru-
stracją i negatywnymi odczuciami. Tworzą one niewidoczną „sieć bezpieczeństwa”, o której
nie myślimy, ale świadomość, że jest, daje nam lepsze samopoczucie. Staje się ona szczególnie
ważna, gdy jesteśmy słabi – przeżywamy stres, kryzys, sytuację trudną. Wtedy najczęściej zdarza
się nam powiedzieć: „Dobrze, że jesteś.” (…)

[3.] Nie poszukujemy jednak towarzystwa innych bezgranicznie. (…) Chcemy posiadać pry-
watną przestrzeń: psychologiczną i fizyczną. (…) Zbytni tłok powoduje frustrację i prowadzi do
poszukiwania sytuacji, w której moglibyśmy być sami. Konieczność ciągłego przebywania z ludź-
mi (na ulicy, w autobusie, domu czy pracy) powoduje „wypalenie” emocjonalne, które może być
odczuwane jako „samotność w tłumie”. Zamiast bliskich relacji z człowiekiem pojawiają się
namiastki kontaktu, pozorna bliskość, polegająca najczęściej na wspólnej zabawie. Nie daje
ona jednak poczucia radości i więzi, lecz przeciwnie: pozostawia pustkę i jeszcze silniejsze
poczucie samotności. „Ponieważ dialog z otoczeniem jest zakłócony i naskórkowy, świat jawi
się nam jako obcy i okrutny” – powiedziała trafnie Barbara Fatyga w komentarzu dla „Gazety
Wyborczej”, zatytułowanym zresztą przewrotnie „Masowi indywidualiści”. (…)

[4.]„Jesteśmy sobie obcy” – słyszę od ludzi, którzy przez otoczenie są odbierani jako przykładnie
żyjące pary. (…) Bliskość z drugą osobą nie jest nam dana raz na zawsze. Wymaga otwartości
(a to niesie z sobą ryzyko zranienia), czasem trudnych rozmów (a my przecież nie mamy czasu),
skupienia uwagi na potrzebach i przeżyciach partnera (a my przecież też czegoś od niego chce-
my i pochłaniają nas nasze zainteresowania, pasje, kariera). Osoba, z którą żyjemy, zmienia się
nieuchronnie i jeśli nie zauważymy tych zmian, możemy pewnego dnia poczuć, że jest nam obca.
(…) Aby odczuwać więź i bliskość w byciu z drugim człowiekiem, trzeba umieć od czasu do
czasu dać sobie i jemu miejsce, czas i prawo do samotności.

[5.] Czy samotność jest więc nam potrzebna? (…) Może być koniecznością, ale i okazją do
konfrontacji z sobą, do zdefiniowania siebie, swoich pragnień, do lepszego poznania siebie.
Można „przegadywać” swoje problemy, decyzje i dylematy ze znajomymi i nieznajomymi, cza-
sem jednak warto oddalić się i posłuchać swojego „wewnętrznego głosu”, który usłyszeć można
tylko w samotności. Jest czas, który musimy spędzić sami ze sobą.

[6.] Samotność jest jak silnie działająca substancja – może być lecznicza, a czasem trująca. Życie
wśród ludzi to niekończące się próby utrzymania balansu pomiędzy intymnością a wolnością.

Joanna Heidtman, Każdy jest samotną wyspą, Charaktery, grudzień 2003

2

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

1. Dlaczego według egzystencjalistów „większość z nas
doświadcza dojmującego uczucia samotności”? Odpowiedz
na podstawie akapitu pierwszego.

Odpowiedź

Przyczyny samotności według egzystencjalistów to:
• przeświadczenie, że nikt nie może nam pomóc w do-

konywaniu trudnych wyborów;

• odmienność każdego człowieka; nieprzekraczalne

granice między ludźmi;

• indywidualność pewnych doświadczeń (np. konfron-

tacji z własną śmiertelnością).

Podpowiedź

Staraj się odpowiadać zwięźle i precyzyjnie. Żaden eg-
zaminator (czas!) nie lubi poszukiwania ważnych tre-
ści w stercie „waty słownej” ani zastanawiania się „co
uczeń chciał powiedzieć”. Dlatego, jeśli to możliwe,
stosuj zapis w punktach, używaj równoważników zdań.

2. W pierwszym akapicie autorka przywołuje wiersz Zbi-
gniewa Herberta. W jakim celu?

Odpowiedź

Aby zilustrować swoją myśl.

Podpowiedź

Równie dobrze można by było odpowiedzieć: aby uroz-
maicić tekst, popisać się erudycją. Przede wszystkim
jednak szukaj związków z treścią danego akapitu.

Uwaga! W cytowanym fragmencie wiersza Herber-

ta znajduje się aluzja literacka – odwołanie do Ham-
leta Williama Szekspira. Pamiętaj, że obowiązuje Cię
znajomość ważnych kontekstów.

3. Jacy ludzie najsilniej odczuwają samotność egzysten-
cjalną? Odpowiedz jednym zdaniem na podstawie akapitu
pierwszego.

Odpowiedź

Najsilniej odczuwają ją ludzie, którzy mają za sobą
jakieś traumatyczne doświadczenia.

Podpowiedź

Pytanie mogłoby dotyczyć także przyczyn tego zjawi-
ska. Dlaczego straszne przeżycia wzmagają ludzkie
poczucie samotności? Wiążą się ze wstydem i poczu-
ciem winy – trudno o nich mówić, czasem pragnie się
je po prostu wyprzeć z pamięci. Zmieniają one spoj-
rzenie na świat (są źródłem niepokoju, obawy przed
otoczeniem). Łączą się z przeświadczeniem, że zrozu-
mienie emocji człowieka, który przeżył coś strasznego
jest niemożliwe, jeśli sami tego nie doświadczyliśmy.

4. Wskaż zdanie, które trafnie określa relację między dru-
gim a trzecim akapitem.

a) Akapit 3. rozwija myśli zawarte w akapicie 2.
b) Treści tych akapitów są niezależne od siebie.
c) Akapit 3. zawiera treści sprzeczne wobec akapitu 2.

Odpowiedź

c)

Podpowiedź

Zwróć uwagę na słowo „jednak”, pojawiające się
w pierwszym zdaniu akapitu 3. Podobnie jak spójniki
„ale”, „lecz”, sugeruje ono sprzeczne treści. Podobna
sytuacja pojawia się także w pierwszym akapicie tek-
stu – jego trzecie zdanie, zaczynające się od „a jed-
nak”, wprowadza informację przeciwstawną w stosun-
ku do dwóch pierwszych zdań tego akapitu.

Zauważ, że w akapicie drugim mowa jest o pozy-

tywnych aspektach relacji międzyludzkich, w trzecim
zaś – o zagrożeniach związanych z ciągłym przebywa-
niem z innymi ludźmi.

5. Dlaczego ciągły kontakt z ludźmi może być powodem
frustracji? Odpowiedz na podstawie trzeciego akapitu.

Odpowiedź

• Nie pozwala na posiadanie prywatnej przestrze-

ni.

• Powoduje odczuwanie „samotności w tłumie”.

Podpowiedź

Zwróć uwagę na opisywane w tym akapicie zjawisko.
Problem sytuacji człowieka we współczesnym świecie
to jeden z najpopularniejszych tematów maturalnych,
podobnie zresztą jak sam problem samotności.

6. W zakończeniu trzeciego akapitu autorka odwołuje się
do komentarza Barbary Fatygi dla „Gazety Wyborczej”. W ty-
tule tego komentarza pojawia się:

a) metafora,
b) porównanie,
c) oksymoron,
d) pleonazm.

Odpowiedź

c)

Podpowiedź

„Masowi indywidualiści” to coś jak ciepłe lody czy czar-
ny śnieg, czyli połączenie wyrazów o przeciwnym zna-
czeniu (oksymoron). Indywidualizm jest przeciwień-
stwem masowości – takie zestawienie pozwala
wyeksponować paradoksalność sytuacji człowieka we
współczesnym świecie.

Zamiast pytania o środek stylistyczny mogłoby

w tym miejscu pojawić się polecenie każące wyjaśnić
sens tytułu komentarza Barbary Fatygi.

7. W trzecim zdaniu czwartego akapitu autorka wprowadza
pewne treści w nawiasach. Czemu one służą?

Odpowiedź

W analizowanym zdaniu autorka wymienia warunki
niezbędne do budowania bliskości z drugim człowie-

3

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

kiem, a w nawiasach podaje najczęstsze powody nie-
spełnienia tych warunków.

Podpowiedź

Zwróć uwagę, że tu także zestawione są treści prze-
ciwstawne. Stosowanie kontrastu, konfrontowanie
przeciwieństw pozwala wyeksponować analizowany
problem.

8. W ostatnim zdaniu czwartego akapitu mowa jest o tym,
że warunkiem prawdziwej bliskości jest danie sobie i dru-
giej osobie prawa do samotności. Dlaczego musi być speł-
niony taki warunek? Odpowiedz w 2 – 3 zdaniach.

Odpowiedź

Samotność pozwala zastanowić się nad sobą – czło-
wiek, który dobrze siebie zna, będzie umiał się otwo-
rzyć na inną osobę bez lęku, że się od niej uzależni.
Chwilowa samotność pozwala dostrzec zalety bycia
z kimś, własna przestrzeń ratuje przed stłamszeniem
w związku.

Podpowiedź

To polecenie sprawdza umiejętność dostrzegania
związków pomiędzy zjawiskami, wyciągania wniosków.

9. W jakim celu autorka wykorzystała potoczne słowo „prze-
gadywać”? (akapit 5.)

Odpowiedź

W celu nawiązania kontaktu z odbiorcą (język staje
się przystępniejszy) i urozmaicenia tekstu.

Podpowiedź

Użycie potocznych sformułowań bywa czasem celowe
i potrzebne. Rzeczywiście, tekst staje się przez to
bardziej zrozumiały dla przeciętnego czytelnika (w
końcu językiem potocznym posługujemy się częściej
niż literackim). Poza tym pozwala to wyrazić myśli
w sposób bardziej wyrazisty, pełen ekspresji. Ale uwa-
ga – nie zawsze i nie wszędzie! Potocyzmy mogą także

świadczyć o ubogim języku, kłopotach ze znalezieniem
odpowiedniego słowa.

10. Zastąp słowo „przegadywać” synonimem należącym
do ogólnej polszczyzny.

Odpowiedź

Omawiać

Podpowiedź

Inny synonim to „rozważać”. Nie lekceważ tego pole-
cenia: umiejętność znalezienia odpowiedniego syno-
nimu czy wyrazu bliskoznacznego jest bardzo ważna.

11. Czemu służą pojawiające się w tekście formy pierw-
szej osoby liczby mnogiej?

Odpowiedź

Nawiązaniu kontaktu z czytelnikiem.

Podpowiedź

To ważne pytanie! Wiadomo, że łatwiej trafić do czy-
telników czy słuchaczy, gdy pisze się lub mówi o „na-
szych” problemach. Poczucie wspólnoty z nadawcą
zwiększa zaangażowanie odbiorcy. Poza tym poprzez
„my” podkreśla się powszechność jakiegoś problemu.

12. Wypisz z tekstu dwa zdania o charakterze sentencji.

Odpowiedź

„Potrzebujemy innych ludzi, aby żyć”.

„Samotność jest jak silnie działająca substancja – może
być lecznicza, a czasem trująca”.

Podpowiedź

Aby wykonać to polecenie, trzeba wiedzieć, co to
takiego „sentencja”. Zdań o charakterze sentencji
najwygodniej jest szukać w początkowych i w koń-
cowych akapitach tekstu – jeśli się pojawiają, to czę-
sto właśnie tam.