Bezpieczeństwo społeczne

Pojęcie bezpieczeństwa społecznego

WYKŁAD 1

prof. dr hab. Henryk SPUSTEK

Opole 2013

Źródło rys.: http://www.theta-doradztwo.pl/theta/5/9/reach-forum-sief/

Układ wykładu

1.

Wokół definicji bezpieczeństwa

•

Bezpieczeństwo – pojęcie abstrakcyjne

•

Definicje bezpieczeństwa

•

Podejście holistyczne, filozoficzne, polityczne, psychologiczne

•

do pojęcia bezpieczeństwa

2.

Kryteria podziału bezpieczeństwa

•

Bezpieczeństwo i jego składniki

•

Aspekty bezpieczeństwa

•

Bezpieczeństwo a zagrożenia

•

Bezpieczeństwo – stan czy proces?

3.

Bezpieczeństwo społeczne

•

Bezpieczeństwo publiczne a bezpieczeństwo społeczne państwa

•

Definicja bezpieczeństwa społecznego

2

Zasadnicze pytanie

Na czym polega istota bezpieczeństwa,

w tym bezpieczeństwa społecznego?

3

4

Bezpieczeństwo

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

pojęcie abstrakcyjne
podstawowa potrzeba każdego
człowieka i państwa

Wymiary bezpieczeństwa

1. Teoretyczno-normatywny
2. Podmiotowy
3. Przedmiotowy

5

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo stanowi warunek wolności – W. von Humboldt

Przed współczesnym, demokratycznym państwem stoją dwa zadania:

1. Zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom,
2. Zapewnienie wolności obywatelom.

Wszystkie sfery życia publicznego są równoprawne –
nie występuje prymat polityki bezpieczeństwa nad
żadną inną sferą życia publicznego.

6

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Przyczyny:

zakres pojęcia

bezpieczeństwo nie jest stały i ulega ciągłym zmianom

•

pojęcie

bezpieczeństwo jest pojęciem subiektywnym

•

pojęcie

bezpieczeństwo jest pojęciem niejednoznacznym

Występuje brak jednoznacznej definicji

bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo łatwiej jest opisać niż

definiować.

7

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Pewność: jest wynikiem kreatywnej działalności danego podmiotu

Bezpieczeństwo ≡ pewność istnienia i

przetrwania, posiadania oraz

funkcjonowania podmiotu

Pewność: jest zmienna w czasie

Pewność ≠ brak zagrożeń (to za mało)

Pewność ma naturę procesu społecznego

Źródło: R. Zięba, Wprowadzenie. Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego,
[w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, red. R. Zięba, Warszawa 2008, s.16.

8

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo

= bezpieczeństwo wewnętrzne

+

bezpieczeństwo zewnętrzne

Pierwotne rozumienie

bezpieczeństwa

bezpieczeństwo wewnętrzne = zwalczanie zagrożeń
zewnętrznych,
zwalczanie katastrof

bezpieczeństwo zewnętrzne = ochrona i obrona

9

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Obecnie używane jest pojęcie

bezpieczeństwo narodowe

,

którego składnikami są:

bezpieczeństwo wewnętrzne

i

bezpieczeństwo zewnętrzne

.

Holistyczne rozumienie

bezpieczeństwa

Oba składniki przenikają się wzajemnie

10

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo jest kwestią polityczną.

Polityczne rozumienie

bezpieczeństwa

Źródło: Opracowanie własne.

treści

strategie
działania

instytucje

Trzy wymiary bezpieczeństwa

11

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Istota bezpieczeństwa tkwi w takich
formach istnienia, które zapewniają
trwanie, przetrwanie i rozwój oraz
doskonalenie.

Filozoficzne ujęcie

bezpieczeństwa

Źródło: J. Stańczyk, Paradygmat bezpieczeństwa narodowego, [w:] Między tożsamością
i wspólnotą, praca pod red. J. Stefanowicza, Warszawa 1996.

Bezpieczeństwo można traktować jako

obiektywną pewność gwarancji

nienaruszalnego przetrwania i swobód

rozwojowych.

Definicja bezpieczeństwa

Źródło: J. Świniarski, O naturze bezpieczeństwa. Prolegomena do zagadnień ogólnych,
Warszawa – Pruszków 1997, s. 173 – 174.

12

1. Wokół definicji bezpieczeństwa

Psychologiczne ujęcie

bezpieczeństwa

Źródło: R. Zięba, Wprowadzenie. Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego,
[w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, red. R. Zięba, Warszawa 2008, s.51.

Na poczucie bezpieczeństwa przekładają się relacje pomiędzy
rzeczywistością a psychiką człowieka, co prowadzi do czterech
modelowych sytuacji (tabela).

Sytuacja

Stan bezpieczeństwa

Postrzeganie

Istnieje duże,

rzeczywiste zagrożenie

Brak bezpieczeństwa

Prawidłowe (adekwatne do

występującego zagrożenia)

Istnieje nieznaczne

zagrożenie

Stan obsesji

Nieznaczne zagrożenie

postrzegane jest jako duże

Istnieje poważne ,

rzeczywiste zagrożenie

Stan fałszywego

bezpieczeństwa

Poważne zagrożenie

postrzegane jest jako

niewielkie

Istnieje nieznaczne

zagrożenie

Stan bezpieczeństwa

Prawidłowe (adekwatne do

występującego

nieznacznego zagrożenia)

Patrz slajd 18

13

Bezpieczeństwo

2. Kryteria podziału bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo

podmiotowe

pojęcie abstrakcyjne
podstawowa potrzeba każdego
człowieka i państwa

Bezpieczeństwo

przedmiotowe

pojęcia występujące

w praktyce

Bezpieczeństwo

rozumiane jako stan

rozumiane jako proces

Bezpieczeństwo

przestrzenne

14

Bezpieczeństwo i jego składniki

(różne ujęcia)

Bezpieczeństwo społeczne

Bezpieczeństwo ekonomiczne

Bezpieczeństwo ekologiczne

Bezpieczeństwo militarne

Bezpieczeństwo energetyczne

Bezpieczeństwo informacyjne

Bezpieczeństwo kulturowe

Bezpieczeństwo polityczne

Bezpieczeństwo indywidualne

Bezpieczeństwo grup ludzi

Bezpieczeństwo struktur administracyjnych

Bezpieczeństwo organizacji

Bezpieczeństwo struktur państwowych

Bezpieczeństwo prawne

Bezpieczeństwo globalne

Bezpieczeństwo regionalne

Bezpieczeństwo lokalne

Bezpieczeństwo w ruchu drogowym

Bezpieczeństwo militarne

Bezpieczeństwo w pracy

Bezpieczeństwo w życiu

2. Kryteria podziału bezpieczeństwa

15

2. Kryteria podziału bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo

podmiotowe

Bezpieczeństwo

przedmiotowe

Bezpieczeństwo personalne
Bezpieczeństwo lokalne
Bezpieczeństwo subregionalne
Bezpieczeństwo globalne

Bezpieczeństwo

przestrzenne

Bezpieczeństwo czasu

Bezpieczeństwo sposobu

organizowania

Bezpieczeństwo jako stan
Bezpieczeństwo jako proces

Bezpieczeństwo narodowe
Bezpieczeństwo międzynarodowe

Bezpieczeństwo polityczne
Bezpieczeństwo wojskowe
Bezpieczeństwo gospodarcze
Bezpieczeństwo społeczne
i inne …

System bezpieczeństwa blokowego
System bezpieczeństwa kooperacyjnego
System bezpieczeństwa zbiorowego

Aspekty bezpieczeństwa

16

Podział bezpieczeństwa na „horyzontalne” i „wertykalne”

2. Kryteria podziału bezpieczeństwa

Źródło: Opracowano na podstawie B. Buzan, O. Waever, J. de Wilde,
A new Framework for Analysis, London 1998.

17

Bezpieczeństwo a zagrożenia

bezpieczeństwo społeczne

ZAGROŻENIA

bezpieczeństwo ekonomiczne

bezpieczeństwo ekologiczne

bezpieczeństwo energetyczne

bezpieczeństwo informacyjne

2. Kryteria podziału bezpieczeństwa

.
.
.

To nie brak zagrożeń daje poczucie bezpieczeństwa
a niski, akceptowalny poziom ryzyka wystąpienia
zagrożeń. Zagrożeń jest wiele i występują zawsze.

18

2. Kryteria podziału bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo – stan czy proces?

Źródło: Opracowano na podstawie S. Sulowski, M. Brzeziński, Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa,
Dom Wyd. Elipsa, Warszawa 2009, s.26.

19

3. Bezpieczeństwo społeczne

Pojęcie bezpieczeństwa publicznego

Bezpieczeństwo publiczne oznacza stan braku
zagrożenia funkcjonowania organizacji państwowej
i realizacji jej interesów, umożliwiający normalny,
swobodny jej rozwój.

Źródło: A. Misiuk, Administracja porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego,
Warszawa 2008, s. 16 – 17.

Bezpieczeństwo publiczne ma wymiar prawny i odnosi się wyłącznie do państwa.
Oznacza nienaruszalność porządku prawnego, praw i dóbr poszczególnych jednostek
oraz dóbr instytucji i przedsięwzięć podejmowanych przez państwo.

20

3. Bezpieczeństwo społeczne

Bezpieczeństwo publiczne a bezpieczeństwo społeczne

Źródło: Opracowanie własne.

21

3. Bezpieczeństwo społeczne

Definicja bezpieczeństwa społecznego państwa

Na podstawie ogólnych definicji i rozumienia pojęcia
bezpieczeństwa, można zdefiniować bezpieczeństwo
społeczne w kontekście rozważań o bezpieczeństwie
narodowym, jako stan społeczeństwa zapewniający
nie tylko trwanie oraz przetrwanie narodu, lecz
również jego rozwój.

Źródło: J. Świniarski, O naturze bezpieczeństwa. Prolegomena do zagadnień ogólnych,
Warszawa – Pruszków 1997, s. 181.

Wykład 1

22

Podsumowanie i wnioski

B

ezpieczeństwo

jest kategorią zmienną w czasie.

1.

W ujęciu negatywnym

bezpieczeństwo ma charakter statyczny.

2.

Bezpieczeństwo publiczne stanowi część bezpieczeństwa wewnętrznego.

3.

Bezpieczeństwo jest kwestią polityczną.

4.

Bezpieczeństwo społeczne

rozważane jest w kontekście bezpieczeństwa państwa

5.

i oznacza taki stan społeczeństwa, który zapewnia nie tylko jego trwanie oraz

6.

przetrwanie narodu, lecz również jego rozwój.

7.

Bezpieczeństwo społeczne należy rozważać posługując się oglądem holistycznym.

23

Literatura

R. Zięba, Wprowadzenie. Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa
międzynarodowego, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie,
red. R. Zięba, Warszawa 2008.

J. Świniarski, O naturze bezpieczeństwa. Prolegomena do zagadnień ogólnych,
Warszawa – Pruszków 1997.

J. Stańczyk, Paradygmat bezpieczeństwa narodowego, [w:] Między tożsamością
i wspólnotą, praca pod red. J. Stefanowicza, Warszawa 1996.

S. Sulowski, M. Brzeziński, Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa,
Dom Wyd. Elipsa, Warszawa 2009.

A. Misiuk, Administracja porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego,
Warszawa 2008.