Biały®

1

Polityka Gospodarcza

Wykład nr 4

Niedziela 9 listopada 2003

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna jest czę ścią składową całej polityki gospodarczej. Jej podmiotem są władze
pań stwowe reprezentowane na szczeblu rządowym przez Ministerstwo Finansów, na niż szych
szczeblach władze samorządowe i władze firm. Przedmiotem jest kształtowanie systemu
finansowego danego kraju.

System składa się z finansów publicznych i finansów prywatnych. Do finansów publicznych
zalicza się finanse pań stwa i finanse samorządów. Do finansów prywatnych zalicza się
finanse przedsię biorstw i gospodarstw domowych.

Powiązanie tych podatków odbywa się za pośrednictwem podatków (z prywatnych do
publicznych) publicznych dotacji (z publicznych do prywatnych).

W ramach finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budż et pań stwa. Budż et jest
zestawieniem dochodów i wydatków z reguły w okresie rocznym i uchwalony jest w postaci
ustawy parlamentarnej.
Jeż eli dochody budż etowe są równe wydatkom to mówimy o budż ecie zrównoważ onym.
Jeż eli dochody są wię ksze od wydatków to powstaje nadwyż ka budż etowa. Jeż eli dochody są
mniejsze od wydatków to powstaje deficyt budż etowy (dziura budż etowa).
Jeż eli powstaje deficyt budż etowy to rząd musi zdobyć pieniądze ekstra na jego pokrycie: 1)
w postaci kredytów bankowych, 2) w postaci sprzedaż y papierów wartościowych (obligacje,
bony skarbowe).
Zobowiązania rządu wobec banków lub wobec ludności z tytułu sprzedaż y papierów
wartościowych nazywają się długiem publicznym.

Struktura dochodów budż etowych:

Głównym źródłem dochodów budż etowych są podatki (ok. 90% dochodów), i dochody z
akcji, z prywatyzacji, zysk NBP itd. (10% dochodów).

Podatki dzielimy na podatki bezpośrednie nakładane na dochody firm i dochody ludności i
podatki pośrednie (akcyza, VAT).
Udział podatków pośrednich w dochodach budż etowych jest w wię kszości krajów
zdecydowanie wię kszy niż udział podatków bezpośrednich.
Udział podatków od osób fizycznych jest wię kszy niż udział podatków od osób prawnych.

Struktura wydatków budż etowych:

Wydatki budż etowe przeznaczone są na takie podstawowe cele jak:

•

Administracja pań stwowa

•

Armia

•

Wymiar sprawiedliwości

•

Urzę dy pań stwowe

Biały®

2

Wydatki socjalne:

•

Dopłaty do oświaty

•

Dopłaty do służby zdrowia

•

Dopłaty do rent i emerytur

•

Zasiłki dla bezrobotnych

Dotacje do działalności gospodarczej (dotacje dla przedsię biorstw)

•

Ulgi podatkowe

•

Dotacje dla kolei i górnictwa

Funkcje budż etu pań stwa:

1. Funkcja fiskalna polegająca na gromadzeniu środków finansowych w budż ecie

pań stwa.

2. Funkcja alokacyjna (redystrybucyjna) polegająca na tym, ż e środki finansowe

ściągnię te przez budżet od jednych przeznaczane są dla innych podmiotów.

3. Funkcja stabilizacyjna – budż et powinien odgrywać w gospodarce funkcje

stabilizatora, jeśli podatki są z góry ustalone itd., to przedsię biorstwa wiedzą ile się
spodziewać.

Dylematy budż etowe współczesnego świata

W koń cu XX i na początku XXI wieku rozmiary budż etów pań stwowych przyję ły duż e
wartości.
Kraje, które wydatki budż etowe mają wię ksze niż 50% ich PKB zalicza się do krajów o
duż ym budż ecie, zaś kraje, które wydatki budż etowe mają mniejsze od 50% ich PKB zalicza
się do krajów o mniejszym budż ecie. Do krajów o duż ym budż ecie należ ą Szwecja, Belgia,
Włochy, Francja, Austria. Do krajów o małym budż ecie Wielką Brytanię , U.S.A., Australię ,
Nową Zelandię , Japonię .
W Szwecji (58% PKB stanowią wydatki budż etowe), w Wielkiej Brytanii (43%), w U.S.A.
(37%), w Japonii (37%).
Wzrost budż etu nastąpił w ciągu ostatnich 100 lat.
Podstawowym rodzajem wydatków budż etowych, które wpłynę ły na wzrost wydatków
budż etowych były wydatki socjalne.
Ze wzglę du na szybki wzrost wydatków budż etowych w II połowie XX wieku zaczę ły
narastać deficyty budż etowe w krajach europejskich, w U.S.A. Łącznie z tym rosły tzw. Długi
publiczne, które w wielu krajach były i są nadal wię ksze niż PKB danego kraju (np. dług
publiczny w Belgii, Włoszech, Grecji przekracza 100% PKB).
Unia Europejska wprowadziła zasadę , ż e członkowie tej struktury nie mogą mieć wię kszych
deficytów budż etowych niż 3% PKB i wię kszych długów niż dług publiczny 60% PKB.
W Polsce deficyt budż etowy już przekracza 3% PKB. Dług publiczny dochodzi u nas do 50%
PKB i bę dzie wzrastał w najbliż szych latach do 55-60%.
Skutki ekonomiczne deficytu budż etowego i długu publicznego.
Najwię kszym skutkiem jest fakt, ż e pań stwo na pokrycie deficytu zaciąga kredyty i sprzedaje
obligacje, czyli ściąga z rynku te pieniądze, które bez deficytu budż etowego mogłyby być
przeznaczane na kredyty dla przedsię biorstw i zastosowaniu w działalności produkcyjnej,
handlowej, usługowej.