Państwo

Sposób

sprawowania
władzy

Model ustrojowy -

ogólnie

Model ustrojowy - szerzej

Algieria

ograniczona
demokracja; rządy

wspierane przez
wojsko; ekstremizm

islamski

republika ludowo-
demokratyczna;

model
parlamentarny z

silną rolą
prezydenta

Zgodnie z konstytucją z 1976
(kilkukrotnie nowelizowana) Algieria

jest republiką parlamentarno-
gabinetową. Na czele państwa stoi

prezydent wybierany w głosowaniu
powszechnym na 5-letnią kadencję.

Kandydat na prezydenta musi być
Algierczykiem i muzułmaninem w

wieku co najmniej 40 lat. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego

parlamentu, który tworzą: izba niższa
— Ludowa Zgromadzenie Narodowe,

złożone z 380 deputowanych
wybieranych w wyborach

powszechnych na kadencję 5-letnią,
oraz izba wyższa — Rada Narodu,

licząca 144 członków, spośród których
96 wybierają zgromadzenia regionalne,

a 48 mianuje prezydent. Kadencja Rady
Narodu trwa 6 lat. Władzę wykonawczą

sprawuje rząd z premierem
mianowanym przez prezydenta

Angola

ewolucja w
kierunku

demokracji

republika; model
wielopartyjny z

silną pozycją
prezydenta

Zgodnie z konstytucją z 1975
(nowelizowaną m.in. 1996) Angola jest

republiką, z prezydentem z wyborów
powszechnych (kadencja 5-letnia) jako

głową państwa, szefem rządu i
głównodowodzącym sił zbrojnych.

Władza ustawodawcza należy do
jednoizbowego parlamentu

(Zgromadzenie Narodowego, liczące
220 deputowanych), pochodzącego z

wyborów powszechnych, o kadencji 5-
letniej. Władzę wykonawczą sprawuje

mianowany przez prezydenta rząd
(1991 przywrócono stanowisko

premiera, który jednak nie kieruje
pracą rządu).

Benin

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1990 Benin jest

republiką, z prezydentem, wybieranym
w wyborach powszechnych na 5 lat,

jako głową państwa i szefem rządu.
Władza ustawodawcza należy do

jednoizbowego parlamentu,
Zgromadzenia Narodowego, o kadencji

4-letniej (83 deputowanych
wybieranych w wyborach

powszechnych). Władzę wykonawczą

sprawuje rząd, powoływany i
kierowany przez prezydenta

Botswana

demokracja

republika; model
prezydencki

Republika, czł. bryt. Wspólnoty
Narodów; konstytucja z 1966,

modyfikowana 1997; głową państwa i
szefem rządu jest prezydent wybierany

przez parlament na 5-letnią kadencję;
władza ustawodawcza należy do

jednoizbowego parlamentu —
Zgromadzenia Nar., o kadencji 5-letniej;

w jego skład wchodzi 46 deputowanych
(40 wyłanianych w wyborach

powszechnych, 4 mianowanych przez
prezydenta i 2 z urzędu); władzę

wykonawczą sprawuje mianowany
przez prezydenta rząd; organem

doradczym jest 15-osobowa Izba
Wodzów.

Burkina Faso

standardy

demokracji nie są
respektowane;

system rządów
ograniczony

konfliktem
wewnętrznym

pomiędzy
prezydentem a

opozycją

republika; model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1991

(nowelizacje 1997 i 2000) Burkina Faso
jest republiką, na czele której stoi

prezydent wybierany w wyborach
powszechnych na kadencję 5-letnią.

Władza ustawodawcza należy do 1-
izbowego parlamentu, Zgromadzenia

Deputowanych Ludowych (111
deputowanych, wyłanianych w

wyborach powszechnych na kadencję
5-letnią). Władzę wykonawczą

sprawuje rząd, na którego czele stoi
premier, mianowany przez prezydenta.

Burundi

standardy
demokracji nie są

respektowane,
proces pokojowy w

toku

republika;
tymczasowe

organy władzy
państwowej;

system polityczny
niestabilny po

okresie krwawych
walk plemiennych

Z godnie z konstytucją z 2005 Burundi
jest republiką. Głową państwa i szefem

rządu jest prezydent, jego zastępcami
— 2 wiceprezydenci (pochodzą oni z

różnych grup etnicznych: Hutu i Tutsi).
Władza ustawodawcza należy do 2-

izbowego parlamentu, składającego się
ze Zgromadzenia Narodowego (118

członków, w tym 100 z wyborów
powszechnych na 5-letnią kadencję) i

Senatu (49 członków z wyborów
pośrednich). Władzą wykonawczą

sprawuje rząd powoływany przez
prezydenta.

Czad

standardy
demokracji nie są

respektowane;
system władzy

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1996 Czad jest
republiką, z prezydent wybieranym w

wyborach powszechnych na 5 lat, jako
głową państwa. Władza ustawodawcza

ograniczony zbrojną

działalnością
opozycji z

północnej części
kraju

należy do 2-izbowego parlamentu

składającego się ze Zgromadzenia
Narodowego liczącego 125

deputowanych, wybieranych w
wyborach powszechnych na 4 lata, oraz

z Senatu wybieranego w wyborach
pośrednich na kadencję 6-letnią (1/3

składu jest odnawiana co 2 lata).
Władzę wykonawczą sprawuje rząd z

premierem na czele, premiera
powołuje prezydent.

Demokratyczna
Republika

Konga

dyktatura

tymczasowe
organy władzy

podporządkowane
prezydentowi

Zgodnie z konstytucją z 2005 (mającą
wejść w życie po wyborach w VII 2006)

na czele DRK, która jest państwem
silnie zdecentralizowanym, stoi

prezydent. Władza ustawodawcza
spoczywa w rękach rządu, kierowanego

przez premiera, powoływanego przez
prezydenta. Władza ustawodawcza

należy do 2-izbowego parlamentu,
złożonego ze Zgromadzenia

Narodowego i Senatu. Każda z 25
nowych prowincji otrzymała duży

zakres autonomii.

Egipt

demokracja

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1971 (poprawki

1980) Egipt jest republiką. Na czele
państwa stoi prezydent wybierany na 6-

letnią kadencję (z możliwością wyboru
na następne kadencje). Kandydaturę

prezydenta wyłania parlament
większością 2/3 liczby członków; jest on

zatwierdzany w referendum ludowym.
Prezydent ma szerokie kompetencje

ustawodawcze i wykonawcze, m.in.
mianuje skład rządu zatwierdzany przez

parlament. Przy urzędzie prezydenta
działa Rada Prezydencka, pełniąca

funkcje doradcze. Władza
ustawodawcza należy do 1-izbowego

parlamentu — Zgromadzenia
Ludowego wybieranego na 5-letnią

kadencję, liczącego 458 deputowanych
(448 wyłanianych z wyborach

powszechnych, 10 mianowanych przez
prezydenta). Władzę wykonawczą

sprawuje rząd z premierem na czele;
rząd jest odpowiedzialny przed

prezydentem i parlamentem.

Erytrea

dyktatura

monopol władzy

PFDJ (Ludowy
Front na rzecz

W okresie przejściowym (do czasu

wejścia w życie konstytucji przyjętej
1997) głową państwa i szefem rządu

Demokracji i

Sprawiedliwości)

jest prezydent wybrany przez

parlament. Władza ustawodawcza
należy do 1-izbowego parlamentu,

Zgromadzenia Narodowego. W jego
skład wchodzi 75 członków Centralnej

Rady Ludowego Frontu na rzecz
Demokracji i Sprawiedliwości (PFDJ)

oraz 75 deputowanych wybranych
przez komitety regionalne tej partii, 11

miejsc jest zarezerwowanych dla
kobiet. Przewodniczącym

Zgromadzenia jest prezydent. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd — Rada

Państwowa, mianowana i kierowana
przez prezydenta.

Etiopia

standardy
demokracji nie są

respektowane

republika
związkowa; model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1994 Etiopia
jest republiką federalną, z

prezydentem, wybieranym przez
parlament na 6-letnią kadencję, jako

głową państwa. Organem władzy
ustawodawczej jest 2-izbowy

parlament (Zgromadzenie Federalne)
składający się z Rady Przedstawicieli

Ludowych (548 deputowanych,
wybieranych w wyborach

powszechnych na 5 lat) i Rady Federacji
(117 członków, wybieranych pośrednio

reprezentantów poszczególnych grup
etnicznych). Władzę wykonawczą

sprawuje rząd, na którego czele stoi
premier powoływany przez parlament.

Ghana

demokracja

nieustabilizowana

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1993 Ghana jest

republiką, na czele której stoi
prezydent — głową państwa i szefem

rządu, wybierany w wyborach
powszechnych na 4-letnią kadencję.

Władzę ustawodawczą sprawuje 1-
izbowy parlament o 4-letniej kadencji,

w którego skład wchodzi 200
deputowanych, z wyborów

powszechnych. Władza wykonawcza
należy do rządu, powoływanego i

kierowanego przez prezydenta.

Kamerun

standardy

demokracji nie są
respektowane;

koncentracja
władzy w rękach

prezydenta

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1972 (ostatnio

modyfikowana 1995) Kamerun jest
republiką, z prezydentem, wybierany w

wyborach powszechnych na 7-letnią
kadencję, mający znaczne uprawnienia

ustawodawcze, jako głową państwa.
Organem władzy ustawodawczej jest 1-

izbowe Zgromadzenie Narodowe, o

kadencji 5-letniej, wyłaniane w
wyborach powszechnych, liczące 180

deputowanych; poprawka do
konstytucji z 1995 przewiduje

utworzenie Senatu. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, z

premierem na czele, mianowanym
przez prezydenta.

Kenia

standardy
demokracji nie są

respektowane

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1964
(modyfikowana m.in. 1999) Kenia jest

republiką, z prezydentem, wybieranym
w wyborach powszechnych na 5 lat,

jako głową państwa i szefem rządu.
Władzę ustawodawczą sprawuje 1-

izbowe Zgromadzenie Narodowe,
składające się z 222 członków

obieralnych (210 wybieranych na
kadencję 5-letnią, 12 mianowanych

przez prezydenta na wniosek partii
politycznych) oraz 2 członków z urzędu:

przewodniczącego i prokuratora
generalnego. Władzę wykonawczą

sprawuje rząd powoływany przez
prezydenta.

Kongo

standardy
demokracji nie są

respektowane

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 2002 Kongo jest
republiką, z prezydentem jako głową

państwa i szefem rządu, wybieranym w
wyborach powszechnych na 7-letnią

kadencję. Władza ustawodawcza należy
do 2-izbowego parlamentu,

składającego się ze Zgromadzenia
Narodowego (137 członków, o kadencji

5-letniej, pochodzi z wyborów
powszechnych) Senatu (60 senatorów,

wybieranych na 6-letnią kadencję
pośrednio, przez rady lokalne i organa

samorządowe). Władzę wykonawczą
sprawuje rząd powoływany przez

prezydenta.

Lesotho

standardy

demokracji nie są
respektowane;

nieformalna rada
wodzów

plemiennych ma
decydujący wpływ

na rządy

dziedziczna

monarchia
konstytucyjna;

model
parlamentarny

król Letsie III-Zgodnie z konstytucją z

1993 (modyfikowana 1997) Lesotho
jest monarchią konstytucyjną, na czele

której stoi król. Władzę ustawodawczą
sprawuje 2-izbowy parlament,

składający się z izby wyższej — Senatu
(33-osobowy — wodzowie plemion lub

ich plenipotenci oraz członkowie
mianowani przez króla), i izby niższej —

Zgromadzenia Narodowego (80
deputowanych, wybieranych w

wyborach powszechnych na kadencję

nie dłuższą niż 5 lat). Władza
wykonawcza należy do rządu z

premierem na czele.

Liberia

demokracja

nieustabilizowana

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1986

(modyfikowana 1988) Liberia jest
republiką. Na jej czele stoi prezydent

wybierany w wyborach powszechnych
na 6-letnią kadencję, będący

jednocześnie szefem rządu. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego

parlamentu pochodzącego z wyborów
powszechnych (Senat, o 9-letniej

kadencji, liczy 30 senatorów, Izba
Reprezentantów, o 6-letniej kadencji —

64 członków). Władzę wykonawczą
sprawuje rząd powoływany przez

prezydenta.

Libia

dyktatura

dżamahirija
(państwo ludu)

ludowo-
socjalistyczna;

model systemu
rad

przywódca rewolucji Muammar Kadafi-
Zgodnie z konstytucja z 1977 władza

ustawodawcza należy do 178 lokalnych
zgromadzeń i komitetów ludowych,

nadrzędnym organem ustawodawczym
jest Powszechny Kongres Ludowy (PKL

— 1112 osób). Funkcję głowy państwa
pełni 5-osobowy Sekretariat Generalny

PKL, a rządu — Generalny Komitet
Ludowy PKL (z sekretarzem generalnym

jako premierem). Faktycznie rządy
sprawuje pułkownik M. al-Kaddafi z

oficjalnym tytułem Przywódcy
Rewolucji 1 Września. Partie polityczne

nie istnieją.

Madagaskar

demokracja

republika model
parlamentarny z

silną pozycją
głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1992
(modyfikowana 1998) Madagaskar jest

republiką, z prezydentem, wybieranym
w wyborach powszechnych na kadencję

5-letnią, jako głową państwa. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego

parlamentu o kadencji 4-letniej,
składającego się ze Zgromadzenia

Narodowego (150 deputowanych
pochodzących z wyborów

powszechnych) i Senatu (1/3 członków
mianuje prezydent, a 2/3 — wybierają

wspólnoty lokalne). Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, na którego

czele stoi premier powoływany przez
prezydenta.

Maroko

demokracja

nieustabilizowana

dziedziczna

monarchia
konstytucyjna;

model ustrojowy
zdominowany

pozycją głowy
państwa

król Muhammad VI-Zgodnie z

konstytucją z 1972 (nowelizowana 1992
i 1996) Maroko jest dziedziczną

monarchią konstytucyjną. Do króla i 2-
izbowego parlamentu należy władza

ustawodawcza. Izba Reprezentantów
liczy 325 członków z wyborów

powszechnych, o 5-letniej kadencji, zaś
Izba Radców składa się z 270 członków,

wybieranych na 9 lat w wyborach
pośrednich (co 3 lata wymiana 1/3

składu). Władzę wykonawczą sprawuje
rząd z premierem powoływanym przez

króla. Władzę sądowniczą pełnią
niezawisłe sądy.

Mozambik

ewolucja w
kierunku

demokracji

republika; model
parlamentarny z

silną pozycją
głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1990 Mozambik
jest republiką, z prezydentem,

wybieranym w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję,

jako głową państwa. Prezydent może
pełnić urząd przez 2 kolejne kadencje, a

ponownie ubiegać się o to stanowisko
po upływie kolejnych 5 lat od ostatniej

kadencji. Władza ustawodawcza należy
do 1-izbowego parlamentu

(Zgromadzenie Republiki), wyłanianego
w wyborach powszechnych na 5-letnią

kadencję, liczącego 250 deputowanych.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd

powoływany przez prezydenta;
bieżącymi pracami rządu kieruje

premier.

Nigeria

ewolucja w

kierunku
demokracji

republika

związkowa; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1999 Nigeria

jest republiką związkową, z
prezydentem, wybieranym w wyborach

powszechnych na 4 lata, jako głową
państwa i szefem rządu. Władza

ustawodawcza należy do 2-izbowego
Zgromadzenia Narodowego,

wybieranego w wyborach
powszechnych, o kadencji 4-letniej.

Zgromadzenie składa się z Senatu (izba
wyższa), liczącego 109 członków, oraz

Izby Reprezentantów (izba niższa),
liczącej 360 deputowanych. Władzę

wykonawczą sprawuje rząd,
zatwierdzany przez Zgromadzenie

Narodowe na wniosek prezydenta.
Stany posiadają dużą autonomię

wewnętrzną.

Ruanda

niestabilne

republika; model

Zgodnie z konstytucją z 2003 Ruanda

struktury

ustrojowe;
legislatura

tymczasowa, nie
pochodzi z

wyborów
powszechnych

prezydencki

jest republiką, z prezydentem,

wybieranym w wyborach
powszechnych na 7-letnią kadencję,

jako głową państwa. Władzę
ustawodawczą sprawuje 2-izbowy

parlament, składający się z Senatu i Izby
Deputowanych. Senat, o kadencji 8-

letniej, liczy 26 członków (12
wybieranych w wyborach pośrednich i

14 mianowanych), a Izba
Deputowanych, o kadencji 5-letniej,

liczy 80 członków (53 pochodzi z
wyborów powszechnych, 27 mianują

rady lokalne i organizacje społeczne).
Władzę wykonawczą pełni rząd z

premierem powoływanym przez
prezydenta.

Senegal

demokracja

republika; model
parlamentarny z

silną pozycją
głowy państwa

godnie z konstytucją z 2001 Senegal
jest republiką, z prezydentem,

wybieranym w wyborach
powszechnych na 5 lat (począwszy od

2007), jako głową państwa. Władza
ustawodawcza należy do 1-izbowego

parlamentu — Zgromadzenia
Narodowego o 5-letniej kadencji,

liczącego 120 deputowanych,
wybieranego w głosowaniu

powszechnym. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd, na którego czele stoi

premier powoływany przez prezydenta.

Somalia

anarchia

struktury władzy

państwowej
faktycznie nie

istnieją

Zasady ustroju Somalii miały określić

ustalenia podjęte V 2000 na konferencji
pokojowej w Dżibuti. Głową państwa

jest prezydent wybierany przez
parlament na 3-letnią kadencję. Władza

ustawodawcza naleć ma do 1-izbowego
parlamentu — Tymczasowego

Zgromadzenia Narodowego, w skład
którego wchodzi 245 posłów

wybranych przez klany (w tym 4
największe klany delegowały po 49

osób, pozostałe miejsca rozdzielono
wśród mniejszych klanów). Władzę

wykonawczą powierzono
Tymczasowemu Rządowi Narodowemu

z premierem na czele, mianowanym
przez prezydenta. Wybrane władze nie

uzyskały akceptacji wszystkich
ugrupowań, toteż struktury państwowe

faktycznie nie istnieją. Ugrupowania
polityczne są związane z

poszczególnymi klanami.

Sudan

standardy
demokracji nie są

respektowane;
stabilność systemu

politycznego
ograniczona wojną

domową w
południowej części

kraju

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1998 Sudan jest
republiką. Na czele państwa i rządu stoi

prezydent, wybierany w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję.

Jeden z dwóch wiceprezydentów jest
szefem administracji autonomicznego

Południa. Władza ustawodawcza należy
do 1-izbowego Zgromadzenie

Narodowego o kadencji 4-letniej,
liczącego 360 deputowanych

wyłanianych w wyborach
powszechnych (ostatni raz 2000).

Władzę wykonawczą sprawuje rząd
mianowany przez prezydenta, a

odpowiedzialny politycznie przed
parlamentem.

Suazi

absolutyzm

monarchia
absolutna

król Mswati III-Suazi jest monarchią
dziedziczną. Pełnię władzy skupia król

(Ngwenyama): władzę wykonawczą
sprawuje za pośrednictwem

powołanego przez siebie rządu. Ważną
role odgrywa królowa (Ndlovukazi) —

matka monarchy (lub jedna z jego żon).
Organem ustawodawczym, o

ograniczonych kompetencjach, jest 2-
izbowy parlament (Libandla), składający

się z Izby Zgromadzenia (65
deputowanych: 55 wyłanianych w

wyborach powszechnych, 10 mianuje
król) i Senatu (30 członków:

deputowani wybierają 10 senatorów,
20 mianuje król).

Togo

demokracja
nieustabilizowana

republika

Republika; konstytucja z 1992,
zaaprobowana w referendum, ostatnio

modyfikowana 2002. Głową państwa
jest prezydent, wybierany w

głosowaniu powszechnym na 5 lat.
Władza ustawodawcza należy do 1-

izbowego Zgromadzenia Nar., liczącego
81 deputowanych, wybieranych w

wyborach powszechnych, 5-letnią na
kadencję. Władzę wykonawczą

sprawuje rząd z premierem na czele,
powoływanym przez prezydenta

spośród większości parlamentarnej.

Tunezja

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1959

(modyfikowaną 1988) jest republiką, z
prezydentem, wybieranym w wyborach

powszechnych na 5-letnią kadencję,
jako głową państwa. Władza

ustawodawcza należy do Izby

Deputowanych (Majlis al-Nuwaab),
złożonej z 189 posłów z wyborów

powszechnych. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd z premierem,

powoływanym przez prezydenta.
Władzę sądowniczą pełnią niezależne

sądy.

Uganda

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1995 Uganda

jest republiką, z prezydentem,
wybieranym w wyborach

powszechnych na 5 lat, jako głową
państwa. Władzę ustawodawczą

sprawuje 303-osobowy jednoizbowy
parlament (Zgromadzenie Narodowe).

214 deputowanych jest wyłanianych w
wyborach powszechnych, 81

mianowanych przez prezydenta oraz
organizacje społeczne i siły zbrojne, 8

członków ex officio. Władza
wykonawcza należy do rządu, z

premierem na czele, mianowanego
przez prezydenta i zatwierdzanego

przez parlament.

Wybrzeże Kości

Słoniowej

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika

Zgodnie z konstytucją z 2000 Wybrzeże

Kości Słoniowej jest republiką, z
prezydentem, wybieranym w wyborach

powszechnych na 5 lat, jako głową
państwa. Władza ustawodawcza należy

do 1-izbowego Zgromadzenia
Narodowego o kadencji 5-letniej, w

którego skład wchodzi 225
deputowanych z wyborów

powszechnych. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd, na którego czele stoi

premier powoływany przez prezydenta

Zimbabwe

dyktatura

republika

Zgodnie z konstytucją z 1980

(modyfikowana m.in. 1990) Zimbabwe
jest republiką, z prezydentem,

wybierany w wyborach powszechnych
spośród kandydatów zatwierdzonych

przez parlament, na 6-letnią kadencję,
jako głową państwa i szefem rządu.

Mianuje on wiceprezydentów — nie
więcej niż dwóch. Władza

ustawodawcza należy do 1-izbowego
parlamentu, Izby Zgromadzenia, o 5-

letniej kadencji. W jej skład wchodzi
150 deputowanych (120 wyłanianych w

wyborach powszechnych i 30
mianowanych przez prezydenta, w tym

10 wodzów plemiennych i 8

gubernatorów prowincji). Władzę
wykonawczą sprawuje rząd

powoływany przez prezydenta.

Afganistan

Kraj niestabilny

politycznie i
administracyjnie;

trwa proces
pokojowy pod

nadzorem sił
międzynarodowych

republika islamska prezydent Hamid Karzaj-Zgodnie z

konstytucją z 2004 Afganistan jest
republiką muzułmańską. Na czele

państwa stoi prezydent wybierany co 5
lat w głosowaniu powszechnym (z

prawem jednej reelekcji), wyposażony
szerokie uprawnienia wykonawcze

(kieruje m.in. rządem, dowodzi armią).
Władza ustawodawcza należy do 2-

izbowego Zgromadzenia Narodowego,
złożonego z Izby Ludowej (Wolesi

Dzirga) — 318 członków, o kadencji 5-
letniej, i Rady Starszych (Meszrano

Dżirga). Konstytucja powołała system
sądów z Sądem Najwyższym.

Arabia
Saudyjska

absolutyzm

dziedziczna
monarchia

król Abdullah bin Abdulaziz al Saud
-Arabia Saudyjska jest monarchią

absolutną, z królem jako głową
państwa. Władzę wykonawczą

sprawuje rząd kierowany przez króla,
który jest również głównodowodzącym

siłami zbrojnymi. 90-osobowa Rada
Konsultacyjna (Madżlis asz-Szura)

stanowi organ doradczy przy królu.
Działalność partii politycznych jest

zakazana.

Armenia

demokracja

nieustabilizowana

republika; model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1995 głową

państwa jest prezydent republiki,
wybierany w wyborach powszechnych

na 5-letnią kadencję. Władza
ustawodawcza należy do 1-izbowego

parlamentu (Zgromadzenia
Narodowego) o 4-letniej kadencji. 131

deputowanych jest wybieranych w
wyborach powszechnych. Władzę

wykonawczą sprawuje rząd na czele z
premierem, powoływanym przez

prezydenta; ministrów z rekomendacji
premiera mianuje prezydent. Władza

sądownicza należy niezawisłych sądów.

Azerbejdżan

standardy

demokracji nie są
respektowane;

koncentracja
władzy w rękach

prezydenta

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

prezydenta

Azerbejdżan jest republika o

prezydenckim systemie rządów.
Zgodnie z konstytucją z 1995 głową

państwa jest prezydent, wybierany w
głosowaniu powszechnym na 5-letnią

kadencję. Organ władzy ustawodawczej
stanowi 1-izbowe Zgromadzenie

Narodowe (Mili Madżylis) o 5-letniej

kadencji, z 125 deputowanymi
wybieranymi w głosowaniu

powszechnym. Władza wykonawcza
należy do rządu z premierem na czele.

Zgromadzenie Narodowe nie ma
realnej kontroli nad mianowanym przez

prezydenta rządem. Władzę
sądowniczą sprawują Sąd

Konstytucyjny, Sąd Najwyższy i Główny
Sąd Gospodarczy.

Bahrajn

absolutyzm

dziedziczna
monarchia

konstytucyjna

król Hamad ibn Isa al-Chalifa-Zgodnie z
konstytucją 2002 Bahrajn jest

dziedziczną monarchią konstytucyjną.
Głową państwa jest król. Władzę

wykonawczą sprawuje rząd. Władza
ustawodawcza spoczywa w rękach

króla i 2-izbowego parlamentu:
pochodzącego z powszechnych

wyborów Zgromadzenia Narodowego
(40 członków o 4-letniej kadencji) i

Rady Szury (40 członków mianowanych
przez króla). Głównym źródłem prawa

jest szar’at. Funkcję formalnie nie
istniejących partii spełniają tzw.

stowarzyszenia polityczne.

Bangladesz

standardy

demokracji nie są
respektowane;

system władzy
ograniczony

konfliktem
polityczno-

religijnym pomiędzy
islamistami a

zwolennikami
świeckiego modelu

państwa

republika ludowa;

model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1972

(wielokrotnie nowelizowaną)
Bangladesz jest republiką

parlamentarną. Funkcję głowy państwa
pełni prezydent, wybierany na 5-letnią

kadencję, o funkcjach głównie
reprezentacyjnych. Władzę

ustawodawczą sprawuje 330-osobowe,
jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe

(Dźatija Sansagd) wybierane na 5 lat.
300 mandatów jest obsadzanych w

wyborach bezpośrednich, 30 (dla
kobiet) obsadzają wybrani członkowie.

Władza wykonawcza należy do rządu
kierowanego przez premiera, a

sądownicza do niezawisłych sądów

Birma

dyktatura junty

wojskowej

republika

związkowa; model
dyktatorski

przewodniczący Rady Pokoju i Rozwoju

Than Shwe-Unia Birmańska jest
republiką. Od 1988 krajem rządzi junta

wojskowa, od 1996 nosząca nazwę
Rady dla Zapewnienia Pokoju i Rozwoju

Państwa (State Peace and Development
Council). Konstytucja z 1974 została

zawieszona. Głową państwa i
premierem jest przewodniczący Rady

(gen. Than Shwe).

Brunei

absolutyzm

dziedziczny
sułtanat

konstytucyjny

Zgodnie z konstytucją z 1959 Brunei
jest monarchią islamską. Pełnia władzy

ustawodawczej i wykonawczej należy
do sułtana, który jest głową państwa i

szefem rządu. Funkcję parlamentu pełni
15-sobowa Rada Ustawodawcza.

Organami doradczymi sułtana są 4
rady: Rada ds. Religii, Rada ds. Sukcesji,

Tajna Rada i Rada Ministrów. Od 1962
część postanowień konstytucji

pozostaje w zawieszeniu, sułtan rządzi
za po

Cypr

demokracja

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1960 Cypr jest
republika wchodząca w skład brytyjskiej

Wspólnoty Narodów. Głową państwa
jest prezydent wybierany na 5-letnią

kadencję w wyborach powszechnych.
Formalnie stanowisko prezydenta

zajmuje przedstawiciel ludności
greckiej, wiceprezydenta — ludności

tureckiej. Prezydent i wiceprezydent
powołują rząd, który jest przed nimi

odpowiedzialny; organem
ustawodawczym jest Izba

Reprezentantów o 5-letniej kadencji,
złożona w 70% z przedstawicieli

ludności gr., w 30% — tureckiej.
Władza wykonawcza należy do

prezydenta, wiceprezydenta oraz
rządu. Władzę sądowniczą sprawują

niezawisłe sądy.Od 1983 istnieje,
uznawana tylko przez Turcję, Republika

Turecka Cypru Północnego (RTCP), z 40-
osobowym Zgromadzeniem

Ustawodawczym, prezydentem i
rządem. Oddzielne administracje

wspólnot narodowych nie uznają się
wzajemnie. Administracja Greków

cypryjskich występuje jako rząd całej
wyspy, co jest uznawane przez prawie

wszystkie kraje świata.

Filipiny

standardy

demokracji nie są
respektowane;

system władzy
ograniczony

działalnością
ekstremistów

islamskich na
południu kraju

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1987 Filipiny są

republiką. Głową państwa i szefem
rządu jest prezydent wybierany w

wyborach powszechnych na 6 lat.
Władza ustawodawcza należy do 2-

izbowego parlamentu (Kongresu), który
składa się z Senatu i Izby

Reprezentantów; w skład Izby
Reprezentantów, o kadencji 3-letniej,

wchodzi obecnie 217 deputowanych.

Senat liczy 24 członków, wybieranych
na 6 lat. Połowa jego składu jest

odnawiana co 3 lata. Władzę
wykonawczą sprawuje prezydent i

powoływany przezeń rząd. Wymiar
sprawiedliwości należy do Sądu

Najwyższego, sądów apelacyjnych,
sądów municypalnych oraz do sędziów

pokoju.

Gruzja

ewolucja w

kierunku
demokracji

republika; model

prezydencki

prezydent Michaił Saakaszwili -Zgodnie

z konstytucją z 1995 Gruzja jest
republiką, na której czele stoi

prezydent, wybierany w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję.

Organem władzy ustawodawczej jest 1-
izbowy parlament (Rada Najwyższa), w

którego skład wchodzi 235
deputowanych, wybieranych w

wyborach powszechnych wg ordynacji
mieszanej na 4-letnią kadencję. Władzę

wykonawczą sprawuje rząd (Gabinet
Ministrów); premiera powołuje

parlament na wniosek prezydenta.
Władzą sądownicza należy do

niezawisłych sądów.

Indie

demokracja

republika; model

parlamentarny

Indie są republiką związkową. Zgodnie z

konstytucją wprowadzoną w życie 1950
(wielokrotnie nowelizowaną) głową

państwa jest prezydent wybierany na 5
lat przez kolegium elektorskie (obie izby

parlamentu i przedstawiciele izb
parlamentów stanowych). Władza

ustawodawcza należy do 2-izbowego
parlamentu. Izba Ludowa (Lok Sabha),

o kadencji 5-letniej, liczy 545 członków
wyłanianych w wyborach

powszechnych i bezpośrednich (z
wyjątkiem 2 mianowanych przez

prezydenta). Izba Stanów (Radźja
Sabha) liczy 245 członków wybieranych

przez parlamenty stanowe (z wyjątkiem
12 mianowanych przez prezydenta).

Kadencja trwa 6 lat; co 2 lata 1/3
członków Izby Stanów jest wybierana

ponownie. Kadencja parlamentów
stanowych, 1- lub 2-izbowych trwa 5

lat.Władzę wykonawczą sprawuje
prezydent i rząd na czele z premierem

mianowanym przez prezydenta. Rząd,
powoływany przez prezydenta na

wniosek premiera, jest odpowiedzialny

przed parlamentem. Na czele władz
stanowych stoi gubernator (mianowany

przez prezydenta na 5 lat), który
mianuje radę ministrów z premierem

na czele. Terytoriami związkowymi
zarządzają przedstawiciele administracji

centralnej. System sądowniczy jest
trójstopniowy i składa się z Sądu

Najwyższego (Supreme Court) oraz
sądów niższej instancji (High Courts i

Lower Courts).

Indonezja

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

prezydencki

. Zgodnie z konstytucją z 1945

(wielokrotnie modyfikowaną) Indonezja
jest republiką. Na czele państwa stoi

prezydent, wybierany na 5 lat w
wyborach powszechnych. Władza

ustawodawcza należy do 1-izbowego
parlamentu (Izba Reprezentantów) o

kadencji 5-letniej, składającego się z
500 członków (462 wyłanianych w

wyborach powszechnych i 38
przedstawicieli armii mianowanych

przez prezydenta). Władzę wykonawczą
sprawuje rząd pod kierunkiem

prezydenta. Wymiar sprawiedliwości
należy do niezawisłych sądów.

Irak

Kraj niestabilny
politycznie i

administracyjnie.
Dotychczasowe

struktury państwa
zostały rozwiązane.

Kształtowanie
nowych organów

władzy odbywa się
pod nadzorem sił

międzynarodowych.

tymczasowe
organy władzy

Zgodnie z konstytucją z 2005 Irak jest
republiką federacyjną. Funkcję głowy

państwa pełni prezydent, wybierany
przez Izbę Reprezentantów większością

2/3 głosów, na 4-letnią kadencję. Wraz
z dwoma wiceprezydentami tworzy

Radę Prezydencką. Władza
ustawodawcza należy do dwuizbowego

parlamentu; 275-osobowego Izby
Reprezentantów z wyborów

powszechnych (4-letnia kadencja) i
150-osobowej Rady Związku (Senatu),

złożonej z przedstawicieli trzech
regionów senatorskich (po 50:

szyickiego, sunnickiego i kurdyjskiego).
Władzę wykonawczą sprawuje rząd z

premierem powoływanym przez
prezydenta. Kilka lub pojedyncza

muhafaza może uzyskać status
autonomicznego regionu (ob. istnieje

tylko jeden — Kurdystan).

Iran

teokracja

republika

islamska; model
teokratyczny

godnie z konstytucją z 1979

(modyfikowaną 1989) Iran jest
republiką islamską. Najwyższy autorytet

i władzę w państwie ma przywódca

religijno-polityczny, którym musi być
wysoko utytułowany teolog

muzułmański. Głową państwa jest
prezydent wybierany w wyborach

powszechnych na 4-letnią kadencję.
Władzę ustawodawczą sprawuje 1-

izbowe Muzułmańskie Zgromadzenie
Konsultatywne — 290 deputowanych

wybieranych w wyborach
powszechnych na 4 lata (z tego 5 miejsc

jest zarezerwowanych dla uznanych
mniejszości religijnych: 3 chrześcijan, 1

zaratusztrianin, 1 żyd). Nad zgodnością
ustaw z prawem islamu czuwa 12-

osobowa Rada Strażników Rewolucji.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na

którego czele stoi prezydent. Partii
politycznych oficjalnie nie ma.

Istniejące są nielegalne i działają
przeważnie na emigracji.

Japonia

demokracja

konstytucyjna
monarchia

dziedziczna;
model

parlamentarny

cesarz Akihito-Japonia, zgodnie z.
konstytucją z 1946 (weszła w życie

1947), jest dziedziczną monarchią
konstytucyjną. Cesarz (tennō) stanowi

„symbol państwa i jedności narodu”,
nie kieruje państwem, pełni funkcje

ceremonialno-reprezentacyjne,
mianuje premiera (desygnowanego

przez parlament) i prezesa Sądu
Najwyższego (desygnowanego przez

rząd).Najwyższym organem
ustawodawczym jest 2-izbowy

parlament. W skład Izby
Reprezentantów (Shūgiin, izba niższa)

wchodzi 480 deputowanych
wybieranych co 4 lata w systemie

mieszanym: 300 — w głosowaniu
bezpośrednim w 1-mandatowych

okręgach wyborczych, pozostałych 180
— w systemie proporcjonalnym w 11

wielomandatowych okręgach
regionalnych. Spośród 252 członków

Izby Radców (Sangiin, izba wyższa) 152
osoby są wybierane w systemie

większościowym w 47 okręgach
wyborczych (prefekturach), a pozostałe

100 — w systemie proporcjonalnym w
ogólnokrajowym okręgu wyborczym.

Kadencja w izbie wyższej trwa 6 lat,
wymiana połowy składu odbywa się co

3 lata. Izba niższa ma szersze

uprawnienia od izby wyższej w zakresie
władzy ustawodawczej oraz kontroli

rządu i administracji.Władza
wykonawcza należy do gabinetu

składającego się z premiera i ministrów.
Powoływany przez parlament premier,

który sam musi być członkiem
parlamentu, mianuje i odwołuje

ministrów (przynajmniej 1/2 ich składu
musi być powoływana spośród

członków parlamentu). Władzę
sądowniczą sprawuje Sąd Najwyższy, 8

sądów wyższych, sądy okręgowe oraz
rodzinne. W Japonii nie istnieje

instytucja trybunału konstytucyjnego.

Jemen

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Republika od 1990 (powstała z

połączenia Jemeńskiej Republiki
Arabskiej i Ludowo-Demokratycznej

Republiki Jemenu). Zgodnie z nową
konstytucją z 1994 (modyfikowana

2001) najwyższą władzą w państwie
jest prezydent wybierany przez

parlament na 5-letnią kadencję; władza
ustawodawcza należy do

jednoizbowego parlamentu — 301-
osobowej Izby Reprezentantów,

wybieranej w wyborach powszechnych
na 6-letnią kadencję. Władzę

wykonawczą sprawuje rząd z
premierem na czele.

Jordania

standardy
demokracji nie są

respektowane

dziedziczna
monarchia

konstytucyjna

król Abd Allah II ibn al-Husajn-Zgodnie z
konstytucją z 1952 (wielokrotnie

modyfikowaną) Jordania jest
monarchią konstytucyjną, z królem jako

głową państwa. Władza ustawodawcza
należy do króla i 2-izbowego

Zgromadzenia Narodowego (80-
osobowej Izby Reprezentantów,

wybieranej w wyborach powszechnych
na 4-letnią kadencję, i 30-osobowego

Senatu, mianowanego przez króla na 4
lata, przy czym co 2 lata połowa składu

jest wymieniana). Władzę wykonawczą
sprawują król i rząd, odpowiedzialny

przed parlamentem, z premierem
mianowanym przez króla. Na czele

struktur sądowniczych stoi Sąd
Najwyższy

Kambodża

ewolucja w
kierunku

wybieralna
monarchia

król Norodom Sihamoni-Zgodnie z
konstytucją z 1993 Kambodża stałą się

demokracji

konstytucyjna;

model
parlamentarny

ponownie monarchia konstytucyjną.

Głową państwa i zwierzchnikiem sił
zbrojnych jest król, powoływany

dożywotnio przez Radę Tronową.
Władza ustawodawcza należy do 122-

osobowego Zgromadzenia Nar. (izba
niższa), wybieranego w wyborach

powszechnych na 5-letnią kadencję, i
61-osobowego Senatu (izba wyższa),

powoływanego przez partie polityczne
w proporcji do ich reprezentacji w izbie

niższej. Władzę wykonawczą sprawuje
rząd. Premiera powołuje król na

wniosek przewodniczącego
Zgromadzenia Narodowego.

Konstytucja ustanowiła niezawisłe
sądownictwo z Sądem Najwyższym na

czele.

Katar

absolutyzm

monarchia

Katar jest księstwem (emiratem).

Zgodnie z tymczasową konstytucją z
1970 głową państwa jest emir (z

panującego rodu As-Sani). Władzę
wykonawczą sprawuje powołany przez

emira rząd z premierem. 35-osobowa
Rada Doradcza jest organem

konsultacyjnym rządu. W Katarze nie
ma parlamentu ani partii politycznych.

Kazachstan

standardy
demokracji nie są

respektowane;
koncentracja

władzy w rękach
prezydenta

republika

Zgodnie z konstytucją z 1995
Kazachstan jest republiką, na której

czele stoi prezydent, wybierany w
wyborach powszechnych na 7-letnią

kadencję. Władza ustawodawcza należy
do 2-izbowego parlamentu. 77

deputowanych do izby niższej
(Mażylisu) jest wybieranych w

wyborach powszechnych na 5-letnią
kadencję. Z 47 członków izby wyższej,

czyli Senatu (o 6-letniej kadencji), 40
wybierają zgromadzenia regionalne, a 7

mianuje prezydent. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd (Gabinet

Ministrów) z premierem na czele,
powoływany przez prezydenta. Władza

sądownicza należy do niezawisłych
sądów

Korea
Południowa

demokracja

republika; model
parlamentarny z

silną pozycją
głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1987 Korea
Południowa jest republiką, z

prezydentem jako głowa państwa,
wybieranym w głosowaniu

powszechnym na 5-letnią kadencję (bez
możliwości ponownego wyboru).

Władza wykonawcza należy do 1-

izbowego Zgromadzenia Narodowego
(273 deputowanych). Na czele rządu

stoi premier, mianowany przez
prezydenta. Zwierzchnictwo nad

sądownictwem sprawuje Sąd
Najwyższy, którego przewodniczącego

mianuje prezydent.

Kuwejt

autorytaryzm

dziedziczna

monarchia
nominalnie

konstytucyjna

Zgodnie z konstytucją z 1962 (opartą na

zachodnich wzorcach i dostosowaną
1997 do prawa muzułmańskiego)

Kuwejt jest konstytucyjną monarchią
dziedziczną. Na tronie zasiada emir z

rodu As-Sabah. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd kierowany przez

premiera, którym jest następca tronu.
Władza ustawodawcza w rękach emira i

Zgromadzenia Narodowego (Madżlis al-
Umma) — 50 członków częściowo

wybieranych, a częściowo
wyznaczanych przez emira. Głównym

źródłem prawa jest szari’at. Działalność
partii politycznych jest zabroniona, ich

funkcję spełniaja nieformalne bloki
wyborcze.

Laos

autorytaryzm

republika
Ludowo-

Demokratyczna;
model

komunistyczny

Zgodnie z konstytucją z 1991 Laos jest
republika, z prezydentem jako głową

państwa, wybieranym przez parlament
na 5-letnią kadencję. Władzę

ustawodawczą pełni parlament (101-
osobowe Zgromadzenie Narodowe,

wybierane na 5 lat w wyborach
powszechnych). Władza wykonawcza

należy do rządu powoływanego przez
prezydenta.

Liban

standardy
demokracji nie są

respektowane;
władza skupiona w

rękach prezydenta

republika

Zgodnie z konstytucją z 1926
(nowelizowana m.in. 1989) Liban jest

republiką, z prezydentem (chrześcijanin
maronita) jako głową państwa,

wybieranym na 6 lat przez
Zgromadzenie Narodowe. Władza

ustawodawcza należy do 1-izbowego
parlamentu liczącego 128

deputowanych wybieranych w
wyborach powszechnych na 4-letnią

kadencję (przewodniczący muzułmanin
szyita). Władzę wykonawczą sprawuje

rząd z premierem (muzułmanin
sunnita) mianowanym przez

prezydenta, a władzę sądowniczą
niezawisłe sądy. W porozumieniach

wspólnot religijnych z 1989 i 1992

ustalono równy podział tek
ministerialnych, wyższych stanowisk w

administracji i miejsc w parlamencie
między przedstawicieli muzułmanów i

chrześcijan.

Malezja

autorytaryzm

wybieralna

monarchia
konstytucyjna o

charakterze
państwa

związkowego;
model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1957 (ostatnio

modyfikowaną na 1996) Malezja jest
federacyjną monarchią konstytucyjną.

Głową państwa jest król, wybierany na
5 lat przez Zgromadzenie Władców

(sułtanów). Władza ustawodawcza
należy do 2-izbowego parlamentu,

złożonego z Senatu o kadencji 3-letniej
(70 członków, w tym 40 mianowanych

przez króla i 30 wybieranych przez
legislatury stanowe) i Izby

Reprezentantów o kadencji 5-letniej
(193 członków z wyborów

powszechnych). Władzę wykonawczą
sprawuje rząd, w którym premiera

wyznacza król. Stany posiadają
autonomię wewnętrzną, konstytucje, 1-

izbowe parlamenty i organy władzy
wykonawczej.

Mongolia

ewolucja w
kierunku

demokracji

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1992 Mongolia
jest republiką, na której czele stoi

prezydent, wybierany na 4 lata w
wyborach powszechnych. Władza

ustawodawcza należy do 1-izbowego
Wielkiego Churału Państwowego (76

deputowanych), wybieranego na 4 lata
w wyborach powszechnych, a władza

wykonawcza — do rządu z premierem
na czele, powoływanego przez Churał.

Nepal

standardy
demokracji nie są

respektowane

dziedziczna
monarchia

konstytucyjna;
model

parlamentarny

król Gyanendra Bir Bikram Shah Dev

Zgodnie z konstytucją 1990 Nepal jest
konstytucyjna monarchia dziedziczna,

na czele której stoi król, mający
szerokie uprawnienia w zakresie władzy

ustawodawczej i wykonawczej. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego

parlamentu. W skład Izby
Przedstawicieli wchodzi 205

deputowanych, wybieranych na 5-
letnią kadencję. Do Izby Narodowej

wchodzi 60 deputowanych,
wybieranych na kadencję 6-letnią (10

jest mianowanych przez króla, 35 — w
tym 3 kobiety, wybieranych jest przez

Izbę Przedstawicieli oraz 15 — przez

kolegia wyborcze, na które podzielono
kraj ze względu na stopień rozwoju

gospodarczego). 1/3 składu Izby
Narodowej jest odnawiana co 2 lata.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd
mianowany przez króla i

odpowiedzialny przed parlamentem.
Premierem jest przywódca partii

mającej większość mandatów w Izbie
Przedstawicieli lub mogącej sformować

wielopartyjną koalicję większościową.
Najwyższą instancją sądowniczą w

państwie jest Sąd Najwyższy; spod jego
jurysdykcji są wyłączone Sądy

Wojskowe. Przewodniczący Sądu
Najwyższego jest mianowany przez

króla z rekomendacją Rady
Konstytucyjnej.

Pakistan

autokracja

republika islamska Zgodnie ze znowelizowaną w 1973

konstytucją Pakistan jest republiką

muzułmańską. Na czele państwa stoi
prezydent, wybierany na okres 5-letni

przez członków parlamentu oraz
zgromadzeń prowincji. Organem

władzy ustawodawczej jest 2-izbowy
parlament, składający się z 342-

osobowej izby niższej — Zgromadzenia
Narodowego (272 deputowanych

wybieranych w głosowaniu
powszechnym, 60 kobiet, 10

przedstawicieli mniejszości religijnych)
oraz Senatu (100 przedstawicieli

zgromadzeń prowincjonalnych).
Premiera powołuje Zgromadzenie

Narodowe. Zarówno premier, jak i
prezydent muszą być wyznawcami

islamu. W skład władzy sądowniczej
wchodzą: Sąd Najwyższy i sądy

prowincji, nadzorujące sądy okręgowe,
które zajmują się sprawami cywilnymi,

oraz sądy karne. Federalny Sąd
Szari’atu nadzoruje stosowanie prawa

religijnego przez sądy niższych instancji.
15 X 1999 wszedł w życie tzw.

Tymczasowy Porządek Konstytucyjny,
zawieszający działanie niektórych

artykułów konstytucji oraz przyznający
szerokie uprawnienia ustawodawcze i

wykonawcze Naczelnemu
Zwierzchnikowi Sił Zbrojnych.

Singapur

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1959

(nowelizowaną 1991) Singapur jest
republiką, z prezydentem jako głową

państwa, wyłanianym w wyborach
powszechnych, o kadencji 6-letniej.

Władza ustawodawcza należy do 1-
izbowego parlamentu (84

deputowanych z wyborów
powszechnych, o 5-letniej kadencji),

wykonawcza — do rządu z premierem
na czele, powoływanym przez

prezydenta, odpowiedzialnym przed
parlamentem, sądownicza do

niezawisłych sądów.

Sri Lanka

standardy
demokracji nie są

respektowane;
stabilność systemu

politycznego
ograniczona

działalnością
separatystów

tamilskich

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1978 (poprawki
1988) Sri Lanka jest republiką, na czele

państwa stoi prezydent wybierany na 6
lat w wyborach powszechnych, o

szerokich uprawnieniach
ustawodawczych i wykonawczych.

Władzę ustawodawczą sprawuje 1-
izbowy parlament o 6-letniej kadencji

(225 deputowanych wybieranych w
wyborach powszechnych). Władza

wykonawcza należy do prezydenta i
rządu, na którego czele stoi premier.

Premier i ministrowie są powoływani
przez prezydenta spośród członków

parlamentu.

Syria

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika arabska;

model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1973 Syria jest

republiką, prezydent o 7-letniej
kadencji jako głową państwa. Wybiera

go parlament na wniosek kierownictwa
partii Al-Bas, a wybór zostaje

zatwierdzony w powszechnym
referendum. Najwyższym organem

ustawodawczym jest 1-izbowy
parlament (Rada Ludowa), składający

się z 250 posłów, wybieranych w
wyborach powszechnych na 4-letnią

kadencję. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd z premierem,

mianowanym przez prezydenta.

Tajwan

demokracja

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Część Chin, będąca faktycznie

niezależną republiką. Obowiązuje
konstytucja Republiki Chińskiej z 1947

(kilkakrotnie nowelizowana), która
traktuje państwo chiń. jako całość,

chociaż od 1949 jej rzeczywisty zasięg
funkcjonowania jest ograniczony do

Tajwanu. Na czele władz stoi prezydent,

wybierany w wyborach powszechnych
na 4-letnią kadencję. Władzę sprawuje

5 rad (chiń. yuan): legislacyjna (licząca
225 członków, wybierana na 3-letnią

kadencję w wyborach powszechnych,
do której kompetencji należy

ustawodawstwo), wykonawcza (rząd),
kontrolna, sądowa i egzaminacyjna. Do

kompetencji Zgromadzenia
Narodowego należą sprawy

konstytucyjne. Na Tajwanie działają też
organy władzy 2 prowincji: Tajwan i

Fujian (pod rządami Republiki Chińskiej
znajduje się kilka wysp tej prowincji w

Cieśninie Tajwańskiej).

Tajlandia

demokracja

dziedziczna

monarchia
konstytucyjna;

model
parlamentarny

król Bhumipol Adulyadej (Rama IX)

Zgodnie z konstytucja z 1997 Tajlandia
jest monarchią. Król jest głową państwa

i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Organ
doradczy panującego tworzy

powoływana przez niego 18-osobowa
Tajna Rada. Władza ustawodawcza

należy do wybieranego w wyborach
powszechnych 2-izbowego

Zgromadzenia Narodowego: 500-
osobowa Izba Reprezentantów jest

wybierana na 4-letnią kadencję
(projekty ustaw wymagają podpisu

króla), 200-osobowy Senat jest
wybierany na 6 lat. Władza

wykonawcza należy do gabinetu z
premierem na czele, którego (musi

mieć poparcie co najmniej połowy
członków Izby Reprezentantów);

premiera i ministrów mianuje król.

Turcja

ograniczona

demokracja

republika; model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1982 Turcja jest

republiką parlamentarną, z
prezydentem jako głową państwa,

wybieranym na 7-letnią kadencję przez
parlament. Rola prezydenta w systemie

władzy państwowym jest silnie
zaznaczona. Władza ustawodawcza

należy do 1-izbowego Wielkiego
Zgromadzenia Narodowego Turcji

(Türkiye Büyük Millet Meclisi),
złożonego z 550 posłów, wybieranych

w wyborach powszechnych na 5-letnią
kadencję. Władzę wykonawczą

sprawuje rząd z premierem,
powoływanym przez prezydenta, który

powołuje również wicepremierów oraz

na wniosek premiera — rząd. Ciałem
doradczym rządu jest Narodowa Rada

Bezpieczeństwa złożona z wysokich
rangą urzędników cywilnych i

wojskowych, na której czele stoi
prezydent. Jej zadaniem jest m.in.

dbanie o świecki charakter państwa.
Głównymi organami władzy

sądowniczej (system wzorowany na
europejskich) są: Trybunał

Konstytucyjny (sędziowie mianowani
przez prezydenta), Sąd Apelacyjny i

Rada Państwa (sędziowie wybierani
przez Najwyższą Radę Sędziów i

Prokuratorów).

Turkmenistan

dyktatura

republika; model

autorytarny

Turkmenistan według konstytucji z

1992 jest republiką. Na czele państwa i
rządu stoi prezydent (wybierany co 5

lat), który jednocześnie sprawuje
funkcję naczelnego dowódcy sił

zbrojnych. W 1999 Rada Ludowa
przedłużyła bezterminowo kadencję

prezydenta S. Nijazowa. Najwyższym
przedstawicielstwem narodowym jest

Rada Ludowa (Chalk Masłachaty). W jej
skład wchodzi 50 członków,

wybieranych w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję, a

także deputowani do parlamentu,
członkowie rządu, przedstawiciele

administracji terenowej, sędziowie
Sądu Najwyższego i prokurator

generalny. Rada Ludowa obraduje pod
przewodnictwem prezydenta. Do jej

kompetencji należy m.in. nowelizacja
konstytucji. Władzę ustawodawczą

sprawuje 1-izbowy parlament
(Madżilis), złożony z 50 deputowanych,

wybieranych w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd,
kierowany przez prezydenta, który

także mianuje ministrów. Naczelnym
organem sądownictwa jest Sąd

Najwyższy.

Uzbekistan

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1992

Uzbekistan jest republiką, na której
czele stoi prezydent, zarazem kierujący

pracami rządu i najwyższy dowódca sił
zbrojnych jest prezydent, wybierany na

7 lat (z możliwością reelekcji) w

wyborach powszechnych. Władzę
ustawodawczą pełni 2-izbowy

parlament, składający się z izby wyższej
(Senat, liczący 100 członków: 16 z

nominacji prezydenta i 84 wybieranych
przez rady obwodowe i lokalne) oraz

izby niższej (Izba Ustawodawcza: 120
członków wybieranych w głosowaniu

powszechnym na 5-letnią kadencję).
Najwyższym organem władzy

wykonawczej jest gabinet ministrów
(m.in. premier i ministrowie

powoływani przez prezydenta,
przewodniczący rządu autonomicznej

Karakałpacji). Konstytucja gwarantuje
niezawisłość sądów.

Wietnam

dyktatura

republika
socjalistyczna;

model
komunistyczny

Zgodnie z konstytucją z 1992 Wietnam
jest republiką. Prezydent wybiera na 5

lat spośród swego grona Zgromadzenie
Narodowego. Najwyższym organem

władzy państwowej jest 1-izbowe
Zgromadzenie Narodowe (498

deputowanych), wybierane na 5-letnią
kadencję w wyborach powszechnych.

Organem władzy wykonawczej jest
rząd, premiera powołuje Zgromadzenie

Narodowe na wniosek prezydenta.

Zjednoczone

Emiraty
Arabskie

absolutyzm

republika;

federacja
monarchii

absolutnych

Zjednoczone Emiraty Arabskie stanowią

federację 7 emiratów (księstw).
Poszczególne emiraty zachowują

daleko idącą odrębność prawną i
ekonomiczną. Zgodnie z tymczasową

konstytucją z 1971 głównym organem
władzy jest Rada Najwyższa, złożona z

władców (szajchów) poszczególnych
księstw. Spośród swego grona

wybierają oni prezydenta na 5-letnią
kadencję (z reguły emir Abu Zabi).

Federalna Rada Narodowa o 2-letniej
kadencji, licząca 40 deputowanych ze

wszystkich emiratów (od 2005 połowa z
nich ma pochodzić z wyborów), ma

uprawnienia ustawodawcze i doradcze
(może przyjąć lub odrzucić

proponowane przez rząd ustawy albo
zgłosić poprawki). Władzę wykonawczą

sprawuje rząd z premierem (z reguły
emir Dubajju), mianowanym przez

prezydenta. Partie polityczne nie
istnieją.

Argentyna

demokracja

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1853

(wielokrotnie modyfikowana)
Argentyna jest republiką związkową, z

prezydentem, wybieranym w wyborach
powszechnych (w 2 turach) na 4 lata (z

prawem do jednej reelekcji), jako głową
państwa, szefem rządu i

zwierzchnikiem sił zbrojnych. Prezydent
posiada prawo weta do ustaw

parlamentu; wydaje rozporządzenia i
dyrektywy niezbędne do egzekucji

prawa i bierze udział w jego tworzeniu i
ogłoszeniu. Władzę ustawodawczą

sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy.
Izba Deputowanych liczy 257 członków

wybieranych w wyborach
powszechnych na 4 lata (co 2 lata jest

odnawiana 1/2 składu). Senat liczy 72
senatorów (po 3 z każdej prowincji) i

jest wybierany na 6-letnią kadencję
przez parlamenty prowincji (co 2 lata

jest odnawiana 1/3 składu). Senatowi
przewodniczy wiceprezydent. Władzę

wykonawczą sprawuje prezydent i
powoływany przez niego rząd. Władzę

sądowniczą sprawują niezawisłe sądy
federalne z Sądem Najwyższym (9

dożywotnich sędziów) i sądy
prowincjonalne.Prowincje mają własne

konstytucje oraz wyłaniane w
wyborach: organy ustawodawcze i

gubernatorów. Do kompetencji władz
prowincjonalnych należą wszystkie

sprawy nie delegowane rządowi
federalnemu.

Boliwia

demokracja
nieustabilizowana

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1967
(wielokrotnie nowelizowana) Boliwia

jest republiką, z prezydentem,
wybieranym na 5-letnią kadencję (bez

prawa reelekcji) w wyborach
powszechnych bezwzględną

większością głosów (lub wyłaniany
przez Kongres Narodowy spośród 3 gł.

kandydatów, jeśli żaden z nich nie
uzyskał wymaganej większości głosów);

jako głową państwa i szefem rządu.
Władza ustawodawcza należy do

pochodzącego z wyborów
powszechnych 2-izbowego Kongresu

Nar. (Izba Deputowanych — 130 osób i
Senat — 27 osób) o 4-letniej kadencji.

Władzę wykonawczą sprawuje

prezydent i mianowany przezeń oraz
odpowiedzialny przed nim rząd. Na

czele wymiaru sprawiedliwości stoi Sąd
Najwyższy.

Brazylia

demokracja

republika

związkowa; model
prezydencki

prezydent Luiz Inacio Lula da Silva-
Zgonie z konstytucją z 1988 (ze

zmianami 1993 i 1997) Brazylia jest
republiką związkową, z prezydentem,

wybieranym w wyborach
powszechnych na 4-letnią kadencję (z

prawem do jednej bezpośredniej
reelekcji), jako głową państwa i szefem

rządu. Prezydent jest także
zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz

przewodniczącym Rady Republiki i Rady
Obrony Narodowej. Władzę

ustawodawczą sprawuje 2-izbowy
Kongres Narodowy: 513-osobowa Izba

Deputowanych wybierana wg ordynacji
proporcjonalnej na kadencję 4-letnią,

liczba deputowanych jest
proporcjonalna do liczby mieszkańców

(każdy stan nie może mieć mniej niż 8 i
więcej niż 70 deputowanych). Wybory

do Senatu odbywają się w systemie
większościowym, Senat jest

reprezentacją stanów, z których każdy
wybiera 3 senatorów na 8-letnią

kadencję (co 4 lata odnawiana jest na
przemian 1/3 lub 2/3 składu).

Przewodniczący Senatu jest zarazem
przewodniczącym Kongresu

Narodowego. Władza wykonawcza
należy do prezydenta i mianowanego

przezeń rządu. Wymiar sprawiedliwości
sprawują sądy federalne, z Najwyższym

Trybunałem Federalnym na czele, oraz
sądy stanowe; Najwyższy Trybunał

Federalny pełni również funkcję sądu
konstytucyjnego.Stany mają własne

konstytucje i wyłaniane w wyborach
powszechnych organy ustawodawcze

oraz gubernatorów kierujących rządami
stanowymi. Gubernatorzy są wybierani

bezwzględną większością głosów na 4-
letnią kadencję (z prawem do jednej

bezpośredniej reelekcji). Władzom
stanowym przysługują kompetencje nie

zarezerwowane w konstytucji dla
innych organów władzy.

Chile

demokracja

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1981

(modyfikowana 1989 i 1993) Chile jest
republiką, z prezydentem, wybieranym

w wyborach powszechnych na 6-letnią
kadencję (bez prawa reelekcji), jako

głową państwa, szefem rządu i
przewodniczącym Krajowej Rady

Bezpieczeństwa. Władzę ustawodawczą
sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy:

Izba Deputowanych liczy 120 członków
i jest wybierana w wyborach

powszechnych na 4 lata; Senat, o
kadencji 8-letniej, liczy 38 senatorów

wybieranych w wyborach
powszechnych (co 4 lata jest

odnawiana 1/2 składu Senatu) i 9
mianowanych na całą kadencję przez

prezydenta, Sąd Najwyższy i Krajową
Radę Bezpieczeństwa, ponadto

senatorami są dożywotnio wszyscy byli
prezydenci. Władzę wykonawczą

sprawuje prezydent wraz z
mianowanym i odpowiedzialnym przed

nim rządem. Wymiar sprawiedliwości
sprawują: Sąd Najwyższy, sądy

apelacyjne i sądy niższej instancji.

Dominika

demokracja

niepodległy

członek Brytyjskiej
Wspólnoty

Narodów; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1978 Dominika

jest republiką, z prezydentem,
wybieranym przez parlament na 5-

letnią kadencję, jako głową państwa.
Władza ustawodawcza należy do 1-

izbowego parlamentu (30-osobowa
Izba Zgromadzenia) o 5-letniej kadencji,

z wyborów powszechnych — część jest
mianowana przez prezydenta (na

wniosek premiera i szefa opozycji).
Władzę wykonawczą sprawuje

prezydent i powoływany przezeń rząd z
premierem na czele.

Dominikana

demokracja

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1966
(modyfikowana 1994 i 2002)

Dominikana jest republiką, z
prezydentem, wybierany na 4-letnią

kadencję w wyborach powszechnych,
jako głową państwa i szefem rządu.

Prezydent jest naczelnym dowódcą sił
zbrojnych i policji. Wspólnie z

mianowanym przez siebie rządem
sprawuje władzę wykonawczą; ma

szerokie uprawnienia, w tym prawo
ogłaszania stanu wyjątkowego i stanu

oblężenia. Władza ustawodawcza

należy do 2-izbowego Kongresu
Narodowego o 4-letniej kadencji,

składającego się z Izby Deputowanych
(149 osób) i Senatu (30 osób),

wyłanianych w wyborach
powszechnych. W Senacie zasiadają

przedstawiciele poszczególnych
prowincji i dystryktu stołecznego.

Ekwador

demokracja

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1979
(modyfikowana 1998) Ekwador jest

republiką, z prezydentem, wybieranym
w powszechnych wyborach na 4-letnią

kadencję, jako głową państwa i szefem
rządu. Władza ustawodawcza należy do

jednoizbowego Kongresu Narodowego
(Narodowa Izba Reprezentantów, 100

członków), wybieranego w wyborach
powszechnych na 4-letnią kadencję.

Władzę wykonawczą sprawuje
prezydent i odpowiedzialny przed nim

rząd, a sądowniczą niezawisłe sądy.

Gujana

demokracja

niepodległy
członek Brytyjskiej

Wspólnoty
Narodów; model

parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1980 Gujana

jest republiką, z prezydentem,
desygnowanym przez partię zwycięską

w wyborach parlamentarnych i
wybieranym na czas trwania kadencji

parlamentu, jako głową państwa i
szefem rządu. Władza ustawodawcza

należy do 1-izbowego parlamentu (65-
osobowe Zgromadzenie Narodowego)

o 5-letniej kadencji, pochodzącego w
większości (4/5) z wyborów

powszechnych. Władzę wykonawczą
sprawuje powołany przez prezydenta i

odpowiedzialny przed parlamentem
rząd z premierem (zarazem I

wiceprezydentem) na czele.

Kolumbia

standardy

demokracji nie są
respektowane

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1991 Kolumbia

jest republiką, prezydentem,
wybieranym w wyborach

powszechnych na 4-letnią kadencję z
prawem do jednej reelekcji, jako głową

państwa i szefem rządu. Prezydent ma
szerokie uprawnienia w sferze władzy

wykonawczej i ustawodawczej,
powołuje rząd, jest naczelnym dowódcą

sił zbrojnych. Władza ustawodawcza
należy do 2-izbowego Kongresu,

wybieranego w wyborach
powszechnych na 4 lata: Izba

Reprezentantów liczy 166

deputowanych (w tym 5
kooptowanych), Senat — 102

senatorów. Władza wykonawcza należy
do prezydenta i odpowiedzialnego

przed nim rządu.

Paragwaj

demokracja
nieustabilizowana

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1992 Paragwaj

jest republiką, prezydentem, wybierany
w wyborach powszechnych na 5-letnią

kadencję, jako głową państwa i szefem
rządu. Władza ustawodawcza należy do

2-izbowego Kongresu (80-osobowa Izba
Deputowanych i 45-osobowy Senat) o

kadencji 5-letniej, wybieranego w
wyborach powszechnych. Władza

wykonawcza należy do rządu,
powoływanego przez prezydenta i

przed nim odpowiedzialnego.

Peru

niestabilne
struktury ustrojowe

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1993 Peru jest

republiką z prezydentem, wybierany w
wyborach powszechnych na 5-letnią

kadencję, z prawem 1 reelekcji, jako
głową państwa. Władza ustawodawcza

należy do 1-izbowego Kongresu,
liczącego 120 deputowanych,

wybieranych w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd z
premierem na czele, powoływany przez

prezydenta.

Surinam

demokracja

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucja z 1987 Surinam

jest republiką, prezydentem, wybierany
przez parlament na 5 lat, jako głową

państwa. Prezydent jest także
naczelnym dowódcą sił zbrojnych,

przewodniczącym Rady Stanu i Rady
Bezpieczeństwa. Władza ustawodawcza

należy do 1-izbowego Zgromadzenia
Narodowego o 5-letniej kadencji,

złożonego z 51 deputowanych,
wybieranych w wyborach

powszechnych i bezpośrednich. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, kierowany

przez wybranego przez parlament
wiceprezydenta, pełniącego funkcję

premiera gabinetu ministrów. Gabinet
powoływany przez prezydenta spośród

deputowanych, jest przed nim
odpowiedzialny. 14-osobowa Rada

Stanu, złożona z przedstawicieli
związków zawodowych, pracodawców,

armii i partii politycznych, kontroluje

wykonywanie przez rząd uchwał
parlamentu. Rada Bezpieczeństwa

przejmuje funkcje rządu w okresie
wojny lub stanu wyjątkowego.

Urugwaj

demokracja

republika; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1966
(modyfikowana 1997) Urugwaj jest

republiką, z prezydentem, wybieranym
na 5-letnią kadencję w wyborach

powszechnych, jako głową państwa i
szefem rządu. Władza ustawodawcza

należy do 2-izbowego Zgromadzenia
Powszechnego, o 5-letniej kadencji,

wybieranego w wyborach
powszechnych (jednocześnie z

wyborami prezydenta). Izba
Reprezentantów liczy 99

deputowanych, Senat — 31 senatorów
(łącznie z wiceprezydentem, który mu

przewodniczy). Władzę wykonawczą
sprawuje rada ministrów, powoływana

przez prezydenta i przed nim
odpowiedzialna. Władzę sądowniczą

pełni Sąd Najwyższy oraz lokalne
trybunały i izby.

Wenezuela

rządy
populistyczno-

autorytarne

republika
związkowa; model

prezydencki

prezydent Hugo Rafael Chavez Fraz-
Zgodnie z konstytucją z 1999

Wenezuela, która przewiduje podział
władzy na: wykonawczą,

ustawodawczą, sądowniczą,
obywatelską i wyborczą. Na czele władz

wykonawczych stoi prezydent, pełniący
obowiązki głowy państwa i szefa rządu;

prezydent mianuje wiceprezydenta i
ministrów; jest wybierany na 6-letnią

kadencję (z możliwością jednej
reelekcji) w wyborach powszechnych.

Władzę ustawodawczą pełni 1-izbowe
Zgromadzenie Narodowe o 5-letniej

kadencji; deputowani są wybierani w
wyborach powszechnych (każdy z nich

reprezentuje 1,1% mieszkańców).
Ponadto każdy stan wybiera

dodatkowo 3 deputowanych;
następnych 3 deputowanych,

przedstawicieli ludności tubylczej,
wybiera się w osobnym trybie. W 2005

Zgromadzenie liczyło 167
deputowanych. Najwyższym organem

władzy sądowniczej jest Trybunał
Sprawiedliwości. Władza obywatelska

należy do Rady Moralnej Republiki,

złożonej z obrońcy ludu
(ombudsmana), prokuratora

generalnego i kontrolera generalnego.
Władzę wyborczą sprawuje Krajowa

Rada Wyborcza. Konstytucja przyznaje
stanom autonomię; władzę

wykonawczą sprawuje w nich
gubernator, wybierany na 4 lata w

wyborach bezpośrednich, natomiast
władzę ustawodawczą — Rada

Ustawodawcza, złożona z 7 do 15 osób,
w zależności od liczby ludności i

municypiów.

Bahamy

demokracja

niepodległy

członek Brytyjskiej
Wspólnoty

Narodów; model
parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator

generalny: Ivy Daumont-Zgonie z
konstytucją z 1973 Bahamy są

monarchią konstytucyjną. Głową
państwa jest monarcha brytyjski,

reprezentowany przez mianowanego
przezeń gubernatora generalnego.

Władza ustawodawcza należy do 2-
izbowego parlamentu o 5-letniej

kadencji: 40-osobowa Izba
Zgromadzenia wybierana w wyborach

powszechnych, 16-osobowy Senat
mianowany przez gubernatora (na

wniosek premiera i przywódcy
opozycji). Władza wykonawcza należy

do rządu mianowanego przez
gubernatora i odpowiedzialnego przed

parlamentem. Premierem rządu zostaje
przywódca partii, która w wyborach

otrzymała większość miejsc w
parlamencie.

Barbados

demokracja

niepodległy
członek Brytyjskiej

Wspólnoty
Narodów; model

parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator
generalny: Clifford Husband-Zgodnie z

konstytucją z 1966 Barbados jest
monarchią konstytucyjną, z monarchą

brytyjskim, reprezentowany przez
mianowanego przezeń gubernatora

generalnego, jako głową państwa.
Władza ustawodawcza należy do 2-

izbowego parlamentu o kadencji 5-
letniej: 30-osobowa Izba Zgromadzenia

jest wybierana w wyborach
powszechnych, 21-osobowy Senat

mianowany przez gubernatora (w tym
12 członków na wniosek premiera i 2 —

przywódcy opozycji). Władzę
wykonawczą sprawuje rząd z

premierem na czele, powoływany przez

gubernatora spośród członków Izby
Zgromadzenia i odpowiedzialny przed

parlamentem.

Dominikana

demokracja

republika; model
prezydencki

-Zgodnie z konstytucją z 1966

(modyfikowana 1994 i 2002)
Dominikana jest republiką, z

prezydentem, wybierany na 4-letnią
kadencję w wyborach powszechnych,

jako głową państwa i szefem rządu.
Prezydent jest naczelnym dowódcą sił

zbrojnych i policji. Wspólnie z
mianowanym przez siebie rządem

sprawuje władzę wykonawczą; ma
szerokie uprawnienia, w tym prawo

ogłaszania stanu wyjątkowego i stanu
oblężenia. Władza ustawodawcza

należy do 2-izbowego Kongresu
Narodowego o 4-letniej kadencji,

składającego się z Izby Deputowanych
(149 osób) i Senatu (30 osób),

wyłanianych w wyborach
powszechnych. W Senacie zasiadają

przedstawiciele poszczególnych
prowincji i dystryktu stołecznego.

Grenada

demokracja

niepodległy

członek Brytyjskiej
Wspólnoty

Narodów; model
parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator
generalny: Daniel Williams-Zgodnie z

konstytucją z 1974 Grenada jest
monarchią konstytucyjną. Głową

państwa jest monarcha brytyjski,
reprezentowany przez mianowanego

przezeń gubernatora generalnego.
Władza ustawodawcza należy do 2-

izbowego parlamentu o kadencji 5-
letniej: 15-osobowa Izba

Reprezentantów z wyborów
powszechnych, 13-osobowy Senat —

mianowany przez gubernatora. Władzę
wykonawczą sprawuje mianowany

przez gubernatora rząd, z premierem
na czele.

Gwatemala

demokracja

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1986 (z
poprawkami z 1994) Gwatemala jest

republiką typu prezydenckiego. Na
czele państwa i rządu stoi prezydent

wybierany w wyborach bezpośrednich i
powszechnych na 4 lata. Władzę

wykonawczą sprawuje rząd
powoływany i kierowany przez

prezydenta i przed nim odpowiedzialny.
Organem ustawodawczym jest 1-

izbowy parlament (Kongres Narodowy),

liczący 113 deputowanych,
wybieranych w głosowaniu

powszechnym na 4-letnią kadencję.

Haiti

standardy
demokracji nie są

respektowane

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1987 Haiti jest

republiką, z prezydentem, wybieranym
na 5-letnią kadencję w wyborach

powszechnych (zakaz bezpośredniej
reelekcji), jako głową państwa.

Organem władzy ustawodawczej jest 2-
izbowe Zgromadzenie Narodowe,

wyłaniane w wyborach powszechnych,
składające się z 83-osobowej Izby

Deputowanych o kadencji 4-letniej i 27-
osobowego Senatu o kadencji 6-letniej

(1/3 składu jest odnawiana co 2 lata).
Władzę wykonawczą sprawuje rząd,

odpowiedzialny przed Izbą
Deputowanych, formowany w

uzgodnieniu z prezydentem przez
premiera, którego mianuje prezydent.

Honduras

demokracja

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1982
(modyfikowana m.in. 1999) Honduras

jest republiką, z prezydentem,
wybieranym w wyborach

bezpośrednich na 4 lata, bez
możliwości reelekcji, jako głową

państwa i szefem rządu. Władza
wykonawcza należy do prezydenta i

powoływanego przezeń rządu. Władzę
ustawodawczą sprawuje 1-izbowe

Zgromadzenie Narodowe, o 4-letniej
kadencji, liczące 128 deputowanych,

wybieranych w wyborach
powszechnych.

Jamajka

demokracja

niepodległy
członek Brytyjskiej

Wspólnoty
Narodów; model

parlamentarny

królowa Elżbieta II, generalny
gubernator: Howard Felix Hanlan

Cooke-Zgodnie z konstytucją z 1962
Jamajka jest monarchią konstytucyjną,

z monarchą brytyjskim jako głową
państwa, reprezentowanym przez

mianowanego przezeń gubernatora
generalnego. Organem doradczym

gubernatora jest 6-osobowa Tajna
Rada, której członków mianuje on sam

w porozumieniu z premierem. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego

parlamentu: Izba Reprezentantów (60-
osobowa), o kadencji 5-letniej,

wybierana w wyborach powszechnych,
Senat (21-osobowy) mianowany przez

gubernatora. Władzę wykonawczą

sprawuje rząd z premierem na czele,
odpowiedzialny przed Izbą

Reprezentantów.

Kostaryka

demokracja

republika; model

prezydencki

Republika prezydencka; konstytucja

z 1949; głową państwa jest prezydent,
wybierany w wyborach powszechnych

na 4-letnią kadencję (bez prawa
ponownego wyboru); prezydent

powołuje rząd i jest jego szefem, jest
też nacz. dowódcą sił publicznych

(Kostaryka nie ma armii); władza
ustawodawcza należy do 1-izbowego

Zgromadzenia Ustawodawczego,
wybieranego w wyborach

powszechnych na 4-letnią kadencję;
władzę wykonawczą sprawuje

prezydent i odpowiedzialny przed nim
rząd. System partyjny i związkowy.

System wielopartyjny; gł. partie polit.:
socjaldemokr. Partia Wyzwolenia Nar.

(PLN), utworzona 1949 z Partii
Socjaldemokr. (PSD), zał. 1945;

chrześc.-demokr. Partia Jedności Społ.-
Chrześc. (PUSC), zał. 1983 przez 4 partie

centrowe.

Kuba

autorytaryzm

republika; model
komunistyczny

prezydent Rady Stanu Ruz Fidel Castro-

Zgonie z konstytucją z 1976
(znowelizowana 1992) Kuba jest

republiką. Władza ustawodawcza
należy do 1-izbowego parlamentu, 609-

osobowego Zgromadzenia Narodowego
Władzy Ludowej, wybieranego na 5 lat

w wyborach powszechnych. Naczelny
organ kierownictwa państwowego

stanowi 31-osobowa Rada Państwa,
wybierana przez parlament z jego

składu na okres całej kadencji. Jej
przewodniczący jest głową państwa i

szefem rządu. Władza wykonawcza
należy do rządu, powoływanego przez

parlament na wniosek
przewodniczącego Rady Państwa.

Meksyk

demokracja

republika
związkowa; model

prezydencki

prezydent Felipe Calderón -Meksyk jest
republika związkowa o systemie rządów

prezydenckich. Zgodnie z konstytucją z
1917 (wielokrotnie modyfikowana)

głową państwa jest prezydent,
wybierany w wyborach powszechnych

na 6-letnią kadencję, bez prawa
reelekcji. Prezydent jest szefem rządu,

którego członków mianuje i odwołuje.

Ma prawo dysponowania armią na
wypadek zagrożenia bezpieczeństwa

kraju; ma też duże uprawnienia
ustawodawcze i prawo weta w

stosunku do ustaw. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego

Kongresu, wybieranego w wyborach
powszechnych. Izba Deputowanych o

3-letniej kadencji liczy 500
deputowanych, z których 300 pochodzi

z wyborów większościowych (okręgi 1-
mandatowe), 200 z wyborów

proporcjonalnych (listy partyjne). Senat
o 6-letniej kadencji liczy 128

senatorów, wybieranych w głosowaniu
powszechnym, po 4 z każdego z 31

stanów i dystryktu federalnego. Między
sesjami parlament jest reprezentowany

przez Stały Komitet (29 członków
Kongresu: 15 deputowanych i 14

senatorów). Władzę wykonawczą
sprawuje prezydent i rząd przed nim

odpowiedzialny. Stany i dystrykt
federalny mają duży zakres

samorządności: każdy ma własną
konstytucję, 1-izbowy parlament,

wybierany na 3 lata i administrowany
przez gubernatora wybieranego na 6 lat

w wyborach powszechnych. Wymiar
sprawiedliwości sprawują: Sąd

Najwyższy (Suprema Corte de Justicia),
sądy okręgowe i rejonowe.

Nikaragua

ewolucja w
kierunku

demokracji;
niestabilne

struktury ustrojowe

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1987
(modyfikowana 1995 i 2000) Nikaragua

jest republiką, z prezydentem,
wybierany w wyborach bezpośrednich

na 5 lat, bez prawa bezpośredniej
reelekcji, jako głową państwa, szefem

rządu i naczelnym dowódcą sił
zbrojnych. Władza ustawodawcza

należy do 1-izbowego Zgromadzenia
Narodowego, złożonego z 92 członków,

wybieranych na 5-letnią kadencję.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd,

powoływany przez prezydenta i przed
nim odpowiedzialny.

Salwador

demokracja

republika; model
prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1989 Salwador
jest republiką, prezydentem, wybierany

w głosowaniu powszechnym i
bezpośrednim na 5-letnią kadencję (bez

możliwości reelekcji), jako głową

państwa i szefem rządu. Władzę
ustawodawczą sprawuje 1-izbowe

Zgromadzenie Narodowe, złożone z 84
deputowanych, wybieranych na 3-

letnią kadencję. Władza wykonawcza
należy do prezydenta oraz

powoływanego przez niego i
odpowiedzialnego przed nim rządu.

Australia

demokracja

niepodległy
członek Brytyjskiej

Wspólnoty
Narodów; model

parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator
generalny: Michael Jeffery -Zgodnie z

konstytucją z 1900 (wielokrotnie
modyfikowana) Australia jest

monarchią. Głową państwa jest
monarcha brytyjski, reprezentowany

przez gubernatora generalnego o
uprawnieniach nader formalnych.

Władzę ustawodawczą sprawuje
parlament federalny wyłaniany w

wyborach powszechnych; składa się on
z 2 izb: Senatu i Izby Reprezentantów.

W senacie, liczącym 76 senatorów,
każdy z 6 stanów jest reprezentowany

przez 12 senatorów, wybieranych na 6-
letnią kadencję (co 3 lata połowa jego

składu jest odnawiana); Terytorium
Północne i Australijskie Terytorium

Stołeczne reprezentuje 2 senatorów,
wybieranych na 3 lata. Liczebność izby

reprezentantów, o kadencji 3-letniej,
jest ustalana proporcjonalnie do liczby

ludności (od 2004 — 150
deputowanych).Władza wykonawcza

należy do rządu federalnego, na czele
którego formalnie stoi gubernator

generalny, a faktycznie — premier,
teoretycznie desygnowany przez

gubernatora generalnego, a w istocie
wybierany przez rządzącą większość

izby reprezentantów. Gubernator,
działając w porozumieniu z premierem,

ma prawo rozwiązania jednej lub obu
izb parlamentu. Do wyłącznej

kompetencji rządu federalnego należą
m.in. sprawy polityki zagranicznej,

obronności, handlu zagranicznego.
Związkowy wymiar sprawiedliwości

reprezentują Sąd Najwyższy Australii,
Sąd Federalny Australii, który zajmuje

się sprawami podatkowymi i
gospodarczymi, a także Sąd Rodzinny

Australii. Organizacja władzy na

szczeblu stanów jest bardzo zbliżona do
systemu federalnego; monarchę

reprezentują tam gubernatorzy
stanowi; 2-izbowe parlamenty stanowe

(z wyjątkiem Queenslandu, gdzie od
1922 istnieje parlament 1-izbowy)

pochodzą z wyborów; stany mają
własne konstytucje, a także system

sądowniczy z własnymi sądami
najwyższymi. Obecnie kompetencje

władz stanowych ograniczają się
głównie do spraw lokalnych,

lecznictwa, opieki społecznej, kultury,
bezpieczeństwa wewnętrznego. W

1978 Terytorium Północne, a 1988
Australijskie Terytorium Stołeczne

otrzymały samorządność i własne 1-
izbowe legislatywy i rządy. Pod

administracją australijską znajdują się
również „terytoria zewnętrzne”, nie

wchodzące w skład Związku:
Australijskie Terytorium Antarktyczne

(od 1936), Wyspy Kokosowe (od 1955),
Wyspa Bożego Narodzenia (od 1958),

wyspa Norfolk (od 1913), Wyspy
Ashmore i Cartiera (od 1933), Wyspy

Heard i MacDonalda (od 1947), Wyspy
Morza Koralowego (od 1969);

zarządzają nimi administratorzy
mianowani przez rząd federalny.

Fidżi

demokracja

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucja z 1997 Fidżi jest
republiką, z prezydentem, wybieranym

na 5-letnią kadencję przez Wielką Radę
Wodzów (70-osobowe ciało, składające

się ze wszystkich dziedzicznych
fidżyjskich wodzów plemiennych), jako

głową państwa. Władza ustawodawcza
należy do 2-izbowego parlamentu o

kadencji 5-letniej. Senat, pochodzący z
nominacji, składa się z 32 członków, w

tym 15 rdzennych Fidżyjczyków,
mianowanych przez Wielką Radę

Wodzów, pozostałych wyznacza
prezydent na wniosek premiera i

przywódcy opozycji. Izba
Reprezentantów pochodzi z wyborów

powszechnych i liczy 71 deputowanych;
obowiązują limity liczby mandatów dla

poszczególnych grup etnicznych.
Władzę wykonawczą sprawuje

prezydent i rząd, odpowiedzialnego

przed Izbą Reprezentantów, na którego
czele stoi premier mianowany przez

prezydenta.

Federacja
Mikronezji

demokracja

republika
związkowa; model

prezydencki

Zgodnie z konstytucją z 1979
Mikronezja jest republiką związkową

swobodnie stowarzyszoną z USA, które
odpowiadają za politykę zagraniczną i

obronną. Głową państwa i premierem
rządu jest prezydent, wybierany przez

parlament na 4 lata. Władzę
ustawodawczą sprawuje 1-izbowy

parlament (14 członków) wybierany w
wyborach powszechnych, władzę

wykonawczą — rząd mianowany przez
prezydenta. Każdy z 4 stanów ma

własną władzę ustawodawczą i
wykonawczą. Brak partii politycznych.

Nowa Zelandia

demokracja

niepodległy

członek Brytyjskiej
Wspólnoty

Narodów; model
parlamentarny

królowa Elżbieta II, generalny

gubernator: Dame Silvia Cartwright-
Nowa Zelandia jest monarchią

konstytucyjną (w aktach prawnych
została zachowana nazwa dominium).

Nie ma pisanej konstytucji, a jej ustrój
polityczny jest wzorowany na ustroju

Wielkiej Brytanii. Królem (królową)
Nowej Zelandii jest monarcha brytyjski,

reprezentowany przez mianowanego w
porozumieniu z rządem

nowozelandzkim gubernatora
generalnego. Władza ustawodawcza

należy do 1-izbowego parlamentu (Izba
Reprezentantów) liczącego 121

deputowanych, wybieranych na 3 lata
w wyborach powszechnych (69

deputowanych, w tym 7 Maorysów,
jest wyłanianych od 1996 w wyborach

większościowych, a 55 jest wybieranych
z list partyjnych). Władzę wykonawczą

sprawuje odpowiedzialny przed
parlamentem rząd, na czele z

premierem, mianowanym przez
gubernatora generalnego.

Papua-Nowa
Gwinea

demokracja

niepodległy
członek Brytyjskiej

Wspólnoty
Narodów; model

parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator
generalny: Sir Paulius Matane -Zgodnie

z konstytucją z 1975 (modyfikowaną
1998) Papua-Nowa Gwinea jest

monarchią konstytucyjną, z monarchą
brytyjskim, którego reprezentuje

gubernator generalny, mianowany w

porozumieniu z rządem, jako głową
państwa. Władza ustawodawcza należy

do 1-izbowego Parlamentu
Narodowego, wybieranego na 5 lat (89

deputowanych w wyborach
powszechnych, 20 — w regionalnych).

Władzę wykonawczą pełni rząd z
premierem na czele, powoływany przez

gubernatora generalnego na wniosek
Parlamentu Narodowego.

Samoa

demokracja

wybieralna

monarchia
konstytucyjna z

silną pozycją
głowy państwa

wódz Malietoa Tanumafili II-Zgodnie z
konstytucją z 1962; Samoa jest

monarchią. Na czele państwa stoi
dożywotni władca, po którego śmierci

głowa państwa będzie wybierana przez
parlament na 5 lat. Władza

ustawodawcza należy do 1-izbowego
Zgromadzenia Ustawodawczego, o

kadencji 5-letniej, wybieranego w
głosowaniu powszechnym (47

członków — reprezentantów ludności
samoańskiej oraz 2 spośród ludności

napływowej). Władza wykonawcza
należy do mianowanego przez władcę

rządu, z premierem na czele. Rząd jest
odpowiedzialny przed parlamentem.

Wyspy

Salomona

demokracja

niepodległy
członek Brytyjskiej

Wspólnoty
Narodów; model

parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator
generalny: Nathaniel Waena -Zgodnie z

konstytucja z 1978 Wyspy Salomona są
monarchią konstytucyjną, Głową

państwa jest monarcha brytyjski,
reprezentowany przez mianowanego

przez siebie gubernatora generalnego
(obywatela Wysp Salomona). Władza

ustawodawcza należy do 1-izbowego
Parlamentu Narodowego (50

deputowanych z wyborów
powszechnych o 4-letniej kadencji),

władza wykonawcza — do rządu z
premierem na czele, powoływanego

przez gubernatora spośród członków
parlamentu i odpowiedzialnego przed

parlamentem.

Tuvalu

demokracja

niepodległy

członek Brytyjskiej
Wspólnoty

Narodów; model
parlamentarny

królowa Elżbieta II, gubernator

generalny: Filoimea Telito-Wyspy
Tuvalu są monarchią konstytucyjną.

Głową państwa jest monarcha brytyjski,
reprezentowany przez gubernatora

generalnego. Władzę ustawodawczą

sprawuje 1-izbowy parlament, o 4-

letniej kadencji (15 członków z
wyborów powszechnych), wykonawczą

—rząd, z premierem wybieranym przez
parlament. Na każdej z wysp istnieje

Rada Wodzów Plemiennych,
decydująca o sprawach lokalnych. Brak

partii politycznych.

Vanuatu

demokracja

republika; model

parlamentarny z
silną pozycją

głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1980 Vanuatu

jest republiką, z prezydentem,
wybieranym na 5 lat przez kolegium

elektorów (posłowie i przedstawiciele 6
zarządów prowincji), jako głową

państwa. Władzę ustawodawczą
sprawuje 1-izbowy parlament (52

deputowanych z wyborów
powszechnych, o 4-letniej kadencji).

Władza wykonawcza należy do rządu,
premier jest wybierany przez

parlament.

Albania

demokracja
nieustabilizowana

republika
parlamentarna

Zgodnie z konstytucją z 1998 Albania
jest republiką, na której czele stoi
prezydent, wybierany na 5-letnią
kadencję przez parlament. Władzę
ustawodawczą pełni 1-izbowy
parlament (Kuvend) o 4-letniej
kadencji. W jego skład wchodzi 140
deputowanych wybieranych w
wyborach powszechnych (100 w
głosowaniu bezpośrednim, 40 z list
partyjnych proporcjonalnie do
uzyskanych głosów). Władza
wykonawcza należy do rządu z
premierem na czele, mianowanym
przez prezydenta, a sądownicza do
niezawisłych sądów

Andora

demokracja

księstwo; model
parlamentarny
(od zmiany
konstytucji w
1993)

Księstwo; monarchia konstytucyjna —
obowiązuje konstytucja z 1993. Głową
państwa są 2 współksiążęta: prezydent
Francji i biskup z hiszpańskiego miasta
Seo de Urgel. Ich kompetencje
ograniczono do funkcji
reprezentacyjnych oraz prawa weta
wobec traktatów międzynarodowych
Andory. Władzę ustawodawczą
sprawuje 1-izbowy parlament (Rada
Generalna), pochodzący z wyborów

powszechnych, liczący 28
deputowanych wybieranych na 4-letnią
kadencję. Głównym organem władzy
wykonawczej jest rząd (Rada
Wykonawcza), na czele z premierem,
który politycznie odpowiada przed
parlamentem. Prawa wyborcze mają
obywatele Andory, którzy ukończyli 18
lat, ale prawa obywatelskie ma tylko
ok. 1/4 mieszkańców państwa.

Austria

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Heinz Fischer -Zgodnie z
konstytucją z 1920, w brzmieniu z 1929
(z licznymi zmianami), Austria jest
republiką związkową o systemie
parlamentarnym, składającą się z 9
krajów. Głową państwa jest prezydent
wybierany w wyborach powszechnych
na 6-letnią kadencję, z prawem jednej
reelekcji. Formalnie ma on bardzo
szerokie uprawnienia, faktycznie pełni
rolę reprezentacyjną. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego
parlamentu — Zgromadzenia
Związkowego (Bundesversammlung).
Izba wyższa — Rada Związkowa
(Bundesrat) składa się z 63 członków
wybieranych przez parlamenty krajów
związkowych (od 3 do 12 z każdego
kraju, proporcjonalnie do liczby
ludności). W izbie niższej — Radzie
Narodowej (Nationalrat) zasiada 183
deputowanych wybieranych na 4–letnią
kadencję w wyborach powszechnych
(proporcjonalnych). Władzę
wykonawczą sprawuje rząd z
powoływanym przez prezydenta
kanclerzem związkowym na czele.
Wymiar sprawiedliwości sprawują: Sąd
Najwyższy, 4 krajowe sądy najwyższe
(w Wiedniu, Grazu, Linzu i Innsbrucku),
sądy krajowe, rejonowe i obwodowe;
działają też: Trybunał Konstytucyjny,
Trybunał Administracyjny, Izba
Obrachunkowa i Adwokatura Ludowa

(w składzie 3 strażników praw
obywatelskich). Każdy kraj związkowy
ma własną konstytucję, sejm krajowy
(Landtag) i rząd (rada krajowa —
Landesrat), na którego czele stoi
starosta krajowy; starostę i rząd
wybiera sejm krajowy. Kraje dzielą się
na powiaty i gminy

Belgia

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny

król Albert II-Monarchia konstytucyjna
dziedziczna w linii męskiej; od 1993
państwo federalne składające się ze
wspólnot i regionów; konstytucja z
1831 (wielokrotnie modyfikowana)
wprowadziła parlamentarno-
gabinetowy system rządów. Głową
państwa jest król Belgów; wszystkie
jego akty muszą mieć kontrasygnatę
odpowiedniego ministra lub premiera.
Władza ustawodawcza należy do 2-
izbowego parlamentu o 4-letniej
kadencji, złożonego z Izby
Reprezentantów i Senatu; Izba
Reprezentantów składa się ze 150
deputowanych wyłanianych w
wyborach powszechnych; w skład
Senatu wchodzi 71 członków,
wyłanianych w wyborach
powszechnych i pośrednich wg klucza
językowego. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd federalny z premierem
na czele; konstytucja nakazuje równy
podział stanowisk w rządzie między
polityków flamandzkich i walońskich.
Wymiar sprawiedliwości sprawują: Sąd
Kasacyjny, sądy apelacyjne, sądy
przysięgłych i okręgowe oraz sędziowie
pokoju.Królestwo Belgii dzieli się (wg
kryterium terytorialnego) na 3 regiony
o szerokiej autonomii: Flandrię
(flamandzkojęzyczną) na północy kraju,
Walonię (francuskojęzyczną) na
południu i dwujęzyczny Region Brukseli
oraz na 3 wspólnoty językowe
(kryterium przynależności kulturowej):

francuską, flamandzką i niemiecką
(obszar Eupen–Malmédy), Język
niemiecki uzyskał status języka
urzędowego. Regiony posiadają własne
rady z uprawnieniami ustawodawczymi
i rządy, które sprawują władzę we
wszystkich kwestiach poza: polityką
zagraniczną, obroną, sprawiedliwością i
sprawami bezpieczeństwa
wewnętrznego, zarezerwowanymi dla
parlamentu i rządu federalnego.
Wspólnoty mają również własne rady i
organy władzy wykonawczej, których
kompetencje dotyczą gł. spraw kultury,
oświaty i ochrony zdrowia. Na niższym
poziomie terytorialnym kraj dzieli się na
10 prowincji (po 5 w każdym regionie) i
589 gmin; w prowincjach działają rady
prowincji i gubernatorzy mianowani
przez rządy regionalne, w gminach rady
gminne, na czele których stoją
burmistrzowie mianowani przez króla.

Białoruś

autorytaryzm

republika; model
parlamentarny z
silną pozycją
prezydenta

prezydent Aleksander Łukaszenka
Zgodnie z konstytucja z 1994 (ze
zmianami 1996) głową Republiki
Białoruś jest prezydent wybierany w
wyborach powszechnych na 5-letnią
kadencję, dysponujący szerokimi
uprawnieniami w dziedzinie władzy
ustawodawczej i wykonawczej. Władza
ustawodawcza należy do 2-izbowego
Zgromadzenia Narodowego o kadencji
4-letniej (niższa Izba Reprezentantów
liczy 110 deputowanych wybieranych w
wyborach powszechnych, w izbie
wyższej — Radzie Republiki zasiada 64
deputowanych, z których 56 jest
wybieranych przez rady terenowe, a 8
mianowanych przez prezydenta).
Władzę wykonawczą pełni rząd
powoływany przez prezydenta.
Sądownictwo jest sprawowane przez
Sąd Najwyższy, sądy obwodowe i
rejonowe.-

Bośnia i
Hercegowina

ewolucja w
kierunku
demokracji

System władzy
oparty o
porozumienie
zawarte w Dayton
w 1995. Jego
celem jest
przekształcenie
hybrydowej
struktury państwa
wspieranego
przez
międzynarodowe
siły pokojowe w
stabilną republikę
związkową.

Bośnia i Hercegowina jest republiką, wg
konstytucji z 1995, składającą się z
Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej i
Republiki Serbskiej. Funkcje głowy
państwa pełni, wybierane w wyborach
powszechnych na 4 lata, 3-osobowe
(Muzułmanin, Chorwat i Serb)
Prezydium Republiki z
przewodniczącym (zmieniającym się
rotacyjnie co 8 miesięcy) na czele.
Władza ustawodawcza należy do 2-
izbowego parlamentu (Skupsztiny).
Prezydium Republiki mianuje centralny
rząd, kierowany przez 2
współpremierów. Federacja
Muzułmańsko-Chorwacka i Republika
Serbska mają własne parlamenty i
rządy.

Bułgaria

demokracja

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1991 Bułgria
jest republiką. Głową państwa jest
prezydent wybierany w głosowaniu
powszechnym na 5 lat, powołujący
premiera i ministrów. Władza
ustawodawcza należy do
jednoizbowego parlamentu
(Zgromadzenia Narodowego), liczącego
240 posłów. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd zatwierdzany przez
parlament i odpowiedzialny przed nim.
Władza sądownicza należy do
niezawisłych sądów.

Chorwacja

demokracja

republika; model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1990 Chorwacja
jest republiką. Na jej czele stoi
prezydent, wybierany w wyborach
powszechnych na 5 lat. Władza
ustawodawcza należy do 1-izbowego
Chorwackiego Zgromadzenia
Państwowego (od 100 do 160
członków, z mandatami
zarezerwowanymi dla mniejszości i
wychodźstwa), o kadencji 4-letniej.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd
(premiera powołuje prezydent). Władza
sądownicza należy do niezawisłych

sądów.

Czarnogóra

demokracja

republika

Zgodnie z konstytucją z 1992
Czarnogóra jest republiką, na czele
której stoi prezydent, wybierany na 5-
letnią kadencję w głosowaniu
powszechnym. Władza ustawodawcza
należy do 78-osobowego parlamentu
(Skupsztiny), wyłanianego w wyborach
powszechnych na 4-letnią kadencję.
Władzę wykonawczą sprawuje premier,
powoływany na wniosek prezydenta
przez Skusztinę.

Czechy

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Vaclav Klaus-Zgodnie z
konstytucją 1992 Czechy są republiką.
Głową państwa jest prezydent,
wybierany przez parlament na 5-letnią
kadencję. Władza ustawodawcza należy
do 2-izbowego parlamentu z wyborów
powszechnych; 200-osobowa Izba
Poselska jest wybierana na 4 lata, 81-
osobowy Senat — na 6 lat (co 2 lata jest
wymieniana trzecia część senatorów).
Rząd, do którego należy władza
wykonawcza, powołuje i odwołuje
prezydent. Najwyższymi organami
władzy sądowniczej są Trybunał
Konstytucyjny i Najwyższy Sąd
Administracyjny.

Dania

demokracja

konstytucyjna
monarchia
dziedziczna;
model
parlamentarny

królowa Małgorzata II-Zgodnie z
obowiązującą konstytucją z 1953 Dania
jest monarchią konstytucyjną. Głową
państwa jest król (królowa). Monarcha
winien być członkiem państw.
Ewangelickiego Kościoła Luterańskiego.
Formalnie władza ustawodawcza należy
do króla i parlamentu, a wykonawcza
do króla, który realizuje ją poprzez
ministrów; akty ustawodawcze i
rządowe podpisywane przez króla
wymagają kontrasygnaty właściwego
ministra, który ponosi za nie

odpowiedzialność. Władzę
ustawodawczą sprawuje 1-izbowy
parlament, Folketing, wyłaniany w
wyborach powszechnych,
bezpośrednich, równych i
proporcjonalnych, w głosowaniu
tajnym, na 4-letnią kadencję (może być
rozwiązany przed jej upływem). Liczy
nie więcej niż 179 deputowanych (w
tym po 2 z Grenlandii i W. Owczych).
Król może ustanawiać prawa tylko o
charakterze tymczasowym w
przypadkach nagłych, gdy Folketing nie
może się zebrać. Parlament sprawuje
funkcje kontrolne wobec rządu i
administracji; m.in. powołuje
ombudsmana, który kontroluje
przestrzeganie prawa przez
funkcjonariuszy państwowych
(cywilnych i wojskowych) na szczeblu
centralnym. i lokalnym. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, który,
obradując pod przewodnictwem króla,
nosi nazwę Rady Państwowej, bez
niego — Rady Ministrów. Premiera i
ministrów mianuje i odwołuje król;
powinni oni mieć zaufanie Folketingu,
przed którym są odpowiedzialni
politycznie. Premier i ministrowie są
odpowiedzialni konstytucyjnie przed
Najwyższym Trybunałem Królestwa.
Władzę sądowniczą sprawują
niezawisłe sądy: I i II instancji oraz Sąd
Najwyższy. Autonomię mają Wyspy
Owcze i Grenlandia, będące integralną
częścią Królestwa Danii.

Estonia

demokracja

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1992 Estonia
jest republiką Na jej czele stoi
prezydent, wybierany na 5-letnią
kadencję (z prawem do 1 kolejnej
reelekcji) przez parlament lub — gdy
żaden z kandydatów w 3 głosowaniach
nie uzyska 2/3 głosów — przez
Zgromadzenie Wyborcze, które tworzą

posłowie do parlamentu i
przedstawiciele rad samorządu
lokalnego. Władzy ustawodawcza
należy do 1-izbowego parlamentu,
Riigikogu, wyłaniany w wyborach
powszechnych, bezpośrednich,
równych i proporcjonalnych, w
głosowaniu tajnym, na 4-letnią
kadencję; liczy 101 posłów. Władzę
wykonawczą piastuje rząd (Rada
Ministrów), który składa się z premiera
i ministrów; prezydent mianuje
premiera, jeżeli 2 kolejnych
kandydatów nie uzyska akceptacji
parlamentu lub nie zdoła stworzyć
rządu, prawo zgłoszenia kandydata
przejmuje parlament. Rząd jest
politycznie odpowiedzialny przed
parlamentem. Władzę sądowniczą
sprawują niezawisłe sądy: terytorialne i
Sąd Państwowy, który jest sądem
kasacyjnym i pełni funkcję trybunału
konstytucyjnego.

Finlandia

demokracja

republika; model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

Finlandia, zgodnie z konstytucją z 1999
(weszła w życie 2000), jest republiką, na
czele której stoi prezydent, wybierany
na 6-letnią kadencję w wyborach
powszechnych (z prawem jednokrotnej
relekcji). Władza ustawodawcza należy
do parlamentu, wykonawcza do
prezydenta i rządu. Prezydent jest
najwyższym dowódcą sił obrony; we
współpracy z rządem kieruje polityką
zagraniczną. Jednoizbowy parlament,
Eduskunta, liczy 200 deputowanych
wybieranych na 4-letnią kadencję w
wyborach powszechnych,
bezpośrednich, równych, w głosowaniu
tajnym, wg systemu proporcjonalnego.
Rząd (Rada Państwa) składa się z
premiera i ministrów; premier jest
wybierany przez parlament. Zgodność
działań urzędów i osób publicznych z
prawem oraz realizację praw

obywatelskich i praw człowieka
nadzorują: kanclerz sprawiedliwości
(działa przy rządzie, a jest powoływany
przez prezydenta) i ombudsman.
Kanclerz sprawiedliwości czuwa też nad
zgodnością z prawem aktów
prezydenta i rządu oraz służy opinią
prawną prezydentowi i rządowi.
Wymiar sprawiedliwości należy do
niezawisłych sądów; najwyższymi
instancjami sądownictwa są: Sąd
Najwyższy i Najwyższy Sąd
Administracyjny. Szeroką autonomię
mają Wyspy Alandzkie.

Francja

demokracja

republika; model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

Wiemy wszystko 

Grecja

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Karolos Papoulias -Zgodnie z
konstytucja z 1975 (modyfikowaną
1986) Grecja jest republiką, na czele
której stoi prezydent wybierany przez
parlament na 5-letnią kadencję, z
prawem do jednokrotnej reelekcji.
Władza ustawodawcza należy do 1-
izbowego parlamentu (Wuli), który liczy
300 deputowanych, wybieranych w
wyborach powszechnych na 4 lata.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, z
premierem powoływanym przez
prezydenta. Władza sądowniczą należy
do niezawisłych sądów: Sądu
Najwyższego, sądów apelacyjnych (12) i
sądów niższej instancji.

Hiszpania

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny

król Alfonso Carlos Victor Juan Maria de
Borbon y Borbon-Hiszpania jest
dziedziczną monarchią parlamentarną.
Obowiązuje konstytucja z 1978. Głową
państwa jest król, symbol jedności i
trwałości państwa oraz jego
najwyższym reprezentantem. Osoba
króla jest nietykalna, nie ponosi
jakiejkolwiek odpowiedzialności. Jego

akty urzędowe wymagają
kontrasygnaty. Król powołuje premiera,
członków rządu, jest naczelnym
dowódcą sił zbrojnych, rozwiązuje
parlament, sankcjonuje ustawy,
korzysta z prawa łaski. Faktyczna
pozycja obecnego króla w systemie
politycznym wynika z jego wielkiego
osobistego autorytetu, związanego z
rolą, jaką odegrał w przechodzeniu do
demokracji parlamentarnej w
Hiszpanii.Władzę ustawodawczą
sprawuje 2-izbowy parlament, Kortezy
Generalne, złożony z Kongresu
Deputowanych i Senatu, o kadencji 4-
letniej. Wybory do 350-osobowy
Kongres są powszechne, bezpośrednie,
równe i proporcjonalne, z głosowaniem
tajnym. Senat jest izbą reprezentacji
terytorialnej; 208 senatorów pochodzi z
wyborów powszechnych,
większościowych, wg zasady równej
reprezentacji wszystkich prowincji,
ponadto 50 senatorów jest
wybieranych przez zgromadzenia
ustawodawcze regionów
autonomicznych. Władza wykonawcza
należy do rządu. Premiera, o
dominującej pozycji w rządzie,
powołuje król za zgodą Kongresu
Deputowanych. Rząd musi mieć
zaufanie Kongresu. Dla zapobieżenia
częstym i długotrwałym kryzysom
rządowym konstytucja przyjęła, tak jak
w Polsce, procedurę tzw.
konstruktywnego wotum
nieufności.Wymiar sprawiedliwości
należy do niezawisłych sądów.
Najwyższą instancją sądownictwa jest
Trybunał Najwyższy. Organem
kierowniczym sądownictwa jest
powoływana przez króla 21-osobowa
Rada Główna Władzy Sądowej, pod
przewodnictwem prezesa Trybunału
Najwyższego. Zgodności prawa z

konstytucją strzeże Trybunał
Konstytucyjny. Nad poszanowaniem
praw obywatelskich czuwa wysoki
komisarz parlamentu, obrońca ludu
(ombudsman).Hiszpania jest państwem
unitarnym, zdecentralizowanym. Dzieli
się na 17 regionów autonomicznych,
które obejmują jedną lub kilka
prowincji. Każdy region ma własny
statut (konstytucję), 1-izbowe
zgromadzenie ustawodawcze
(parlament), a także organy
wykonawcze: przewodniczącego i rząd.
Stosunki między regionalnymi rządami i
parlamentami są uregulowane wg
zasad systemu parlamentarno-
gabinetowego. Niezależnie od
autonomii regionalnej istnieje system
samorządu terytorialnego (w gminach i
prowincjach).

Holandia

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny

królowa Beatrix van Oranje Nassau

Holandia jest monarchią konstytucyjną,
ustanowioną na mocy konstytucji 1814,
Jej ustrój wyróżnia duża stabilność.
Podstawy prawne ustroju określa
konstytucja z 1987. Głową państwa jest
dziedziczny monarcha — symbol
jedności i tradycji narodowej, mający
też uprawnienia w zakresie władzy
ustawodawczej i wykonawczej. Jego
akty wymagają kontrasygnaty
właściwych ministrów, którzy ponoszą
za nie polityczna odpowiedzialność.
Władza ustawodawcza należy do 2-
izbowych Stanów Generalnych: Izba
Pierwsza (wyższa) liczy 75
deputowanych, wybieranych przez
Stany Prowincjonalne na 4 lata; Izba
Druga (niższa) składa się ze 150
deputowanych, wybieranych na 4 lata
w wyborach powszechnych i
proporcjonalnych; tradycyjnie
najwięcej mandatów zdobywają
chrześc. demokraci, socjaliści i

liberałowie. Władzę wykonawczą
sprawuje rząd, którego członków
powołuje (i odwołuje) monarcha. Kraj
dzieli się na 12 prowincji i 823 gminy; w
prowincjach władzę przedstawicielską
sprawują Stany Prowincjonalne,
wybierane na 4 lata, władzę
administracyjną — zarządy prowincji,
wybierane przez Stany oraz komisarze
mianowani przez monarchę; w gminach
władzę sprawują rady i zarządy, a także
burmistrzowie mianowani przez
monarchę. Wymiar sprawiedliwości
należy do: Najwyższego Trybunału (jako
sądu najwyższego), sądów
apelacyjnych, sądów okręgowych i
sądów grodzkich.

Irlandia

demokracja

republika; model
parlamentarny

Irlandia jest republiką. Obowiązują
konstytucja z 1937 (z późniejszymi
poprawkami), która proklamowała
suwerenne państwo p.n. Éire
[‘Irlandia’], oraz ustawa o Republice
Irlandii (weszła w życie 1949). Głową
państwa jest prezydent (Uachtarán),
wybierany na 7 lat (z prawem do 1
reelekcji) w głosowaniu powszechnym i
bezpośrednim. Rzeczywiste
uprawnienia prezydenta są
ograniczone. Na wniosek izby niższej
parlamentu powołuje on premiera, a z
kolei na wniosek premiera rozwiązuje
parlament. Ma prawo odesłać projekt
ustawy do Sądu Najwyższego w celu
stwierdzenia jej zgodności z
konstytucją; nominalnie jest dowódcą
sił zbrojnych. Może być postawiony w
stan oskarżenia. Władza ustawodawcza
należy do dwuizbowego parlamentu
(Oireachtas), złożonego z izby niższej, tj.
izby deputowanych (Dáil Éireann) i
Senatu (Seanad Éireann). Dáil Éireann
liczy 166 posłów, wybieranych na okres
nie dłuższy niż 5 lat w głosowaniu
powszechnym i bezpośrednim, wg

zmodyfikowanej formuły systemu
proporcjonalnego; ma najwyższe
uprawnienia ustawodawcze,
budżetowe i kontrolne wobec rządu.
Senat liczy 60 osób: 11 senatorów
mianowanych przez premiera oraz 3
wybieranych przez uniwersytety i 46
przedstawicieli grup zawodowych,
zorganizowanych w 5 kurii. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, na którego
czele stoi premier (Taoiseach), mający
szerokie kompetencje; stosunki między
parlamentem a rządem są uregulowane
wg zasad systemu parlamentarno-
gabinetowego; rząd jest
odpowiedzialny politycznie przed izbą
niższą parlamentu. Wymiar
sprawiedliwości należy do niezawisłych
sądów; system sądownictwa tworzą:
sądy dystryktowe, obwodowe, Sąd
Naczelny (High Court) oraz Sąd
Najwyższy (Supreme Court) jako sąd
apelacyjny ostatniej instancji; prawo
umożliwia powoływanie specjalnych
sądów karnych i Sądu Apelacji Karnej.
Od 1984 w I. działa ombudsman, który
jest powoływany przez prezydenta, a
przedstawia sprawozdanie
parlamentowi.

Islandia

demokracja

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z obowiązującą konstytucją z
1944 (nowelizowana 1984 i 1991)
Islandia jest republiką, z prezydentem
jako głową państwa, wybierany w
wyborach powszechnych i
bezpośrednich na 4-letnią kadencję.
Rzeczywiste kompetencje prezydenta
są ograniczone. Głównym podmiotem
władzy ustawodawczej jest 1-izbowy
parlament, Althing, który liczy 63
deputowanych wybieranych na 4-letnią
kadencję w wyborach powszechnych,
wg systemu proporcjonalnego. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd; premiera i
ministrów powołuje i odwołuje

prezydent, ale rząd musi posiadać
zaufanie parlamentu, przed którym
ponosi odpowiedzialność polityczną.

Liechtenstein

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

książę Hans Adam II-Zgodnie z
konstytucją z 1921 (ze zmianami 2003)
Liechtenstein jest dziedziczną
monarchią konstytucyjną. Władza
ustawodawcza należy do 1-izbowego
parlamentu (Landtag) o kadencji 4-
letniej: 25 posłów wybieranych w
głosowaniu powszechnym. Władzę
wykonawcza należy do księcia i
powoływanego przezeń 5-osobowego
rządu. Książę posiada duże
uprawnienia; reprezentuje państwo na
zewnątrz, mianuje wysokich
urzędników (w tym także członków
rządu), ma prawo sankcji (weta) w
dziedzinie legislacyjnej i wydawania
dekretów, a także (od 2003) prawo
zdymisjonowania rządu (nawet
mającego zaufanie parlamentu) i
powołania tymczasowego gabinetu do
czasu nowych wyborów. Na system
sądownictwa składają się niezawisłe
sądy kilku szczebli. Sąd Najwyższy pełni
funkcje sądu odwoławczego dla
wyroków sądów niższego szczebla do
spraw cywilnych i kryminalnych.
Administracyjnie Liechtenstein dzieli się
na 11 gmin o znacznej autonomii, m.in.
w zakresie podatków

Litwa

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Valdas Adamkus- Zgodnie z
konstytucja z 1992 Litwa jest republiką,
na czele której stoi prezydent,
wybierany na 5-letnią kadencję w
wyborach powszechnych i
bezpośrednich, z prawem jednokrotnej
kolejnej reelekcji. Władzę
ustawodawczą sprawuje 1-izbowy
parlament, sejm (litew. Seimas),
wyłaniany na kadencję 4-letnią w
wyborach powszechnych,
bezpośrednich i równych, w głosowaniu

tajnym; liczy 141 posłów: 71
wybieranych w okręgach 1-
mandatowych wg formuły
większościowej, a 70 — z list partyjnych
wg systemu proporcjonalnego. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd (Rada
Ministrów), z premierem na czele;
prezydent mianuje i odwołuje premiera
za zgodą sejmu, a ministrów — na
wniosek premiera; program rządu musi
uzyskać aprobatę sejmu; rząd jest
politycznie odpowiedzialny przed
sejmem. Wymiar sprawiedliwości
należy do niezawisłych sądów; system
sądownictwa tworzą: sądy terytorialne,
sądy szczególne, Sąd Apelacyjny i Sąd
Najwyższy. O zgodności aktów
prezydenta i rządu z ustawami i
konstytucją oraz o zgodności ustaw i
aktów sejmu z konstytucją orzeka Sąd
Konstytucyjny.

Luksemburg

demokracja

wielkie Księstwo;
model
parlamentarny

wielki książę Henri-Wielkie Księstwo
Luksemburga jest dziedziczną
monarchią konstytucyjną, z
obowiązującą konstytucją z 1868
(wielokrotnie modyfikowaną). Głową
państwa jest wielki książę; desygnuje
on premiera. Rząd ponosi
odpowiedzialność polityczna przed 1-
izbowym parlamentem — Izbą
Deputowanych, która jest wybierana
(60 członków o kadencji 5-letniej) w
wyborach powszechnych i
proporcjonalnych. Prawo inicjatywy
ustawodawczej ma wielki książę
(faktycznie rząd) i parlament. Pewne
uprawnienia legislacyjne ma także
pełniąca funkcję doradcy wielkiego
księcia Rada Państwa, składająca się z
21 członków desygnowanych
dożywotnio przez monarchę.
Konsultuje ona z gabinetem wszelkie
projekty ustaw i ma prawo weta
zawieszającego.

Łotwa

demokracja

republika; model
parlamentarny

Łotwa jest republiką. Obowiązuje
konstytucja z 1922, reaktywowana w
części 1990, w pełni 1993, z wieloma
zmianami. Głową państwa jest
prezydent, wybierany przez sejm na 4-
letnią kadencję. Władza ustawodawcza
należy do 1-izbowego parlamentu,
sejmu (łot. Saeima), wyłanianego w
wyborach powszechnych,
bezpośrednich, równych i
proporcjonalnych, w głosowaniu
tajnym, na 4-letnią kadencję; liczy 100
posłów. Władzę wykonawczą sprawuje
rząd; prezydent wyznacza premiera, a
ten — ministrów; premier i ministrowie
muszą mieć zaufanie Sejmu, przed
którym ponoszą odpowiedzialność
polityczną. Wymiar sprawiedliwości
sprawują niezawisłe sądy terytorialne i
Sąd Najwyższy; istnieje też Sąd
Konstytucyjny.

Macedonia

demokracja

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucja z 1991
Macedonia jest republiką, na której
czele stoi prezydent, wybierany w
głosowaniu powszechnym na 5-letnią
kadencję. Władza ustawodawcza należy
do 1-izbowego parlamentu
(Zgromadzenia Republiki Macedonii) o
4-letniej kadencji. W jego skład wchodzi
od 120 do 140 deputowanych z
wyborów powszechnych. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, kierowany
przez premiera. Władzę sądowniczą
pełnią niezawisłe i samodzielne sądy.
Jednolitej wykładni ustaw dokonuje Sąd
Najwyższy Republiki Macedonii.

Malta

demokracja

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1974 Malta jest
republiką. Należy do brytyjskiej
Wspólnoty Narodów. Głową państwa
jest prezydent, wybierany przez
parlament na 5-letnią kadencję. Władza

ustawodawcza należy do Izby
Reprezentantów (parlamentu) złożonej
z 65 deputowanych, wybieranych w
wyborach powszechnych na 5 lat.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd z
premierem (mianowanym przez
prezydenta), a sądowniczą niezawisłe
sądy.

Mołdawia

ewolucja w
kierunku
demokracji

republika; model
parlamentarny

Zgodnie z konstytucją z 1994
(znowelizowana 2000) Mołdawia jest
republiką, na jej czele stoi prezydent
wybierany na 5-letnią kadencję przez
parlament. Władza ustawodawcza
należy do 1-izbowego Parlamentu
(Parlamentul), którego 101
deputowanych jest wybieranych w
głosowaniu powszechnym na 4 lata.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd,
którym kieruje premier powoływany
przez parlament na wniosek
prezydenta. Władza sądownicza należy
do niezawisłych sądów.

Monako

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

książę Albert II -Monarchia
konstytucyjna (konstytucja z 1962) —
głową państwa jest dziedziczny książę
(na mocy poprawki do konstytucji z
2002 umożliwiono dziedziczenie tronu
przez kobietę). Władza ustawodawcza
należy do Rady Narodowej. (książę oraz
24 członków, wybieranych w
głosowaniu powszechnym na 5-letnią
kadencję), władza wykonawcza — do
Rady Rządowej (z udziałem
przedstawiciela Francji, ministra stanu
zgłaszanego przez rząd Francji i
mianowanego przez księcia); organ
doradczy: Rada Koronna.

Niemcy

demokracja

republika
związkowa; model
parlamentarny

Wiemy wszystko 

Norwegia

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;

król Harald V-Zgodnie z konstytucją z
1814 (wielokrotnie nowelizowaną)
Norwegia jest dziedziczną monarchią

model
parlamentarny

konstytucyjną Głową państwa jest król
(królowa). Władza ustawodawcza
należy do 1-izbowego parlamentu,
Stortingu, wyłanianego w wyborach
powszechnych, bezpośrednich i
równych, wg systemu
proporcjonalnego, w głosowaniu
tajnym, na 4-letnią kadencję. Storting
liczy 165 deputowanych i nie może być
rozwiązany przed upływem kadencji.
Na 1. sesji Storting dzieli się (na cały
czas kadencji) na 2 części: Lagting (1/4
składu Stortingu) i Odelsting (3/4); nie
mają one charakteru izb
parlamentarnych; obradują osobno w
toku prac ustawodawczych, w innych
kwestiach (także przy niezgodności
stanowisk Lagtingu i Odelstingu wobec
projektu ustawy) decyzje zapadają na
posiedzeniach plenarnych Stortingu.
Monarcha dysponuje prawem weta
zawieszającego wobec ustaw
przyjętych przez parlament (prawo to
nie obejmuje uchwał budżetowych).
Storting powołuje ombudsmana ds.
kontroli administracji. Władzę
wykonawczą konstytucja powierza
królowi; faktycznie władzę tę sprawuje
rząd (zw. Radą Państwa), składający się
z premiera (z tytułem min. stanu) i
ministrów (radców stanu), powoływany
i odwoływany przez króla, który może
przewodniczyć obradom rządu. Wymiar
sprawiedliwości należy do niezawisłych
sądów: I i II instancji oraz Sądu
Najwyższego, który pełni też funkcję
trybunału konstytucyjnego.

Polska

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Lech Kaczyński :P

Portugalia

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Anibal Cavaco Silva-Zgodnie
z konstytucją z 1976 (wielokrotnie
nowelizowana) Portugalia jest
republiką. Na czele państwa stoi
prezydent, wybierany na 5-letnią

kadencję w wyborach powszechnych i
bezpośrednich (nie może kandydować
na 3. kadencję z rzędu). Ma on realne
kompetencje jako strażnik systemu
ustrojowego państwa. Władzę
ustawodawczą sprawuje 1-izbowy
parlament, Zgromadzenie Republiki
(230 członków), wyłaniany w wyborach
powszechnych, bezpośrednich i
równych, wg systemu
proporcjonalnego, w głosowaniu
tajnym, na 4-letnią kadencję. Do jego
kompetencji należy przede wszystkim
uchwalanie ustaw, statutów regionów i
budżetu Portugalii oraz kontrola
działalności rządu i administracji.
Władza wykonawcza należy do rządu.
Prezydent — uwzględniając wynik
wyborów do parlamentu — powołuje
premiera, a na jego wniosek —
ministrów. Wymiar sprawiedliwości
sprawują niezawisłe sądy (m.in.:
Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości,
Najwyższy Trybunał Administracyjny,
Trybunał Konstytucyjny). Azory i
Madera są regionami autonomicznymi;
każdy z nich ma własny statut i organa
władzy (zgromadzenie ustawodawcze i
rząd o kompetencjach wewnętrznych).
Reprezentantem państwa w regionie
jest minister republiki, powoływany
przez prezydenta.

Rosja

demokracja

republika
związkowa; model
prezydencki

prezydent Władimir Putin

Rumunia

demokracja

republika; model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

Zgodnie z konstytucją z 1991
(zmodyfikowana 2003) Rumunia jest
republiką. Głową państwa jest
prezydent, wybierany na 5 lat w
głosowaniu powszechnym (z prawem
jednej reelekcji). Do jego kompetencji
należy m.in. desygnowanie premiera i
powoływanie rządu, który ma wotum
zaufania parlamentu. Władza

ustawodawcza należy do 2-izbowego
parlamentu (Izba Deputowanych i
Senat), wybieranego na 4-letnią
kadencję, w głosowaniu powszechnym,
równym, bezpośrednim i wolnym, w
trybie tajnym. Każdorazowo liczbę
deputowanych i senatorów określa
ordynacja wyborcza. Władza
wykonawcza należy do rządu z
premierem na czele. Wymiar
sprawiedliwości jest sprawowany przez
Sąd Najwyższy i sądy niższych instancji;
sędziowie, mianowani dożywotnio
przez prezydenta, są niezawiśli.

San Marino

demokracja

republika

Ustawą zasadniczą jest statut z 1600 z
późniejszymi zmianami (ostatnia
nowelizacja 1906). Władza
ustawodawcza należy do Wielkiej Rady
Generalnej (60 członków, 5-letnia
kadencja), wybieranej w wyborach
powszechnych. Funkcję głowy państwa
i szefów rządu (Kongresu Państwa)
pełni 2 kapitanów-regentów (capitani
reggenti) wybieranych z grona Rady na
6 miesięcy.

Serbia

demokracja

republika

prezydent Boris Taić-. Zgodnie z
konstytucją z 1992 Serbia jest
republiką, z prezydentem wybieranym
na 5-letnią kadencję w głosowaniu
powszechnym (z prawem do jednej
reelekcji), jako głową państwa. Władza
ustawodawcza należy do Zgromadzenia
Narodowego (Skupsztiny), liczącej 250
członków, wybieranych na 4-lenią
kadencję. Władzę ustawodawczą
sprawuje rząd, z premierem na czele,
powoływany przez parlament, a władzę
sądowniczą — niezawisłe sądy.

Słowacja

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Ivan Gaszparovicz-. Zgodnie z
konstytucją z 1992 (kilkakrotnie
nowelizowana) Słowacja jest republiką.
Jako głową państwa na jej czele stoi
prezydent, wybierany w wyborach

powszechnych i bezpośrednich na 5-
letnią kadencję (z prawem jednej
reelekcji). Prezydent m.in. podpisuje
ustawy parlamentu, może
przewodniczyć posiedzeniom rządu, a
także jest naczelnym dowódcą sił
zbrojnych. Władza ustawodawcza
należy do 1-izbowego parlamentu
(Rada Narodowa Republiki Słowackiej),
złożonego ze 150 deputowanych,
wybieranego w wyborach
powszechnych, proporcjonalnych i
bezpośrednich na 4 lata. Władzę
wykonawczą sprawuje rząd, z
premierem na czele, powoływany przez
prezydenta. Władzę sądowniczą pełnią:
Sąd Konstytucyjny, Sąd Najwyższy oraz
sądy niższych instancji; sędziowie są
niezawiśli.

Słowenia

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Janez Drnovsek-Zgodnie z
konstytucją z 1991 Słowenia jest
republiką głową państwa jest
prezydent, wybierany w wyborach
powszechnych na 5-letnią kadencję, z
prawem jednej reelekcji. Parlament
składa się z 2 izb: Zgromadzenia
Państwowego (90 posłów, wybieranych
w wyborach powszechnych na 4-letnią
kadencję; gł. funkcją tej izby jest
ustawodawstwo) i Rady Państwa (40
osób, wybieranych w wyborach
pośrednich na 5 lat; reprezentuje
interesy grup zawodowych i
społeczności lokalnych; do jej
uprawnień należy m.in. przedstawianie
opinii w poszczególnych sprawach
Zgromadzeniu Państwowemu).
Centralnym organem władzy
wykonawczej jest rząd. Zgromadzenie
Państwowe wybiera premiera (może to
być kandydat przedstawiony przez
prezydenta) i powołuje ministrów (na
wniosek premiera). Władzę sądowniczą
sprawują niezawisłe sądy. Najwyższym

organem sądowym w Słowenii jest Sąd
Najwyższy.

Szwajcaria

demokracja

republika
związkowa;
model
konsensularny

prezydent (rozumiany jako
przewodniczący Rady Państwa) Moritz
Leuenberger

Szwecja

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny

król Karol XVI Gustaw-Szwecja jest
dziedziczną monarchią konstytucyjną.
Konstytucję państwa tworzą 4 akty
prawne, w tym najważniejsza Forma
rządu (Regeringsformen) z 1974 (z
późniejszymi zmianami). Oprócz niej
rangę praw fundamentalnych mają też:
Ustawa o sukcesji z 1810
(znowelizowana 1979) oraz Ustawa o
wolności druku z 1949 i Ustawa
zasadnicza o wolności wypowiedzi z
1991 (obie z późniejszymi zmianami).
Głową państwa jest król (królowa),
który pełni funkcje reprezentacyjne;
winien on być wyznania ewangelicko-
augsburskiego. Obowiązuje
parlamentarno-gabinetowy system
rządów. Władzę ustawodawczą
sprawuje 1-izbowy parlament, Riksdag,
o kadencji 4-letniej, liczący 349 posłów,
wyłanianych w wyborach
powszechnych, bezpośrednich,
równych, w głosowaniu tajnym, wg
systemu proporcjonalnego. Czynne i
bierne prawo wyborcze przysługuje
obywatelom od ukończenia 18. roku
życia. Władzę wykonawczą sprawuje
rząd z premierem na czele; wyjątkowo
posiedzeniom rządu przewodniczy król.
Osobę kandydata na szefa rządu
proponuje Riksdagowi przewodniczący
izby. Rząd jest odpowiedzialny
politycznie przed parlamentem. W
ramach funkcji kontrolnych Riksdag
wybiera m.in. 4 ombudsmanów
parlamentarnych do kontroli
przestrzegania prawa przez
administrację i sądy oraz rewizorów —

do kontroli działalności państwa (zwł. w
zakresie spraw finansowych). Wymiar
sprawiedliwości należy do niezawisłych
sądów; najwyższymi instancjami
sądownictwa są: Sąd Najwyższy i
Najwyższy Sąd Administracyjny.

Ukraina

demokracja

republika; model
parlamentarny z
silną pozycją
głowy państwa

prezydent Wiktor Juszczenko-Zgodnie z
konstytucją z 1996 (zmodyfikowana
2004) Ukraina jest republiką. Na czele
państwa stoi prezydent, wybierany w
głosowaniu powszechnym na kadencję
5-letnią. Najwyższy organ władzy
ustawodawczej stanowi 1-izbowy
parlament — Rada Najwyższa
(Werchowna Rada), w skład której
wchodzi 450 deputowanych,
wybieranych w wyborach
powszechnych na 4 lata. Organem
władzy wykonawczej jest rząd (Gabinet
Ministrów), na którego czele stoi
premier, powoływany przez prezydenta
po uzgodnieniu z Radą Najwyższą.
Władzę sądowniczą sprawują
niezawisłe sądy.

Watykan

teokracja

państwo kościelne papież Benedykt XVI -Watykan jest

monarchią teokratyczną. Papieża,
sprawującego najwyższą władzę
ustawodawczą, wykonawczą i
sądowniczą, wybiera dożywotnio, na
konklawe, Kolegium Kardynałów (z
reguły spośród swojego grona).
Kardynałów mianuje papież. Zgodnie z
konstytucją apostolską Pastor Bonus
(1988) w kierowaniu Kościołem
wspomaga papieża Kuria Rzymska,
która — wraz z osobą samego papieża i
wszystkimi swymi urzędami — stanowi
rząd Watykanu i zarazem centralną
władzę Kościoła katolickiego, zwaną
Stolicą Apostolską. Funkcję premiera
Watykanu pełni sekretarz stanu, który
kieruje pracami Sekretariatu Stanu.
Sekretariat składa się z 2 sekcji:
Pierwsza Sekcja (spraw ogólnych) służy

papieżowi pomocą w codziennych
obowiązkach; Druga Sekcja (stosunków
z państwami) zajmuje się cywilnymi
stosunkami zagranicznymi Watykanu
(funkcja jej sekretarza odpowiada
stanowisku ministra spraw
zagranicznych).

Węgry

demokracja

republika; model
parlamentarny

Obowiązuje konstytucja z 1949,
zmieniona 1989. Głową republiki jest
prezydent, wybierany na 5 lat (z
prawem jednej reelekcji) przez
Zgromadzenie Narodowe. Jest
naczelnym dowódcą sił zbrojnych,
przysługuje mu prawo inicjatywy
ustawodawczej oraz weta
ustawodawczego. Władzę
ustawodawczą pełni 1-izbowe
Zgromadzenie Nar. (386 posłów),
wybierane na 4 lata w wyborach
powszechnych wg ordynacji mieszanej
(proporcjonalno-większościowej).
Władza wykonawcza należy do rządu z
premierem (jego kandydaturę
przedstawia Zgromadzeniu
Narodowemu prezydent) na czele.
Wymiar sprawiedliwości sprawują
niezawisłe: Sąd Najwyższy, Sąd
Stołeczny, sądy wojewódzkie i
miejscowe

Wielka
Brytania

demokracja

dziedziczna
monarchia
konstytucyjna;
model
parlamentarny

Wiemy wszystko 

Włochy

demokracja

republika; model
parlamentarny

prezydent Giorgio Napolitano