1

Wyci

ą

gi

Extracta

Definicja wg. FP VI

Wyci

ą

gi – s

ą

preparatami o okre

ś

lonej

zawarto

ś

ci substancji czynnych,

otrzymywanymi przez wytrawianie

rozdrobnionych surowców ro

ś

linnych:

etanolem 95

o

, wod

ą

, ich mieszaninami lub

innym okre

ś

lonym w monografii

szczegółowej rozpuszczalnikiem, metod

ą

perkolacji lub innymi metodami

pozwalaj

ą

cymi na otrzymanie preparatu

odpowiadaj

ą

cego wymogom

farmakopealnym.

Do wytrawiania stosuje si

ę

, o ile nie podano inaczej w

monografii szczegółowej, surowce rozdrobnione i

przesiane przez odpowiednie sita:

li

ś

cie, zioła, kwiaty

- sito 5,6 mm

korzenie i kora

- sito 3,15 mm

owoce, nasiona, surowce szczególnie
twarde

- sito 1,6 mm

Podział wyci

ą

gów

wyci

ą

gi płynne (Extracta fluida)

wyci

ą

gi g

ę

ste (Extracta spissa)

wyci

ą

gi suche (Extracta sicca)

2

wyci

ą

gi płynne (Extracta fluida)

przygotowuje si

ę

przez wytrawianie surowca

mieszanin

ą

etanolu 760 g/l i wody tak, aby z 1,0

cz

ęś

ci surowca uzyska

ć

1,0 cz

ęść

wyci

ą

gu

wytrawianie odbywa si

ę

zwykle przez perkolacj

ę

w dwu etapach:



w pierwszym etapie zbiera si

ę

płyn wyci

ą

gowy w

ilo

ś

ci 85% masy wytrawianego surowca i pozostawia,



w drugim etapie do oddzielnego naczynia zbiera si

ę

płyn wyci

ą

gowy uzyskany z wytrawiania surowca

dalszymi obj

ę

to

ś

ciami rozpuszczalnika

płyn wyci

ą

gowy uzyskany w drugim etapie

perkolacji

zag

ę

szcza

si

ę

odparowuj

ą

c

rozpuszczalnik w warunkach zabezpieczaj

ą

cych

przed rozkładem substancji czynnych do takiej
ilo

ś

ci, która po zmieszaniu z pierwsz

ą

cz

ęś

ci

ą

perkolatu da obj

ę

to

ść

wyci

ą

gu równ

ą

masie

wytrawianego surowca

płyn pozostawia si

ę

na trzy dni w temperaturze

nie wy

ż

szej ni

ż

15ºC i s

ą

czy

wyci

ą

g płynny mo

ż

na te

ż

uzyska

ć

z wyci

ą

gu

suchego lub g

ę

stego przez ich rozpuszczenie

w odpowiednim rozpuszczalniku

w wyci

ą

gach płynnych, o ile nie podano inaczej

w monografii szczegółowej, nale

ż

y oznacza

ć

:

g

ę

sto

ść

zawarto

ść

etanolu

to

ż

samo

ść

– według monografii szczegółowej

such

ą

pozostało

ść

zanieczyszczenie metalami ci

ęż

kimi

zawarto

ść

substancji

czynnych –

według

monografii szczegółowej

wyci

ą

gi

przechowuje

si

ę

w

szczelnie

zamkni

ę

tych

naczyniach,

w

temperaturze

pokojowej, chroni

ć

od

ś

wiatła

wyci

ą

gi g

ę

ste (Extracta spissa)

s

ą

to przewa

ż

nie preparaty wodne, w których

rozpuszczalnik odparowano do uzyskania masy
o konsystencji plastycznej

zawarto

ść

wody w preparatach nie mo

ż

e

przekracza

ć

30%

wyci

ą

gi g

ę

ste s

ą

lepkie, maziste, ciemne, w

cienkich warstwach prze

ś

wiecaj

ą

ce, nie mog

ą

zawiera

ć

cz

ęś

ci stałych

powinny rozpuszcza

ć

si

ę

w zastosowanym do

ich przygotowania rozpuszczalniku

3

wyci

ą

gi g

ę

ste s

ą

preparatami nietrwałymi i

posiadaj

ą

cymi szereg niedogodno

ś

ci

trudne w odwa

ż

aniu

szybko wysychaj

ą

wykazuj

ą

tendencj

ę

do ple

ś

nienia

najcz

ęś

ciej

stanowi

ą

one

półprodukt

do

szybkiego dalszego przerobu na tabletki lub
granulaty – na skal

ę

przemysłow

ą

w wyci

ą

gach g

ę

stych, o ile nie podano inaczej

w monografii szczegółowej, nale

ż

y oznacza

ć

:

to

ż

samo

ść

– według monografii szczegółowej

zanieczyszczenia metalami ci

ęż

kimi

zawarto

ść

substancji

czynnych –

według

monografii szczegółowej

wyci

ą

gi suche (Extracta sicca)

uzyskuje

si

ę

je

po

całkowitym

odparowaniu

rozpuszczalnika u

ż

ytego do wytrawiania surowca i

sproszkowaniu pozostało

ś

ci

rozpuszczalnik usuwa si

ę

najcz

ęś

ciej przez destylacj

ę

pró

ż

niow

ą

lub suszenie rozpyłowe

o ile nie podano inaczej w monografii szczegółowej nie
powinny zawiera

ć

wi

ę

cej ni

ż

5% wilgoci

dla uzyskania w preparacie przewidzianych w monografii
szczegółowej zawarto

ś

ci substancji czynnych doda

ć

mo

ż

na odpowiednich ilo

ś

ci oboj

ę

tnych substancji

rozcie

ń

czaj

ą

cych: skrobi, laktozy itp.

w wyci

ą

gach suchych, o ile nie podano inaczej

w monografii szczegółowej nale

ż

y oznaczy

ć

:

to

ż

samo

ść

– według monografii szczegółowej

popiół

zanieczyszczenie metalami ci

ęż

kimi

strat

ę

po suszeniu

zawarto

ść

substancji

czynnych –

według

monografii szczegółowej

4

Przykłady wyci

ą

gów

stosowanych w technologii

postaci leków

Extractum Belladonnae fluidum

(z korzeni pokrzyku) – tabula „B”

powinien zawiera

ć

nie mniej ni

ż

0,35% i nie wi

ę

cej ni

ż

0,4% alkaloidów obliczonych jako atropina

siła działania:



10 × wi

ę

ksza ni

ż

nalewki



4 × mniejsza ni

ż

wyci

ą

gu suchego

działanie: spazmolityczne

Extractum Thymi fluidum

(z ziela tymianku)

zawiera: olejki eteryczne, garbniki, saponiny, glikozydy
flawonoidowe,

zastosowanie: do przygotowywania syropu
tymiankowego i innych preparatów

Extractum Polygonii hydropiperis fluidum

(z ziela rdestu ostrogorzkiego)

preparat o działaniu przeciwkrwotocznym

Extractum Strychni siccum

(z nasion kulczyby) – tabula „B”

działa pobudzaj

ą

co na o

ś

rodkowy układ nerwowy

Extractum Colae fluidum

(z zarodków Cola)

zawarto

ść

: nie mniej ni

ż

1,2% kofeiny i teobrominy

działa pobudzaj

ą

co na OUN – analeptycznie składnik

preparatu Cardiol C

Extractum Colae siccum

(z zarodków Cola)

działa pobudzaj

ą

co na o

ś

rodkowy układ nerwowy

Extractum Rhei siccum

(z korzeni rzewienia)

działanie przeczyszczaj

ą

ce

5

Extractum Aurantii amari fluidum

(z owocni pomara

ń

czy gorzkiej)

działa pobudzaj

ą

co na wydzielanie soków

ż

oł

ą

dkowych

Extractum Cinchonae fluidum

(z kory chinowej)

działa ogólnie wzmacniaj

ą

co i pobudzaj

ą

co łaknienie

Extractum Opii siccum

(z opium) – tabula „N”

działanie: przeciwbólowe

Extractum Belladonnae siccum

(z li

ś

ci lub korzeni pokrzyku) – tabula „B”

zawarto

ść

: nie mniej ni

ż

1,4 % i nie wi

ę

cej ni

ż

1,6%

alkaloidów obliczonych jako atropina

uwaga!

wyci

ą

g ten niecałkowicie rozpuszcza si

ę

w wodzie, dlatego do

przygotowywania płynnych postaci leków nale

ż

y stosowa

ć

Extractum Belladonnae fluidum w ilo

ś

ci 4 × wi

ę

kszej,

w aptece preparat przechowuje si

ę

w formie tryturacji z

cukrem mlecznym w stosunku 1:1, zapobiega to silnemu
pochłanianiu wody z powietrza i zbrylaniu wyci

ą

gu, a ponadto

ułatwia odwa

ż

anie niewielkich ilo

ś

ci preparatu,

rozcierka taka musi by

ć

zawsze odpowiednio oznakowana

działanie: spazmolityczne

Extractum Glycyrrhizae siccum

(lukrecjowy)

wyci

ą

g lukrecjowy jest bardzo dobrze rozpuszczalny w

wodzie, ma bardzo słodki smak

zastosowanie:

jako

ś

rodek o działaniu silnie wykrztu

ś

nym wynikaj

ą

cym

z obecno

ś

ci glicyryzyny (składnik Mixt. Solvens),

działa spazmolitycznie ze wzgl

ę

du na obecno

ść

izolikwirtygeniny – podobnie do papaweryny, ale o
połow

ę

słabiej,

przeciwzapalne w chorobie wrzodowej

ż

oł

ą

dka i

dwunastnicy (w prep. Gastro)

Extractum Gentianae spissum

(goryczkowy)

jedyny preparat z tej grupy wyci

ą

gów zamieszczony w

FP IV

działanie – pobudzaj

ą

cy łaknienie, goryczowy

Extractum Frangulae siccum

et Extractum Frangulae fluidum

(z kory kruszyny)

działa przeczyszczaj

ą

co ze wzgl

ę

du na zawarto

ść

antrachinonów

6

W przypadku niektórych preparatów istnieje
mo

ż

liwo

ść

ich zamiany na inne postacie

leków uwzgl

ę

dniaj

ą

c zawarto

ść

procentow

ą

substancji czynnych.

Zawarto

ść

substancji czynnych w [%]

Tinctura

Extr. fluidum

Extr. siccum

Belladonnae

(alkaloidy obliczone jako

atropina)

0,030 – 0,035

(1×)

0,35 – 0,40

(10 × tinctura)

1,4 – 1,6

(4 × fluidum)

Ipecacuanhae

(alkaloidy obliczone jako

emetyna)

0,19 – 0,21

(1×)

-

1,95 – 2,05

(10 × tinctura)

Opii

(alkaloidy obliczone jako

morfina)

0,97 – 1,03

(1×)

-

19,7 –20,3

(20 × tinctura )

Cinchonae

(alkaloidy obliczone jako

chinina i cynchonina)

0,8

(1×)

-

3,5

(4 × tinctura)

Strychni

(alkaloidy obliczone jako

strychnina)

0,24 – 0,26

(1×)

-

15,5 – 16,5

(60 × tinctura)