„O PATRIOTYŹMIE”

 

Profesor ojciec Innocenty Jozef Maria
Bochenski

  

  

O.I.J.M. BOCHEŃSKI „O PATRIOTYŹMIE”

  

Od wydawnictwa

Ojciec Innocenty Józef Maria Bocheński, dominikanin, filozof i
logik, profesor Uniwersytetu we Fryburgu (Szwajcaria) nie
jest bliżej znany polskiemu Czytelnikowi. Nie przeczy temu
kilka krótkich informacji prasowych, jakie ukazały się w
końcu 1987 roku w prasie polskiej w związku z jego pobytem

w Kraju, który odwiedził po 48 latach nieobecności.

  

Ojciec Bocheński ukończył studia prawnicze we Lwowie i
ekonomiczne w Poznaniu. Filozofię studiował we Fryburgu a

teologię w „Angelicum” w Rzymie.

  

Jest autorem kilkunastu książek z zakresu logiki i kilkuset
artykułów prasowych. Bierze czynny udział w pracach wielu

towarzystw naukowych w Europie i Ameryce.

  

Szkic „O patriotyzmie” jest jednym z ponad stu ogłoszonych
przez Autora w latach 1939-1945. Często były to wykłady dla
Polaków, z którymi się stykał, w tym też dla żołnierzy z
Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Oddawany do rąk Czytelników szkic ukazał się po raz
pierwszy w Szkocji, w 1942 roku, w 19-ym numerze
czasopisma ,,Nauka Chrystusa”. W roku 1953 ukazał się on
w zbiorze ,,Szkice etyczne” wydanym przez Katolicki
Ośrodek Wydawniczy ,,Veritas” w Londynie, na którym

opiera się to wydanie.

  

Szkic „O patriotyzmie” zawiera naszym zdaniem bardzo
aktualne treści. Z jednej bowiem strony Polsce potrzeba
wielu patriotów o gorących sercach i trzeźwych umysłach, a
z drugiej zaś różne ugrupowania kosmopolityczne próbują
uczyć Polaków patriotyzmu. Nie chcemy na to pozwolić.

Polacy maja własne wzory.

  

Autor w swym opracowaniu podaje definicję takich pojęć jak:
ojczyzna, patriotyzm ... Wiele uwagi poświęca wychowaniu w
duchu patriotycznym i kształtowaniu woli. Mówi też o
obowiązku obrony Ojczyzny.
Szkic ten powinien stanowić podstawowa lekturę dla polskiej
młodzieży.
Oddajemy to małe dziełko do rak Czytelników w
przekonaniu, że myśl Ojca I. M. Bocheńskiego będzie dobrze
służyła współczesnym i przyszłym pokoleniom naszego,

polskiego narodu.

  

   

Strona 1 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

I. DEFINICJA PATRIOTYZMU  

Przedmiot patriotyzmu

Istnieje dość zawiły spór na temat przedmiotu
patriotyzmu, czyli znaczenia słowa „ojczyzna”.
Spór ten nie tylko nie został rozstrzygnięty
przez Kościół, ale nawet nie ma odnośnie do
niego zgodnego poglądu myślicieli katolickich.
Jasnym tego dowodem jest ankieta o
nacjonalizmie, przeprowadzona przez
Vaussarda, z której okazuje się, że różni
wybitni myśliciele katoliccy zakładają
najróżniejsze pojęcia ojczyzny, z czego
wtórnie wynikają najróżniejsze postawy
wobec patriotyzmu. Wśród wielu kierunków,
jakie można w Kościele wyśledzić, wyróżnimy
i obierzemy kierunek reprezentowany przez
myślicieli polskich, których najwybitniejszym
przedstawicielem jest jeden z czołowych
etyków katolickich współczesnej doby o.
Jacek Woroniecki O. P.

  

Czynimy tak z następujących względów:

  

1) Myśliciele i pisarze polscy pierwsi obok
Włochów doszli do skrystalizowania pojęcia
narodu, w odróżnieniu od państwa, rasy i
grupy językowej - wskutek czego naturalną
jest rzeczą, że polska myśl katolicka jaśniej
niż inne uświadamia sobie dzisiaj poprawne
definicje i twierdzenia w tej dziedzinie.

  

2) Nie jest nam znana żadna inna katolicka
teoria ojczyzny równie konsekwentna i
wykończona jak teoria polska. Na ogół
zagadnienie to jest u nie-Polaków w stadium
zalążkowym i przedstawiane bywa dość
chaotycznie.

  

3) Wreszcie, mając na celu zastosowanie tej
teorii do patriotyzmu polskiego, wydawało się
najbardziej celowym wzięcie jej od polskich
myślicieli, którzy niewątpliwie specyficzne
potrzeby polskie lepiej od innych rozumieją i
umieją steoretyzować, podczas gdy dyskusja
jest wolna i każdemu wolno zajmować takie
stanowisko, jakie mu się wyda najtrafniejsze.
Nie potrzebujemy dodawać, że teorię tę
uważamy sami za jedynie prawdziwą; autor
niniejszych stronic pracował nad jej
rozbudową w ciągu szeregu lat i w pełni
przyjmuje odpowiedzialność za każdą jej tezę.

 

   

Strona 2 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

Pojęcie ojczyzny

Zgodnie z teorią polską, ojczyzna jest
przedmiotem ontologicznie złożonym, choć
etycznie prostym. Nie jest więc ojczyzną ani
sam kraj (choć etymologia zdaje się to
sugerować), ani sama grupa ludzka (np.
grupa Polaków współczesnych), ani tym
bardziej, samo państwo polskie, ani inne
podobne przedmioty, ale to wszystko razem.
Natychmiast nasuwa się pytanie, pod jakim
kątem widzenia jest ten zespół różnorodnych
rzeczy i cech ujęty, gdy mówimy o miłości
ojczyzny - gdyż nie może ulegać wątpliwości,
że cała komplikacja materialna ojczyzny nie
zmniejsza w żadnym stopniu jedności
formalnej patriotyzmu. Chodzi więc o
ustalenie cechy, która sprawia, że do tych
wszystkich przedmiotów odnosimy się jako do
jedności, jedną prostą postawą, zwaną
patriotyzmem.

  

Idąc za myślą św. Tomasza z Akwinu (u
którego jednak wyraźnej teorii pod tym
względem brak), kraj, gromadę ludzką,
historię, kulturę itp. zwane ,,ojczyzną”
ujmujemy, gdy o patriotyzm chodzi, pod
kątem widzenia źródła naszego bytu,
pojętego wszechstronnie, a więc zarówno
fizycznie jak i duchowo. Jesteśmy takimi
jakimi jesteśmy, dlatego żeśmy się w takim
kraju, klimacie, w takich warunkach
biologicznych i z takich rodziców urodzili,
żeśmy się w takiej kulturze wychowali, że
oddziaływały na nas zebrane w ciągu wieków i
potężnie działające wpływy wszelkiego
rodzaju, od fizyko-chemicznych do religijnych
włącznie. Ojczyzna to zatem rzeczywiście coś
podobnego do ojca czy matki i nie myli się
tradycja wielu ludów, gdy ją ,,matką” nazywa
(motherland).

  

   

Prymat kultury

Byłoby jednak błędem sądzić, że wszystkie
wymienione czynniki odgrywają w etycznym
pojęciu ojczyzny równą rolę: na pierwszym
miejscu stoją i znakomicie przeważają nad
innymi czynnikami - kulturalne. Można to
udowodnić i empirycznie i a priori.
Empirycznie, przez wskazanie na wielu ludzi
urodzonych poza granicami Polski, a jednak

Strona 3 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

przyznających się całą duszą do polskości -
albo na innych, którzy z obcych rodziców
pochodzą, a jednak, żyjąc długo w Polsce, za
Polaków szczerze się zaczynają uważać. A
priori rzecz jest również oczywista, jeśli
zważymy, że aczkolwiek człowiek nie jest
tylko duchem, to jednak jest przede
wszystkim istotą duchową i w jego życiu
etycznym główną rolę odgrywają czynniki
duchowe - a więc kultura. Choć więc nie
będzie to zupełnie ścisłe, możemy powiedzieć,
że przyznanie się do określonej ojczyzny jest
przede wszystkim przyznaniem się do pewnej
kultury narodowej. Powiedzenie to jest w
każdym razie znacznie trafniejsze niż np.
formalistyczne określenie narodowości przez
obywatelstwo (pospolite u Francuzów) i niż
rasizm niemiecki, będący poza tym, w świetle
wyników antropologii polskiej, teorią
sprzeczna z wszelkimi danymi faktycznymi.

  

   

Dwojakie podejście etyczne do
ojczyzny

Do ojczyzny tak pojętej podchodzić możemy
dwojako: jako do czegoś bardzo nam
bliskiego (ojcowskiego) oraz jako do pewnego
narzędzia i odblasku Boskiej chwały w
świecie, z którym jesteśmy szczególnie
związani. Te dwa podejścia opierają się z
punktu widzenia katolickiego ostatecznie na
tej samej podstawie, a mianowicie na miłości
ku Bogu, którego nasza ojczyzna jest
narzędziem, i którego chwałę reprezentuje.
Niemniej chodzi tu o dwie różne cnoty.

  

a) Na pierwszej drodze mamy do czynienia z
cnotą podobną do cnoty religii, tzn. miłości
rodziców i wdzięczności. A mianowicie, chodzi
o pewien obowiązek zaciągnięty przez nas
wobec ojczyzny, której zawdzięczamy,
pośrednio lub bezpośrednio, niemal wszystko
czym jesteśmy: ideały, w które wierzymy,
cnoty, które posiadamy, naszą kulturę
estetyczną, nasze specyficzne zwyczaje,
wychowanie, aż do cech biologicznych. Tak
pojęta ,,miłość ojczyzny” jest pod-działem
prawości, nie miłości właściwej, i oczywiście,
obowiązuje w sposób podobny do pierwszej.

  

b) Na drugiej drodze chodzi o zrządzenie woli
Bożej, które uczyniło nas
współodpowiedzialnymi za pewien odblask
Boskiej świetności, przejawiający się we

Strona 4 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

wszystkim co ojczyzną nazywamy, a więc w
krajobrazie, dziejach, tradycji, religii,
obyczaju, nauce i sztuce ojczystej. Zgodnie z
pierwszym przykazaniem miłości winniśmy
bowiem „miłować Boga ze wszystkich sił
naszych” - co oznacza według
katechizmu ,,chwalenie Boga”, a więc
szerzenie Jego chwały. Otóż znakomitą
częścią chwały Bożej, za którą odpowiadamy
na ziemi, jest niewątpliwie wszystko co piękne
i dobre wokoło nas i w nas - a w pierwszym
rzędzie kultura ojczysta. Służba tej kulturze
jest zatem wynikiem przykazania miłości
Boga - i patriotyzm pod tym kątem widzenia
ujęty jest cnotą pochodną w stosunku nie do
sprawiedliwości, ale do miłości.

  

   

Patriotyzm jako dział
sprawiedliwości

Jako dział sprawiedliwości, patriotyzm ma
przede wszystkim siedzibę nie w uczuciu, ale
w woli: jest pewną sprawnością woli,
pozwalającą na energiczne i stosunkowo
łatwe pełnienie obowiązku wobec ojczyzny.
Nie jest on więc uczuciem - aczkolwiek
uczucie patriotyczne może walnie się
przyczynić do jej należytego działania. Nie ten
więc jest dobrym patriotą, kto ma najgorętsze
uczucia patriotyczne, ale ten, kto potrafi
najlepiej swój obowiązek patriotyczny spełnić,
innymi słowami - ten, kto ma najsilniejszą po
temu wolę.

  

Istnieje jednak dwojaka różnica między
sprawiedliwością pospolitą, tj. wymienną, a
miłością Ojczyzny.

  

l) Podczas gdy w dziedzinie sprawiedliwości
wymiennej dług jest zawsze ściśle określony
(w zasadzie) i skończony, w dziedzinie
patriotyzmu, podobnie zresztą jak gdy chodzi
o religię i miłość rodziców, winniśmy drugiej
stronie wszystko czym jesteśmy i nie
potrafimy nigdy naszego długu w pełni spłacić
- tak że jest on dla nas w pewnym tego słowa
znaczeniu nieskończonym.

  

2) Podczas gdy kontrahent albo
pokrzywdzony jest zawsze czymś zupełnie
różnym od nas (jako taki), czymś obcym i
zewnętrznym, w dziedzinie miłości ojczyzny
zachodzi stosunek części do całości: ojczyzna
nie jest obcym kontrahentem, ale czymś

Strona 5 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

większym od nas, czego jesteśmy tylko
częścią - analogicznie do sytuacji w religii i
miłości rodziców.

  

Nie wynika z tego, by obowiązki wobec
ojczyzny nie posiadały mocy czysto prawnej,
charakterystycznej dla sprawiedliwości - ale
posiadają one równocześnie jeszcze inny
charakter, czegoś bardziej, jeśli wolno się tak
wyrazić, intymnego, silniej związanego z
naszą osobowością, i w konsekwencji (jak w
braku innego wyrażenia mówimy), świętszego
- podobnie jak obowiązki wobec rodziców.
Zastrzec się należy, że wyrażenie ,,świętszy”
nie jest ścisłe, gdyż świętość jest wartością
innego jeszcze, wyższego typu. Chodzi o
wypowiedzenie myśli, że wartość
reprezentowana przez ojczyznę jest wartością
wyżej cenioną niż np. wartość zwykłej
uczciwości.

  

   

Patriotyzm a sprawiedliwość
uniwersalna

Ze stanowiska katolickiego nie może być
oczywiście, mowy o takim patriotyzmie, który
by nakazywał gwałcenie zasad
sprawiedliwości uniwersalnej, należnej
każdemu człowiekowi. Co więcej, stojąc na
wyłożonym powyżej stanowisku, nie można
nie uznać, że stosunek owej specjalnej
sprawiedliwości, łączący nas z ojczyzną,
posiada odpowiednik w sprawiedliwości tego
samego typu, wiążącej nas z ludzkością jako
całością, a ściślej z chrześcijaństwem i
Europą. Zawdzięczamy niewątpliwie bardzo
wiele tym większym od naszej ojczyzny
źródłom: tak np. nie bylibyśmy, my Polacy,
tym, czym jesteśmy, gdyby nie wysiłek
myślicieli i artystów greckich, gdyby nie
świętość misjonarzy włoskich i irlandzkich.
Wyrwanie ojczyzny własnej z większej
wspólnoty jest niewykonalne, gdyż traci ona
przez to własny sens i oblicze. Rzecz
przedstawia się tak, że kultura np. polska
stanowi pewien odcień kultury
chrześcijańskiej, odcień niewątpliwie świetny i
ważki, ale pozbawiony sensu bez podstawy
ogólnej.

  

Niemniej więzy sprawiedliwości łączące nas z
ojczyzną są ściślejsze, podobnie jak więzy
miłości rodzinnej ściślej obowiązują niż więzy
np. koleżeństwa czy dalekiego

Strona 6 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

pokrewieństwa. Sprawiedliwość wymaga od
nas więcej w stosunku do ojczyzny niż do
innych, choć nie znosi bynajmniej
obowiązków wobec innych.

  

   

Patriotyzm a miłość uniwersalna

Podobnie przedstawia się położenie w
dziedzinie miłości. Zgodnie z przykazaniem
miłości Boga winniśmy miłować Go we
wszystkim co piękne i dobre, gdziekolwiek
byśmy je znaleźli - i patriotyzm połączony z
nienawiścią obcej kultury jest oczywiście z
punktu widzenia katolickiego nonsensem,
gdyż przeczy zasadzie, na której sam jest
oparty. Ale tutaj także istnieje odwieczna
nauka o stopniach miłości. Odnośnie do ludzi
wiemy wszyscy, że winniśmy bardziej miłować
dziecko własne niż brata, bardziej brata niż
sąsiada, bardziej sąsiada niż obcego, bardziej
rodaka niż cudzoziemca. To samo dotyczy
także odblasku chwały Bożej w kulturze
narodowej i innych składnikach ojczyzny.
Choć wszystko winniśmy miłować co dobre i
piękne, istnieje ścisły obowiązek większej
miłości ku tym rzeczom i cechom, które
zrządzeniem Opatrzności stały się naszym
ściślejszym udziałem. I tu więc miłość
ojczyzny, nie znosząc miłości uniwersalnej,
każe nam bardziej miłować własną ojczyznę
niż cudzą.

  

   

Pierwszeństwo ojczyzny

Nasuwa się tutaj pozornie trudne pytanie:
dlaczego właśnie ojczyznę miłujemy i każemy
miłować bardziej niż inne wspólnoty, szersze,
albo mniejsze. Gmina jest wspólnotą mniejszą
od ojczyzny, a jednak interes gminy winien,
według przyjętych obecnie powszechnie
norm, ustąpić interesowi ojczyzny - co więcej,
nawet interes rodziny każe normalne polskie
sumienie poświęcić interesowi Polski.
Podobnie Europa jest wspólnotą większą niż
Polska, a jednak nigdy sumienie nie żąda od
nas zapomnienia o interesach polskich na
rzecz europejskich. Nasuwa się pytanie, czy
owa norma moralna ma uzasadnienie, a jeśli
tak, to jakie.

  

Strona 7 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

Wypada tutaj najpierw powiedzieć, że
zagadnienie postawione abstrakcyjnie nie ma
sensu, gdyż niemal każda ojczyzna odgrywa
w życiu jednostek odmienną rolę niż
jakakolwiek inna. Sens ma natomiast pytanie,
czy w owym długim szeregu różnych wspólnot
istnieje zawsze taka, która posiada pewien
prymat nad innymi i dlaczego. Otóż wydaje
się, że niewątpliwie tak jest: a mianowicie
wydaje się, że kultura, najważniejszy składnik
ojczyzny, jest zawsze dziełem pewnej
określonej jednostki terytorialnej i społecznej,
która jako taka znacznie większych nabywa
praw do naszej służby niż pozostałe.

  

W Polsce taką jednostką niezmiernie
przewyższającą inne swoim znaczeniem
kulturalnym, a więc i wpływem na to, czym
jesteśmy, i co za tym idzie, prawem do nas,
jest Polska jako całość. To czym jesteśmy
duchowo (a to jest czynnik w człowieku
najważniejszy), jest w znacznej mierze jej
zasługą; żadna rodzina, gmina, dzielnica, a
także - zdaniem piszącego te słowa - Europa
jako całość, nie mogą się równać z nią
wpływem.

  

Stąd istnieje prymat miłości ojczyzny przed
innymi miłościami, pomijając już względy
specjalne występujące w etyce wojennej, o
których tutaj pisać nie możemy.
Wypada jednak zaznaczyć, że ojczyzna jest
już z wymienionych względów przedmiotem
skończonym w czasie i prawdopodobnie
przyjdzie czas, w którym jej miejsce zajmą
inne, być może większe, być może mniejsze,
przedmioty. Obecnie jednak w Polsce, o
prymacie ojczyzny nad innymi przedmiotami
miłości wątpić nie można i bodaj długi czas
upłynie, nim cokolwiek się w tym położeniu
zmieni.

  

   

Przyznanie się do ojczyzny

Do kogo stosują się sformułowane powyżej
normy etyczne? Tj., innymi słowami, kto
grzeszy, o ile inną miłość stawia ponad miłość
np. Polski? Teoretycznie odpowiedź jest
prosta: ten, kto jest Polakiem, tj. czyja
osobowość została ukształtowana przez
Polskę. Niestety, w praktyce nie zawsze
można to określić wystarczająco jasno, i
prawnicy, z braku tej jasności, nigdy
prawdopodobnie nie zgodzą się na

Strona 8 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

wprowadzenie do prawa nawet pojęcia
ojczyzny. Są wprawdzie liczne wypadki, gdzie
nie może ulegać wątpliwości, że dany
człowiek obowiązki wobec tej czy innej
ojczyzny posiada.

  

Tak np. człowiek o polskim nazwisku, mający
polskich rodziców, wychowany w Polsce i
którego językiem potocznym jest język polski,
posiada niewątpliwie wszystkie obowiązki
Polaka - i gdyby zaparł się polskości,
grzeszyłby (prawdopodobnie nawet
śmiertelnie), a to dlatego, że nie chciałby
spełniać obowiązków wyraźnie na nim
ciążących z tytułu wychowania i urodzenia.
Ale bywają wypadki mniej jasne, w których
decydować musi przyznanie się do danej
narodowości.

  

Nie wynika z tego jednak, by owo przyznanie
się zależało od wolnego wyboru.
Przynależność do określonej ojczyzny jest
pewnym zobowiązaniem wobec dawcy życia i
kultury, opartym na pewnych zależnościach
faktycznych (urodzeniu, wychowaniu itp.) - z
drugiej strony przejawia się w strukturze
psychicznej, która określa, że dany człowiek
jest Polakiem np., a nie Niemcem. Akt woli
nie może zmienić ani owej zależności
faktycznej, ani posiadanej struktury
duchowej, a mianowicie cech charakteru,
zrozumienia dla pewnych wartości, nabytego
obyczaju itp. Wobec tego akt zerwania z
własną ojczyzną jest etycznie fałszywy czyli
grzeszny: stanowi jednostronne zerwanie
zobowiązań ciążących na człowieku - jest w
dziedzinie sprawiedliwości prostą
nieuczciwością (odmową spełnienia
obowiązku), a w dziedzinie miłości czymś
jeszcze gorszym, co opinia publiczna piętnuje
słusznie jako podłość.

  

Wynika stąd wniosek, że władza ojczysta, ma
prawo karać renegatów i w razie, gdyby
występowali przeciw własnej ojczyźnie,
traktować ich jako zdrajców.

  

   

Patriotyzm a religia

Wypada jeszcze rozważyć stosunek
patriotyzmu do religii, gdyż pod tym
względem panuje wiele nieporozumień. Słowo
„religia” posiada co najmniej dwa różne
znaczenia: z jednej strony, w sensie

Strona 9 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

szerszym, religia obejmuje wszystko co
dotyczy naszego stosunku do Bóstwa - a więc
także pogląd na świat, miłość itp.; w drugim
ciaśniejszym znaczeniu, „religią” nazywamy
pewien pod-dział cnoty sprawiedliwości,
skłaniający do oddawania Bogu należnej czci.

  

l) Jeśli mowa o religii w sensie szerszym,
przeciwstawianie jej patriotyzmowi nie ma
oczywiście sensu, gdyż cnota patriotyzmu jest
jedną z cnót nakazanych przez religię
(chrześcijańską) - a jej uzasadnienie etyczne
opiera się, jak widzieliśmy, na zasadach
miłości Boga. Patriotyzm jest częścią religii w
tym szerszym znaczeniu, podobnie jak miłość
bliźniego czy zwykła uczciwość.

  

2) Natomiast, jeśli mowa o religii jako o
cnocie specjalnej, różni się ona oczywiście od
patriotyzmu, tak jak różni się od niego np.
miłość rodziny. Różnica jest zasadnicza, gdyż
przedmiotem religii jest sam kult Boga,
podczas gdy patriotyzm ma za przedmiot
stworzenie, a mianowicie ojczyznę. Stąd
mieszanie patriotyzmu z religią jest
ubóstwianiem stworzenia i jako takie może
mieć charakter bałwochwalstwa. Wynosząc
patriotyzm na poziom religii nie podnosi się
go, a wręcz przeciwnie, poniża - bo
poderwanie innej wartości, wyższej, musi w
konsekwencji prowadzić do zniszczenia
porządku wartości w ogóle.

  

3) Skądinąd religia jako cnota i jej przejawy
(kult) są składnikiem kultury narodowej i jako
takie objęte są patriotyzmem. Tak np. nasze
polskie nabożeństwo majowe, nasze obrzędy
wielkanocne itp. są niewątpliwie częścią
składową kultury polskiej i pielęgnować je
należy nie tylko jako przejawy religii, ale
także jako składniki naszej ojczyzny.

  

   

II. DEONTOLOGIA PATRIOTYZMU  

Obowiązek tworzenia cnoty

Cnota patriotyzmu, jak każda cnota, domaga
się przede wszystkim własnego rozwoju. A
mianowicie, jeśli jakaś cecha charakteru jest
doskonałością etyczną, każdy człowiek ma
ścisły obowiązek dążenia do jej rozwoju w
sobie - w myśl ewangelicznego

Strona 10 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

przykazania ,,Bądźcie doskonałymi, jak Ojciec
wasz niebieski doskonałym jest”. Miłość
ojczyzny nie może stanowić pod tym
względem wyjątku: każdy z nas winien
dołożyć wszelkich starań, aby cnota
patriotyzmu w nim rosła i wzmagała się przez
całe życie. Temu podstawowemu obowiązkowi
patriotyzmu poświęcamy trzecią,
wychowawczą część naszej rozprawki
podkreślając w tym miejscu tylko, że
zaniedbanie pod tym względem jest przewiną,
za którą przyjdzie kiedyś przed sądem Boskim
odpowiedzieć.

  

   

Obowiązek samowychowania
narodowego

Od powyższej normy różni się, aczkolwiek
ściśle jest z nią związana, zasada głosząca, że
każdy ma obowiązek rozwijać i potęgować w
sobie kulturę ojczysta. Normę tę - mało
niestety znaną - łatwo jest uzasadnić, a
mianowicie na gruncie powyżej omówionego
podejścia do patriotyzmu jako postaci miłości
Bożej. Powiedzieliśmy, że ojczyzna
reprezentuje pewien odcień Boskiej chwały,
za którego rozwój i promieniowanie jesteśmy
z mocy zrządzenia Opatrzności
współodpowiedzialni.

  

Jest wolą Boga, aby blask Jego chwały w
wielorakich postaciach ojczystych szerzył się i
potęgował w świecie - przy czym nie ulega
wątpliwości, jak już powiedziano, że np. Polak
jest wobec Boga odpowiedzialny za ów
specyficzny odcień tej chwały, który nazywa
się kulturą polską. Powiemy zaraz, że
posiadamy także obowiązki zbiorowe wobec
tego odcienia - ale zaczynać trzeba oczywiście
od siebie i starać się, aby świetność Boska w
owym naszym odcieniu jak najwspanialej
jaśniała w nas samych.

  

Nie ma zresztą innej drogi ku spełnieniu
ogólnej zasady doskonałości - bo doskonałość
ludzka, nakazana nam przez Chrystusa Pana
nie istnieje nigdzie w oderwaniu, ale jest
zawsze ubrana w odcień ojczysty. Tak jest z
obyczajem, ze sztuką, z religią nawet, która,
zachowując swoją uniwersalność wiary,
hierarchii i kultu, posiada wszędzie
specyficzne zabarwienie narodowe.

  

Stąd miłość ojczyzny nakazuje niewątpliwie

Strona 11 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

pielęgnowanie w sobie ojczystej kultury. Jest
ono konieczne także jako podstawa do czynu
zbiorowego - ale nawet niezależnie od tego
sam fakt, że ktoś jest np. Polakiem, stanowi
uzasadnienie wymogu moralnego, aby
rozwijał w sobie polskość.

  

   

Wiedza o ojczyźnie

Otóż, aby móc kulturę ojczystą w sobie
rozwijać, trzeba ją przede wszystkim znać.
Wynika stąd ścisły obowiązek nie szczędzenia
zachodów celem poznania, i to jak
najlepszego poznania, wszystkich
wartościowych składników kultury ojczystej i
ojczyzny jako całości. Wypada więc starać się
poznać swój kraj już nawet pod względem
geograficznym i krajobrazowym - tym
bardziej jego dzieje i wielkie twory jego
ducha, zawarte głównie w pismach myślicieli,
uczonych i artystów. To wszystko jednak
razem nie wystarczy jeszcze do takiego
poznania ojczyzny, jakie jest wymagane przez
etykę: potrzebne jest poza tym bezpośrednie
poznanie -przez życie - żywego obyczaju,
myśli i religii ojczystej.

  

Nawiasem mówiąc, obowiązek umożliwienia
jak najgłębszej znajomości ojczyzny przez
wszystkich ciąży na ludziach kierujących
sprawami ojczystymi. Ale istnieje także czysto
indywidualny obowiązek wiedzy dla siebie
samego u każdego z nas, za którego
spełnienie jesteśmy wszyscy odpowiedzialni.

  

   

Charakter ojczysty

Wiedza jest jednak tylko częścią kultury
ojczystej. Mamy obowiązek wychowywać w
sobie i rozwijać także inne jej składniki -
przede wszystkim charakter zgodny z
zasadami wypielęgnowanymi przez naszą
ojczyznę. Charakter ten tworzy się wprawdzie
częściowo sam, dzięki wpływowi otoczenia itp.
- ale człowiek świadomy współpracuje z tymi
wpływami i działa celowo, tam zwłaszcza,
gdzie - jak na emigracji - istnieje obawa, że
specyficzne cechy ojczyste zostaną wyparte
przez działanie obcych kultur.
Wypada podkreślić, że Polska znajduje się

Strona 12 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

pod tym względem od dawna w bardzo
niekorzystnym położeniu na skutek rozbiorów
i licznych emigracyj - tak że obowiązek
świadomej i celowej pracy nad utrzymaniem
w sobie naszego charakteru narodowego jest
dla nas Polaków jeszcze ściślejszy.

  

   

Obowiązki wobec całości

Obowiązki patriotyczne wobec samego siebie
nie wyczerpują oczywiście całej deontologii
miłości ojczyzny. Kultura ojczysta jest tworem
ojczyzny jako całości - istnieje zatem
obowiązek takiego działania, aby mogła ona
jako całość istnieć, działać jak najskuteczniej i
rozwijać tę kulturę. Co więcej, zarówno
sprawiedliwość jak i miłość domagają się, aby
jednostka ponosiła na rzecz ojczyzny ofiary
osobiste.

  

Dadzą się one uszeregować w następujący
zespół norm:

  

l) Istnieje obowiązek takiego działania, aby
ojczyzna mogła istnieć i żyć pomyślnie.
Wynika stąd zasadniczy obowiązek
patriotyczny interesowania się tak zwaną
polityką, tj. po prostu sprawami ojczystymi,
gospodarką i życiem ojczyzny.
W pewnych okresach (np. w czasie pełnienia
służby wojskowej), może nie być wskazane
czynne zajmowanie się polityką, ale
zainteresowanie się nią jest nie tylko prawem,
lecz i obowiązkiem każdego.

  

2) Istnieje obowiązek wspomagania całości
własnymi siłami (pracą, pieniędzmi itp.) -
przy czym ojczyzna może dochodzić tego
prawa siłą (jako że patriotyzm oparty jest na
sprawiedliwości). W zasadzie nie ma granic
pod tym względem: sprawa ojczyzny jest
sprawą o tyle ważniejszą i etycznie wyższą od
interesu jednostki, że ta ostatnia może być
powołana, o ile dobro ojczyzny tego wymaga,
do oddania wszystkiego co posiada i całej
swojej pracy - oczywiście tylko w razie
skrajnej potrzeby i zgodnie z zasadami
równomiernego rozdziału ciężarów itp.

  

3) Istnieje wreszcie obowiązek poświęcenia
życia dla ojczyzny, o ile tego zajdzie potrzeba.
A mianowicie, wbrew temu, co twierdzą
niektórzy pacyfiści, życie ludzkie nie jest
bynajmniej najwyższą wartością - i dobra

Strona 13 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

reprezentowane przez ojczyznę są z reguły
wartościami wyższymi. Skądinąd pod
względem doczesnym człowiek jest tylko
częścią społeczeństwa i winien się poświęcić,
tak jak ręka poświęca się dla ratowania życia
całości.

  

   

Obowiązek toczenia wojny

Z ostatnim punktem łączy się obowiązek
toczenia wojny w obronie zagrożonej
ojczyzny.

  

A mianowicie, będąc odpowiedzialnymi za
wysokie wartości duchowe (odcień kultury)
zagrożone przez obcych, znajdujemy się w
położeniu podobnym do położenia opiekuna
małoletnich, na których życie dybie
złoczyńca.

  

Wszelkie powoływanie się w tej sprawie na
kazanie na górze Chrystusa Pana jest
nonsensem, gdyż w kazaniu na górze chodzi o
dobro własne, a nie o dobra cudze: nikt, w
rzeczy samej, nie ma prawa zrzekać się
obrony dóbr powierzonych mu w opiekę -
zwłaszcza dóbr tej miary, jakimi są cechy
kultury ojczystej i możności ich
pielęgnowania. Stąd w obronie ojczyzny nie
tylko wolno, ale ma się obowiązek toczyć
wojnę, o ile nie ma innych środków obrony.

  

Ubocznie warto wspomnieć, że skoro wolno
wymagać dla obrony ojczyzny życia jej
obywateli, tym bardziej wolno używać
śmiercionośnej broni przeciw najeźdźcy,
podobnie zresztą, jak używa się zgodnie z
etyką chrześcijańską, miecza katowskiego na
złoczyńców. Ci, którzy temu prawu przeczą w
imię piątego przykazania, powinni sobie
uprzednio przeczytać odnośny ustęp Biblii w
kontekście, aby uniknąć kompromitującego
dyletantyzmu.

  

   

Obowiązek promieniowania
kulturą ojczystą

Powyższa zasada dotyczy wojny obronnej -
bo, oczywiście, nie wolno nikomu siłą

Strona 14 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

odbierać jego własnej kultury i jej podstawy,
niepodległości, a więc toczyć wojen
najezdniczych. Nie wynika stąd jednak, by
istniał obowiązek zaniechania próby
rozpowszechnienia własnej kultury drogą
pokojową - istnieje nawet obowiązek
przeciwny: każdy z nas ma obowiązek
dokładania starań, by kultura zlecona jego
ojczyźnie promieniowała jak najszerzej.

  

Obowiązek ten istnieje najpierw dlatego, że
kultura ta jest pewnym dobrem, które, jako
takie, winno być niesione wszędzie, gdzie
może być przyjęte - a po wtóre dlatego, że
przy pokojowej konkurencji wielu kultur
niewątpliwie wszyscy skorzystają, jako że
najlepsze elementy przyjmą się i zwyciężą,
nastąpi wymiana dóbr podnosząca poziom
ogólny.

  

Nie trzeba bowiem sadzić, że wszystkie
kultury ojczyste posiadają pod każdym
względem jednakową wartość. Przekonaniem
piszącego jest np., że w dwóch przynajmniej
dziedzinach obyczaju - a mianowicie w
dziedzinie poszanowania wolności (mimo
pewnych pozorów w czasach ostatnich,
istotnie pod tym względem niedobrych) i w
dziedzinie miłości ojczyzny, Polacy znacznie
przewyższają wiele narodów. Są przy tym
kultury tak niskie, (pogańskie np.), że dla
danych narodów światło naszej kultury
narodowej jest oczywistym dobrodziejstwem.

  

Trzeba jednak raz jeszcze podkreślić, że
promieniowanie to ma mieć charakter
pokojowy, właściwy prawdziwej kulturze
duchowej, która „bierze” ludzi swoją treścią,
nie pałką żołdaka - bo ta może człowieka
przestraszyć i poniżyć, ale nie podnieść. Takie
promieniowanie pokojowe kulturą ojczystą
jest obowiązkiem patriotycznym.

  

   

III. PEDAGOGIKA PATRIOTYZMU  

Wychowanie umysłu

Wspomnieliśmy powyżej o obowiązku
pogłębiania swojej wiedzy o ojczyźnie: jest to
obowiązek istniejący niezależnie od celów
samowychowawczych - ale zasada
zobowiązująca nas do potęgowania cnoty

Strona 15 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

patriotyzmu daje tej normie nową podstawę.
A mianowicie, rządzi tu zasada scholastyczna
nihil appetitum nisi praecognitum: niczego nie
można pragnąć, jeśli się tego nie zna. Zasada
ta, uniwersalna w etyce, ma oczywiście
zastosowanie i do patriotyzmu: kto chce
swoją ojczyznę kochać, musi ją poznać - i im
lepiej ją pozna, tym głębiej - ceteris paribus -
będzie ją kochał.

  

Aby jednak poznanie ojczyzny dało pożądany
wynik, musi być poznaniem wielkich i
pięknych stron jej dziejów i kultury. Toteż
nacisk musi być położony na te właśnie
strony. Jakaż korzyść może przyjść naszemu
patriotyzmowi np. ze studium hańby
Targowicy albo klęski pod Piławcami? Co za
pożytek dać może badanie rozwiązłego życia
tego czy innego znakomitego skądinąd
człowieka przeszłości? Natomiast poznanie
arcydzieł naszego piśmiennictwa, życiorysów
naszych wielkich żołnierzy i świętych,
przebiegu wielkich kampanii z czasów
świetności Rzeczypospolitej będzie pokarmem
dla uczucia patriotycznego, a pośrednio i dla
samej cnoty patriotyzmu.

  

Nabywanie wiedzy o ojczyźnie winno więc być
planowane i kierowane jasno nakreślonym
celem, którym jest poznanie jej świetności.

  

   

„Odbrązownictwo”

W ostatnich latach przed wojną obecną
rozpowszechnił się zwyczaj tzw.
odbudowywania tj. grzebania w życiu ludzi
uchodzących za wielkich Polaków, celem
wykazania, że byli oni mali i marni. Praktyka
ta przyniosła ogromną szkodę patriotyzmowi i
musi być ze stanowiska etyki napiętnowana
jako czynność przestępcza.

  

Nie jest wprawdzie złem, jeśli uczeni starają
się wydać obiektywny sąd o wszystkich
stronach, zarówno dobrych jak i złych własnej
ojczyzny - ale złem jest zasadnicza tendencja
do obdzierania jej z blasku cnoty i chwały,
gwoli zaspokojenia głosu sensacji u tłuszczy.
Pisarze, którzy postępują w ten sposób,
podobni są do synów rozgłaszających
publicznie hańbę własnej matki - i jak oni -
winni być sądzeni przez uświadomioną
etycznie opinię.

  

Strona 16 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

Człowiek zdający sobie sprawę z
elementarnych zasad pedagogiki patriotyzmu
będzie takiej literatury systematycznie unikał,
jako groźnej dla jego własnego poziomu
etycznego.

  

   

Zasada indeksu

Wygłoszona powyżej norma zbliżona jest do
katolickiej zasady indeksu, zabraniającej
wiernym - bez względu na wykształcenie i
poziom moralny - czytywania pism
przeciwnych wierze i moralności. Zasada ta
została obecnie uznana przez wszystkie
państwa walczące, które zakazują albo
przynajmniej odradzają swoim obywatelom
czytania prasy nieprzyjacielskiej itp.

  

Pospolita odpowiedź, którą się słyszy w tej
sprawie: „to jest dobre dla ciemnego tłumu,
ale nie dla mnie, który jestem człowiekiem
inteligentnym”, jest tylko nader
kompromitującym dowodem braku orientacji
u tych, którzy ją wygłaszają.

  

A mianowicie,

  

(l) inteligencja, a tym mniej wykształcenie,
nie ma nic wspólnego z mocą moralną: są
ludzie zupełnie niewykształceni, ale moralnie
znacznie mocniejsi od wielkich uczonych,

  

(2) nauka nowoczesna (psychoanaliza)
udowodniła niezbicie, że w duszy ludzkiej nic
nie ginie i że każdy element jakkolwiek by był
w chwili wchłonięcia wzgardzony, zapada w
podświadomość, skąd działa - i to bardzo
skutecznie - na bieg życia świadomego
utrudniając nieraz wydatnie spełnienie
obowiązku.

  

Patriotyzm jest jedną z cnót, która wymaga
dość surowego stosowania zasady indeksu -a
mianowicie zabronienia sobie wchłaniania
treści pism, mów, audycji itp. poniżających
naszą ojczyznę, a także występujących - np.
w imię interesu międzynarodówek- przeciw
samym zasadom patriotyzmu.

  

   

Strona 17 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

Wychowanie wyobraźni

Obok nabycia wiedzy, niezmiernie ważnym
czynnikiem w rozwoju patriotyzmu jest
wychowanie wyobraźni. Celem pracy w tej
dziedzinie jest dostarczenie naszej pamięci
wielu żywych i silnych wyobrażeń rzeczy,
zjawisk itp. kojarzących się z uczuciem
patriotycznym. Jest mianowicie rzeczą znaną,
że uczucie idzie zawsze za wyobraźnią i im
lepiej wyposażona wyobraźnia, tym z reguły
silniejsze będzie uczucie.

  

Znakomitym środkiem do wyposażenia
wyobraźni w potrzebne obrazy jest literatura
piękna, działająca na nią bezpośrednio:
trudno np. przesadzić rolę, jaką w tej
dziedzinie spełniły powieści Henryka
Sienkiewicza - i zupełnym nieporozumieniem
jest, zdaniem piszącego, żądanie usunięcia
tych powieści ze szkoły. Człowiek świadomy
praw patriotyzmu i mechaniki działania
psychiki ludzkiej, winien nie tylko domagać
się, by tego rodzaju literatura była jak
najszerzej dostępna szerokim masom
ojczystym, ale także dbać, aby i sam z niej
stale korzystał .

  

Literatura piękna nie jest zresztą jedynym
środkiem jakim rozporządzamy w tej mierze.
Samo poznanie krajobrazu, zabytków sztuki,
udział w uroczystościach religijnych,
ojczystych itd. wzbogaca naszą wyobraźnię i
przyczynia się do osiągnięcia celu.
Normą negatywną związaną z tą sprawą jest
zakaz zapełniania pamięci obrazami, które
kojarzą się z uczuciami przeciwnymi miłości
ojczyzny. Zasada indeksu stosuje się do nich
oczywiście w wyższej jeszcze mierze, niż gdy
chodzi o elementy rozumowe.

  

   

Wychowanie uczuć

Uczucia idą, jak powiedzieliśmy, za
wyobraźnią - ale samo-szkolenie wyobraźni
nie jest jedynym środkiem do ich rozwoju.
Można je ćwiczyć poza tym wprost, przez
wywoływanie potrzebnych uczuć w
określonych odstępach czasu, a niepozwalanie
na powstawanie przeciwnych. W dziedzinie
patriotyzmu środek ten stosowany jest
powszechnie w tzw. uroczystościach
narodowych, w pieśni i za pomocą symboli.
Wystarczy nam w tym miejscu zwrócić

Strona 18 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

uwagę, że to wszystko, w przeciwieństwie do
aktów religijnych, nie ma wartości samo w
sobie, ale jest jedynie narzędziem do
wywoływania pewnych uczuć. O ile
mianowicie spowiedź np. jest aktem
wartościowym niezależnie od tego, jakie
uczucia się z tym łączą - o tyle udział np. w
akademii 3 Maja nie ma sensu, o ile nie
wywołuje w nas pożądanych uczuć. Wynika
stad, że uroczystości takie, aby były celowe,
powinny być bardzo dobrze przygotowane,
stosunkowo rzadkie i krótkie, prowadzone
celowo w ten sposób, by doprowadzić uczucie
patriotyczne do możliwie najwyższego
diapazonu.

  

Na takie uroczystości wypada przychodzić w
nastawieniu poważnym, przygotowanym do
wzięcia uczuciowego udziału w ich przebiegu -
w szczególności pożądane jest śpiewanie
pieśni patriotycznych i świadomie jak
najpoprawniejsza postawa wobec symboli
ojczystych (sztandaru narodowego itp.). Z
całym naciskiem trzeba raz jeszcze
powtórzyć,- że żadna tzw. „inteligencja” nie
zwalnia z tego obowiązku wobec samego
siebie, bo uczucie każdy człowiek ma i każdy
wychowywać powinien.

  

   

Rola kierowników

Postawa uczuciowa patriotyczna przenosi się
nieraz na kierowników spraw ojczystych jako
na wtórny przedmiot danych uczuć. Jest to
zupełnie uzasadnione odnośnie do osoby
głowy państwa (króla czy prezydenta), który
ostatnio przybrał niemal wszędzie charakteru
symbolu ojczyzny.

  

Trzeba jednak podkreślić, że tego rodzaju
transfer bywa niebezpieczny i prowadzi do
nieporozumień. W rzeczy samej, odnośnie do
kierowników spraw ojczystych obowiązują
zasady innej cnoty, różnej od patriotyzmu,
choć pokrewnej, której z nią mieszać nie
trzeba. Cnota ta dotyczy wartości mniejszych
niż ojczyzna i działa tylko w imię norm
patriotyzmu. Także stosunek obywatela do
ojczyzny jest zasadniczo różny od jego
stosunku do kierownika spraw ojczystych - bo
podczas gdy ojczyzna żąda od nas z reguły
tylko świadczeń (jako nosicielka wyższych od
nas wartości i nasze źródło bytu) - kierownicy
spraw ojczystych mogą dawać także

Strona 19 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

przywileje. Spaczona natura ludzka łatwo
więc zaczyna wyżej stawiać kierowników
spraw ojczystych, którzy są tylko sługami
ojczyzny, ponad nią sama, albo przynajmniej
odczuwa skłonność do oddawania im czci
podobnej. Jest to oczywiste spodlenie, na
które nie powinni nigdy pozwolić sami
kierownicy. Fakt np., że na wszystkich
wolnych ścianach Italii czytaliśmy „W il Duce”
zamiast, jakby należało się spodziewać „W
I’talia”, niewątpliwie dyskwalifikuje patriotyzm
i samego przywódcę faszyzmu wraz z jego
pochlebcami.

  

Nie znaczy to oczywiście, by kierownikom
spraw ojczystych nie należał się, w imię
patriotyzmu, wyższy szacunek niż innym
obywatelom -ale jest to szacunek innego typu
niż cześć należna ojczyźnie. W jednym tylko
wypadku, a mianowicie gdy chodzi o głowę
państwa, który sam nie rządzi, ale jedynie
reprezentuje ojczyznę, szacunek, jakim go
otaczamy, może przybierać, zgodnie z etyką,
pewne cechy należne czci dla ojczyzny -
podobnie jak rzecz się ma ze sztandarem lub
z godłem ojczystym.

  

   

Wychowanie woli

Należy pamiętać, że nabywanie wiedzy,
bogacenie wyobraźni, a nawet wychowanie
uczuć jest tylko środkiem do właściwego celu,
którym jest wychowanie samego patriotyzmu
mającego siedzibę w woli. Nie ten jest
bowiem - powtarzamy - patriotą, kto umie
rozczulać się patriotycznie, ale zawodzi, gdy
chodzi o pełnienie patriotycznego obowiązku,
lecz ten, kto posiada wolę usprawnioną do
zgodnego z tym obowiązkiem czynu. Główny
nacisk musi więc być położony w wychowaniu
patriotycznym na czyn i na wolę tego czynu.

  

Jak już powiedzieliśmy, jedyną metodą
wychowawczą w tej dziedzinie jest praktyka
patriotyczna, tj. ustawiczna poprawna
działalność zgodnie z obowiązkiem wobec
ojczyzny.

  

Można tu zastosować następujące wskazówki
metodyczne:

  

l) Unikać jak najstaranniej wszelkich czynów
nie patriotycznych, choćby najmniejszych (np.
mówienia w sposób nie licujący z

Strona 20 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

patriotyzmem). Nawet najmniejsze grzechy w
tej dziedzinie przyczyniają się do obniżenia
cnoty.

  

2) Uświadamiać sobie często zasady etyczne
rządzące patriotyzmem.

  

3) Być świadomie skrupulatnym w pełnieniu
nakazanych obowiązków patriotycznych.
Nacisk kładziemy na słowo „świadomie”, gdyż
czyn patriotyczny, choć zawsze wartościowy,
będzie wychowawczo cenniejszy, gdy
wykonany będzie w pełnej świadomości, że
chodzi o sprawę ojczystą.

  

4) Starać się stale pełnić więcej niż nakazuje
ścisły obowiązek nałożony przez władzę, a
więc spełniać co pewien czas coś z własnej
woli. Może to być np. praca nad
podniesieniem własnej wiedzy w ojczyźnie,
wysiłek ku podniesieniu innych pod tym
względem, ofiara na rzecz rodaków itp. Tego
rodzaju czyny mają tę zaletę, że muszą być
niemal zawsze świadomym wynikiem
patriotyzmu i jako takie znakomicie
przyczyniają się do spotęgowania cnoty.

  

Powyższe wskazówki mają charakter bardzo
ogólnikowy i nie wyczerpują bynajmniej
całego zakresu środków, które mogą i
powinny być użyte. Każdy we własnym
sumieniu i praktyce znajdzie, jeśli zechce
poszukać, mnóstwo konkretnych możliwości
podniesienia poziomu swojego patriotyzmu.

  

Najważniejsza normę, jaką mu podaje etyka,
jest zasada, że istnieje ścisły obowiązek pracy
w tym kierunku.

Powyższe rozważania są, jak łatwo stwierdzić,
teorią ogólną patriotyzmu - Polska cytowana
w nich jest tyko tytułem przykładu i ilustracji.
Powinny one być uzupełnione przez konkretną
teorię patriotyzmu polskiego, która miałaby
za zadanie wykazać wielkość i świetność
Polski jako naszej ojczyzny. Istnieje nawet
paląca potrzeba tego rodzaju pracy, a to
dlatego, że wskutek doznanej klęski i
dłuższego pobytu na obczyźnie daje się,
niestety, zauważyć niedocenianie olbrzymiego
wkładu wniesionego przez nią do skarbnicy
chrześcijaństwa, a wraz z tym, zanik
zrozumienia dla specyficzności polskiej
kultury ojczystej, która, zdaniem piszącego te
słowa, jest jedną z wielkich kultur nie
obawiających się porównania z żadną inną.

  

  

Strona 21 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm

 

  

> > >

Kliknij - Wróć do góry - do początku

strony

< < <

 

  
  

Zamknij to okno

 

 

Zamknij to okno

Strona 22 z 22

O Patriotyzmie - prof. Jozef Maria Bochenski

2010-06-04

http://www.polonica.net/o_Patriotyzmie_JM_Bochenski.htm