100 LAT BADAŃ NAD RELIGIAMI ŚWIATA

ROZDZIAŁ 1

GŁÓWNI OMÓWIENI PRZEDSTAWICIELE

Friedrich Maks Muller (1823-1900) – ojciec religioznawstwa porównawczego.

•

przyczynił się głównie do organizacyjnie historii religii;

•

wierzył, że poprzez badania nad powinowactwem języków można dojść do wykrycia powinowactwa religii;

•

ujrzał najstarszą formę religii w Rigwanie;

•

numen - nomen (bóg – nazwa); „kto zna jedną religię, nie zna żadnej”; „religia z kwiecistej mowy”; „mit to choroba języka”.

Peter Kornelis Tiele (1830-1902)

•

wprowadził historię religii na holenderski uniwersytet;

•

bronił nauki o religii przed teologami chrześcijańskimi (teza o rozwoju przachrześcijańskich religii, gdzie chrześcijaństwo miało być koroną
rozwoju);

•

pierwszy podręcznik religioznawstwa.

Edward Burnett Tylor (1832-1913)

•

biologiczno-ewolucyjny punkt widzenia;

•

twórca animizmu.

Emil Durkheim (1858-1917)

•

traktował religię jako „ducha grupy społecznej”;

•

zorganizowanie zespołowych badań, wciągnięcie do współpracy sztabu specjalistów z różnych dyscyplin (od historii do językoznawstwa) oraz
wyostrzenie spojrzenia na momenty ogólne, wspólne wszystkim religiom świata.

Upsali Natan Soderblom (1866-1931)

•

geniusz kompromisu – jego misją było zbliżenie sobie ludzi różnych wyznań, cechowała go wielka pojednawczość;

•

trójźródłowe pochodzenie religii: pojęcie duszy, lęk przed siłą magiczną i koncepcja prasprawcy świata;

•

różnorodność między religiami sprowadzał do wspólnego mianownika świętości.

Wilhelm Schmidt (1868-1954) – teolog katolicki.

•

pramonoteizm (pierwotny monoteizm);

•

starał się umocnić swoją religię poprzez badania etnologiczne;

Rudolf Otto (1869-1937)

•

subtelna analiza uczucia świętości;

•

numinosum – ogólny przedmiot kultu religijnego;

•

szkoła Marburska (Niemcy).

Konrad Theodor Preuss (1869-1940) – amerykanista.

•

zwolennik teorii odmagicznego pochodzenia religii;

•

przeciwnik animizmu (wskazywał na religię Meksyku, którym nieznane były pojęcia ducha czy duszy);

•

„religia wywodzi się z pragłupoty człowieka w pewnym stadium rozwoju, gdy homo sapiens nie kierował się samym tylko instynktem, a jeszcze
nie zdobył się na prawidłowe rozumowanie posługujące się kategorią przyczyny.” - potem złagodził ten pogląd.

Raffaele Pettazzoni (1883-1959) – pierwszy ściśle naukowy i bezstronny historyk religii.

•

studiami szczegółowymi umacniał swój historyczny i wariabilistyczny punkt widzenia na kulturę i jej wytwór: religię;

•

dla niego religia to: „nieustannie zmienne i powiązane z całą kulturą życie religijne społeczeństwa;

•

studium misteryjne (przednarodowe) wielobóstwo (potem świadome jego wykluczenie) jednobóstwo.

→

→

Edwin Olivier James (1888-[brak daty]) – pastor anglikański z ojczyzny Frazera.

•

kontynuator szkoły mitu i rytuału – powiązanie mitycznego słowa z obrzędową czynnością.

Helmuth von Glasenapp (1891-1963)

•

badał głównie subtelne odchylenia doktrynalne w różnych religiach, trudno uchwytny mikroklimat sekty.

Karl Kerenyi (1897-[brak daty]) – mitoznawca hellenistyczny.

•

nurt psychologii głębi, zdecydowany ahistoryzm, artystyczno-impresjonistyczne podejście do religii; odrzucił przydatność metody porównawczej

Mircea Eliade (1907-[brak daty]) – czołowy przedstawiciel przedstawiciela fenomenologii religii.

•

opiera się na tezie o jedności psychicznej ludów cywilizacji niepiśmiennych i wysokostechnicyzowanych;

•

korzystał ze zdobyczy parapsychologii, idei Otta, z freudyzmu-jungizmu oraz Durkheima;

•

dualistyczny pogląd na cywilizacje – tradycyjne z religiami i nowoczesne, bezreligijne.

PODMIOT RELIGIOZNAWSTWA

Religioznawstwo Porównawcze / Nauka o religii / Porównawcza historia religii:

•

religioznawstwo było traktowane jako nauka wywodząca się z teologii i często miała za zadanie uzasadnić słuszność poglądu, iż chrześcijaństwo
jest ukoronowaniem rozwoju religijnego ludzkości;

•

popularność poglądu o pramonoteizmie.

•

wyzwolicielami religioznawstwa byli Eliade, von Glasenapp i Pettazzoni nadając tej nauce własną metodę badawczą, ogólny zakres i problem
badawczy;

•

spór historyków religii z fenomenologamii religii (o podmiot badań) [str. 15] – Morgul proponuje pogodzenie obu metod; na początku analiza
historyczna, potem fenomentologiczna, lecz o równym znaczeniu.

GENEZA RELIGII (XIX wiek)

•

Muller widział w religii kult nieskończoności (infinityzm);

•

Tiele i Tylor – animizm;

•

Durkheim – grupowy totemizm (wspólny przodek);

•

Soberblom – manaizm, animizm i kult prasprawcy;

•

Schmidt – biblijny monoteizm;

•

Preuss – magia;

•

Otto – metafizyczny lęk (awe);

•

Pettazoni – misteria;

•

James – praktyki magiczno-myśliwskie;

•

Eliade – poczucie jedni duszy indywidualnej z wszechduszą świata.

PIERWOTNE PRZEJAWY ŻYCIA RELIGIJNEGO (XX wiek)

•

zawsze można odnaleźć wcześniejszą formę życia religijnego, więc aktualnie uważana za najwcześniej odkrytą, nie jest najstarszą w ogóle;

•

człowiek bardzo wcześnie miał wyobrażenia metafizyczne, nadprzyrodzone etc.

METODA PRACY (XX wiek)

•

Muller – językoznawstwo porównawcze;

•

Tylor i Frezer – starsza siostra etnologia;

•

Durkheim – socjologia (antropologia społeczna);

•

Kyrenyi – psychologia analityczna Junga;

•

Schmidt – językoznastwo i etnografia ludów niepiśmiennych;

•

Pettazoni – etnologia;

•

Eliade – filozofia indyjska i parapsychologia praktyk medytacyjnych.

Warto zerknąć kto się jaką religią w szczególności interesował [str. koniec 19, początek 20].

CZYM NIE JEST NAUKA O RELIGIACH ŚWIATA:

•

nie jest religioznawstwem szczegółowym;

•

badanie z pozycji wyznaniowej (to teologia!);

•

filozofią religii;

•

ruchem panekumenicznym, dążeniem do zjednoczenia religii;

•

nowym ruchem religijnym.

ROZDZIAŁ 2 – FRIEDRICH MAX MULLER (Niemiec)

Biografia:

•

religioznawstwo porównawcze rodzi się w 1856 roku wraz z artykułem „Szkic z zakresu mitoznawstwa porównawczego.” Mullera;

•

pierwszy kongres historyków religii w Paryżu – 1900;

•

1837 – spisanie Rigwedy przez Williama Jonesa; Muller zajmuje się wydaniem (od 1849 do 1874) tej indyjskiej Biblii (w 1848 dostał honorarium
od królowej na ten cel), zadanie to związuje go z Anglią na całe życie;

•

epoka Romantyzmu szuka idealnych praczasów, kiedy człowiek był swoiski, swobodny, szczęśliwy; Muller gloryfikował Rigwedę;

•

na Mullera spływają liczne zaszczyty: 1850 – zastępstwo profesora neofilologii, 1851 – Akademia Monachijska wybiera go na swojego członka,
1854 – obejmuje katerdrę fundacji Tylora w Oksfordzie, 1858 – dalsze zaszczyty (uznałem za mało istotne, jak coś to koniec strony 28);

•

z czasem jednak uważa się, że Muller nic nie wniósł nowego do językoznawstwa;

•

przez niepowodzenia w 1860 roku zrywa z przeszłością: przesuwa swoje zainteresowania z językoznawcy na religioznawstwo porównawcze;

•

poruszanie tematu celu i użyteczności nowej nauki;

•

osiągnięcia na tym polu w uniwersytecie szkockim;

•

w wieku 60 lat dokonuje inwentaryzacji własnych odkryć – porządkuje je:

•

przejawianie się religii w przyrodzie (fizyhierofania)

•

wytworach ludzkich (fetyszohierofania)

•

wielkich postaciach (antropohierofania)

•

własnej jaźni człowieka (psychohierofania)

•

został ostro skrytykowany przez Langa i Otto Gruppego;

•

definicja religii jako: wszechogarniającego, przemożnego, nieprzepartego poczucia nieskończoności.

Poglądy:

•

„Język stanowi źródło wszelkiej myśli, a więc i wszelkiej kultury, a więc i jednego z jej przejawów, religii.”;

•

język jest punktem wyjścia dla każdej nauki humanistycznej;

•

klasyfikacja religii musi trzymać się niewolniczo klasyfikacji języków;

•

w żadnym języku nie ma liczby mnogiej przez pojedyncza, ergo nie może istnieć pojęcie bogów przed pojęciem Boga;

•

„Nasza religia ojczysta jest w tym sensie niemal mową ojczystą”

•

rzeczowniki mają rodzaje, dlatego bogowie mają rodzaje i wyznaczoną płeć;

•

tak jak istniały trzy centra językowe, tak istniały trzy centra religijne;

•

religia powstaje z poczucia nieskończoności;

•

umysł ludzki dąży do nazywania przymiotników przynależnych rzeczownikom oraz uosobiania wyrażeń językowych; te dwa czynniki
psychologiczne powodują powstanie mitologi politeistycznej;

•

porównywanie mitologii do choroby języka;

•

mitologia nie miała nic wspólnego z religią; bardziej przypomniała poezję;

•

wpływ koncepcji Schellinga na temat monoteizmu;

•

religia wywodzi się od poczucia nieskończoności;

•

z racji, iż w Rigwedzie bogowie byli uważani za NAJ NAJ NAJ, wykuł wniosek, że początkowo czcili oni jednego NAJ Boga pod różnymi nazwami,
gdyż najlepszy może być tylko jeden;

•

pogląd, że pierwszą formą religii był henoteizm;

Osiągnięcia nadal aktualne:

•

określenie przedmiotu badań religioznawstwa porównawczego;

•

zaznaczanie ważności badań polowych;

•

wielkie zainteresowanie faktami;

•

przestrzega przed spekulacją nie popartą danymi;

•

laickie podejście do religii podczas badań;

•

zwrócenie uwagi na składnik mowy w każdej religii.

ROZDZIAŁ 3 – KORNELIS PIETER TIELE (Holandia)

Biografia:

•

umocnił społecznie i instytucjonalnie religioznawstwo porównawcze;

•

przywódca modernizmu, starającego się pogodzić brak wiary w nadprzyrodzone z chrześcijaństwem;

•

1876 – wprowadzenie religioznawstwa na uczelnie; w 1880 wprowadzone religioznawstwo w Francji... śmiały krok przyczynił się do wprowadzania
wszędzie katedr badań nad religiami;

•

interesował się religią babilońsko-asyryjską, a także w mniejszym stopniu irańską;

•

wydał pierwszy w dziejach świata podręcznik do religioznawstwa;

Poglądy:

•

brak wartościowania religii; niestety sam się do tego nie stosował :/

•

„Definicja religii jako stosunek człowieka do nadprzyrodzonych mocy w które wierzy, nie jest wielce filozoficzna i pozostawia otwartą kwestię
istoty religii.”;

•

to, czy religia narodziła się z człowiekiem czy później może być udowodnione nie historycznie, lecz poprzez psychologię;

•

badał historię religii jako powszechny fakt dziejowy;

•

idea nieprzerwanego rozwoju religijnego;

•

szczeble rozwoju religii: [dokładniejszy opis - str. 72]

Grupa religii plemienno-narodowych
Animizm polizoiczny
Spirytyzm
Fetyszyzm
Totemizm

Grupa religii przyrodniczo-państwowych
Teriantropiczny magizm
Antropizm-hermetyzm

Grupa religii etycznych
Partykuralny etyzm
Uniwersalny etyzm

•

ewolucjonizm religioznawczy; religie późniejsze lepszymi od starszych;

•

metoda szukania uogólnień poprzez szczegóły; od szczegółów podąża się do uogólnień; zasada regularności;

•

trzy podstawowe tendencje w nauce religioznawczej:

•

tendencję rozwoju przez statyczność i przyswajanie;

•

tendencję skupienia, czyli koncentracji i ekspansji;

•

zasadę równowagi, czyli syntezy;

•

utrzymywał ciągły kontakt z Mullerem.

ROZDZIAŁ 4 – EWOLUCJONIZM

EDWARD BURNETT TYLOR

•

jako pierwszy prowadził skuteczne badania na ludach niepiśmiennych; antropologia społeczna;

•

twórca animizmu;

•

ewolucjonistyczne myślenie o religiach;

•

im coś bardziej ohydne moralnie, tym starsze;

•

animizm jako podstawa każdej religii; wiara w duchy stanowiła ogólną teorię religii;

•

zainteresował się etnologią podczas podróży po Ameryce, Kubie i Meksyku;

•

(chyba) najważniejsze dzieło Primitive Culture w 1871; pierwsze tak dokładnie sprecyzowane poglądy na temat człowieka pierwotnego;

•

teoria przeżytków – mam nadzieje że pamiętacie co to jest

•

rola mowy i tworzenia liczebników;

•

wyjaśniono pochodzenie wielu ceremonii i obrzędów;

•

omówiono sporo mitów;

•

skonstruowano teorię animizmu (patrz niżej, sporo o nim było w tekście);

•

było to ostatnie duże dzieło Tylora.

ANIMIZM

„Animizm! Synonim samego Tylora, synonim Primitive Culture, synonim angielskiego religioznawstwa antropologicznego!”

•

redukcja wszelkiej religii do pewnego stadium rozwoju początkowej wiary w duchy;

•

zachwycała uczonych zwięzłością i prostotą;

•

w teorii wiara w duchy ma cechować każdą religię, jest więc minimum definicji;

•

jeżeli gdzieś nie ma wiary w duchy to nie dlatego, że jej tam nigdy nie było, ale dlatego, że z czasem zanikła lub wygasła;

•

negowanie u jakiś plemion istnienia religii jest spowodowane albo brakiem dowodów (danych) albo ze zbyt wąskiej definicji religii;

•

animizm Tylor rozumie w ścisłym, ewolucyjnym, biologicznym znaczeniu:

•

„Jest to zarodek i zarazem trwały składnik wszystkich późniejszych studiów rozwojowych.”

•

„Animizm cechuje plemiona bardzo mało zaawansowane w drabinie ludzkości, a od nich wznosi się, wprawdzie nieco przekształcony, ale
zachowujący od początku do końca nieprzerwaną całość, aż do samego centrum wysokiej, nowoczesnej kultury”.;

•

Tylor tworzy podobną drabinę religii jak Tiele [dokładny opis na 94]:

Animizm
Animatyzm
Kult Przodków / Fetyszyzm / Bałwochwalstwo
Polidemonizm
Politeizm
Dualizm
Politeizm hierarchiczny
Monolatria / Deizm / Panteizm
Monoteizm właściwy

•

w obrazie Tylora człowiek pierwotny myślał logicznie niczym XIX wieczny dżentelmen – intelektualista :P;

•

Lang: „religia – choroba umysłu człowieka pierwotnego”;

•

Wundt mimo iż był zwolennikiem animizmu, nie uznawał go za religię; Wundt, teoria religii: „Religia to uczucie przynależności człowieka i
otaczającego go bytu do ponadzmysłowego świata, w którym wyobraża on sobie urzeczywistnione ideały, będące dla niego najważniejszymi
celami ludzkich dążeń.”;

•

według Wundta religijny może być dopiero człowiek, który jest w stanie pojąć Platona; według niego:

Animizm Mit Przyrodniczy – zespolona forma (nie nazwana)

→

zespolona forma + Idea Bohatera Religia Etyczna

→

•

już za życia Tylora pojawia się krytyka:

•

Magia Pierwotna, Pramonoteizm;

•

„Szereg rozwojowy Tylora od dusz przez duchy do bóstw jest czystą spekulacją. Również nie wiemy nic o procesach, które doprowadziły do
odkrycia tych istot duchowych.”; „Teoria ta całym swoim ujęciem pasuje znacznie lepiej do drugiej połowy XIX wieku niż do świata
pierwotnego.”;

MAGIA PIERWOTNA

•

konkurencyjna animizmowi teoria Preussa;

•

była stadium wyjścia wszystkich wierzeń;

PRAMONOTEIZM

•

teoria stworzona przez Andrewa Langa, ucznia Tylora; odstępstwo wiernego dotąd ucznia;

•

powstała przez doniesienia nie o istotach duchowych, ale o Istocie Duchowej.

JAMES GREGORE FRAZER

•

autor Złotej Gałęzi;

•

„życie ludzi kształtuje się w zależności od przesądów i jest to korzystne”;

•

trzy teorie totemizmu Frazera:

•

teoria zewnętrznej duszy;

•

teoria ekonomiczna;

•

teoria pojęciowa;

•

magia - „the bastard sister of science”

•

religia jako nieumiejętna metafizyka; religia – przebłagiwanie i zjednywanie sobie sił potężniejszych od człowieka, które w przekonaniu
wierzącego kierują i kontrolują bieg wydarzeń i ludzkiego życia;

•

religia z zasady przeciwstawia się zarówno magii jak i nauce;

•

magia sympatyczna:

•

teoretyczna

•

homeopatyczna

•

kontaktowa

•

praktyczna

•

czarodziejska (w celach wywoławczych)

•

tabuiczna (w celach zapobiegawczych)

•

obawa przed zmarłym i śmiercią jest głównym czynnikiem religiotwórczym;

•

relgia powstała w momencie, kiedy ludzie zauważyli brak skuteczności magii.

ROZDZIAŁ 5 – EMIL DURKHEIM

•

stworzył pierwszą prawdziwą szkołę religioznawczą; socjologiczną;

•

do jego uczniów należeli:

•

Marcel Mauss;

•

Henri Hubert;

•

Lucien Levy-Bruhl;

•

Robert Hertz

•

Maurice Halbwachs – ponoć najzdolniejszy jego uczeń

•

sporo mniej ważnych (chyba, jak coś strona 112)

•

badał bardziej społeczne zjawiska religijne, niż samą religię;

•

wpłynął na niego Comte z teorią Religii Ludzkości;

•

zajmował się: socjologią pracy, społecznym uwarunkowaniem samobóstw, potem studium metodologicznym etc.;

•

nie miał zbyt wielkiego dorobku religioznawczego;

•

był ostro krytykowany;

Teoria:

•

istnienie odrębnych zjawisk socjologicznych, których wykrywalną cechą jest poczucie przymusu, nacisku odczuwalnego w świadomości
indywidualnej;

•

istnieje świadomość zbiorowa; nie jest ona sumą – jest rzeczą sui generis; stwarza całą kulturę ludzką;

•

człowiek sądzi, że myśli samodzielnie, ale człowiek tylko tak myśli, jak to sugeruje świadomość zbiorowa tej grupy, do której należy;

•

moralność i religia osobista stanowią tylko odbicie świadomości grupy, jego ducha;

•

metoda historycznogenetyczna;

•

uważał totemizm za najstarszą formę religii;

•

religia była formą zasadniczą, esencją, sercem i duszą grupy;

•

zwracał szczególnie uwagę na:

•

społeczny, klanowy charakter totemu;

•

wzmaganie się życia religijnego Australijczyków w okresach schodzenia się członków klanu;

•

„Totem to forma materialna służąca za osłonę dla wyobrażeń tej rozproszonej energii, która stanowi jedyny podmiot kultu.”;

•

totem urzekł Durkheima jako symbol grupy, bo służył dobrze za ilustrację idei duszy grupy zawartej w religii;

•

życie zbiorowe i religijne to właściwie to samo; kiedy zanikały więzy społeczne, zanikała religijność;

•

1 definicja religii: „Zjawiska religijne polegają na wierzeniach obowiązkowych, połączonych z określonymi praktykami, odnoszacymi się do
przedmiotów tych wierzeń”; w tej definicji najważniejsza była obowiązkowość; zjawiska moralne miały być wierzeniami i praktykami
nieobowiązkowymi; różnić się też miały od zjawisk prawnych, które wprawdzie były obowiązkami, ale nie miały swojego oparcia w wierzeniach
obowiązkowych;

•

2 definicja religii: „Wszelka religia stanowi system solidarnych wierzeń i praktyk odnośnie rzeczy świętych, czyli oddzielonych, zakazanych,
wierzeń i praktyk, łączących w jedną wspólnotę moralną, zwaną Kościołem, tych, którzy do niej należą.”;

•

pomocnicza definicja świętości: „Świętymi są te rzeczy, których wyobrażenia zostały wytworzone przez samo społeczeństwo... Rzeczami
świeckimi, przeciwnie, są te, które każdy z nas buduje sam, według danych dostrzeganych przez swe zmysły i doświadczenia.”

•

magia różni się od religii tylko na podłożu społecznym: te rzeczy, które są dobre dla społeczeństwa, leżą w kategorii działań społecznych,
natomiast magia to egoistyczna religia, służy do celów samolubnych;

•

pierwszeństwo genetyczne należy się religii, wtórność i pochodność cechuje magię;

•

uczniowie Durkheima, Hubert i Mauss podkreślali:

•

odrębność magii w stosunku do uznanych dóbr społecznych;

•

„Praktyki magiczne są odprawiane poza nim (społeczeństwem) i magia się z niego wyłamuje.”

•

magia jest rodzicielką nauki i techniki;

•

Levy-Bruhl wprowadził tezę o wrodzonym braku logiki w umysłowości ludów niecywilizowanych;

•

szkoła socjologiczna włożyła ogromny wkład w wiedzę religioznawczą poprzez szeroki wachlarz zainteresowań;

•

duży wpływ czasopisma Annee Sociologique – czasopisma Durkheima – na rozwój szkoły;

•

to ta szkoła wprowadziła pojęcie świętości. (!!!)

ROZDZIAŁ 6 – NATHAN SODERBLOM (szwed, luteran)

•

arcybiskup Upsali i laureat Nobla w dziedzinie utrwalania pokoju;

•

ogromna ilość zaszczytów;

•

geniusz pojednania; pragnął godzić wszystkie rozbieżności świata;

•

próbował pogodzić ze sobą filolofię Mullera, antropologię Tylora i Frazera, socjologię Durkheima i pramonoteizm Schmidta;

•

był bardziej teologiem niż religioznawcą; jego teorie były bardzo przesiąknięte teologizmem;

•

nie jest się pobożnym, kiedy nie uznaje się czegoś za święte, nawet jeżeli rezerwuje się miejsce dla Boga;

•

dla różnych teorii szuka jednej nadteorii, która by je wszystkie pogodziła;

•

jest bardzo tolerancyjnym badaczem (mimo, iż jest wyznaniowym);

•

postawił jednak szkołę szwedzką w czołówce szkół religioznawczych.

Teorie:

•

istota religii nie polegała na wyobrażeniu sobie osobowego Boga, lecz na stosunku do świętości;

•

pomógł zrozumieć religie nieteistyczne;

•

teoria prasprawcy; „Jak daleko sięgamy wzrokiem wstecz, udział Mocy, Prasprawcy i uduchowionych przedmiotów oraz duchów ludzkich zdaje się
występować w różnym stopniu.”;

•

historia prareligii od swoich prapoczątków do czasów dzisiejszych stanowi dla niego jedno wielkie objawienie Boga.

ROZDZIAŁ 7 – WILHELM SCHMIDT
SZKOŁA KULTUROWOHISTORYCZNA

•

katolicki misjonarz, twórca teorii pramonoteizmu;

•

badania entologiczne wykazały, że pierwotne ludy mają pojęcie jedynego boga, boga stwórcy, praboga lub najwyższego boga; taka wiara w
jedynego boga istniała już za czasów neandertalczyka;

•

kościół katolicki ani nie poparł, ani nie zanegował teorii Schmidta; bardzo podzielone zdania zarówno u badaczy świeckich, jak i w Kościele;

•

inwazja teologii katolickiej do religioznawstwa;

•

trzy elementy wyjściowe jego myśli:

•

Biblia;

•

metoda badawcza etnologa Fritza Grabnera;

•

odkrycie misjonarza – istota najwyższa w Australii

•

wśród ludów najmniej rozwiniętych cywilizacyjnie istnieje pojęcie Najwyższej Istoty: jest ona wszechwiedząca, wszechpotężna i wszechdobra;

•

ta istota sama objawiła się ludziom w dawnych czasach, albowiem „najstarsza ludzkość świata była bowiem całkowicie dojrzała do przyjęcia
wielkiej tajemnicy.”;

•

pamiętane są jeszcze czasy bytowania face to face z tą istotą w rajskich ogrodach; kontakt ten utracony został z własnej winy, poprzez
nieposłuszeństwo, straciła obraz tej postaci i moralnie zaczęła spadać w dół;

•

degeneracja ludzi z czasem, a nie, jak chcieli to ewolucjoniści, rozwój;

•

wyrodnienie w kierunku magii, zaklęć, wielobóstwa i plątaniny mitologicznej;

•

czystą wiarę w Boga zachowały niektóre rasy żyjące w izolacji od cywilizowanych społeczeństw;

•

rozwój grup etnicznych zależy od kultury (okręgi kulturowe), a nie od warunków geograficznych;

•

główną inspiratorką Schmidta była biblia;

•

wiele przymierzy człowieka z Bogiem uzasadnia istnienie wielu religii; poganie stoją w przymierzu z Noem, żydzi przyjmują dla siebie przymierze
na górze Synaj, muzułmanie przymierze patriarchów;

•

chrześcijaństwo miało ostatnie, najważniejsze przymierze w formie zesłania im syna Bożego, ale każda religia ma w sobie objawienie Boże'

•

uznawał chrześcijaństwo za jedyną słuszna ścieżkę i jedyną prawdziwą religię;

•

Lang i jego teoria premonoteizmu – duża analogia między Bogami Najwyższymi mającymi podobne założenia do Boga judaistycznego, mimo że
są odległe kulturowo od Izraela; taka istota nie mogła powstać z animizmu;

•

Anderw Land wpłynął swoimi odkryciami na Schmidta, który stosował tą samą buntowniczą retorykę „niezrozumienia”;

•

Schmidt próbował pogodzić dogmaty wiary z metodologią naukową;

METODA KULTUROWOHISTORYCZNA

•

kręgi kulturowe wpływające na siebie; kultura rozwija się poprzez zależności od siebie; [odsyłam do skryptu z etnologii - dyfucjonizm]

•

historyczne rekonstrukcje;

•

skala czasoprzyczynowa; wszystkie stykowe i mieszane kultury są młodsze od czystych kręgów kulturowych;

•

chronometrem etnologicznym nie można ustalić czasu istnienia jakiejś cywilizacji, ale można ustalić która jest starsza, która młodsza, a która
kultura jest najstarsza (albo należy do najstarszych); sprecyzowanie metody poprzez trzy nakazy:

•

1. różny stopień zdolności do rozprzestrzeniania się poszczególnych elementów kultur;

•

2. dokładniejsza obserwacja terenów mieszanych i pogranicznych;

•

3. precyzyjne ujęcie zestawianych czynników porównawczych i prawidłowego wydobycia elementu centralnego;

[do strony 137]