204

Kamienio³om zlepieñca zygmuntowskiego

w Chêcinach - Czerwonej Górze

Lokalizacja:

województwo œwiêtokrzyskie

powiat kielecki

gmina Chêciny

miejscowoœæ Chêciny

Rejon geograficzny:

Wy¿yna Ma³opolska

Wy¿yna Kielecka

Góry Œwiêtokrzyskie

Jednostka geologiczna:

Góry Œwiêtokrzyskie

synklina ga³êzicko-bolechowicka

4466

Kielce

Na po³udniowym zboczu Czerwonej Góry (328 m

n.p.m.), w œrodkowej czêœci Grzbietu Bolechowickiego,

znajduje siê jeden z najstarszych kamienio³omów w Górach

Œwiêtokrzyskich - kamienio³om Zygmuntówka. Pocz¹tki

eksploatacji s³ynnego, pociêtego ¿y³kami kalcytu zlepieñca

siêgaj¹ XVI wieku. Z tutejszego wyrobiska wyciêto blok

skalny, z którego wykonano pierwsz¹ kolumnê króla Zyg-

munta III Wazy, wzniesion¹ w XVII wieku na Placu Zamko-

wym w Warszawie.

Opisywany kamienio³om znajduje siê w odleg³oœci zale-

dwie 0,5 km od drogi krajowej nr 7 (Warszawa – Kielce –Kra-

ków), w pobli¿u miejscowoœci Chêciny. Ods³aniaj¹ce siê na

Czerwonej Górze górnopermskie, a dok³adniej cechsztyñskie

osady zlepieñcowate powsta³y ok. 299-270 mln lat temu.

Ska³y tworz¹ce œciany nieczynnego kamienio³omu wystêpuj¹

w ³awicach o gruboœci do 5 m, zapadaj¹cych pod k¹tem kilku

stopni w kierunku po³udniowym. Warstwy zlepieñca zosta³y

pociête licznymi uskokami o przebiegu po³udnikowym, a

szczeliny powsta³e pomiêdzy skrzyd³ami uskoków zosta³y

wtórnie wype³nione ¿y³ami kalcytu zwanego „ró¿ank¹”. W

œcianie po³udniowo-zachodniej widoczne s¹ silnie rozwiniête

zjawiska krasowe, zwi¹zane z wymywaniem i rozpuszczaniem

ska³ wêglanowych.

Zlepieñce nale¿¹ do ska³ grubookruchowych – œrednice

wystêpuj¹cych w nich otoczaków najczêœciej mieszcz¹ siê

w granicach 3-6 cm, choæ spotkaæ mo¿na ziarna maj¹ce

rozmiary nawet do 80 cm. Litologicznie otoczaki te s¹ ciem-

noszarymi i szaroró¿owymi wapieniami wieku dewoñskiego,

pochodz¹cymi z bezpoœredniego pod³o¿a zlepieñców. Spo-

radycznie wœród ziarn zlepieñców zidentyfikowaæ mo¿na

wapienie zdedolomityzowane, czarne wapienie mikrytowe

oraz rzadziej dolomity. Widoczne s¹ te¿ fragmenty kalcytów

typu „ró¿anki” i brunatnych utworów naciekowych. Opisane

otoczaki tkwi¹ w masie detrytycznej typu matriks, która

tworzy drobnoziarniste spoiwo sk³adaj¹ce siê z mikrytu

(kryszta³y kalcytu nie przekraczaj¹ce tysiêcznych czêœci

milimetra), miejscami neosparytu (zrekrystalizowanego

mikrytu) oraz minera³ów ilastych. Obecne s¹ te¿ tlenki

i wodorotlenki ¿elaza nadaj¹ce spoiwu brunatno-czerwony

kolor. Wystêpuje tu te¿ niewielka iloœæ spoiwa typu cement

(g³ównie kalcytowego) pochodzenia hydrotermalnego,

zw³aszcza wzd³u¿ stref horyzontalnych.

Powstanie tego typu osadów zwi¹zane jest z grawitacyjny-

mi (kohezyjnymi) sp³ywami materia³u okruchowego o ró¿nej

gêstoœci, z przewag¹ rumoszu i mu³u. Charakter wykszta³cenia

osadów jest typowy dla œrodowisk sto¿ków aluwialnych,

rozwijaj¹cych siê w klimacie suchym i pó³suchym.

Obiekt jest nieczynnym wyrobiskiem odkrywkowym

i znajduje siê na obszarze Chêciñsko-Kieleckiego Parku Kra-

jobrazowego, w którym wystêpuj¹ ods³oniêcia ska³ wszyst-

kich okresów geologicznych od kambru po czwartorzêd.

Malownicze po³o¿enie tego miejsca i s¹siedztwo z terenami

leœnymi zachêcaj¹ do spêdzenia tu czasu i jednoczeœnie

do zwiedzenia jednego z najstarszych kamienio³omów

w Górach Œwiêtokrzyskich. Mo¿na tu zobaczyæ interesuj¹c¹

formacjê geologiczn¹, struktury sedymentologiczne, formy

tektoniki nieci¹g³ej, skutki procesów hydrotermalnych

i zjawiska krasowe. Obiekt posiada wysokie walory nauko-

wo-poznawcze.

Przez obiekt przechodzi czerwony szlak (Chêciny - Góra

Zelejowa - Zygmuntówka - Jaskinia Raj - S³owik - Góra

Karczówka - Kielce).

Kraków

5632

Radom

1

2

3

205

Wybrana literatura: 89, 206, 207, 306, 378,

438, 462, 477

Chêciny

The Zygmuntówka conglomerate quarry in

Chêciny-Czerwona Góra

The quarry in Zygmuntówka belongs to the oldest

in the whole Holly-Cross Mts. Since the XVIth century

conglomerates have been extracted from layers up to 5

meters thick. The layers are cut by faults which fissures

are filled with calcite. Numerous karst forms, sedimentary

structures, faults, hydrothermal processes and petrologi-

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:

M. Kuleta, S. Zbroja (2005)

cal features can be studied. The fabric of conglomerates

consists of (mostly) limestone and dolomite fragments

cemented with detrital matrix. The rock is of Zechstein

age (299-270 Ma) and originates from cohesive flows of

detrital material in the system of cone-shaped delta. The

site is of high scientific value and belongs to the protected

area of the landscape park. The red touristic trail passes

by the quarry.

1

2

3