Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mog¹ przybieraæ ró¿n¹
formê jêzykow¹, ale ich sens musi byæ synonimiczny wobec modelu . Oceniaj¹c pracê
ucznia, nale¿y stosowaæ punktacjê z modelu.
Uwaga: Za pe³n¹ odpowiedŸ przyznaje siê maksymaln¹ liczbê punktów, za niepe³n¹ –
wskazan¹ w rubryce „punkty cz¹stkowe”. Nie nale¿y przyznawaæ po³ówek punktów.
Za brak odpowiedzi lub odpowiedŸ b³êdn¹ nie przyznaje siê punktów.

Nr

zad.

Proponowana odpowiedŸ

Punktacja

cz¹st-

kowa

suma-

ryczna

1.

Wstêpu/wprowadzenia.

0

1

2.

Zagro¿enie ze strony krewnych (niebezpieczeñstwo wojny domo-
wej/niebezpieczeñstwo utraty tronu) oraz ze strony zakonu krzy-
¿ackiego.

Mo¿na uznaæ: Jagie³³o chcia³ dziêki temu zostaæ królem Polski.

0

1

3.

Jagie³³o wprowadzi³ chrzeœcijañstwo na Litwê, by³ wiêc „nios¹cym
Chrystusa” jak œw. Krzysztof; obaj byli nawróconymi poganami.

0

1

4.

„Mo¿e równie¿ symbolizowaæ smoka pogañstwa zgniecionego sto-
p¹ nowego Krzysztofa.”

0

1

5.

Lwy to uosobienie brutalnoœci, dzikoœci i si³y.

0

1

6.

Umieszczenie soko³ów i psów u podstawy nagrobka mo¿e na-
wi¹zywaæ do litewskiej tradycji ca³opalenia zw³ok wraz z najdro¿-
szymi rzeczami zmar³ego, tak¿e zwierzêtami, jak mia³o to miejsce
podczas pogrzebu ksiêcia Kiejstuta.

0

1

7.

1. Nieznane s¹ losy pierwotnego baldachimu z nagrobka.

2. Nie wiadomo, co kryje grób króla.

Za jedn¹ z odpowiedzi – 1 p.

1

2

8.

Uk³adanka, ³amig³ówka, rebus.

0

1

9.

Aby uwiarygodniæ wywód/ pisma D³ugosza s¹ dla niego Ÿród³em
informacji.

0

1

10.

Orêdownik – ktoœ, kto siê wstawia za kimœ.

Neofita – nowy wyznawca.

Orê¿ – broñ.

Za dwa wyjaœnienia – 1 p.

1

2

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

1

Nr

zad.

Proponowana odpowiedŸ

Punktacja

cz¹st-

kowa

suma-

ryczna

11.

„szukanie drogi w g¹szczu sprzecznych interpretacji i subtelnych
wieloznacznoœci”,

„Czy w mrokach grobu znajduje siê klucz, który pozwoli nam
dopasowaæ do siebie elementy ³amig³ówki?”

(cytaty mog¹ byæ krótsze lub d³u¿sze, musz¹ zawieraæ podkreœlone
elementy).

Za jedn¹ z odpowiedzi – 1 p.

1

2

12.

c

0

1

13.

a) informacja,

b) opinia,

c) opinia.

Za dwa uzupe³nienia – 1 p.

1

2

14.

Porz¹dkuj¹ wywód/sk³aniaj¹ do refleksji. (Funkcjê kompozycyj-
n¹/retoryczn¹.)

0

1

15.

Autor podkreœla autentyczne zas³ugi w³adcy (stworzenie dyna-
stii, zwyciêstwo pod Grunwaldem), aby jego portret nie zosta³
zdominowany przez ciekawostki i zagadki./Autor skorzysta³
z modnych ostatnio tendencji w popularnej literaturze, aby poka-
zaæ sylwetkê W³adys³awa Jagie³³y zarówno w kontekœcie cieka-
wostek i zagadek, jak i autentycznego dorobku w³adcy.

0

2

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

2

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Temat 1.
Analizuj¹c podane fragmenty Pana Tadeusza oraz wykorzystuj¹c znajomoœæ ca³ego poe-
matu, wska¿ ró¿nice miêdzy dwoma gospodarstwami i scharakteryzuj ich mieszkañców.

I – ROZWINIÊCIE TEMATU

(mo¿na uzyskaæ maksymalnie 25 punktów)

1.

Wstêpne rozpoznanie fragmentów

, np.:

Gospodarstwo

a) opis dworu w Soplicowie,

b) powrót Tadeusza do Soplicowa (rodzinnego domu),

Zaœcianek

c) opis zaœcianka Dobrzyñskich.

0–2

Analiza fragmentu „Gospodarstwa”

2.

Przestrzeñ

, np.:

a) typowy dwór szlachecki (drewniany, podmurowany, z bia³ymi

œcianami),

b) otoczony przyrod¹ (zieleñ drzew, pola, brzeg ruczaju...),

c) kontrast bieli i zieleni,

d) gospodarstwo jest dostatnie (obfitoœæ zbo¿a, dobra ziemia),

e) piêkno letniego dnia potêguje urok otoczenia,

f) porz¹dek i ³ad wokó³ dworu,

g) portrety Koœciuszki, Rejtana, Korsaka, Jasiñskiego,

h) zegar kurantowy graj¹cy Mazurka D¹browskiego,

i) okreœlenie patriotycznej wymowy portretów i zegara,

j) interpretacja powtarzaj¹cych siê s³ów „te¿ same”.

0–4

3.

Bohater i jego zachowanie

, np.:

a) m³odzieniec (Tadeusz) – powraca z miasta, gdzie pobiera³ nauki,

b) o¿ywiony, radosny z powodu powrotu do domu,

c) wita dom (uosobienie),

d) spogl¹da na sprzêty z czu³oœci¹,

e) z perspektywy czasu sprzêty wydaj¹ mu siê mniejsze ni¿ kiedyœ.

0–2

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

3

Analiza fragmentu „Zaœcianka”

4.

Przestrzeñ

, np.:

a) stare, zniszczone, poroœniête mchem i traw¹ zabudowania miesz-

kalne i gospodarcze zubo¿a³ej/zaœciankowej szlachty,

b) przypominaj¹ ptaszarniê lub królikarniê,

c) roœlinnoœæ jest dzika i zaniedbana,

d) resztki dawnej œwietnoœci – pozosta³oœci murów obronnych,

e) kula armatnia, dziury w œcianach jako pami¹tki walk szwedzkich,

f) cmentarz na niepoœwiêconej ziemi,

g) drzwi siê nie domykaj¹ (zniszczone i uciête klamki),

h) wokó³ domów panuje nie³ad,

i) herby szlacheckie zas³oniête serami lub gniazdami jaskó³ek,

j) w czêœciach uzbrojenia gnieŸdzi siê ptactwo domowe,

k) rapiery s³u¿¹ jako ro¿ny,

l) buñczuk s³u¿y do czyszczenia ¿aren,

m) odczytanie rycerskiej przesz³oœci mieszkañców,

n) interpretacja ostatnich wersów opisu (zwyciêstwo Ceres nad Mar-

sem – zwyciêstwo rolniczego trybu ¿ycia nad rycerskim).

0–6

5.

Funkcjonalne wykorzystanie znajomoœci ca³ego utworu

, np.:

a) dostrze¿enie znaczenia obu fragmentów w poemacie,

b) wskazanie ró¿nic maj¹tkowych miêdzy mieszkañcami Soplicowa

i Dobrzyna,

c) wskazanie ró¿nicy w stosunku do tradycji miêdzy mieszkañcami

Soplicowa i Dobrzyna,

d) wskazanie, ¿e w obliczu wroga (Moskali) oba œrodowiska potrafi¹

siê zjednoczyæ,

e) wszyscy przy³¹czaj¹ siê do armii Napoleona.

0–2

Soplicowie

f) przedstawienie rodziny Sopliców,

g) tradycyjny rytm ¿ycia zgodny z rytmem natury,

h) szlacheckie obyczaje i rozrywki – polowania, spacery, uczty,

i) rola tradycji,

j) znaczenie wartoœci rodzinnych,

k) ró¿ne postawy (np. przesz³oœæ Jacka Soplicy),

l) toczenie z Horeszkami sporu o zamek.

0–3

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

4

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Dobrzyñscy

m) przedstawienie mieszkañców zaœcianka,

n) tryb ¿ycia nieró¿ni¹cy siê od ch³opskiego,

o) ró¿nica miêdzy szlacht¹ zaœciankowa a ch³opami – prawo uczestni-

czenia w sejmikach, ró¿nice w wygl¹dzie,

p) sk³onnoœæ do warcholstwa – zajazd na Soplicowo,

q) rycerska przesz³oœæ Maæka, weterana konfederacji barskiej.

0–3

6.

Podsumowanie

0–3

ö

pe³ne, np.: podkreœlenie ró¿nic miêdzy opisami; obraz Soplicowa
kontrastuje ze sposobem ukazania zaœcianka; Mickiewicz, kreuj¹c
Soplicowo, stworzy³ sentymentalny obraz siedliska polskoœci, w za-
œcianku pokaza³ zanik tradycji szlacheckich i sch³opienie mieszkañ-
ców; dostrze¿enie, ¿e oba œrodowiska wzajemnie siê uzupe³niaj¹,
tworz¹c wizerunek polskiej szlachty w poemacie;

(3)

ö

czêœciowe, np.: podkreœlenie ró¿nic miêdzy opisami; wskazanie, ¿e
oba œrodowiska wzajemnie siê uzupe³niaj¹, tworz¹c wizerunek pols-
kiej szlachty w poemacie;

(2)

ö

próba podsumowania, np.: podkreœlenie ró¿nic miêdzy opisami.

(1)

II – KOMPOZYCJA

(maksymalnie 5 punktów)

Kompozycjê wypracowania ocenia siê wtedy, gdy przyznane zosta³y punkty za rozwiniêcie tematu.

Podporz¹dkowana zamys³owi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnêtrznie, przejrzysta i logiczna; pe³na konsekwencja w uk³adzie
graficznym.

5

Uporz¹dkowana wobec przyjêtego kryterium, spójna; graficzne wyod-
rêbnienie g³ównych czêœci.

3

Wskazuj¹ca na podjêcie próby porz¹dkowania myœli, na ogó³ spójna.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

5

III – STYL

(maksymalnie 5 punktów)

Jasny, ¿ywy, swobodny, zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi; uroz-
maicona leksyka.

5

Zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi, na ogó³ jasny; wystarczaj¹ca
leksyka.

3

Na ogó³ komunikatywny, dopuszczalne schematy jêzykowe.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

IV – JÊZYK

(maksymalnie 12 punktów)

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona sk³adnia,
poprawne: s³ownictwo, frazeologia i fleksja.

12

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawne: sk³adnia, s³ownictwo,
frazeologia i fleksja.

9

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w wiêkszoœci
poprawne: sk³adnia, s³ownictwo i frazeologia.

6

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów sk³adniowych, s³owni-
kowych, frazeologicznych i fleksyjnych.

3

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów fleksyjnych, licznych b³ê-
dów sk³adniowych, s³ownikowych i frazeologicznych.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

V – ZAPIS

(maksymalnie 3 punkty)

Bezb³êdna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne b³êdy).

3

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy II stopnia); na ogó³ poprawna
interpunkcja.

2

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy ró¿nego stopnia); interpunkcja
niezak³ócaj¹ca komunikacji (mimo ró¿nych b³êdów).

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

VI – SZCZEGÓLNE WALORY PRACY

0–4

W wypracowaniu krótszym ni¿ oko³o 250 s³ów ocenia siê tylko rozwiniêcie tematu;
kompozycja, styl, jêzyk i zapis nie s¹ oceniane.

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

6

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Temat 2.
Zanalizuj za³¹czone fragmenty Lalki oraz Ludzi bezdomnych i porównaj obrazy miasta
widziane oczami bohaterów. Wykorzystaj znajomoœæ utworów.

I – ROZWINIÊCIE TEMATU

(mo¿na uzyskaæ maksymalnie 25 punktów)

1.

Wstêpne rozpoznanie zasady zestawienia fragmentów

, np.:

a) obrazy biednych dzielnic miasta,

b) dzielnice nêdzy w Warszawie i £odzi,

c) spacer g³ównego bohatera po ubogiej czêœci miasta jako pretekst do

refleksji,

d) powrót bohaterów do ojczyzny i rodzinnych miast,

e) miasto widziane oczami bohatera,

f) narracja personalna (mowa pozornie zale¿na).

0–2

2.

Funkcjonalne umiejscowienie fragmentów w utworach

0–2

Lalka

3.

Obraz Warszawy we fragmencie, np.:

a) biedna, brzydka i ha³aœliwa czêœæ miasta,

b) obraz konkretnych ulic, np. Karowej,

c) równoleg³e i prostopad³e ulice przypominaj¹ drabinê,

d) interpretacja metafory drabiny,

e) zabudowa – niskie rudery,

f) nêdzne wnêtrza domostw i zak³adów,

g) nêdzny wygl¹d mieszkañców,

h) s³ownictwo wartoœciuj¹ce (np.: „rudery zapadniête ni¿ej bruku”),

i) wizja nadania bulwarom wiœlanym piêknego charakteru,

j) porównanie sytuacji Wokulskiego i tragarza – paradoks,

k) poczucie niespe³nienia, niemo¿noœci zaspokojenia, osi¹gniêcia szczêœcia,

l) poczucie odrzucenia („jest jedn¹ z plew”),

m) interpretacja metafory „m³yn wielkomiejskiego ¿ycia”,

n) œwiadomoœæ przemijania ludzkich wytworów,

o) Powiœle jest dla niego miniatur¹ kraju,

p) interpretacja metafory Powiœla jako miniatury kraju.

0–6

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

7

4.

Wykorzystanie kontekstu powieœci, np.:

a) przedstawienie bohatera (jego pochodzenie i dojœcie do pieniêdzy),

b) ukazanie rozdarcia Wokulskiego miêdzy romantycznym idealizmem

a pragmatyzmem,

c) nawi¹zanie do nieszczêœliwej mi³oœci bohatera do Izabeli jako im-

pulsu popychaj¹cego i parali¿uj¹cego bohatera,

d) dzia³ania filantropijne Wokulskiego (Wysocki, Marianna),

e) projekty i plany bohatera,

f) znaczenie podró¿y do Pary¿a,

g) zakoñczenie powieœci jako dope³nienie kreacji Wokulskiego.

0–3

Ludzie bezdomni

5.

Obraz miasta we fragmencie, np.:

a) brud i szaroϾ ulicy,

b) wygl¹d ma³ych sklepików,

c) interpretacja porównania sklepików do szuflad,

d) wygl¹d ludzi (dzieci, przechodnie, pracownice zak³adu perukarskie-

go...),

e) podobieñstwo ludzi i zabudowañ,

f) wra¿enie wywo³ane przez wnêtrza pracowni,

g) wygl¹d rodzinnej kamienicy Judyma,

h) kolory u¿yte do stworzenia opisu,

i) s³ownictwo podkreœlaj¹ce odra¿aj¹cy charakter obrazu,

j) bohater przemyka ukradkiem, nie chce zostaæ zauwa¿ony,

k) interpretacja „fa³szywego wstydu” Judyma,

l) wspomnienia z dzieciñstwa – ich treœæ i charakter,

m) dostrze¿enie porównania œcian budynku do trumny,

n) interpretacja tego porównania.

0–6

6.

Wykorzystanie kontekstu powieœci, np.:

a) przedstawienie bohatera (okolicznoœci jego awansu spo³ecznego),

b) ukazanie celów ¿yciowych Judyma,

c) scharakteryzowanie poczucia d³ugu bohatera wobec œrodowiska,

z którego pochodzi,

d) charakterystyka relacji Judyma z rodzin¹ (bratem i bratow¹),

e) trudnoœci z realizacj¹ zamierzeñ przez bohatera,

f) nieumiejêtnoœæ odnalezienia swego miejsca na ziemi przez Judyma.

0–3

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

8

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

7.

Podsumowanie – porównanie wyznañ

0–3

ö

pe³ne, np.: powinno wskazywaæ podobieñstwa obrazów miasta, ale
i ró¿nice: dystans Wokulskiego i emocje Judyma, który powraca do
korzeni, podczas gdy Wokulski szuka inspiracji do dzia³ania; Prus
koncentruje siê na prze¿yciach swojego bohatera, ¯eromski opisuje
miejsce w sposób naturalistyczny; obaj bohaterowie maj¹ problemy
ze znalezieniem sensu w ¿yciu;

(3)

ö

czêœciowe, np.: powinno wskazywaæ podobieñstwo i przynajmniej
jedn¹ ró¿nicê w postrzeganiu miasta przez bohaterów;

(2)

ö

próba podsumowania, np.: powinna zawieraæ stwierdzenie, ¿e obaj
bohaterowie szukaj¹ ¿yciowego celu; dla obu wêdrówka po ubogiej
dzielnicy miasta jest wa¿na.

(1)

II – KOMPOZYCJA

(maksymalnie 5 punktów)

Kompozycjê wypracowania ocenia siê wtedy, gdy przyznane zosta³y punkty za rozwiniêcie tematu.

Podporz¹dkowana zamys³owi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnêtrznie, przejrzysta i logiczna; pe³na konsekwencja w uk³adzie
graficznym.

5

Uporz¹dkowana wobec przyjêtego kryterium, spójna; graficzne wyod-
rêbnienie g³ównych czêœci.

3

Wskazuj¹ca na podjêcie próby porz¹dkowania myœli, na ogó³ spójna.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

III – STYL

(maksymalnie 5 punktów)

Jasny, ¿ywy, swobodny, zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi; uroz-
maicona leksyka.

5

Zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi, na ogó³ jasny; wystarczaj¹ca
leksyka.

3

Na ogó³ komunikatywny, dopuszczalne schematy jêzykowe.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

9

IV – JÊZYK

(maksymalnie 12 punktów)

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona sk³adnia,
poprawne: s³ownictwo, frazeologia i fleksja.

12

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawne: sk³adnia, s³ownictwo,
frazeologia i fleksja.

9

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w wiêkszoœci
poprawne: sk³adnia, s³ownictwo i frazeologia.

6

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów sk³adniowych, s³owni-
kowych, frazeologicznych i fleksyjnych.

3

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów fleksyjnych, licznych b³ê-
dów sk³adniowych, s³ownikowych i frazeologicznych.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

V – ZAPIS

(maksymalnie 3 punkty)

Bezb³êdna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne b³êdy).

3

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy II stopnia); na ogó³ poprawna
interpunkcja.

2

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy ró¿nego stopnia); interpunkcja
niezak³ócaj¹ca komunikacji (mimo ró¿nych b³êdów).

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

VI – SZCZEGÓLNE WALORY PRACY

0–4

W wypracowaniu krótszym ni¿ oko³o 250 s³ów ocenia siê tylko rozwiniêcie tematu;
kompozycja, styl, jêzyk i zapis nie s¹ oceniane.

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

10

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY