opiekun w domu pomocy spolecznej 346[04] o1 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Dorota Koprowska
Hanna Całuń

Doskonalenie umiejętności interpersonalnych
346[04].O1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Dorota Kaczor

dr Iwona Kłóska

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Tomasz Sułkowski

Konsultacja:

dr Janusz Figurski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[04].O1.02
„Doskonalenie umiejętności interpersonalnych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu opiekun w domu pomocy społecznej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Modele procesu komunikacji

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Komunikacja werbalna, niewerbalna

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Bariery zakłócające proces komunikowania się i sposoby ich pokonywania

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Informacje zwrotne

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Zachowania asertywne

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Konflikt i jego źródła

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Metody kierowania konfliktem i sposoby rozwiązywania konfliktu

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Negocjacje jako skuteczna metoda rozwiązywania konfliktów

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Sposoby komunikowania się w sytuacjach konfliktowych

5.9.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekun w domu pomocy społecznej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł skorzystać z poradnika,

−

szczegółowe cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych. Do każdego ćwiczenia opracowano wskazówki do realizacji, zalecane
metody naucznia–uczenia się, wykaz środków dydaktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami, ze

szczególnym uwzględnieniem: pokazu z objaśnieniem, tekstu przewodniego, ćwiczeń
praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

346[04].O1

Podstawy świadczenia usług

socjalnych

346[04].O1.01

Charakteryzowanie

psychofizycznych

i społecznych aspektów

rozwoju człowieka

346[04].O1.02

Doskonalenie umiejętności

interpersonalnych

346[04].O1.03

Kształtowanie umiejętności

rozwiązywania problemów

346[04].O1.05

Stosowanie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

udzielanie pierwszej pomocy

346[04].O1.04

Prowadzenie profilaktyki

i promocji zdrowia

346[04].O1.06

Stosowanie przepisów prawa

w działalności socjalnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

prezentować własne opinie i poglądy,

−

współpracować w zespole, przyjmując różne role,

−

identyfikować procesy psychiczne,

−

charakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

określić znaczenie komunikacji w relacjach między ludźmi,

−

określić elementy procesu komunikacji,

−

scharakteryzować komunikację werbalną i niewerbalną,

−

zastosować techniki ułatwiające skuteczne komunikowanie się,

−

rozpoznać zakłócenia występujące w procesach interpersonalnych,

−

zlikwidować bariery w komunikowaniu się,

−

określić sposoby wyrażania komunikatów niewerbalnych,

−

zastosować zasady i techniki aktywnego słuchania,

−

wyjaśnić znaczenie zachowań asertywnych,

−

zachować się asertywnie,

−

rozpoznać czynniki powodujące konflikt i wpływające na jego przebieg,

−

wyjaśnić negatywne i pozytywne strony konfliktu,

−

skutecznie negocjować i rozwiązywać konflikty wśród podopiecznych placówek pomocy

społecznej,

−

okazać empatyczne zrozumienie problemów osoby niepełnosprawnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

................................................................................

Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[04]
Moduł:

Podstawy świadczenia usług socjalnych 346[04].O1

Jednostka modułowa:

Doskonalenie umiejętności interpersonalnych 346[04].O1.02

Temat: Komunikacja werbalna i niewerbalna

Cel główny: kształtowanie umiejętności komunikowania się.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić znaczenie komunikacji w relacjach między ludźmi,

−

określić elementy procesu komunikacji,

−

scharakteryzować komunikację werbalną i niewerbalną,

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

burza mózgów,

−

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca grupowa.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z opisem roli,

−

tablica,

−

duży arkusz papieru,

−

mazaki,

−

książki, gazety.

Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:

a) wprowadzenie: nauczyciel informuje, że porozumiewanie się polega na słownym bądź

bezsłownym przesyłaniu informacji i kształtuje relacje między ludźmi. Umiejętność
porozumiewania się jest podstawą dobrych kontaktów koleżeńskich, małżeńskich,
rodzinnych i innych. Brak takich umiejętności może prowadzić do samotności
i poczucia bezsilności, niezadowolenia z pracy i rozczarowań w życiu osobistym,

b) praca w grupach: analizowanie komunikatów niewerbalnych odzwierciedlających

uczucia, sympatię czy akceptację:

−

nauczyciel zawiesza na tablicy karton papieru, na którym jest narysowany schemat

kwiatu, na środku umieszcza napis: „komunikacja niewerbalna może wyrażać się
poprzez”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

−

następnie prosi, aby uczniowie (metoda burzy mózgów) zgłaszali, przez co może

się wyrażać komunikacja niewerbalna. Podane propozycje zapisuje w płatkach
kwiatu,

−

następnie grupa zostaje podzielona na dwa zespoły,

−

nauczyciel rozdaje uczniom karty z opisem różnych czynności. Karty mogą

zawierać opisy takich czynności jak: zapadanie w wygodny fotel, chodzenie tam
i z powrotem, bawienie się długopisem, siedzenie ze skrzyżowanymi rękoma,
siedzenie na skraju biurka, stanie w odprężonej pozycji, stanie z zaciśniętymi
pięściami,

−

kiedy poszczególni uczestnicy odgrywają swoje czynności, pozostali notują własne

ich interpretacje,

c) podsumowanie: na zakończenie omawiamy wszystkie interpretacje:

−

Czy trudno było odgadnąć odgrywaną czynność?

−

Co czuliście, gdy odgrywaliście daną czynność?

−

Czy mieliście trudności z odegraniem danej czynności?

d) nauczyciel dzieli grupę na czteroosobowe zespoły,
e) jedna z grup ma za zadanie przy pomocy gestów, mimiki itp., lecz bez pomocy słów,

odegrać tytuły książek, filmów, programów telewizyjnych, nazwiska słynnych ludzi,
przysłowia,

f) druga grupa odgaduje tytuł przysłowia,
g) omówienie:

−

Czy trudno było odegrać tytuł bez użycia słów?

−

Dlaczego wybraliście ten właśnie tytuł do odegrania?

−

Czy trudno jest odgadnąć odgrywany tytuł?

4. Podsumowanie zajęć.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów, ocena ich aktywności, pracy w zespole i prezentacji

wypracowanych pomysłów.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas

realizowania zadania i zdobytych nowych umiejętności.

MOŻE

WYRAŻAĆ

SIĘ

POPRZEZ:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

................................................................................

Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[04]
Moduł:

Podstawy świadczenia usług socjalnych 346[04].O1

Jednostka modułowa:

Doskonalenie umiejętności interpersonalnych 346[04].O1.02

Temat: Bariery w komunikacji.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności efektywnego komunikowania się w procesie

rozwiązywania problemów indywidualnych i grupowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać zakłócenia występujące w procesach interpersonalnych,

−

zastosować techniki ułatwiające skuteczne komunikowanie się,

−

określić sposoby wyrażania komunikatów „bez barier”,

−

zlikwidować bariery w komunikowaniu się z podopiecznym.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

symulacje.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca grupowa.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

flipchart,

−

rzutnik,

−

opracowane scenki,

−

formularze, kwestionariusz,

−

kamera,

−

literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Podział na zespoły ćwiczeniowe.
4. Wykład:

−

problemy – ich identyfikowanie, poszukiwanie alternatywnych rozwiązań problemu:

bariery w komunikacji,

−

problemy i konflikty w grupie – sposoby ich rozwiązywania, postępowanie

w sytuacjach trudnych i konfliktowych.

5. Uczniowie pracują w zespołach ćwiczeniowych.

Ćwiczenie 1.
Rozpoznaj swoje słabe i mocne strony podczas wysyłania i odczytywania komunikatów
niewerbalnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

−

wylosować zapisany na kartce temat do prezentacji, tytuł książki, filmu, programów

telewizyjnych, przysłowia,

−

przygotować prezentację wylosowanego zestawu, korzystając z dowolnych

komunikatów niewerbalnych,

−

przyjąć rolę nadawcy i zaprezentować przed grupą komunikat niewerbalny,

−

opowiedzieć o swoich odczuciach związanych z prezentacją,

−

przyjąć rolę odbiorcy i jako obserwator odczytać prezentowany przez

koleżanki/kolegów przekaz i odgadnąć czego dotyczy,

−

wziąć udział w dyskusji nad doborem gestów, mimiki i innych środków wyrazu na

podstawie wykonanego ćwiczenia.

Ćwiczenie 2.
Określ jakim jesteś odbiorcą komunikatów niewerbalnych. Czy rozumiesz znaczenie
gestów?
Uczeń powinien:

−

wyobrazić sobie, że ktoś za pomocą gestu ma do przekazania ważną wiadomość,

−

jako obserwator odczytać prezentowany przez koleżanki/kolegów przekaz i odgadnąć

czego dotyczy,

−

opowiedzieć o swoich odczuciach,

−

wziąć udział w dyskusji nad doborem gestów, mimiki i innych środków wyrazu na

podstawie wykonanego ćwiczenia.

6. Podsumowanie zajęć:

−

dyskusja na forum grupy o roli efektywnego komunikowania się.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Modele procesu komunikacji

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz brakujące elementy modelu komunikacji na poniższym rysunku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić elementy modelu komunikacji,
2) dokonać analizy modelu komunikacji na rysunku,
3) wpisać brakujące elementy na rysunku,
4) wziąć udział w dyskusji nad poprawnością wykonania ćwiczenia.
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia na forum grupy,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy z modelem komunikacji,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca modeli komunikacji.

DEKODOWANIE

KOMUNIKAT

KODOWANIE

???????

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przygotuj komunikat i przekaż go pozostałym osobom. Powiedz coś smutnego

i uśmiechając się. W przygotowanym komunikacie użyj słów specjalistycznych, np. z zakresu
medycyny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia. Podzielić grupę na czteroosobowe zespoły i wybrać ucznia
zaczynającego ćwiczenie, nadawcę komunikatu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować komunikat,
2) określić sposób przekazania komunikatu,
3) odczytać komunikaty przekazane przez inne osoby w zespole,
4) zapisać wnioski,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia innym zespołom,
6) wziąć udział w dyskusji nad poprawnością wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

scenki sytuacyjne.

Środki dydaktyczne:

−

materiały z możliwymi komunikatami,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca komunikacji interpersonalnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Komunikacja niewerbalna, werbalna

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj swoje słabe i mocne strony podczas wysyłania i odczytywania komunikatów

niewerbalnych.

Wskazówki do realizacji.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zadanie

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wylosować zapisany na kartce temat do prezentacji, tytuł książki, filmu, programu

telewizyjnego, przysłowia,

2) przygotować prezentację wylosowanego zestawu, korzystając z dowolnych komunikatów

niewerbalnych,

3) przyjąć rolę nadawcy i zaprezentować przed grupą komunikat niewerbalny,
4) opowiedzieć o swoich odczuciach związanych z prezentacją,
5) przyjąć rolę odbiorcy i jako obserwator odczytać prezentowany przez koleżanki/kolegów

przekaz i odgadnąć czego dotyczy,

6) wziąć udział w dyskusji nad doborem gestów, mimiki i innych środków wyrazu na

podstawie wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy tematów do prezentacji,

−

kartki z opisem roli,

−

tablica,

−

mazaki.

Ćwiczenie 2

Określ jakim jesteś odbiorcą komunikatów niewerbalnych. Czy rozumiesz znaczenie

gestów?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyobrazić sobie, że ktoś za pomocą gestu ma do przekazania ważną wiadomość,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) określić jak, jako obserwator, odczytuje przekazy prezentowane przez kolegów/koleżanki,
3) opowiedzieć o swoich odczuciach,
4) wziąć udział w dyskusji nad doborem gestów, mimiki i innych środków wyrazu na

podstawie wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

papier A4

−

pisaki,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj różnice w komunikatach obserwując porozumiewanie się członków grupy

wykonujących zadania. Grupa wybiera jedną osobę, którą uznaje za najbardziej
komunikatywną.
Opis zadania
Zadaniem jest opisanie wyglądu rysunku – z uwzględnieniem proporcji 1 lub 2, który
jednocześnie jest rysowany przez pozostałych uczniów. Warunkiem dodatkowym jest to, aby
uczeń opisał rysunek tylko za pomocą gestów, a pozostali nie widzieli rysunku, nie mogli
również zadawać żadnych pytań.
W II etapie ćwiczenia można zadawać pytania.

Propozycja 1

Propozycja 2.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić dokładnie

technikę wykonania ćwiczenia. Podzielić uczniów na grupy 3-4 osobowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) jako obserwator odczytać prezentowany przez koleżanki/kolegów przekaz i odgadnąć

czego dotyczy,

2) zapisać na kartce odczytany komunikat,
3) opowiedzieć o swoich odczuciach,
4) wziąć udział w dyskusji nad doborem gestów, mimiki i innych środków wyrazu na

podstawie wykonanego ćwiczenia,

5) na koniec wyciągnąć wnioski i odpowiedzieć na pytanie czy łatwo jest się komunikować

tylko niewerbalnie będąc biernym odbiorcą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy do prezentacji,

−

tablica,

−

duży arkusz papieru,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Sprawdź od czego zależy skuteczna komunikacja.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia. Czas trwania nie może być dłuższy niż 2 minuty. Instrukcja – polecenie
powinno być czytane przez drugą osobę tylko raz, nie można zadawać żadnych pytań. Osoba
uczestnicząca powinna głośno i wolno odczytać polecenie: proszę odwrócić kartkę i spojrzeć
na znajdujące się na niej liczby. Po zapoznaniu się z ćwiczeniem zostanie uruchomione
odmierzanie czasu wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) na otrzymaną kartkę z liczbami spojrzeć w momencie startu odmierzania czasu,
2) zakreślić te trzycyfrowe liczby, w których występuję przynajmniej jedna cyfra nieparzysta,
3) obliczyć, ile jest zakreślonych liczb w każdej kolumnie, a następnie obliczyć ogólną liczbę

zakreśleń,

4) omówić jakiego typu rozbieżności miały miejsce i dlaczego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

stoper,

−

zestaw liczb:

1288 2121 757

7575 8786 944

9898 8648 848

6482 8822 282

242

221

3232 1111 111

221

486

6646 643

643

2264 1246

786

8866 2462 768

4532 2442 864

8765 883

421

224

654

1243 678

886

4243 8866 2134 346

8462 883

2243 2463 647

1575 1234 521

5241 3462 464

364

5864 4672 646

7907 6754

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Bariery zakłócające proces komunikowania się i sposoby ich

pokonywania

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj bariery i zakłócenia dla wybranych przykładów komunikatów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia. Aby uczniowie nauczyli się nazywać bariery i je identyfikować należy
wybrać z grupy 2 osoby, które umiejętnie przeczytają krótkie dialogi. Grupa proponuje
określenia dla poszczególnych sytuacji. Po zakończeniu scenek, uczniowie określają grupy
barier komunikacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z uczestnikami grupy w której będziesz pracował,
2) uważnie przeczytać dyspozycję na karcie ćwiczeń,
3) pracując wspólnie w grupie wskazać możliwe sposoby unikania barier w komunikacji,
4) uwagi po przedyskutowaniu zapisać na rozdanych kartach,
5) wziąć udział w dyskusji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z pogrupowanymi rodzajami barier,

−

kolorowe przybory do pisania,

−

karta ćwiczeń:

Osoba 1 – wypowiedź

Osoba 2 – odpowiedź

Grupa barier

komunikacyjnych

Nie myślisz logicznie. Tego nie
można słuchać!

Przecież mówię, ale ty tego nie
rozumiesz

Czy twój mały rozumek nie może
wymyślić nic mądrzejszego?

O nie, tego „rozumku ci nie
zapomnę!

Ty już w życiu nic nie osiągniesz!

To jest tylko twoje zdanie.

Natychmiast przerwij tę dyskusję!

I tak cię nie posłucham!

Zabraniam ci mówić w ten sposób!

Niby dlaczego?

Na twoim miejscu w ogóle bym się
nie przejmowała

Ale jest to dla mnie ważne
i naprawdę nie wiem, co robić

Zamknij się, ty .....

Ależ, ja cię nie cierpię!

To jest niemożliwe

A właśnie, że jest

To bardzo proste, spójrz jak to
robię

Tak, proste dla ciebie, ale ja
i tak niczego nie rozumiem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ ukryty komunikat oraz reakcję na komunikat tworzącą most komunikacyjny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią komunikatów stanowiącego barierę komunikacyjną,
2) zidentyfikować komunikat ukryty,
3) określić reakcję na komunikat tworzącą most komunikacyjny,
4) wnioski po przedyskutowaniu zapisać w tabeli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z pogrupowanymi rodzajami barier,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z rozdziałem 7 Poradnika dla nauczyciela,

−

wzór tabeli:

Treść komunikatu stanowiącego

barierę

Komunikat ukryty

Most komunikacyjny

Nie bądź taka obrażalska

Nie chciałam cię urazić

Czy chcesz przez to
powiedzieć, że masz ochotę
mnie przeprosić?

Za młody jesteś, aby ze mną
dyskutować

Zabraniam ci używać brzydkich
słów

Na twoim miejscu nigdy nie
odważyłabym się na taką fryzurę

Nie jesteś w stanie rozwiązać tego
zadania

Ćwiczenie 3

Przedstaw w formie zaimprowizowanej scenki rozmowę opiekuna z podopiecznym, na

którego zachowanie skarżą się współmieszkańcy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia. Grupa powinna być podzielona na zespoły. Wszystkim powinny być
przydzielone role. Nauczyciel po wybraniu osób do prezentacji scenki powinien pozostałym
przydzielić role obserwatorów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przyjąć odpowiednią rolę opiekuna lub podopiecznego,
2) przyjmując rolę opiekuna, postąpić zgodnie z poleceniem otrzymanym na kartce lub

zaproponować własny pomysł rozmowy,

3) przyjmując rolę podopiecznego, postąpić zgodnie z poleceniem otrzymanym na kartce,
4) jako obserwator rozpoznać bariery komunikacyjne, określić jakie emocje towarzyszyły mu

zwłaszcza w sytuacji, gdy pojawiły się bariery komunikacyjne,

5) określić przyczyny występujących w procesie komunikacji zakłóceń i przyporządkować je

do określonych barier komunikacyjnych,

6) zaproponować sposoby unikania zakłóceń w procesie komunikacji,
7) wziąć udział w dyskusji i ustalić możliwy przebieg tej samej rozmowy, ale pozbawionej

barier komunikacyjnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

inscenizacja,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z przykładowym problemem,

−

tablica,

−

duży arkusz papieru,

−

kolorowe przybory do pisania,

Ćwiczenie 4

Określ sposoby dobrego porozumiewania się.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeprowadzić rozmowę na dowolny temat,
2) określić cel rozmowy – zrozumienie, zabawa w towarzystwie drugiej osoby, wspieranie,

doradzanie,

3) określić czy miało miejsce pseudosłuchanie.
4) uwagi zapisać na arkuszu papieru,
5) wziąć udział w dyskusji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

duży arkusz papieru,

−

przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Informacje zwrotne

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj i zaprezentuj informacje zwrotne wyników kontroli przedstawiających niską

aktywność i udział w pracach społecznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przyjąć rolę przekazującego informację,
2) sformułować informacje zwrotne pamiętając o zasadach formułowania,
3) zaprezentować przygotowane informacje i podzielić się odczuciami,
4) przyjąć informacje zwrotne od innych osób,
5) wziąć udział w dyskusji i podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

inscenizacja,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Stosując się do zasad udzielania informacji przygotuj informacje zwrotną krytyki

zachowania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

inscenizacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja udzielania informacji zwrotnej,

−

duży arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4 . Zachowania asertywne

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz odpowiedni sposób zareagowania na krytykę.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać partnera do wykonania ćwiczenia,
2) wylosować kartkę ze zdaniami krytykującymi opiekuna,
3) odegrać z koleżanką/kolegą (bez wcześniejszego przygotowania) scenkę polegającą na

przyjęciu krytyki od partnera odgrywającego rolę podopiecznego (prezentuje krytyczne
zdanie z wylosowanej kartki),

4) określić asertywne sposoby przyjmowania krytyki,
5) ocenić swoją reakcję na krytykę w odegranej scence,
6) zmodyfikować (jeżeli potrzeba) swoją reakcję na krytykę i odegrać z partnerem scenkę

ponownie,

7) zinterpretować uwagi ze strony innych uczniów obserwujących odegraną scenkę,
8) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia na temat zgodności zachowań związanych

z przyjmowaniem krytyki z zasadami asertywności.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

inscenizacja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki ze zdaniami krytyki,

−

papier A4

−

przybory do pisania,

Ćwiczenie 2

Oceń czy Twoje wypowiedzi świadczą o twojej asertywności.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapisać na oddzielnych małych kartkach 2–3 wypowiedzi, które najczęściej towarzyszą

jego zachowaniom (jedno zdanie na jednej kartce),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wrzucić kartki do kapelusza,
3) wylosować 2–3 kartki,
4) określić czy wypowiedzi świadczą o asertywności lub uzasadnić, że są asertywne,
5) przekształcić wylosowane zdania na asertywne,
6) odczytać wylosowane zdanie i (ewentualnie jego asertywny odpowiednik),
7) przeanalizować i ocenić poprawność sformułowań.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

małe kartki papieru,

−

kapelusz lub naczynie,

−

literatura zgodna z rozdziałem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Konflikt i jego źródła

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj plan realizacji porozumienia w konflikcie interesu dotyczącym opiekuna

i podopiecznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien przygotować i zawiesić na tablicy opis fazy V –
porozumienie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wybrać przykład konfliktu interesu dotyczący opiekuna i podopiecznego,
2) zapoznać się z opisem fazy V przebiegu konfliktu,
3) przygotować plan realizacji porozumienia,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
5) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z opisem konfliktu,

−

papier A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Po zidentyfikowaniu detektora konfliktu w postaci przejawiania nieufności oraz gotowości

do zachowań obronnych oraz ofensywnych podopiecznego, zaplanuj tok postępowania wobec
niego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia oraz detektor konfliktu w postaci przejawiania nieufności oraz
gotowości do zachowań obronnych oraz ofensywnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem wybranego detektora konfliktu,
2) zaplanować tok postępowania wobec podopiecznego,
3) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
4) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku,

−

dyskusja wielokrotna.

Środki dydaktyczne:

−

papier A4,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Metody kierowania konfliktem i sposoby rozwiązywania

konfliktu

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację wybranego konfliktu na podstawie opisu stylu działania nazywanego

kompromisem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem stylu działania nazywanego kompromisem,
2) przygotować prezentację wybranego konfliktu,
3) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
4) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie samodzielne.

Środki dydaktyczne:

−

opis stylu działania (kompromisu),

−

papier A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Przygotuj prezentację wybranego konfliktu na podstawie opisu stylu działania nazywanego

kooperacją.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem kooperacji jako stylu działania,
2) przygotować rozwiązanie metodą kooperacji,
3) zaprezentować scenkę wprowadzającą w konflikt.

4) przygotować rozwiązanie metodą kooperacji,

5) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

papier A4

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 z Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Negocjacje jako skuteczna metoda rozwiązywania konfliktów

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu negocjacji, przygotuj wystąpienie negocjatora w sprawie dowolnego

zakazu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie może być przeprowadzone w grupach 3-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami negocjacji,
2) przygotować scenkę prezentującą wydany zakaz,
3) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
4) zaplanować wystąpienie negocjatora,
5) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia i dyskusji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

inscenizacja.

Środki dydaktyczne:

−

opis negocjacji,

−

papier A4

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy procesu negocjacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia oraz przekazać opis sytuacji konfliktowej wymagającej negocjacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) znaleźć swoje miejsce w zespole negocjatorów, oponentów, obserwatorów (nie więcej niż

2–3 osoby),

2) zapoznać się z opisem sytuacji podlegającej negocjacji, np.:

−

przeprowadzić negocjacje z mieszkańcami DPS na temat zakazu oglądania telewizji,

−

wynegocjować z biurem podróży korzystne warunki wyjazdu podopiecznych na

wycieczkę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) przygotować się w zespole do negocjacji (wybranej/przydzielonej sytuacji), zgodnie z rolą,

którą przyjął (negocjatora, oponenta) uwzględniając kolejność etapów negocjacji.
Opracować i zapisać argumenty do negocjacji,

4) przed przystąpieniem do negocjacji określić zasady negocjacji nastawionych na

współpracę,

5) jako obserwator przygotować dyspozycje do obserwacji (co będzie obserwował, na co

zwróci uwagę),

6) obserwować negocjacje i po ich zakończeniu podzielić się swoimi uwagami dotyczącymi

przestrzegania zasad negocjacji, kolejności etapów, itp.,

7) dokonać analizy przeprowadzonych negocjacji. Odpowiedzieć na pytania: Co zbliżało,

a co oddalało od rozwiązania konfliktu? Co sprawiało trudność? Jakie błędy zostały
popełnione? Jakie aspekty negocjacji pomogły w osiągnięciu sukcesu?

8) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki A4,

−

mazaki,

−

opisy sytuacji konfliktowych.

Ćwiczenie 3

Opracuj plan przygotowania do negocjacji nastawionych na współpracę – styl rzeczowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem negocjacji nastawionych na współpracę,
2) określić kolejne etapy negocjacji,
3) zapisać na arkuszu papieru wyniki pracy,
4) zaprezentować przygotowany plakat,
5) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

opis negocjacji nastawionych na współpracę,

−

papier A4

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Sposoby komunikowania się w sytuacjach konfliktowych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu przypadku zaplanuj rozmowę z podopiecznym.

Opis przypadku
Podopieczny nie chce uczestniczyć w zajęciach terapeutycznych. Opiekun musi skrytykować
taki stosunek nie znając jednak powodu takiego stanowiska.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) określić czym są zajęcie terapeutyczne,
3) przygotować wypowiedź krytyczną,
4) zaplanować przebieg rozmowy z podopiecznym,
5) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
6) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

analiza przypadku,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z opisami przypadku,

−

papier A4

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie opisu sytuacji zaplanuj wystąpienie, w którym zaprezentujesz swoje zdanie.

Opis sytuacji
Grupa opiekunów ma odmienne zdanie niż Ty na temat korzystania ze spacerów przez
podopiecznych. Swoje wypowiedzi motywują tym, że oni sami też będą musieli częściej
spacerować.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić technikę

wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować opisaną sytuację,
2) określić zarzuty na temat spacerów podopiecznych,
3) zaplanować wystąpienie,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
5) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

opis sytuacji,

−

papier A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Doskonalenie umiejętności
interpersonalnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 16, 17 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 14, 15, 16, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego, w tym co
najmniej 3 zadań z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 5 zadań
z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. a, 4. b, 5. b, 6. c, 7. b, 8. a, 9. b, 10. a, 11. d,
12. a, 13. c, 14. b, 15. a, 16. b, 17. b, 18. a, 19. b, 20. c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić znaczenie pojęcia komunikacji
interpersonalnej

Zidentyfikować przebieg komunikacji
interpersonalnej

Określić zasady dobrej komunikacji

Scharakteryzować komunikację niewerbalną

Scharakteryzować komunikację werbalną

Określić przebieg procesu skutecznego
komunikowania się

Zastosować techniki ułatwiające skuteczne
komunikowanie się

Zidentyfikować techniki zachowań asertywnych

Zastosować zasady i techniki aktywnego
słuchania

10.

Przezwyciężać bariery komunikacyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Rozpoznać barierę komunikacyjną

12.

Wyjaśnić zasady przekazywania informacji
zwrotnej

13.

Określić przyczynę konfliktu

14.

Zastosować argumentację dostosowaną do
określonej sytuacji

15.

Rozpoznać cechy destrukcyjnej krytyki

16.

Rozpoznać i zastosować metody rozwiązywania
konfliktu

17.

Określić efekty rozwiązania konfliktu

18.

Określić cechy negocjatora

19.

Scharakteryzować mediację, jako sposób
rozwiązywania konfliktów

20.

Zastosować odpowiednie zachowanie w sytuacji
krytyki

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

treść zadania praktycznego,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Komunikacja interpersonalna, to

a) przekaz.
b) łączność.
c) korespondencja.
d) zawiadomienie.

2. Komunikacja interpersonalna odbywa się na jednym z

a) trzech poziomów.
b) dwóch poziomów.
c) pięciu poziomów.
d) czterech poziomów.

3. O dobrym procesie komunikacji interpersonalnej powiemy wówczas, gdy:

a) komunikat odebrany przez odbiorcę będzie miał takie samo znaczenie, jak komunikat

wysłany przez nadawcę.

b) komunikat odebrany przez odbiorcę będzie inny, jak komunikat wysłany przez

nadawcę.

c) odbiorca nie odbierze żadnego komunikatu.
d) nadawca nie wysyła komunikatu.

4. Komunikacja niewerbalna wyrażana jest poprzez

a) gesty, słowa.
b) gesty.
c) słowa.
d) gesty, słowa, czyny.

5. Komunikacja werbalna to komunikat przekazywany za pomocą

a) gestów i odpowiedniej postawy ciała.
b) słów.
c) gestów i słów.
d) gestów, słów i odpowiedniej postawy ciała.

6. W procesie skutecznego komunikowania się nie należy

a) mówić wprost.
b) utrzymywać kontaktu wzrokowego.
c) przerywać swojemu rozmówcy.
d) traktować rozmówcy jak partnera.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Prośba o dokładne sprecyzowanie intencji nadawcy poprzez zadanie pytania: „Czy to co

usłyszałam oznacza, że........” jest formą
a) odzwierciedlania.
b) parafrazowania.
c) klaryfikacji.
d) potwierdzania.

8. Odmowa w zachowaniu asertywnym powinna być sformułowana jako komunikat typu

a) Ja.
b) Ty.
c) On.
d) Oni.

9. Umiejętność aktywnego słuchania polega na

a) odwróceniu się od mówiącego.
b) zwróceniu się w stronę mówiącego.
c) braku kontaktu wzrokowego.
d) przerywaniu i dopowiadaniu.

10. Po zidentyfikowaniu bariery komunikacyjnej w trakcie rozmowy należy

a) rozpoznać przyczynę powstania bariery w wypowiedzi.
b) jak najczęściej używać w rozmowie komunikatu Ty.
c) nie starać się nic wyjaśniać.
d) przerwać wypowiedź.

11. Zdanie typu „Ty nie nadajesz się do tej pracy” jest barierą komunikacyjną typu

a) moralizowanie.
b) obrażanie.
c) krytyka.
d) orzekanie.

12. W trakcie przekazywania informacji zwrotnej

a) każdy powinien mówić w swoim imieniu.
b) jedni powinni mówić za drugich.
c) nikt nie powinien nic mówić.
d) wszyscy powinni się wypowiadać zaznaczając przynależność do grupy.

13. Twój podopieczny mieszka z innym podopiecznym w pokoju dwuosobowym. Często

słucha radia do późna, a zdarza się, że podśpiewuje przy tym. Na tym tle wybuchają
kłótnie. Przyczyną konfliktu jest
a) chęć dokuczania.
b) ograniczanie samodzielności i samostanowienia.
c) zaspokajanie własnych potrzeb kosztem potrzeb innych ludzi.
d) niewłaściwa realizacja zadań i współdziałania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Twoja podopieczna jest apatyczna, nie chce uczestniczyć w zajęciach grupowych,

rozmawiać

współmieszkańcami.

Argument

jakiego

użyjesz

rozmowie

z podopiecznym, to
a) sprawia ci przykrość, to się tobie nie podoba.
b) zajęcie, aktywność, rozmowy pozwalają na wypełnienie czasu, zapomnienie, np.

o chorobie, niepełnosprawności.

c) musi uczestniczyć we wszystkim co jest organizowane.
d) inni uczestniczą i są zadowoleni.

15. Destruktywna krytyka skupia się na

a) osobach a nie zachowaniach.
b) zachowaniach.
c) rzeczach.
d) zachowaniach i osobach.

16. Wyprzedzanie krytyki polega na

a) nie przyznaniu się do błędu.
b) przyznaniu się do błędu.
c) przypisaniu błędu innym.
d) udawaniu, że nic się nie stało.

17. Jeżeli podczas rozwiązywania konfliktu powstają nowe pomysły rozwiązania zaistniałego

problemu, jest to efekt
a) motywacyjny.
b) innowacyjny.
c) identyfikacyjny.
d) dezintegracyjny.

18. Negocjator, który preferuje styl miękki negocjacji

a) nalega na porozumienie.
b) dąży do zwycięstwa.
c) jest twardy i żąda ustępstw.
d) szuka rozwiązania korzystnego dla siebie.

19. Mediacja to sposób rozwiązywania konfliktów, w którym uczestniczą

a) dwie strony.
b) trzy strony.
c) cztery strony.
d) pięć stron.

20. Wskazanym zachowaniem w sytuacji krytyki ukrytej jest zachowanie strategii

a) ataku.
b) zamglenia.
c) poszukiwania.
d) ucieczki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Doskonalenie umiejętności interpersonalnych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Test praktyczny typu – „próba pracy” do jednostki modułowej
„Doskonalenie umiejętności interpersonalnych”

Test praktyczny składa się z zadania praktycznego nisko symulowanego i zawiera zadanie

do wykonania, opis sytuacji i kartę odpowiedzi.

Uczeń powinien być oceniany

Kryterium

Sposób punktowania

1. Interpretacja gestów różnego rodzaju

1 pkt. za omówienie dwóch rodzajów np.
mimika, głowa.
2 pkt. za omówienie czterech rodzajów np.
mimika, głowa, postawa ciała, nogi i stopy.
3 pkt. za omówienie więcej niż czterech
rodzajów gestów.

2. Charakterystyka

wybranego

rodzaju

komunikatu werbalnego

0-2 pkt. za charakterystykę: poprawna nazwa,
charakterystyka

3. Wskazywanie możliwych rodzajów barier

w komunikacji

0-2 pkt. za omówienie barier (0 – brak
odpowiedzi, 1 – za odpowiedź niepełną,
2 – za wyczerpującą odpowiedź)

4. Wskazanie i scharakteryzowanie źródeł

konfliktów

1 pkt. za omówienie 2 źródeł
2 pkt. za omówienie 4 źródeł
3 pkt. za omówienie więcej niż 4 źródeł

5. Scharakteryzowanie faz negocjacji

1 pkt. za wskazanie jednej fazy
2 pkt. za wskazanie dwóch faz
3 pkt. za pełną, wyczerpującą odpowiedź

6. Wskazanie

związków

pomiędzy

komunikacją

niewerbalną,

werbalną,

asertywnym zachowaniem

0-2 za wskazanie związków między pojęciami
(0 – brak odpowiedzi, 1 – za odpowiedź
niepełną lub obarczoną niewielkim błędem, 2 –
za odpowiedź wyczerpującą)

Proponuje się następujące formy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – uczeń uzyskał co najmniej 6 punktów,

−

dostateczny – uczeń uzyskał co najmniej 8 punktów,

−

dobry – uczeń uzyskał co najmniej 10 punktów,

−

bardzo dobry – uczeń uzyskał co najmniej 12 punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzenie osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Scharakteryzować komunikaty w komunikacji
niewerbalnej

Określić rodzaje komunikatów w komunikacji
werbalnej

Określić rodzaje barier w komunikacji interpersonalnej

Zidentyfikować źródła konfliktów

Scharakteryzować fazy przebiegu negocjacji

Wskazać związki pomiędzy komunikacją niewerbalną,
werbalną, asertywnym zachowaniem

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podaj uczniom zasady oceniania wykonania zadania.
4. Uczniowie wykonują zadanie praktyczne indywidualnie.
5. Daj uczniowi przygotowane: instrukcję dla ucznia i treść zadania praktycznego (dla

każdego ucznia).

6. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
7. Oceniaj wykonywanie zadania przez ucznia na przygotowanej karcie oceny, uwzględniając

podane kryteria i sposób punktowania.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Na wykonanie sprawdzianu masz 45 minut.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonania zadania.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

treść zadania praktycznego,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Treść zadania praktycznego

Obejrzyj film przedstawiający sytuację konfliktową oraz jej rozwiązanie poprzez

negocjację.

Po przeanalizowaniu sytuacji wykonaj następujące zadanie:

1. Zinterpretuj gesty osób biorących udział w sytuacji konfliktowej.
2. Scharakteryzuj jeden z komunikatów werbalnych występujących w filmie.
3. Wskaż i scharakteryzuj źródło konfliktów.
4. Wskaż rodzaje barier w komunikacji między osobami występującymi w filmie.
5. Scharakteryzuj fazy negocjacji występujące podczas rozwiązywania sytuacji konfliktowej.
6. Wskaż związki pomiędzy komunikacja niewerbalną, werbalną i zachowaniem asertywnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...................................................................................................

Doskonalenie umiejętności interpersonalnych

1. Zinterpretuj gesty osób biorących udział w sytuacji konfliktowej.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

2. Scharakteryzuj jeden z komunikatów werbalnych występujących w filmie.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

3. Wskaż i scharakteryzuj źródło konfliktów.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

4. Wskaż rodzaje barier w komunikacji między osobami występującymi w filmie.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

5. Scharakteryzuj fazy negocjacji występujące podczas rozwiązywania sytuacji konfliktowej.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

6. Wskaż związki pomiędzy komunikacja niewerbalną, werbalną i zachowaniem asertywnym
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kryterium

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Agryle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. PWN, Warszawa 1999
2. Alder H.: NeuroLingwistyczne programowanie czyli sztuka osiągania celów, Program

TERM, FRSE. Wydawnictwo MEN–ITeE, Warszawa–Radom 1997

3. Antoszkiewicz D. Pawlak Z.: Techniki menedżerskie – skuteczne zarządzanie firmą.

Poltext, Warszawa 2001

4. Aronson E., Wilson T., Akert R.: Psychologia społeczna. Zysk i S-ka, Poznań 1997
5. Austin J.L.: Mówienie i poznanie. PWN, Warszawa 1993
6. Brammer L.: Kontakty służące pomaganiu. SPP, PTP, Warszawa 1984
7. Bee R., Bee F.: Feedback. Petit, Warszawa 2000
8. Chełpa S., Witkowski T.: Psychologia konfliktów. WSiP, Warszawa 1995
9. Cialdini R.: Wywieranie wpływu na ludzi. GPW, Gdańsk 2001
10. Dana D.: Rozwiązywanie konfliktów. PWE, Warszawa 1993
11. De Bono E.: Naucz się myśleć kreatywnie, Warszawa PRIMA 1998
12. Dobek-Ostrowska B., Współczesne systemy komunikowania, Wyd. Uniwersytetu

Wrocławskiego, Wrocław 1998

13. Dziewięcki M.: Psychologia porozumiewania się, Kielce 2000
14. Dziewięcki M.: Kształtowanie postaw, Radom 1997
15. Fowler A.: Jak skutecznie negocjować. Petit, Warszawa 2001
16. Głodowski W.: Komunikowanie interpersonalne, Warszawa 2001
17. Grzesiuk L., Trzebińska E.: Jak porozumiewają się ludzie. Nasza Księgarnia, Warszawa

1987

18. Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. WEDA, Warszawa 1999
19. Hamlin S.: Jak mówić, żeby nas słuchali – klucz do sukcesu zawodowego. PETIT,

Warszawa 1994

20. Hare B.: Bądź asertywny. Skuteczne sposoby komunikacji. RAVI, Łódź 1988
21. http://pedagog.umcs.lublin.pl/
22. Johnson D.W.: Podaj dłoń. PTP, Warszawa 1992
23. Johnson D.W.: Umiejętności interpersonalne i samorealizacja. PTP SPP, Warszawa 1985
24. Kaczmarak B.: Misterne gry w komunikację. UMCS, Lublin 2005
25. Kaczmarek B., Markiewicz K.: Komunikowanie się we współczesnym świecie. UMCS,

Lublin 2003

26. Kalczyńska A.: Komunikacja interpersonalna. Materiały dydaktyczne PARP i ZSB,

Szczecin, 2006

27. Kępińska Z.: Mini kurs doskonalenia – Asertywność cz.1. Materiały do samodzielnego

treningu. Warszawa 2006

28. Knafel K.: Komunikacja społeczna w organizacji, moduł II, materiały Programu TERM-

IAE, ITeE Radom 1996

29. Kozielecki J.: Myślenie w rozwiązywaniu problemów. PWN, Warszawa 1992
30. Król-Fijewska M.: Stanowczo, łagodnie, bez lęku. Wydawnictwo INTRA, Warszawa

1992

31. Król-Fijewska M.: Trening asertywności. PTP, Warszawa 1991
32. Lundén B., Lennart Rosell L.: Techniki negocjacji.W. BL Info Polska Sp. z o.o., Gdańsk

2004

33. Łęcki K., Szóstak A.: Komunikacja interpersonalna w pracy socjalnej. Interart, Warszawa

1996

34. Meer K, Neijenhof J.: Elementarne umiejętności społeczne. CMDNŚSM, Warszawa 1993

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35. Mellibruda J.: Ja – Ty – My. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów

międzyludzkich, Warszawa 1980

36. Migdał K.: Psychologia w praktyce społecznej. WSE, Warszawa 2001
37. Nęcki Z.: Komunikowanie interpersonalne. Wrocław, Ossolineum 1992
38. Nocuń A., Szmagalski J.: Podstawowe umiejętności w pracy socjalnej i ich kształcenie.

Interart, Warszawa 1996

39. Piszczek M. (red.).: Metody komunikacji alternatywnej w pracy z osobami

niepełnosprawnymi. CMPP-P MEN, Warszawa 1997

40. Piszczek M.: Nauka porozumiewania się gestami. W: Rewalidacja. Czasopismo dla

nauczycieli i terapeutów 1(3)1998

41. Podeszewska M.: Rozumienie sytuacji punktem wyjścia do procesów kształtowania

mowy. (W:) Rewalidacja. Czasopismo dla nauczycieli i terapeutów 2(4)1998

42. Sikorski C.: Zachowania ludzi w organizacji, PWN, Warszawa 2002
43. Stankiewicz J.: Komunikowanie się w organizacji. Wyd. Astrum, Wrocław 1999
44. Stoner J.A.F., Freeman R. E., Gilbert D.R. Jr.: Kierowanie. PWE, Warszawa 2004
45. Sowizdrzał E.: Negocjacje. Materiały dydaktyczne PARP i ZSB, Szczecin, 2006
46. Sutton, C.: Psychologia dla pracowników socjalnych. GWP, Gdańsk 2004
47. Thomson P.: Sposoby komunikacji interpersonalnej. Zysk i S-ka, Poznań 1998