2012-02-29

1

dr Marcin Kocór

IS UJ, 2011/2012

Wykład 1

Metody badań w naukach

społecznych - wprowadzenie

Metody empirycznych badań społecznych

Plan wykładu

• Organizacja zajęć
• Metoda naukowa
• Metody badań w naukach społecznych
• Metody badawcze w praktyce
• Kwestie etyczne związane z badaniami

2012-02-29

2

Organizacja zajęć

• Wykład + ćwiczenia
• Zaliczenie ćwiczeń + egzamin
• Cykl kursów poświęconych badaniom w IS UJ:





• Lektury:

Babbie E., 2010, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa.
Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias, D., 2001, Metody badawcze w naukach
społecznych, Zysk i S- ka, Poznań.

III rok

II rok

I rok

MEBS

MJBS

LIC

WSAD

MIBS

Organizacja zajęć – tematy wykładów

1. Metody badawcze w badaniach społecznych –

wprowadzenie.

2. Plany badawcze.

3. Proces badawczy.
4. Pojęcia i ich definicje.
5. Wskaźniki w badaniach społecznych.
6. Pomiar w badaniach społecznych. Trafność i rzetelność.

Błędy pomiarowe.

7. Techniki sondażowe w badaniach społecznych.
8. Budowa kwestionariusza.
9. Dobór próby w badaniach społecznych.
10. Raportowanie wyników.

2012-02-29

3

Metoda naukowa

Metoda

Metoda naukowa

Świadomie stosowany sposób postępowania mający prowadzić do osiągnięcia
zamierzonego celu (Słownik języka polskiego, PWN).

Ogólnie przyjmowany schemat poszczególnych czynności badawczych.
Czynności te można ogólnie podzielić na związane z zadawaniem pytań
naukowych z i udzielaniem odpowiedzi na te pytania.

Badanie naukowe

Określony sposób postępowania mający na celu znalezienie odpowiedzi na
pewne pytania. Postępowanie to jest systematyczne (przebiega według
określonych reguł) i obiektywne.

Metoda naukowa

Metoda badawcza

Typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji
danych empirycznych, służące do uzyskiwania możliwie uzasadnionych
odpowiedzi na stawiane pytania.

Technika badawcza

Praktyczne działania mające na celu zbieranie, opracowywanie, analizę i
interpretację danych empirycznych. Wymaga odpowiedniej wiedzy ale i
DOŚWIADCZENIA badawczego.

Metodologia

Nauka o metodach badań naukowych stosowanych w danej dziedzinie wiedzy
(Słownik języka polskiego, PWN).

2012-02-29

4

Rodzaje nauk

Nauki

Formalne

(dedukcyjne)

M.in.

matematyka,

logika

Empiryczne

(indukcyjne)

M.in.

fizyka, chemia,

psychologia,

socjologia

Teorie

udowadniane

przez wykazanie,

że wynikają z

udowodnionych

twierdzeń lub

aksjomatów

Twierdzenia

uzasadniane

przez obserwację

Metoda naukowa w socjologii (historia)

Czy pod względem metod badawczych socjologia może
być uznana za naukę taką jak inne nauki empiryczne?

Etapy rozwoju metod badawczych w socjologii:

1. Socjologiczna „prehistoria”
----------- Socjologia jako nauka (Comte) -----------
2. Rozwój socjologii teoretycznej
3. Socjologia jako nauka empiryczna

2012-02-29

5

Cele nauk społecznych

• Jaki jest poziom aktywności zawodowej

Polaków?

• Jaki jest rozmiar szarej strefy w Polsce?

Opisowe

(deskryptywne)

• Jakie czynniki wpływają na aktywność

zawodową Polaków?

• Co wpływa na powiększanie lub

zmniejszanie się szarej strefy?

Wyjaśniające

(eksplanacyjne)

• Czy zmiana systemu rentowego wpłynie

na poziom aktywności zawodowej?

• Czy obniżenie kosztów pracy wpłynie

na zmniejszenie szarej strefy?

Przewidywanie

(prognostyczne)

Cykl badań naukowych

Wiedza i

umiejętności

(technologia)

ludzkości

Problem

badawczy,

nowy temat

badań

Metody i

techniki

naukowe

Nowe

rezultaty

(innowacja)

Liczący się

wkład

Luka,

niezgodność,

nowe fakty

2012-02-29

6

Metody badawcze w praktyce

Dlaczego metody badawcze?
• Empiryczny charakter socjologii
• Metoda jako wymóg naukowości

Metody badań społecznych jako narzędzie:
• W badaniach podstawowych  badania naukowe

realizowane dla samego rozwiązania problemu.

• W badaniach stosowanych  wykorzystywane do

wspierania procesów decyzyjnych w polityce, w
politykach publicznych, marketingu, itp.

Metody badawcze w praktyce

Przydatność metod badań dla studentów socjologii:
• Autoteliczna: dowiadywanie się czegoś nowego,

uczenie się czegoś nowego.

• Instrumentalna (studia): projekty zaliczeniowe,

projekt licencjacki, praca magisterska, …doktorat!

• Instrumentalna (praca): zdobywanie cenionych na

rynku pracy kompetencji

2012-02-29

7

Metody badawcze w praktyce

Kim jest socjolog – czyli co powinien umieć po
studiach?

• Zdefiniować problem (socjologiczny).
• Potrafić go zbadać w sposób naukowy.
• Przedstawić rozwiązanie problemu.

Etyka w badaniach społecznych

• Prawa autorskie (plagiat).
• Ochrona badanych.
• Obiektywizm.