22.04.2013r.

Przepisała: Karolina Szendera

Językoznawstwo teoretyczne: j. stosowane

Językoznawstwo stosowane to nauka o możliwościach i sposobach wykorzystania osiągnięć

językoznawstwa w różnych dziedzinach. Zajmuje się przede wszystkim badaniami nad efektami
nauczania języków obcych. Szczególne osiągnięcia ma w zakresie racjonalizacji i modernizacji
dydaktyki nauk obcych.

Nauczanie kognitywne: (tu mam niestety dziurę, przepraszam. Wklejam definicję ze strony

Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego)

1

:

„Językoznawstwo kognitywne to podejście do badań nad językiem, które zakłada, że język

jest integralną częścią ludzkiego funkcjonowania poznawczego i wobec tego jego opis musi
odwoływać się do tego, co o funkcjonowaniu ludzkiego mózgu i umysłu wiadomo z innych dziedzin
nauki (np. z neurologii, psychologii, antropologii, itp.). Jednocześnie, zjawiska językowe postrzegane
są jako odbicie stojących za nimi procesów umysłowych. Z tej perspektywy, studia nad językiem są
więc jednocześnie drogą do badania natury różnorakich mechanizmów poznawania i doświadczania
świata.”

Kognitywistyka:



w badaniach nad poprawnością językową,



w badaniach nad udoskonalaniem kodów służących przekazywaniu informacji,



w badaniach nad udoskonalaniem tłumaczenia maszynowego,



w teorii przekładu,



w logopedii, a zwłaszcza w badaniach nad afazją

2

i jej leczeniem,



w badaniach w zakresie kultury języka,



przy opracowywaniu alfabetów dla języków do tej pory niepiśmiennych,



przy doskonaleniu stenografii

3

,



w badaniach opartych na statystyce dotyczącej standaryzacji terminologii naukowej,



przydatna także w badaniach interdyscyplinarnych.

Językoznawstwo teoretyczne: w starożytnej Grecji w II w. p.n.e. w obrębie filozofii zrodziła

się dyskusja na temat pochodzenia języka: czy język jest tworem natury czy język jest tworem
sztucznie utworzonym. Czy język podlega prawom natury, czy jest czynnikiem uporządkowania, czyli
konwencji?

1

http://www.angli.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=67&Itemid=76

2

Afazja, zaburzenie mowy, powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodka mowy w dominującej półkuli mózgu i

upośledzające proces mówienia lub rozumienia mowy. Afazja nie jest wynikiem zaburzeń samej artykulacji,
polega na ograniczeniu zdolności rozumienia komunikatów werbalnych oraz reguł ich tworzenia. – encyklopedia
Onet Wiem (http://portalwiedzy.onet.pl/46032,,,,afazja,haslo.html)

3

Stenografia, sposób dokładnego zapisu tekstu mówionego za pomocą umownych znaków, skrótów i symboli

reprezentujących słowa i wyrażenia, stosowany do przekazywania m.in. treści korespondencji, przemówień,
wykładów. Enc. Onet Wiem (http://portalwiedzy.onet.pl/49723,,,,stenografia,haslo.html)

naturaliści  konwencjonaliści

Jeśli jest naturą, tzn. że wywodzi się z odwiecznych i niezmiennych zasad powstających poza

człowiekiem. Prawa te są zatem nie do obalenia. Jeśli natomiast jest konwencją, tzn. że jest rezultatem
zwyczaju i tradycji, a więc umowy społecznej, którą można korygować, a więc także zrywać. Pierwsi
z tych filozofów to naturaliści, drudzy – konwencjonaliści. Rozważania opierające się na
przeciwstawieniu natury i konwencji dotyczyły problemu istnienia lub braku związku między
znaczeniem wyrazu, a jego formą. Skrajni naturaliści uznawali, że wszystkie wyrazy z natury swojej
są najwłaściwsze dla rzeczy, które oznaczają. Dowieść tego związku może filozof, który poszukuje
ukrytej rzeczywistości w formie wyrazów. W tych filozoficznych dociekaniach odnajdujemy badania
etymologiczne.

Etymologia (gr. etymo – oznacza „prawdziwy”, „rzeczywisty”). Ustalić pochodzenie wyrazu,

czyli jego etymologię, czyli odkryć jego prawdziwe znaczenie oznaczało wykryć konkretną prawdę
natury. Wyróżniono odmienne typy naturalnej zgodności między formą fizyczną, a znaczeniami:



wyrazy, które według naturalistów naśladują dźwięki, albo oznaczają źródło wydawanego
dźwięku – onomatopeje, a więc wyrazy dźwiękonaśladowcze (np. „kukułka”, „syczeć”,
„szumieć”). Z greckiego oznaczało to po prostu tworzenie nazw. Takie wyrazy według
naturalistów, zwłaszcza stoików, tworzą podstawowy zasób nazw, z których rozwinął się
język. Wyrazy onomatopeiczne, czyli naśladujące dźwięki i rzeczy, które nazywają, tworzą
jądro słownictwa.



nazwy zawierające tylko dźwięki, które sugerują lub imitują cechy fizyczne lub czynności,

klasyfikowane jako: niskie, wysokie, miękkie, twarde, płynne, drżące itd. Np. zgodnie ze
znaczeniem wyrazu „drżeć” pojawia się w jego składzie drżąca spółgłoska „r”, a ze
znaczeniem wyrazu „płynąć” ma związek głoska „ł”. Dziś taki związek między dźwiękiem,
a znaczeniem (znowu dziura, przepraszam…) – symbolika dźwiękowa.

Pierwsza i druga grupa wyrazów to baza językowa.



Trzecią grupę tworzą pozostałe wyrazy, które greccy etymolodzy wywodzili od pierwotnych,
czyli onomatopeicznych i symbolicznych.
Między innymi takimi związkami są użycia metaforyczne – „korzenie wiedzy, to źródło”
(tutaj chyba też mi czegoś brakuje, ale nie jestem pewna). Termin „metafora” wprowadzony
przez Greków – używany do dzisiaj. Polemika między naturalistami i konwencjonalistami
trwała wieki i dotyczyła w istocie teorii języka, bo odniosła się do zagadnień pochodzenia
języka i związku między wyrazami, a ich znaczeniem. W szczególności taki wymiar miały
rozważania na temat regularności języka i jego anomalii (spór między analogistami,
a anomalistami).