Wyk!ad 6:

Kto jest bardziej skuteczny -

jednostki czy grupy?

dr Dariusz Rosi"ski

•

grupowe decyzje s# w porównaniu z decyzjami indywidualnymi bardziej

konserwatywne (potoczne przekonanie)

•

jednostki cechuje wi$ksza sk!onno%& do podejmowania ryzyka

•

grupowe podejmowanie decyzji uwa'a si$ za d!ugotrwa!y proces u%redniaj#cy

ryzyko i prowadz#cy do ostro'niejszych rozwi#za"

•

jest to pogl#d zgodny z tradycyjnym pojmowaniem przez psychologi$ spo!eczn#

konformizmu i wp!ywu grupy:

poprzez wzajemny wp!yw w grupach

ludzkie postawy z regu!y koncentruj" si# wokó! $redniej

grupowej (Turner, 1991)

Przesuni$cie ryzyka i polaryzacja grupowa

•

jednak w pewnych warunkach

grupy mog" podejmowa% bardziej ryzykowne

decyzje ni& jednostki

•

zjawisko to pojawia si$, gdy grupa akceptuj#ca wyj%ciowo pewien poziom ryzyka przesuwa si$ -
w wyniku dyskusji - ku jeszcze ryzykowniejszej decyzji grupowej -

przesuni!cie ryzyka

(risky shift)

•

grupowe decyzje - w porównaniu ze %redni# opinii cz!onków sprzed dyskusji - mog# by&

bardziej kra'cowe na tych wszystkich wymiarach podejmowania decyzji, które nie maj# nic

wspólnego z ryzykiem czy ostro'no%ci# -

POLARYZACJ( GRUPOW)

Przesuni$cie ryzyka i polaryzacja grupowa

Grupy umacniaj# pocz#tkowe sk!onno%ci swoich cz!onków na skutek:

•

czynników poznawczych: wszyscy cz!onkowie grupy podaj# w!asne argumenty

przemawiaj#ce za ich stanowiskiem, dochodzi do gromadzenia si$ informacji

•

czynników motywacyjnych: gdy ludzie dyskutuj# w grupie, okre%laj# najpierw

stanowisko innych na dany temat; w celu zdobycia sympatii innych wiele osób

przyjmuje stanowisko ogólnie podzielane, lecz bardziej skrajne (dzi$ki temu szanuje

warto%ci grupy, a jednocze%nie prezentuje si$ w pozytywnym %wietle)

Przesuni$cie ryzyka i polaryzacja grupowa

•

wyja$nienia zjawiska polaryzacji grupowej:

1.

teoria argumentów perswazyjnych

2.

teorie warto$ci kulturowych (teoria porówna' spo!ecznych)

3.

teoria autokategoryzacji

Polaryzacja grupowa

grupowe a indywidualne podejmowanie decyzji

•

w pewnych warunkach na decyzjach grupy nie mo'na polega&; zale'y to od:

1.

typu zadania: grupy maj# przewag$ nad jednostkami w zadaniach

dysjunktywnych

2.

strat ponoszonych w toku procesu

3.

niepowodze' w dzieleniu si# unikatow" informacj"

4.

skuteczno$ci burzy mózgów

Grupowe podejmowanie decyzji

my$lenie grupowe: wiele g!ów, jeden umys!

•

my%lenie grupowe

(Irving Janis): rodzaj my%lenia, w którym bardziej liczy

si$ d#'enie do zachowania spójno%ci i solidarno%ci grupy ni' realistyczne

uwzgl$dnianie faktów; wyst$puje gdy:

1. grupa jest zwarta

2. grupa jest oddzielona od pogl#dów przeciwnych w!asnym opiniom

3. kieruje ni# jeden dominuj#cy przywódca usilnie forsuj#cy w!asne pogl#dy

Grupowe podejmowanie decyzji

warunki sprzyjaj"ce:

•

du&a spójno$% grupy: grupa

zapewnia presti' i jest atrakcyjna –

dlatego ludzie chc# do niej nale'e&

•

izolacja grupy: grupa jest

wyizolowana, chroniona przed

alternatywnymi pogl#dami

•

autorytarny przywódca:

kontroluje dyskusje w grupie i

wyra(nie przedstawia swoje

'yczenia

•

silny stres: cz!onkowie

odczuwaj# silne zagro'enie dla

grupy

•

s!abo wypracowane

metody podejmowania

decyzji: brak standardowych

metod rozpatrywania

alternatywnych

symptomy my$lenia

grupowego:

•

z!udzenie odporno$ci na ataki:

grupa odczuwa swoj# nieomylno%& i si!$

•

przekonanie o moralnych

racjach: „Bóg jest z nami!”

•

stereotypowe postrzeganie

przeciwników

•

autocenzura: ludzie dobrowolnie

odrzucaj# przeciwstawne pogl#dy, aby

nie „torpedowa&” samych siebie

•

ukierunkowany nacisk na

decydentów, aby

podporz"dkowali si# wi#kszo$ci

•

z!udzenie jednomy$lno$ci:

z!udzenie, 'e wszyscy s# zgodni,

wynikaj#ce z pomijania oponentów

•

stra&nicy jednomy$lno$ci: np.

cz!onkowie grupy chroni# przywódc$

podejmowanie

b!#dnych decyzji:

1. niepe!na analiza

alternatywnych

pogl"dów

2. lekcewa&enie

okre$lania poziomu

ryzyka dla

preferowanych

rozwi"za'

3. opieranie si# na

niepe!nej informacji

4. brak planu dzia!ania

na wypadek

niepowodzenia

Jak unikn"% grupowego my$lenia?:

•

przywódca powinien by& bezstronny

•

otwarty na bezstronne opinie spoza grupy

•

grupa podzielona na ma!e zespo!y, które najpierw spotka!yby si$

oddzielnie, a potem dyskutowa!y na forum

•

mo'na zarz#dzi& tajne g!osowanie lub zebra& anonimowe opinii na

pi%mie

Grupowe podejmowanie decyzji

•

kiedy indywidualnie a kiedy grupowo?

•

nie ma sensu powo!ywanie grupy, je'eli:

•

problem ma

jedno rozwi#zanie

, które szybciej skuteczniej opracuje jedna

osoba

•

nie ma potrzeby zrozumienia tego rozwi#zania

przez innych lub ich

anga'owania si$

w nie

•

decyzj$ ju' podj$to

, a manipuluje si$ grup#, 'eby jedynie formalnie

zatwierdzi!a t$ decyzj$ (grupa zwykle to odkrywa i reaguje negatywnie)

•

dlaczego grupowo? - zalety grupowego rozwi#zywania problemów

•

w grupie pracuje si$ !atwiej

•

my%lenie analityczne (charakterystyczne dla my%lenia indywidualnego) i

my%lenie twórcze

•

zaanga'owanie

•

rozumienie sposobu funkcjonowania grupy

Kiedy korzysta& z grupy?

•

istnieje wiele ró'nych podej%& do badania grupowego podejmowania decyzji:

•

podej%cie oparte na teorii spo!ecznego komunikowania si$

•

modele !#czenia preferencji spo!ecznych

•

perspektywa spo!ecznego wp!ywu

Grupowe podejmowanie decyzji

•

mo'na analizowa& ró'norodne aspekty tego procesu:

•

perswazj$

•

konformizm

•

negocjacje

•

a tak'e bada& zjawiska towarzysz#ce podejmowaniu decyzji:

•

formu!owanie werdyktów s$dziowskich

•

syndrom grupowego my%lenia

•

polaryzacj$ grupow#

Grupowe podejmowanie decyzji

•

w grupowym podejmowaniu decyzji niemal zawsze mamy
do czynienia z przej%ciem od ró'norodno%ci stanowisk do
j e d n o l i t e g o s t a n o w i s k a g r u p y =

g r u p o w e

podejmowanie decyzji redukuje zró&nicowanie

opinii wewn"trz grup

(mo&e by% rozpatrywane

w kategoriach wp!ywu spo!ecznego - niekiedy

jako przejaw konformizmu)

Grupowe podejmowanie decyzji

•

modele uzgadniania preferencji spo!ecznych - wyja%nianie, jak z rozbie'nych

pocz#tkowo opinii w podejmuj#cej decyzj$ grupie powstaje ko"cowa decyzja (Stasser, Kerr i
Davis, 1989)

•

w przeciwie"stwie do modeli spo!ecznego komunikowania si$ - w zasadzie

nie dotycz"

procesu wewn"trzgrupowego komunikowania si# (dzi$ki niemu indywidualne

stanowiska przekszta!caj# si$ w decyzj$ grupow#), ale bior# pod uwag$

sposób, w jaki

cz!onkowie grupy uzgadniaj# po!#czenie swoich preferencji (wst$pne stanowiska, opinie) dla
podj$cia grupowej decyzji

•

w centrum zainteresowania:

preferencje cz!onków grupy i zachodz"ce w nich

zmiany

•

schematy decyzji spo!ecznej Davisa (1989) okre%laj# pewn# liczb$ regu!, które grupa mo'e
przyj#&

•

znajomo%& wst$pnego rozk!adu jednostkowych opinii cz!onków grupy oraz regu!y dzia!ania
zaakceptowane przez grup$ pozwalaj# (z du'ym prawdopodobie"stwem) przewidzie& ko"cow#
decyzj$

Grupowe podejmowanie decyzji

•

regu!y:

1.

jednomy$lno$%

2.

zasada zwyk!ej wi#kszo$ci kryterium zasadno$ci

3.

zasada wi#kszo$ci dwóch trzecich cz!onków grupy

4.

wst#pne ukierunkowanie stanowisk

Grupowe podejmowanie decyzji

•

w zadaniach intelektualnych (istnieje poprawne rozwi#zanie, np.

matematyczne) grupa cz$sto obiera jako regu!$ swego dzia!ania kryterium

poprawno%ci

•

w zadaniach wymagaj"cych oceny (nie ma jednoznacznego,

prawid!owego rozwi#zania, np. przy preferencjach artystycznych) grupa obiera

regu!$ zwyk!ej wi$kszo%ci

•

regu!y ró'ni# si$ od siebie pod wzgl$dem:

•

dopuszczalno$ci wyj"tków

•

podzia!u w!adzy pomi#dzy cz!onków

Grupowe podejmowanie decyzji

•

jednomy$lno$% jest regu!" rygorystyczn" i towarzyszy jej niska koncentracja

w!adzy

•

regu!a wi#kszo$ci dwóch trzecich jest mniej rygorystyczna i towarzyszy jej

wi#ksza koncentracja w!adzy

•

rodzaj zaakceptowanej regu!y, a zw!aszcza jej rygorystyczno%& (dopuszczalno%& wyj#tków), mo'e
wp!ywa& nie tylko na sama decyzj$ grupow#, ale tak'e na:

•

preferencje cz!onków,

•

ich satysfakcj$ zwi#zan# z podejmowaniem decyzji,

•

spostrzeganie charakteru dyskusji

•

wzajemne ustosunkowania cz!onków grupy

Grupowe podejmowanie decyzji

regu!a (bardziej)

rygorystyczna

>

(s!absza)

koncentracja w!adzy

•

model schematu przej$cia spo!ecznego Kerra (Stasser, Kerr i Davis,

1989)

akcentuje rzeczywisty rozk!ad stanowisk cz!onków, które

grupa - opieraj#c si$ na jakiej% regule podejmowania decyzji - zmienia w

kolejnych etapach w kierunku decyzji ko"cowej

•

aby pojawi!a si$

ko'cowa decyzja - opinie uczestników dyskusji musz# by&

monitorowane albo przez kilkakrotne zadawanie pyta" dotycz#cych

stanowisk indywidualnych, albo te' przez rejestrowanie nawet najdrobniejszych

zmian w opiniach uczestników

Grupowe podejmowanie decyzji

•

podejmowanie decyzji przez zespo!y s#dziowskie:

•

modele !"czenia preferencji cz$sto testuje si$ w warunkach

symulowanych prac !awy przysi$g!ych (w warunkach laboratoryjnych mo'na

odtworzy& wiele rzeczywistych w!a%ciwo%ci ich dzia!ania, np. przypadkowy

dobór nie znaj#cych si$ wcze%niej cz!onków grupy)

Grupowe podejmowanie decyzji