FUNKCJE

PAŃSTWA W

GOSPODARCE

Pojęcie państwa

Państwo - złożona, zróżnicowana wewnętrznie,
wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa
zamieszkującego określone terytorium, dysponująca
władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Państwo - centralne oraz lokalne instytucje i urzędy
publiczne, których działalność związana jest z
funkcjonowaniem danego systemu społeczno-
gospodarczego.

Funkcje państwa:

•

ekonomiczne,

•

społeczne,

•

polityczne.

Ekonomiczne funkcje państwa:

•

alokacyjna,

•

stabilizacyjna,

•

redystrybucyjna.

Tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego

Jest to jedna z najważniejszych funkcji współczesnego
państwa.

Warunkach gospodarki rynkowej polega głównie na:

•

tworzeniu norm prawnych oraz instytucji

chroniących własność prywatną i prawa poszczególnych
jednostek, a także prawa większych zbiorowości i
społeczeństwa jako całości,

•

organizowaniu sprawnego systemu obiegu informacji
ekonomicznej,

•

ustanawianiu zasad funkcjonowania instytucji
obsługujących rynek (np. giełdy), zasad prowadzenia
działalności gospodarczej, warunków konkurencji
między podmiotami krajowymi i zagranicznymi,
stosunków między producentami i konsumentami oraz
przedsiębiorcami i pracownikami.

Funkcja alokacyjna

Polega na podejmowaniu działań sprzyjających
optymalnej alokacji zasobów gospodarczych.

Dominacja własności prywatnej i rynkowego
mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to
dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem
podstawowe warunki efektywnego gospodarowania.

Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce jest
rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i
rynku, a nie ich ograniczanie (np. przez stosowanie
administracyjnych (nierynkowych) metod regulowania
gospodarki).

Do istotnych zadań państwa należą m.in.:

•

określanie niezbędnego zakresu własności publicznej,

•

wprowadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych

sprzyjających nieustannej wymianie praw własności,
która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze
trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać,

•

wspieranie konkurencji przez działania zbliżające

rzeczywiste warunki, w jakich funkcjonują podmioty
gospodarcze , do warunków odpowiadającym
założeniom konkurencji doskonałej,

•

rozwiązywanie problemów związanych z

występowaniem negatywnych efektów zewnętrznych,
chodzi o zanieczyszczenie środowiska.

Funkcja stabilizacyjna

Polega na podejmowaniu przez państwo działań

stabilizujących gospodarkę przez realizację takich
celów jak:

•

osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie czasu
wysokiego tempa wzrostu gospodarczego,

•

wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie inflacji i
bezrobocia,

•

zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności
gospodarczej (wahań koniunkturalnych),

•

możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych
czynników produkcji.

Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki

państwa.

Rodzaje polityki makroekonomicznej państwa:

•

politykę fiskalną (budżetową),

Polega na manipulowaniu poziomem podatków
płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa.

•

politykę monetarną (pieniężną).

Polega na manipulowaniu przez bank centralny
stopą wzrostu podaży pieniądza.

Zarówno polityka fiskalna, jak i monetarna oddziałują

przede wszystkim na popytową stronę gospodarki.

Oddziaływanie to ma z reguły charakter
krótkookresowy.

Polityka ekonomiczna państwa wymaga stosowania
różnych instrumentów polityki ekonomicznej.
Instrumenty polityki ekonomicznej - zmienne
pozostające pod kontrolą państwa (rządu), które mogą
wpływać na realizację założonych celów.
Klasyfikacja instrumentów polityki ekonomicznej:

•

bezpośrednie: administracyjny nakaz ograniczenia

jakiejś produkcji lub przeniesienia jej w inne miejsce,
norma zanieczyszczenia powietrza, zakaz odprowadzania
ścieków do danego zbiornika wodnego, minimalna
stawka płac, kontyngent importu danego produktu,

•

pośrednie: zmiana stopy opodatkowania dochodów,

zmiana kursu walutowego, zmiana stopy kredytu
zaciąganego w banku centralnym - tzw. stopy
redyskontowej.

Funkcja redystrybucyjna

Polega na działaniach zmierzających do niwelowania
zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic
dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom
starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie
poradzić sobie sami.

Głównymi instrumentami są:

•

system podatkowy,

•

wydatki budżetowe,

•

składki na ubezpieczenia społeczne,

•

system różnego typu opłat i cen.

Główne formy pomocy ze strony państwa:

•

świadczenia pieniężne (płatności transferowe):

emerytury, renty, zasiłki),

•

świadczenia w naturze: np. powszechna służba

zdrowia, oświata.

Argumenty za ekonomiczną rolą państwa

1.

Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego
od strony instytucjonalno-prawnej,

2.

Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce
(niepełna informacja, mobilność czynników, bariery),

3.

Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych
(zanieczyszczenia, hałas),

4.

Istnienie dóbr publicznych,

5.

Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub
korzystnych społecznie (alkohol, tytoń, szczepionki),

6.

Występowanie takich zjawisk, jak: duże wahania
aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne
wykorzystanie mocy wytwórczych, inflacja,

7.

Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych,
niedołężnych, upośledzonych i chorych,

8.

Powstanie zbyt dużych, nie akceptowanych
społecznie, różnic dochodowych i majątkowych,

9.

Istnienie konieczności kontaktów
międzynarodowych,

10.

Regulacja procesów związanych z globalizacją.

Argumenty przeciw ekonomicznej roli

państwa

1.

Pojawianie się stanów nierównowagi,

2.

Zniekształcone informacje,

3.

Zmniejszona elastyczność systemu gospodarczego
(biurokracja),

4.

Wysokie koszty interwencjonizmu państwowego
przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu
działań,

5.

Osłabienie bodźców związanych z rynkiem,

6.

Niereprezentatywność państwa (własne interesy),

7.

Ograniczanie wolności jednostki i hamowanie
oddolnej inicjatywy,

8.

Korupcja urzędników państwowych.

Realny i regulacyjny aspekt roli państwa w

gospodarce

Realny aspekt roli państwa w gospodarce wyraża
się przede wszystkim w tym, że różne agendy,
instytucje i przedsiębiorstwa państwowe prowadzą
określoną działalność gospodarczą.

Jest on zdeterminowany zwłaszcza zakresem własności
publicznej w danym kraju oraz liczbą i efektywnością
działania pracowników sektora publicznego.

Państwo – wielki pracodawca oraz wielki dostawca
produktów i usług, podmiot zgłaszający popyt.

Regulacyjny aspekt roli państwa w gospodarce
wyraża się głównie we wpływie państwa na działalność
innych podmiotów gospodarczych.

Państwo oddziałuje na przebieg procesów gospodarczych
ustanawiając pewne instytucje i normy prawne
wyznaczające trwałe reguły prowadzenia działalności
gospodarczej oraz dokonując inwestycji bieżących w
funkcjonowanie innych podmiotów gospodarczych, w
szczególności przedsiębiorstw.

Determinowany jest „wydolnością” agend i instytucji
państwa regulujących życie gospodarcze, preferowanym
przez nie modelem roli państwa w gospodarce,
prowadzoną polityką gospodarczą, z jej celami i
środkami ich realizacji.

Teoretyczne koncepcje roli państwa w

gospodarce

Koncepcja klasyczna
Państwo – instytucja:

•

zapewniająca obronę narodową,

•

stojąca na straży porządku i ładu publicznego,

•

gwarantująca obywatelom podstawowe wolności (w tym
prawo własności i swobodę w sferze działalności
gospodarczej.

Państwo nie powinno ograniczać przez swoje bezpośrednie

ingerencje inicjatywy jednostek i działania mechanizmu
rynkowego.

Powinno chronić konkurencję oraz tworzyć infrastrukturę

instytucjonalno-prawną, która zapewniałaby stabilne „reguły
gry” oraz pożądane społecznie działanie sił rynkowych.

Państwo powinno być silne, ale jego ekonomiczne funkcje

powinny być sprowadzone do niezbędnego minimum.

Interwencjonizm

Był reakcją na niedoskonałości rynku.
J.M. Keynes - konieczność aktywnego udziału państwa w

rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku.

Najważniejszym problemem systemu kapitalistycznego jest

niepełne zatrudnienie (bezrobocie).

Główną przyczyną niepełnego zatrudnienia jest

niedostateczny popyt globalny. Należy dążyć do jego
zwiększenia.

Państwo powinno:

•

stosować politykę względnej obfitości pieniądza i niskiej
stopy procentowej,

•

zwiększyć inwestycje publiczne,

•

prowadzić politykę redystrybucji dochodów,

•

wykorzystywać niektóre formy umiarkowanego
protekcjonizmu.

Keynesistowski model interwencjonizmu
państwowego eksponował jako priorytetowy cel polityki
ekonomicznej stabilizacyjną funkcje państwa i walkę z
bezrobociem.
Neoliberalizm
Niechęć do rozszerzania ekonomicznych funkcji państwa.
Istotna rola państwa w tworzeniu i podtrzymywaniu
dostosowanego do wymogów rynkowej gospodarki ładu
instytucjonalno – prawnego.
Sceptyczny stosunek do mnożących się w praktyce
państwowych instytucji regulujących gospodarkę,
rosnących wydatków publicznych i podatków oraz niewiara
w skuteczność wielu metod oddziaływania na gospodarkę
proponowanych przez nurt interwencjonistycznych.

Monetaryzm

Państwo powinno zrezygnować z polityki krótkookresowego
regulowania koniunktury typu keynesistowskiego
(stymulowanie popytu w celu ograniczenia bezrobocia).

Bieżąca polityka ekonomiczna powinna być nastawiona na
zapewnienie minimum płynności i elastyczności w
gospodarce.

Państwo powinno koncentrować się na realizacji celów
długookresowych przez oddziaływanie na cele
długookresowe.

Głównym zadaniem państwa jest walka z inflacją środkami
polityki monetarnej.

Nowa ekonomia klasyczna
Państwo nie jest w stanie trwale oddziaływać na
wielkości realne takie jak zatrudnienie czy produkcja.
Powinno przeciwdziałać inflacji i stymulować podażową
stronę gospodarki, przez stosowanie stabilnych i
zarazem czytelnych dla pozostałych podmiotów reguł
polityki fiskalnej, monetarnej i walutowej.
Szkoła neoaustriacka
Państwo powinno koncentrować uwagę na ochronie
własności prywatnej i konkurencji. Wolny rynek
najlepszym mechanizmem alokacji zasobów i źródłem
prawdziwej informacji.
Państwo powinno wspomagać sferę usług i świadczeń
publicznych (służba zdrowia, oświata, kultura).

Ekonomia podaży

Ingerencja państwa – jeden z czynników zewnętrznych
zakłócających działanie mechanizmu rynkowego.

Należy uwolnić gospodarkę od ingerencji państwa
poprzez m.in.: redukcję podatków i reformę systemu
podatkowego.