Wychowanie w świetle
Starego Testamentu

Pedagogika chrześcijańska

Oryginalność biblijnej koncepcji
wychowania



Powszechność wychowania



Religijna motywacja wychowania



Integralność religijności i moralności



Wychowanie jako formacja osoby, a nie
technika określonych zachowań (tresura)



Wychowanie ukierunkowanie na wiązanie
wyznawanych prawd wiary otrzymanych
w Objawieniu z przykazaniami podanymi
do praktykowania.

Cel wychowania według Biblii



Poznanie, umiłowanie i praktyka Prawa,

czyli Mądrości mającej swoje źródło w

Bogu, warunkiem jej zdobycia jest bojaźń i

pełne synowskiej miłości posłuszeństwo

wobec Boga,



Interioryzacja podstawowego wyznania

wiary i jego zobowiązań, osiągana

zarówno przez pamięciową znajomość, jak

i wewnętrznie motywowane

przestrzeganie rozmaitych nakazów i

zakazów w życiu codziennym.

Metody wychowawcze w Biblii



Opanowywanie pamięciowe

materiału pochodzącego z tradycji

ustnej przekazywanej przez rodzinę

i nauczycieli, a także komentarza

aktualizującego tę tradycję,



Obrzędy i praktyki religijne



Pouczenie, instrukcja, rada, zachęta

przestroga, upomnienie, zaklinanie,

groźba.

Główny motyw wychowania w
Biblii



Miłość rozumiana jako pragnienie
dobra dla wychowanka, troska o
dobro i odpowiedzialność za nie.

Biblijne podstawy wychowania



Powołanie człowieka



Przymierze Boga z człowiekiem



Nawrócenie

Podstawy biblijnej myśli
wychowawczej



Godność człowieka

„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz,

na obraz Boży go stworzył” (Rdz 1, 27)



Przymierze, które zawiera Bóg z Izraelem

„Przymierze moje, które zawieram pomiędzy

Mną a tobą oraz twoim potomstwem, będzie

trwało z pokolenia w pokolenie jako

przymierze wieczne, abym był Bogiem

twoim, a potem twego potomstwa. I oddaję

tobie i twym przyszłym potomkom kraj, w

którym przebywasz, cały kraj Kanaan, jako

własność na wieki, i będę ich Bogiem”. (Rdz

17, 7-8)

Pedagogika a pedagogia



Pedagogika (gr. Παιδαγωγική) - zespół

nauk o wychowaniu, istocie, celach,

treściach metodach, środkach i formach

organizacji procesów wychowawczych.

Pedagogika jest nauką o procesach

wychowawczych, czyli teorią działalności

wychowawczej; samo postępowanie

wychowawcze nazywa się natomiast

często

pedagogią



pedagogia (z gr. paidagogía) zespół

metod i środków stosowanych w

nauczaniu i wychowywaniu.

Pedagogia przymierza



Zawarcie przymierza



Obecność Boga ze swoim ludem

„A Pan szedł przed nimi podczas dnia jako słup obłoku,

by ich prowadzić drogą, podczas nocy zaś jako słup

ognia, aby im świecić, żeby mogli iśc we dnie i w

nocy.” (Wj 13,21-22)



Osobowy stosunek Boga do człowieka

„Ja jestem Pan, Bóg twój” (Wj 20,2)



Bóg wybaczający

„Po tym poznacie, ze Ja jestem Pan, gdy wam to

uczynię przez wzgląd na imię moje, a nie na skutek

waszego złego postępowania ani waszych skażonych

obyczajów” (Ez 20,44)

Pedagogia pustyni



Nauka pokornego zaufania Bugu
przypominanie o godności Izraela wynikającej z
wybraństwa

„Pan wybrał was i znalazł upodobanie w was nie

dlatego, że liczebnie przewyższacie wszystkie
narody, gdyż ze wszystkich narodów jesteście
najmniejszym, lecz ponieważ Pan was
umiłował i chce dochować przysięgi danej
waszym przodkom. Wyprowadził was mocną
ręką i wybawił was z domu niewoli z ręki
faraona, króla egipskiego.” (Pwt 7,7-8)

Pedagogia pustyni



Stopniowe wdrażanie Izraela w

przestrzeganie praw i nakazów

„Posłuchaj rady, przyjmij naukę, abyś był

mądry w przyszłości” (Prz 19,20)



Bóg – dobry ojciec wychowujący syna

„Widziałeś też i na pustyni: Pan niósł cię, jak

niesie ojciec swego syna, całą drogę,

którą szliście, aż dotarliście do tego

miejsca” (Pwt 1,31)

„Uznaj w sercu, że jak wychowuje człowiek

swego syna, tak Pan, Bóg twój,

wychowuje ciebie” (Pwt, 8,5)

Pedagogia Dekalogu



Przykazania – normy porządkujące stosunek

do Boga i do drugiego człowieka na

wszystkie pokolenia



Lud wybrany miał być nie tylko ludem

wychowywanym przez Boga, ale z Jego woli

ma stać się ludem wychowującym

„Strzeżcie ich i wypełniajcie (prawa i nakazy),

bo one są waszą mądrością i umiejętnością

w oczach narodów, które usłyszawszy o tych

prawach powiedzą – Z pewnością ten wielki

naród to lud mądry i rozumny” (Pwt 4,6)

Pedagogia patriarchów
– wzorzec wychowawcy



Abraham, Jakub, Józef, Mojżesz –
umiejętność poświęcenia
wszystkiego, z czym byli dotychczas
związani; otwarcie się na „nowe”,
ludzie otwarci na nowe wyzwania,
nie godzą się na świat w którym
żyją i mają odwagę podjąć decyzję
bardzo trudną i niezrozumiałą;
ludzie o dojrzałej wierze

Księgi mądrościowe
(dydaktyczne)



Księga Hioba



Psalmy



Księga Przysłów



Księga Koheleta



Pieśń nad Pieśniami



Księga Mądrości



Mądrość Syraha

Pedagogia sytuacji
granicznych



W Księdze Hioba człowiek staje
przed niepojętym Bogiem w
doświadczeniu cierpienia i śmierci.

„Ale to duch w człowieku, to

Wszechmocnego tchnienie poucza”
(Hb 32,8)

Pedagogia spotkań
wychowawczych człowieka z
Bogiem



Psalmy

„Szczęśliwy mąż, który nie idzie za radą występnych,

nie wchodzi na drogę grzeszników i nie siada w

kole szyderców,

lecz ma upodobanie w Prawie Pana,

nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą.

Jest on jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą,

które wydaje owoc w swoim czasie,

a liście jego nie więdną:

co uczyni, pomyślnie wypada.” (Ps 1,1-3)

Pedagogia dróg Bożej Mądrości



Księga Przysłów ukazuje wychowawcze
drogi Mądrości Boga

„Przyjmijcie naukę i stańcie się mądrzy,

pouczeń mych nie odrzucajcie!
Błogosławiony ten, kto mnie słucha,
kto co dzień u bram moich czeka (…)

Bo kto mnie znajdzie, ten znajdzie życie

i uzyska laskę u Pana.” (Prz 8, 32-35)

Pedagogia sensu życia



Księga Koheleta

„Wszystko ma swoją porę, jest czas

na każdą sprawę pod słońcem” (Koh
3,1-8)

Pedagogia Miłości



Pieśń nad Pieśniami

„Bo jak śmierć potężna jest miłość, a

zazdrość jej nieprzejednana jak
Szeol,

żar jej to żar ognia, płomień Pański.
Wody wielkie nie zdołają ugasić

miłości, nie zatopią jej rzeki.” (Pnp
8,6-7)

Pedagogia świętości



Księga Mądrości koncentruje się
wokół świętości, która jest
prawdziwą mądrością życiową.

„Strzeżcie się więc próżnego

szemrania, powściągajcie język od
złej mowy: bo i skryte słowo nie jest
bez następstwa, a usta kłamliwe
zabijają duszę.” (Mdr 1,11)

Pedagogia mądrości



Księga Syracha daje wykładnię
mądrości uczonego w Piśmie.

„Bywa upomnienie, ale nie w porę,

niejeden milczy, a jednak jest
mądry. O ileż lepiej jest upomnieć
niż trwać w gniewie. Kto uznaje
swój błąd, ustrzeże się od szkody”
(Syr 20,1-3)

Bibliografia



A. Rynio, Biblijne podstawy wychowania, w: A.

Rynio (red.), Pedagogika katolicka. Zagadnienia

wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 163-181.



J. Bagrowicz, Wychowanie w świetle Biblii, w: A

Rynio (red.), Wychowanie chrześcijańskie. Między

tradycją a współczesnością. Wyd. KUL, Lublin

2007, s.39-60.



R. Sieroń, Rola Biblii w pedagogice katolickiej, w: J.

Zimny (red.), W kierunku pedagogiki katolickiej,

Stalowa Wola 2008, s. 75-84.