Złośliwe

Złośliwe

nowotwory

nowotwory

nabłonkowe.

nabłonkowe.

Czerniak złośliwy.

Czerniak złośliwy.

Proces onkogenezy w

Proces onkogenezy w

nowotworach nabłonkowych

nowotworach nabłonkowych

1.

1.

dysregulacja genów

dysregulacja genów

-

-

mutacje protoonkogenów

mutacje protoonkogenów

- mutacje antyonkogenów

- mutacje antyonkogenów

2. udział czynników pobudzających proliferację

2. udział czynników pobudzających proliferację

- epidermal growth factor (EGF)

- epidermal growth factor (EGF)

- tumor growth factor

- tumor growth factor

α

α

(TGF

(TGF

α

α

)

)

3.

3.

utrata kontroli immunologicznej

utrata kontroli immunologicznej

- zanikanie ekspresji HLA i cząstek

- zanikanie ekspresji HLA i cząstek

adhezyjnych

adhezyjnych

- spadek produkcji TNF

- spadek produkcji TNF

α

α

i IFN

i IFN

γ

γ

Epidemiologia nowotworów

Epidemiologia nowotworów

nabłonkowych skóry

nabłonkowych skóry



1/3 wszystkich

1/3 wszystkich

nowotworów

nowotworów



Najczęstsze nowotwory

Najczęstsze nowotwory

złośliwe w USA i

złośliwe w USA i

Australii, w Europie brak

Australii, w Europie brak

danych

danych



97% wszystkich

97% wszystkich

nowotworów skóry

nowotworów skóry



ryzyko zachorowania w

ryzyko zachorowania w

ciągu życia 1:5 osób

ciągu życia 1:5 osób



stosunek BCC : SCC od

stosunek BCC : SCC od

5:1 do 10:1

5:1 do 10:1

Epidemiologia nowotworów

Epidemiologia nowotworów

nabłonkowych skóry

nabłonkowych skóry



Statystyki nie uwzględniają raków in

Statystyki nie uwzględniają raków in

situ

situ



Zmian jest z pewnością jeszcze więcej

Zmian jest z pewnością jeszcze więcej

bo część nie zgłoszonych, nie

bo część nie zgłoszonych, nie

badanych hist., nie leczonych

badanych hist., nie leczonych

basalioma

basalioma

Rak kolczystokomórkowy (SCC):

Rak kolczystokomórkowy (SCC):



W Niemczech

W Niemczech

6:100 000 – kobiety

6:100 000 – kobiety

12:100 000 - mężczyźni

12:100 000 - mężczyźni



w USA i Australii

w USA i Australii

30-60/100 000

30-60/100 000

Rak podstawnokomórkowy (BCC):

Rak podstawnokomórkowy (BCC):



Europa

Europa

40-80/10.000

40-80/10.000



Ameryka Południowa 300/10.000

Ameryka Południowa 300/10.000



Australia

Australia

1600/10.000

1600/10.000

Czynniki usposabiające

Czynniki usposabiające

1.

1.

Wiek

Wiek

2.

2.

Genetyka

Genetyka

(barwa skóry, rasa,

(barwa skóry, rasa,

uwarunkowane genetycznie

uwarunkowane genetycznie

choroby np.Xeroderma

choroby np.Xeroderma

pigmentosum, Nevoid

pigmentosum, Nevoid

basalioma)

basalioma)

3.

3.

Promieniowanie

Promieniowanie



Słońce

Słońce



Terapia UVB, UVA, PUVA

Terapia UVB, UVA, PUVA



Rtg terapia i ekspozycja na

Rtg terapia i ekspozycja na

promieniowanie rtg

promieniowanie rtg

4.

4.

Karcinogeny chemiczne

Karcinogeny chemiczne



Pochodne ropy naftowej i inne

Pochodne ropy naftowej i inne

aromatyczne

aromatyczne

węglowodory (w rafineriach ropy

węglowodory (w rafineriach ropy

stos. BCC do SCC 1,7-1)

stos. BCC do SCC 1,7-1)

Czynniki usposabiające c.d.

Czynniki usposabiające c.d.



Smoła i jej przetwory

Smoła i jej przetwory

(dziegcie), smary +

(dziegcie), smary +

UV, rak moszny u

UV, rak moszny u

kominiarzy – sir

kominiarzy – sir

Percival Poot 1775 r.,

Percival Poot 1775 r.,



Składowe tytoniu

Składowe tytoniu



Związki nieorganiczne

Związki nieorganiczne

arsenu (leki, wody

arsenu (leki, wody

gruntowe, pestycydy,

gruntowe, pestycydy,

inne źródła)

inne źródła)



Wirusy onkogenne

Wirusy onkogenne

HPV 16 i 18, 31, 33,

HPV 16 i 18, 31, 33,

35, HPV 6 - kłykciny

35, HPV 6 - kłykciny

kończyste

kończyste

Czynniki usposabiające c.d.

Czynniki usposabiające c.d.



Immunosupresja - leczenie

Immunosupresja - leczenie

po przeszczepach

po przeszczepach

(wzrost 500%) HIV/AIDS

(wzrost 500%) HIV/AIDS

BCC : SCC 1:1

BCC : SCC 1:1



Przewlekłe procesy zapalne,

Przewlekłe procesy zapalne,

zwyrodnieniowe, blizny

zwyrodnieniowe, blizny



Używki - alkohol, składowe

Używki - alkohol, składowe

tytoniu, betel

tytoniu, betel



Arsen – klinicznie – keratosis

Arsen – klinicznie – keratosis

palmo-plantaris,

palmo-plantaris,

hiperpigmentacja – rain

hiperpigmentacja – rain

drops on dusty road ( krople

drops on dusty road ( krople

deszczu na zakurzonej

deszczu na zakurzonej

drodze)

drodze)

Czynniki usposabiające c.d.

Czynniki usposabiające c.d.

1.

1.

Genetyka, barwa skóry (nosa)

Genetyka, barwa skóry (nosa)



Nevoid basal celi carcinoma –

Nevoid basal celi carcinoma –

gen PTCH (patch gene)

gen PTCH (patch gene)

zlokalizowany na

zlokalizowany na



chromosomie 9q22.3

chromosomie 9q22.3

(dziedziczenie autosomalne

(dziedziczenie autosomalne

dominujące), mutacje PTCH -

dominujące), mutacje PTCH -

sporadycznie w BCC

sporadycznie w BCC



Xeroderma pigmentosum –

Xeroderma pigmentosum –

defekt endonukleazy –

defekt endonukleazy –

odczynu naprawczego DNA

odczynu naprawczego DNA

(dziedziczenie autosomalne

(dziedziczenie autosomalne

recesywne)

recesywne)

Czynniki usposabiające c.d.

Czynniki usposabiające c.d.

2. Słońce

2. Słońce

3. Promieniowanie jonizujące

3. Promieniowanie jonizujące

4.

4.

Karcinogeny - nieorganiczne

Karcinogeny - nieorganiczne

związki arsenu

związki arsenu



Przewlekle uszkodzona skóra

Przewlekle uszkodzona skóra



Immunosupresja

Immunosupresja

Punkt wyjścia BCC: komórki w.

Punkt wyjścia BCC: komórki w.

podstawnej i kom. mieszków

podstawnej i kom. mieszków

włosowych (obecne keratyny

włosowych (obecne keratyny

6 i 14, nieobecna keratyna

6 i 14, nieobecna keratyna

1)

1)

Punkt wyjścia SCC: komórki w.

Punkt wyjścia SCC: komórki w.

kolczystej

kolczystej

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Epidemiologia

Epidemiologia

Europa 40-80/10.000

Europa 40-80/10.000

południe USA 300/10.000

południe USA 300/10.000

Australia 1600/10.000

Australia 1600/10.000

W USA 500.000 przypadków rocznie

W USA 500.000 przypadków rocznie

częściej u mężczyzn po 60 roku

częściej u mężczyzn po 60 roku

życia, pracujących na wolnym

życia, pracujących na wolnym

powietrzu

powietrzu

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Etiopatogeneza

Etiopatogeneza

- genetyczna

- genetyczna

- wpływ słońca

- wpływ słońca

- promienie jonizujące

- promienie jonizujące

- kancerogeny

- kancerogeny

- przewlekłe uszkodzenia skóry

- przewlekłe uszkodzenia skóry

- środki immunosupresyjne

- środki immunosupresyjne

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

:

:

perłowobiały wał

perłowobiały wał

złożony z

złożony z

pojedynczych

pojedynczych

guzków, na

guzków, na

powierzchni często

powierzchni często

teleangiektazje, w

teleangiektazje, w

części centralnej

części centralnej

może ulegać

może ulegać

rozpadowi

rozpadowi

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Lokalizacja

Lokalizacja

- w 80% twarz, powyżej linii łączącej kąciki

- w 80% twarz, powyżej linii łączącej kąciki

ust z płatkami usznymi

ust z płatkami usznymi

- dolna część twarzy, owłosiona skóra

- dolna część twarzy, owłosiona skóra

głowy i górna część klatki piersiowej jest

głowy i górna część klatki piersiowej jest

rzadszą lokalizacją

rzadszą lokalizacją

- rozwija się na skórze zdrowej

- rozwija się na skórze zdrowej

- rogowacenie słoneczne może być

- rogowacenie słoneczne może być

markerem ale nie jest stanem wstępnym

markerem ale nie jest stanem wstępnym

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Stadium początkowe

Stadium początkowe

- mała, lekko nacieczona, perełkowa

- mała, lekko nacieczona, perełkowa

zmiana z kilkoma teleangiektazjami

zmiana z kilkoma teleangiektazjami

- nieraz jest to miejsce częstego

- nieraz jest to miejsce częstego

zacinania się przy goleniu

zacinania się przy goleniu

- zmiany koło oczu, na grzbiecie nosa

- zmiany koło oczu, na grzbiecie nosa

i policzkach są uważane za

i policzkach są uważane za

podrażnienia po okularach

podrażnienia po okularach

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)

Odmiany kliniczne:

Odmiany kliniczne:



Guzkowa (BCC nodosum,

Guzkowa (BCC nodosum,

nodular BCC)

nodular BCC)



Wrzodziejąca (BCC

Wrzodziejąca (BCC

exulcerans, ulcerated BCC)

exulcerans, ulcerated BCC)



Barwnikowa (BCC

Barwnikowa (BCC

pigmentosum, pigmented

pigmentosum, pigmented

BCC)

BCC)



Twardzinopodobna (BCC

Twardzinopodobna (BCC

morpheiforme, morpheiform

morpheiforme, morpheiform

BCC)

BCC)

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)

Odmiany kliniczne c.d.:

Odmiany kliniczne c.d.:



Torbielowata (BCC cysticum,

Torbielowata (BCC cysticum,

cystic BCC)

cystic BCC)



Powierzchowna (BCC

Powierzchowna (BCC

superficiale, superficial BCC)

superficiale, superficial BCC)



Fibroepithelioma

Fibroepithelioma



BCC multicentricum –

BCC multicentricum –

carcinoid

carcinoid

Arninga

Arninga



Odmiana przejściowa

Odmiana przejściowa

BCC/SCC (BCC metatypical 1

BCC/SCC (BCC metatypical 1

- 2%)

- 2%)

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Różnicowanie:

Różnicowanie:

BCC nodosum - tbc luposa, DLE

BCC nodosum - tbc luposa, DLE

BCC exulcelans - SCC

BCC exulcelans - SCC

BCC pigmentosum - naevus

BCC pigmentosum - naevus

pigmentosus,

pigmentosus,

melanoma

melanoma

BCC superficiale - M.Bowen, psoriasis

BCC superficiale - M.Bowen, psoriasis

inveterata, lichen planus

inveterata, lichen planus

pigmentosus

pigmentosus

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Leczenie

Leczenie

- chirurgiczne

- chirurgiczne

- laseroterapia

- laseroterapia

- krioterapia

- krioterapia

- terapia fotodynamiczna

- terapia fotodynamiczna

(uczulanie miejscowe kwasem

(uczulanie miejscowe kwasem

δ

δ

-aminolewulinowym + naświetlanie

-aminolewulinowym + naświetlanie

laserem

laserem

- doogniskowo interferon

- doogniskowo interferon

β

β

,

,

α

α

lub

lub

γ

γ

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy

Carcinoma basocellulare

Carcinoma basocellulare

(BCC)

(BCC)



Leczenie c.d.

Leczenie c.d.

- imikwimod

- imikwimod

- chirurgia mikrograficzna Mohsa

- chirurgia mikrograficzna Mohsa

- wznowa guza

- wznowa guza

- guz pierwotny

- guz pierwotny



złośliwy obraz histologiczny

złośliwy obraz histologiczny



średnica >2 cm

średnica >2 cm



nieostry margines

nieostry margines



lokalizacja o dużym ryzyku wznowy (fałd

lokalizacja o dużym ryzyku wznowy (fałd

nosowargowy, oczodół, skrzydełka nosa)

nosowargowy, oczodół, skrzydełka nosa)



konieczny zabieg oszczędzający (nos, wargi, powieki,

konieczny zabieg oszczędzający (nos, wargi, powieki,

palce, genitalia

palce, genitalia

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Epidemiologia

Epidemiologia

- Niemcy

- Niemcy

6:100000 (kobiety), 12:100000

6:100000 (kobiety), 12:100000

(mężczyźni)

(mężczyźni)

-

-

USA, Australia 30-60:100000

USA, Australia 30-60:100000

-

-

BCC do SCC = 5:1 - 10:1

BCC do SCC = 5:1 - 10:1

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Etiologia i patogeneza

Etiologia i patogeneza

- czynniki prowokujące

- czynniki prowokujące

:

:

drażnienie mechaniczne, chemiczne,

drażnienie mechaniczne, chemiczne,

promieniowanie słoneczne

promieniowanie słoneczne

- keratosis actinica

- keratosis actinica

- cornu cutaneum

- cornu cutaneum

- xeroderma pigmentosum

- xeroderma pigmentosum

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Etiologia i patogeneza cd.

Etiologia i patogeneza cd.

- radiodermitis

- radiodermitis

-

-

keratosis arsenicalis

keratosis arsenicalis

- keratosis picea

- keratosis picea

- leukoplakia

- leukoplakia

- HPV16, HPV18

- HPV16, HPV18

- immunosupresja HIV/AIDS

- immunosupresja HIV/AIDS

- alkohol, papierosy

- alkohol, papierosy

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

- guz/guzek brodawkujący lub wrzodziejący

- guz/guzek brodawkujący lub wrzodziejący

o wyraźnym nacieku podstawy

o wyraźnym nacieku podstawy

- przewlekły przebieg,

- przewlekły przebieg,

niebolesny

niebolesny

- umiejscowienie: skóra odsłonięta - czoło,

- umiejscowienie: skóra odsłonięta - czoło,

policzki, nos, małżowiny uszne, grzbiety

policzki, nos, małżowiny uszne, grzbiety

rąk, na granicy skóry i błon śluzowych,

rąk, na granicy skóry i błon śluzowych,

zewnętrzne narządy płciowe, często na

zewnętrzne narządy płciowe, często na

pograniczu skóry i błony śluzowej

pograniczu skóry i błony śluzowej

- lokalizacja w miejscu uprzedniego stanu

- lokalizacja w miejscu uprzedniego stanu

przedrakowego

przedrakowego

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)

Odmiany kliniczne:

Odmiany kliniczne:



Wrzodziejący

Wrzodziejący



Bujający

Bujający



Brodawkujący:

Brodawkujący:

1. condylomata gigantea

1. condylomata gigantea

Buschke-Loevenstein - HPV

Buschke-Loevenstein - HPV

6 + 11

6 + 11

2. oral florid papillomatosis

2. oral florid papillomatosis

3. papillomatosis cutis

3. papillomatosis cutis

carcinoides Gottron

carcinoides Gottron

4. epithelioma cuniculatum –

4. epithelioma cuniculatum –

z HPV tylko na stopach

z HPV tylko na stopach

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Klasyfikacja Brodersa SCC

Klasyfikacja Brodersa SCC

Stopień I - <25% komórek niezróżnicowanych

Stopień I - <25% komórek niezróżnicowanych

Stopień II - <50% komórek

Stopień II - <50% komórek

niezróżnicowanych

niezróżnicowanych

Stopień III - <75% komórek

Stopień III - <75% komórek

niezróżnicowanych

niezróżnicowanych

Stopień IV - >75% komórek

Stopień IV - >75% komórek

niezróżnicowanych

niezróżnicowanych

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Rokowanie

Rokowanie

•

Zmiany mniejsze niż 1 cm średnicy -

Zmiany mniejsze niż 1 cm średnicy -

99% wyleczenia

99% wyleczenia

•

Zmiany grubsze niż 4 mm i penetrujące

Zmiany grubsze niż 4 mm i penetrujące

do tkanki tłuszczowej - większe ryzyko

do tkanki tłuszczowej - większe ryzyko

nawrotów i przerzutów

nawrotów i przerzutów

•

Przerzuty obserwuje się w 2,5 - 5%

Przerzuty obserwuje się w 2,5 - 5%

przypadków

przypadków

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Rak na podłożu cheilitis

Rak na podłożu cheilitis

actinica

actinica



Inne raki błon

Inne raki błon

śluzowych

śluzowych



Rak z morbus Bowen

Rak z morbus Bowen



Raki w przebiegu

Raki w przebiegu

immunosupresji

immunosupresji



Raki związane z

Raki związane z

przewlekłym

przewlekłym



procesem zapalnym

procesem zapalnym



Raki na skórze

Raki na skórze

pierwotnie nie

pierwotnie nie

zmienionej

zmienionej



Raki na podłożu

Raki na podłożu

keratosis actinica

keratosis actinica

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)



Rak brodawkujący. Carcinoma

Rak brodawkujący. Carcinoma

verrucosum (cuniculatum)

verrucosum (cuniculatum)

- jama ustna

- jama ustna

- narządy płciowe HPV6, HPV11

- narządy płciowe HPV6, HPV11

- stopy HPV11

- stopy HPV11

- leczenie chirurgiczne, laseroterapia

- leczenie chirurgiczne, laseroterapia

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)

Rozpoznanie różnicowe:

Rozpoznanie różnicowe:



rogowiak

rogowiak

kolczystokomórkowy

kolczystokomórkowy

•

guz z kraterowatym

guz z kraterowatym

zagłębieniem

zagłębieniem

•

mężczyzni

mężczyzni

•

odsłonięte powierzchnie skóry

odsłonięte powierzchnie skóry

•

szybko rosnący

szybko rosnący



rak podstawnokomórkowy

rak podstawnokomórkowy



czerniak bezbarwnikowy

czerniak bezbarwnikowy

Rak kolczystokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

Carcinoma spinocellulare

Carcinoma spinocellulare

(SCC)

(SCC)

Leczenie

Leczenie

:

:



szerokie wycięcie

szerokie wycięcie



kriorerapia

kriorerapia



laseroterapia

laseroterapia



naświetlanie promieniami rentgenowskimi

naświetlanie promieniami rentgenowskimi



usunięcie węzłów chłonnych - jeśli

usunięcie węzłów chłonnych - jeśli

podejrzewa się przerzuty

podejrzewa się przerzuty

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Najbardziej złośliwy

Najbardziej złośliwy

nowotwór skory

nowotwór skory



Śmierć wskutek procesu

Śmierć wskutek procesu

przerzutowego nawet wiele

przerzutowego nawet wiele

lat po usunięciu ogniska

lat po usunięciu ogniska

pierwotnego

pierwotnego



Może zajmować każdą

Może zajmować każdą

okolicę ciała

okolicę ciała



jedna trzecia przypadków

jedna trzecia przypadków

powstaje ze znamion

powstaje ze znamion

melanocytowych

melanocytowych



Częstość występowania:

Częstość występowania:

3,1-4,2/100000 M, 3,6-

3,1-4,2/100000 M, 3,6-

4,9/100000 K

4,9/100000 K

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Epidemiologia

Epidemiologia

- 70 tys. zachorowań na świecie każdego

- 70 tys. zachorowań na świecie każdego

roku

roku

- 1,5/10

- 1,5/10

5

5

osób na rok na świecie

osób na rok na świecie

- 0,2-0,3/10

- 0,2-0,3/10

5

5

- Azja

- Azja

- 6,2 /10

- 6,2 /10

5

5

- Ameryka Północna

- Ameryka Północna

-

-

40/10

40/10

5

5

- Australia

- Australia

-

-

2,7/10

2,7/10

5

5

-Polska

-Polska

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

- rasowy (osoby z I i II typem skóry zapadają

- rasowy (osoby z I i II typem skóry zapadają

częściej

częściej

- wirusowy (MM występuje częściej u kobiet z

- wirusowy (MM występuje częściej u kobiet z

dysplazją szyjki macicy - HPV)

dysplazją szyjki macicy - HPV)

- hormonalny

- hormonalny

- immunosupresja

- immunosupresja

- ekspozycja na promieniowanie UV

- ekspozycja na promieniowanie UV

- narażenia na chemikalia

- narażenia na chemikalia

- znamiona barwnikowe

- znamiona barwnikowe

- zespół znamion atypowych

- zespół znamion atypowych

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum

Objawy:

Objawy:



Większość ciemne zabarwienie

Większość ciemne zabarwienie

(ciemnobrunatne do czarnego).

(ciemnobrunatne do czarnego).



Wcześnie przerzuty do

Wcześnie przerzuty do

okolicznych węzłów chłonnych

okolicznych węzłów chłonnych



Przerzuty do płuc, wątroby,

Przerzuty do płuc, wątroby,

serca, mózgu i skóry

serca, mózgu i skóry

Wskaźnik przeżycia:

Wskaźnik przeżycia:

zależy od głębokości naciekania

zależy od głębokości naciekania

tkanek

tkanek

Typy czerniaka:

Typy czerniaka:

różnią się między

różnią się między

sobą historią choroby, obrazem

sobą historią choroby, obrazem

klinicznym, histopatologicznym

klinicznym, histopatologicznym

oraz przebiegiem i rokowaniem

oraz przebiegiem i rokowaniem

Główne typy czerniaka

Główne typy czerniaka

złośliwego

złośliwego

LMM czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej

LMM czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej

(lentigo maligna melanoma):

(lentigo maligna melanoma):



powolny (wieloletni) rozwój ze zmian

powolny (wieloletni) rozwój ze zmian

przednowotworowych (złośliwych plam

przednowotworowych (złośliwych plam

soczewicowatych - u ludzi starszych na

soczewicowatych - u ludzi starszych na

odsłoniętych ciach ciała)

odsłoniętych ciach ciała)



późne przerzuty

późne przerzuty



stosunkowo korzystne rokowanie

stosunkowo korzystne rokowanie

SSM czerniak szerzący się powierzchownie

SSM czerniak szerzący się powierzchownie

(superficial spreading melanoma):

(superficial spreading melanoma):



płaskowyniosły wykwit szerzący się horyzontalnie

płaskowyniosły wykwit szerzący się horyzontalnie



długa historia choroby

długa historia choroby



powoli dający przerzuty

powoli dający przerzuty

Główne typy czerniaka

Główne typy czerniaka

złośliwego

złośliwego

c.d.

c.d.

NM czerniak guzkowy (nodular melanoma):

NM czerniak guzkowy (nodular melanoma):



wyniosły guz od początku rosnący przede wszystkim

wyniosły guz od początku rosnący przede wszystkim

w głąb

w głąb



krótka historia choroby

krótka historia choroby



szybko daje przerzuty

szybko daje przerzuty

ALM czerniak umiejscowiony na kończynach - akralny

ALM czerniak umiejscowiony na kończynach - akralny

(acral lentlginous melanoma):

(acral lentlginous melanoma):



w starszym wieku

w starszym wieku



z plam soczewicowatych na dłoniach, stopach,

z plam soczewicowatych na dłoniach, stopach,

podpaznokciowo, małżowinach usznych

podpaznokciowo, małżowinach usznych



niejednolicie zabarwione plamy

niejednolicie zabarwione plamy



przerzuty podobnie jak LMM

przerzuty podobnie jak LMM

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum

Różnicowanie:

Różnicowanie:



plamy soczewicowate (lentigo simplex lentigo senilis,

plamy soczewicowate (lentigo simplex lentigo senilis,

lentigo solaris)

lentigo solaris)



znamiona barwnikowe nabyte (łączące, mieszane, skórne)

znamiona barwnikowe nabyte (łączące, mieszane, skórne)



znamię błękitne (naevus coeruleus)

znamię błękitne (naevus coeruleus)



znamię Suttona

znamię Suttona



czerniak młodzieńczy (naevus Spitz)

czerniak młodzieńczy (naevus Spitz)



naczyniaki

naczyniaki



ziarniniak naczyniowy

ziarniniak naczyniowy



brodawka łojotokowa

brodawka łojotokowa



włókniak twardy

włókniak twardy



włókniak komórkowy (histiocytoma)

włókniak komórkowy (histiocytoma)



rak podstawnokomórkowy (BCC)

rak podstawnokomórkowy (BCC)



torbiel barwnikowa (potowa)

torbiel barwnikowa (potowa)

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Wczesna diagnostyka i

Wczesna diagnostyka i

profilaktyka

profilaktyka

1.zastosowanie dermatoskopu

1.zastosowanie dermatoskopu

2.posługiwanie się regułą A-B-C-D-E

2.posługiwanie się regułą A-B-C-D-E

A-asymetry, B - border, C-colour,D-diameter>6mm, E-elevation

A-asymetry, B - border, C-colour,D-diameter>6mm, E-elevation

3.uwrażliwienie na unikanie poparzeń

3.uwrażliwienie na unikanie poparzeń

szczególnie w dzieciństwie -

szczególnie w dzieciństwie -

stosowanie filtrów ochronnych

stosowanie filtrów ochronnych

przy typie skóry:

przy typie skóry:

I - SPF 15; II,III i IV - SPF 8-15;

I - SPF 15; II,III i IV - SPF 8-15;

Rozpoznanie złośliwości zmian

Rozpoznanie złośliwości zmian

melanocytowych (podejrzenie czerniaka):

melanocytowych (podejrzenie czerniaka):

A.

A.

asymetria

asymetria

B. nieregularne lub

B. nieregularne lub

nieostre

nieostre

odgraniczenie

odgraniczenie

C. niejednolite

C. niejednolite

zabarwienie

zabarwienie

D. średnica > 6 mm

D. średnica > 6 mm

E. ubytki naskórka i

E. ubytki naskórka i

zmiany naturalnego

zmiany naturalnego

rysunku

rysunku

powierzchni skóry

powierzchni skóry

Ważne czynniki uwzględniane

Ważne czynniki uwzględniane

przy

przy

rokowaniu

rokowaniu

u chorych na

u chorych na

czerniaka

czerniaka



płeć

płeć



wiek

wiek



umiejscowienie

umiejscowienie



rodzaj wzrostu

rodzaj wzrostu



owrzodzenie

owrzodzenie



przerzuty

przerzuty



grubość guza

grubość guza



indeks

indeks

mitotyczny

mitotyczny

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Ocena histologiczna

Ocena histologiczna

- podział Breslowa

- podział Breslowa

T1 - < 0,75 mm

T1 - < 0,75 mm

-

-

przeżycie 5 lat prawie

przeżycie 5 lat prawie

100%

100%

T2 - 0,76 - 1,5

T2 - 0,76 - 1,5

-

-

przeżycie 5 lat 90%

przeżycie 5 lat 90%

T3 - 1,51 - 3 mm

T3 - 1,51 - 3 mm

-

-

przeżycie 5 lat 70%

przeżycie 5 lat 70%

T4 - > 3 mm

T4 - > 3 mm

-

-

przeżycie poniżej 5 lat 45%

przeżycie poniżej 5 lat 45%

Czerniak cienki - naciekanie do 1,5mm
Czerniak pośredni - naciekanie 1,5 do 3,5mm
Czerniak gruby - naciekanie powyżej 3,5mm

Czerniak złośliwy.

Czerniak złośliwy.

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Ocena histologiczna

Ocena histologiczna

- podział Clarka

- podział Clarka

I - zajęcie naskórka

I - zajęcie naskórka

II - zajęcie górnych partii warstwy brodawkowatej

II - zajęcie górnych partii warstwy brodawkowatej

III - zajęcie całej warstwy brodawkowatej

III - zajęcie całej warstwy brodawkowatej

IV - zajęcie warstwy siateczkowatej

IV - zajęcie warstwy siateczkowatej

V - penetracja do tkanki podskórnej

V - penetracja do tkanki podskórnej

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum



Leczenie

Leczenie

- usuwanie chirurgiczne

- usuwanie chirurgiczne

- usuwanie węzłów chłonnych

- usuwanie węzłów chłonnych

- po zabiegu IFN

- po zabiegu IFN

α

α

+ szczepionka BCG

+ szczepionka BCG

IFN

IFN

α

α

lub IFN

lub IFN

γ

γ

łącznie z IL-2

łącznie z IL-2

- chemioterapia

- chemioterapia

(dakarbazyna, cisplatyna, karboplatyna, winkrystyna,

(dakarbazyna, cisplatyna, karboplatyna, winkrystyna,

lomustyna)

lomustyna)

- immunoterapia

- immunoterapia

(szczepionki ze swoistych antygenów glikolipidowych

(szczepionki ze swoistych antygenów glikolipidowych

czerniaka

czerniaka

MAGE 1 i MAGE 3)

MAGE 1 i MAGE 3)

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwy

Melanoma malignum

Melanoma malignum

LECZENIE

LECZENIE

:

:



jak najszybsze wycięcie z jak

jak najszybsze wycięcie z jak

najszerszym marginesem

najszerszym marginesem

zdrowych tkanek

zdrowych tkanek



Naświetlania rentgenowskie nie są

Naświetlania rentgenowskie nie są

stosowane (stosunkowo mała

stosowane (stosunkowo mała

promienioczułość)

promienioczułość)



W razie podejrzenia przerzutów –

W razie podejrzenia przerzutów –

usunięcie okolicznych węzłów

usunięcie okolicznych węzłów

chłonnych

chłonnych



Chemioterapia - w czerniaku z

Chemioterapia - w czerniaku z

przerzutami

przerzutami



Obiecujące leczenie interferonem i

Obiecujące leczenie interferonem i

interleukiną

interleukiną



Bardzo staranna kontrola

Bardzo staranna kontrola

kliniczna

kliniczna

-

-

celem wykrycia

celem wykrycia

przerzutów

przerzutów