Fizjologia pracy

układ ruchu

Z fizjologii wyłoniła się fizjologia pracy, która bada wpływ

wysiłku i czynników środowiska pracy na organizm człowieka.

Pomiar sprawności adaptacyjnej organizmu jest podstawowym

kryterium w ocenie zdolności człowieka do wykonywania pracy

zawodowej i czynności życia codziennego.
Zdolność organizmu do zwiększonego wysiłku fizycznego wzrasta

pod wpływem treningu, czyli powtarzających się wysiłków

fizycznych. Prowadzi to do zmian ultrastrukturalnych,

morfologicznych, biochemicznych i czynnościowych organizmu.
Zmiany te, rozwijające się w toku treningu i pod jego wpływem mają

charakter adaptacyjny.
Podczas wysiłków fizycznych wzrasta zapotrzebowanie mięśni na

tlen i materiały energetyczne oraz zwiększa się wytwarzanie

metabolitów i ciepła w organizmie. Procesy te można określić

mianem obciążenia fizjologicznego.

Wielkość obciążenia fizjologicznego podczas wysiłków fizycznych

zależy nie tylko od cech samego wysiłku, jego intensywności i czasu

trwania oraz odpowiadających im wymienionych wyżej

fizjologicznych wykładników obciążenia zewnętrznego, lecz także od

stanu czynnościowego organizmu.

Na stan ten składa się wspomniana morfologiczna,

ultrastrukturalna, biochemiczna i fizjologiczna charakterystyka

ustroju. Charakterystykę tę zmienia trening fizyczny. Dzięki temu

obciążenie fizjologiczne podczas identycznego wysiłku fizycznego

po treningu może być mniejsze, niż było przed treningiem.

Redukcja tego obciążenia jest wskaźnikiem rozwijającego się stanu

wytrenowania.

Wywoływane przez trening zmiany w organizmie zwiększają ponadto

zakres obciążeń wysiłkowych, jakim może on sprostać. Na tym polega

adaptacyjny charakter zmian wywoływanych w organizmie przez

trening. Ma to również istotne znaczenie przy wykonywaniu pracy

zawodowej.

Zwiększenie zdolności do wysiłku, osiągane w wyniku treningu i

stanowiące podstawowy jego cel, ma podwójne znaczenie

 umożliwia ono człowiekowi wykonywanie wysiłków o większej

intensywności i dłuższym czasie trwania lub osiąganie doskonalszej

precyzji ruchów niż przed treningiem

 wszystkie obciążenia, które mieściły się w zakresie możliwości danego

człowieka przed treningiem, mogą być po treningu pokonywane

mniejszym kosztem.

Nie chodzi tu o koszt energetyczny, choć i ten może się zmniejszyć, ale o

„koszt fizjologiczny” wysiłku.
Termin ten oznacza obciążenie mechanizmów fizjologicznych

zaangażowanych w przystosowanie organizmu do wysiłku i wielkość

spowodowanych przez wysiłek zmian zmęczeniowych.

Z punktu widzenia zdrowego człowieka ten ostatni

efekt treningu ma szczególnie duże znaczenie.

Zdolność do wysiłku zwiększa się

Zdolność do wysiłku zwiększa się

pod wpływem treningu dzięki

pod wpływem treningu dzięki

zwiększeniu:

zwiększeniu:

• sprawności aparatu ruchowego i

siły mięśniowej

• zdolności pokrywania

zapotrzebowania pracujących
mięśni na tlen i substraty
energetyczne

Pojęcie higieny jest nierozłącznie związane z pojęciem zdrowia. Nazwa

„higiena” wywodzi się prawdopodobnie od greckiego hygieinos - zdrowy.

Zachowanie zdrowia powinno zawsze stanowić cel nadrzędny we wszystkich

działaniach w dziedzinie higieny, w tym także fizjologii i higieny pracy. W

tym miejscu przywołajmy definicję zdrowia według WHO.

Zdrowie, to według definicji Światowej Organizacji Zdrowia

(WHO), stan pełnej harmonii trzech dobrostanów: fizycznego,

psychicznego i społecznego

Definicja ta najpełniej określa warunki niezbędne do zachowania zdrowia.

Brak chociaż jednego z wymienionych w niej elementów (dobrostanów)

może powodować upośledzenie zdrowia. Sytuacje takie zdarzają się w

miejscu pracy, gdzie dochodzi najczęściej do zaburzeń dobrostanu

fizycznego, co również może prowadzić do stanów kończących się chorobą.

• Budowa i rola układu ruchu

Układ narządów ruchu:
- Układ mięśniowy
- Układ szkieletowy

II. Kości

Długie – długość kości wyraźnie przewyższa ich

szerokość i grubość (kość ramienia, kość

łokciowa, kość promieniowa, kość udowa, kość

piszczelowa, kość strzałkowa)

Płaskie – długość i szerokość znacznie przekraczają

ich grubość) (kości sklepienia mózgoczaszki,

łopatka)

Krótkie – wszystkie trzy wymiary są podobne (kości

nadgarstka oraz kości stępu)

Różnokształtne – kości o nieregularnych kształtach

(żuchwa, kości podniebienia)

Podstawowym elementem budowy szkieletu jest

tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna.

Do 15-18 roku życia w kościach długich występuje

chrząstka nasadowa – jej wzrost przyczynie się do

intensywnego rośnięcia.

III. Połączenia elementów szkieletu

Tam, gdzie zachodzi potrzeba wzmocnienia większego fragmentu

szkieletu, powstają połączenia ścisłe. Cechuje je mała

ruchomość, a często wręcz zupełny jej brak (szwy

międzyczaszkowe, połączenia żeber z mostkiem).

W tych miejscach, gdzie elementy szkieletu powinny zmieniać

położenie względem siebie, funkcjonują połączenia ruchome –

stawy. Powierzchnie stawowe pokryte są bardzo odporną na

ścieranie chrząstką szklistą. Niewielka przestrzeń między kośćmi –

jama stawowa – wypełniona jest biologicznym środkiem

zmniejszającym tarcie, czyli mazią stawową.

Wydostawaniu się mazi stawowej, wnikaniu zanieczyszczeń oraz

nadmiernemu rozsuwaniu kości zapobiega mocna – torebka

stawowa.

Stawy wieloosiowe – ruchy we wszystkich płaszczyznach (staw

barkowy oraz biodrowy)

Stawy dwuosiowe – ruch we dwóch płaszczyznach, siodełkowate

ukształtowana powierzchnia stawu (staw nadgarstkowo-

śródręczny).

Staw jednoosiowy – umożliwia ruch tylko w jednej płaszczyźnie

(staw ramienno-łockciowy).

IV. Szkielet człowieka

a) Szkielet osiowy:

- Czaszka

- Kręgosłup

- Żebra

- Mostek

b) Szkielet kończyn górnych oraz dolnych

wraz z obręczami

Czaszka:

Mózgoczaszka – przede wszystkim

ochrona mózgowia

Trzewioczaszka – otacza początkowe

odcinki dróg pokarmowych i

oddechowych, chroni takie narządy

zmysłów, jak np. wzrok, węch, smak.

•

Kręgosłup:

Zbudowany jest z 33-34 kręgów:

- Odcinek szyjny z 7

- Odcinek piersiowy z 12

- Odcinek lędźwiowy z 5

- Odcinek krzyżowy z 5

- Odcinek guziczny (ogonowy) 4-5 kręgów

Klatka piersiowa tworzą:

- Kręgi piersiowe (12)

- Żebra (12 par)

- Mostek

Razem tworzą one mocną ale sprężystą (pozwalają na

wykonywanie wdechów i wydechów) osłonę płuc oraz

serca. Przednie, chrzęstne części pierwszych 7 par żeber

zrośnięte są bezpośrednio ze spłaszczonym mostkiem –

żebra prawdziwe.

Chrzęstne części trzech kolejnych par żeber zrastają się z

chrząstkami żeber położonymi wyżej – żebra rzekome.

Ostatnie dwie pary żeber są niezrośnięte z mostkiem –

żebra wolne.

• Układ

mięśniowy

• Mięśnie (łac. musculi) możemy podzielić na kilka

rodzajów:

Pod względem topograficznym (w zależności od

położenia):

- mięśnie głowy (łac. musculi capitis) i szyi (łac.

musculi coli)

- mięśnie tułowia (łac. musculi trunci)

- mięśnie kończyn (łac. musculi extremitatum)

- mięśnie brzucha (łac. musculi abdominis)

- mięśnie klatki piersiowej

- mięśnie grzbietu

Pod względem czynności:

- Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i

prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) -

działają antagonistycznie - podczas ruchu jeden kurczy

się bardziej od drugiego {np. mięsień dwugłowy

ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).

- Mięśnie synergistyczne (współdziałają w

wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu) np. mięśnie

żebrowe czy mięśnie tułowia.

• Pod względem budowy:

- płaskie np. brzucha

- okrężne np. wokół ust, oczu i odbytu

- jednobrzuścowy - wrzecionowaty np.

mięśnie pośladków

- dwugłowy np. biceps, mięsień zginacz

ramienia

- czworogłowy np. uda

- trójgłowy np. triceps, mięsień łydki

- szerokie np. mięśnie wyścielające ściany

brzucha i klatki piersiowej

- krótkie np. mięśnie wokół kręgosłupa

- długie np. mięśnie kończyn

• Typy morfologiczne mięśni

szkieletowych:

- wrzecionowaty

- płaski

- wielogłowy (dwu-, trój-, czworogłowy) -

gdy brzusiec dzieli się na jednym ze swoich

końców na wiele części czyli tzw. głowy

- dwubrzuścowy - gdy brzusiec ma w swojej

części środkowej trzecie ścięgno, które

dzieli mięsień na dwie części

- pierzasty - gdy ścięgno wnika ostrym

końcem w głąb brzuśca a włókna biegną

skośnie do jednej lub obu krawędzi

Kurczenie mięśni

•

Podstawą skracania każdego mięśnia poprzecznie

prążkowanego jest skurcz miofibryli we włóknach

mięśniowych podczas którego filamenty cienkie wsuwają

się między filamenty grube. Aby filamenty mogły wsunąć

się między siebie, niezbędna jest energia. Bezpośrednim

jej źródłem jest hydroliza ATP do ADP. Zapas ATP w

mięśniach starcza zaledwie na ułamek sekundy.

Podtrzymanie kurczenia się mięśni wymaga więc

natychmiastowego "doładowania" energii. Dostarcza jej

zmodyfikowany aminokwas -

fosfokreatyna

. Dzięki niej

przez kilka sekund możliwe jest błyskawiczne

odtwarzanie ATP. Jednocześnie uruchomiony zostaje

proces utleniania glukozy w mięśniach (najpierw

beztlenowo do pirogronianu i potem tlenowo do CO2 i

H2O). Przemianom tym towarzyszy synteza licznych

cząsteczek ATP. Ten zapas energii starcza na przykład na

kilkanaście minut biegu. Jeśli wysiłek mięśni trwa dłużej,

to organizm sięga do rezerw w postaci

glikogenu

(w

mięśniach i wątrobie) oraz tłuszczowców (głównie w

tkance tłuszczowej).

• Rozkład glikogenu prowadzi do powstania glukozy, która

jest następnie utleniana. Ta rezerwa starcza na przykład

na około pół godziny intensywnego biegu. Dopiero

wówczas uruchamiane są rezerwy z tkanki tłuszczowej.

Niestety, wielu młodym ludziom wysiłek fizyczny sprawia

trudność, nieliczni są zdolni biec przez kilkadziesiąt

minut lub dłużej. Podstawowym powodem jest

niedostateczna dbałość o

kondycję

. U osób

prowadzących mało ruchliwy tryb życia wydolność

układu oddechowego i krążenia są zbyt małe, aby

zaopatrzyć pracujące intensywnie mięśnie w

odpowiednią ilość tlenu. podczas ćwiczeń u takich osób

szybko narasta tzw. dług tlenowy i mięśnie nie mogą

"spalać" glukozy lub kwasów tłuszczowych w

mitochondriach. Przeprowadzają więc beztlenowy

rozkład glukozy do pirogronianu i dalej do kwasu

mlekowego. Ten ostatni w większym stężeniu zakłóca

funkcjonowanie włókien mięsniowych. Mięśnie

szkieletowe stają się słabsze, sztywne, a ich ruch

sprawia ból (sportowcy mówią o zakwaszeniu mięsni).

Kwas mlekowy zostaje rozłozony dopiero po

kilkudziesięciu godzinach od ustania wysiłku!

• Skurcz mięśnia
•

Jest to proces skracania się włókiem

mięśniowych. Poruszanie się
organizmu możliwe jest dzięki
synchronizowanemu skurczowi różnych
grup mięśniowych. Skurcz mięśnia jest
to zmiana długości lub napięcia
mięśnia, wywierająca siłę mechaniczną
na miejsca przyczepu mięśnia lub
wokół narządu otoczonego przez
mięsień okrężny (np. jamy ustnej).

Glikogen mięśniowy

Kwas pirogronowy

Przemiana tlenowa Przemiana

beztlenowa

CO2+H2O kwas mlekowy

Energia ATP Energia

• Skurcze mięśni dzielimy:
• Ze względu na zmianę długości i

napięcia mięśnia:

• izotoniczny: gdy zmienia się długość

mięśnia przy stałym poziomie
napięcia mięśniowego

• izometryczny: wzrasta napięcie

mięśnia przy stałej długości

• auksotoniczny: zmiana długości i

napięcia mięśni

• Ze względu na częstotliwość

docierających do mięśni impulsów

nerwowych:

• tężcowy: jeżeli impulsy docierają do mięśnia

w trakcie jego rozkurczania to następują

kolejne jego skurcze np. skurcze mięśni

twarzy( uśmiech sardoniczny), napadowe

skurcze tężcowe mięśni karku

• pojedynczy: wywołany przez pojedynczy

impuls nerwowy lub elektryczny, trwa od

kilku do kilkudziesięciu milisekund. Po

skurczu następuję rozkurcz mięśnia. Odstępy

między impulsami są duże, większe niż czas

trwania całego pojedynczego skurczu.

• Mechanizm skurczu mięśnia
• Aby wywołać skurcz, potrzebny jest impuls

elektryczny.

• W organizmie impuls dociera do włókna mięśnia

prążkowanego za pośrednictwem neuronu,

przekazującego informacje z centralnego układu

nerwowego. Wydzielany na zakończeniu neuronu

neurotransmiter (sub. chem. produkowana w kom.

nerw.) pobudza elektrycznie błony komórki mięśniowej.

• W skurczu mięśnia zawsze uczestniczą jony wapnia.

W mięśniu zrelaksowanym stężenie jonów wapnia

jest niewielkie; wzrasta ono dopiero w momencie

bezpośrednio poprzedzającym skurcz.

• Do wywoływania skurczu mięśnia niezbędna jest także

energia ATP, która powstaje podczas utleniania

glukozy w mitochondriach włókien mięśniowych. Im

większa jest produkcja ATP, tym częściej mięsień może

się kurczyć.

• Sytuacje krytyczne dla mięśni

• Pobudzony przez dłuższy czas mięsień

szkieletowy przestaje odpowiadać na kolejne,

dopływające do niego bodźce. Taki stan

nazywamy zmęczeniem mięśnia i odnosi się

on tylko do mięśni szkieletowych. To co

zazwyczaj odczuwamy jako zmęczenie jest

skutkiem intensywnej produkcji energii w

komórce mięśniowej bez udziału tlenu. Jeśli

do komórki mięśniowej przestaje dopływać

krew, a wraz z nią tlen i substancje odżywcze

to przestaje ona wytwarzać energię. Mięśnie

pozbawione energii zastygają w położeniu, w

jakim znajdują się w momencie przerwy w

dostawie energii. Stan ten nazywa się

stężeniem pośmiertnym.

Współpraca mięśni i szkieletu

• Mięśnie połączone są z kośćmi za pomocą

ścięgien, zbudowanych ze ściśle do siebie

przylegających nierozciągliwych włókien.

Ponieważ ścięgna nie rozciągają się, siła skurczu

mięśnia przenosi się bezpośrednio na kość.

Mięsień łączy zazwyczaj dwie różne kości,

umożliwiając ruch jednej względem drugiej. Siła

wprawiająca w ruch kość pochodzi wyłącznie ze

skurczu mięśnia. Jeden mięsień może więc

spowodować ruch tylko w jednym kierunku.

Dlatego mięśnie współpracują parami,

powodując ruchy sobie przeciwstawne.

Przykładem takiego ruchu może być

współdziałanie mięśni dwugłowego i trójgłowego

ramienia( przy zgięciu ręki pracuje m.

dwugłowy, przy wyprostowaniu m. trójgłowy).

Wydolność fizyczna organizmu człowieka jest związana ze zmęczeniem,

czyli zmniejszeniem zdolności do pracy spowodowanym przez wysiłek

Zmęczenie może przejść w stan przewlekły

Udział higieny w kształtowaniu warunków pracy

Oprócz aspektów fizjologicznych w ocenie ergonomicznej ważną rolę odgrywają

czynniki higieniczne, w tym szczególnie higiena i medycyna pracy

Istotną rolę w ocenie obciążeń i zagrożeń dla zdrowia

pracownika występujących na stanowisku pracy

odgrywa także analiza charakteru wykonywanej

pracy.

Bierze się w niej pod uwagę obciążenie fizyczne

(dynamiczne, statyczne, monotypię ruchów) i ocenia

jego poziom.

Przy obciążeniu dynamicznym podaje się również

wartość wydatku energetycznego netto na zmianę

roboczą. Oprócz tego dokonuje się oceny obciążenia

psychicznego, uwzględniając przeciążenie,

niedociążenie oraz monotonię w czasie wykonywanej

pracy.

• Hipokinezja – niedostatek ruchu, wysiłku

fizycznego, negatywne dla zdrowia
osobniczego i społecznego zjawisko
nasilające się w 2. poł. XX w., polegające
na dysproporcji pomiędzy zwiększającym
się obciążeniem układu nerwowego,
a zmniejszającym się obciążeniem układu
ruchowego. Prowadzi do zaburzeń
w zakresie układów: sercowo-
naczyniowego, trawiennego,
autonomicznego, psychonerwowego a
także negatywnie wpływa na rozwój
zdolności motorycznych i postawę ciała.

• Hipokinezja, czyli niedostatek ruchu,

wysiłku fizycznego. Ma negatywny
wpływ na zdrowie osobnicze
i społeczne. Polega na dysproporcji
pomiędzy zwiększającym się
obciążeniem układu nerwowego,
a zmniejszającym się obciążeniem
układu ruchowego. Prowadzi do
zaburzeń układu krążenia, układu
trawiennego, autonomicznego oraz
psychonerwowego.

• Aktywność ruchowa jest jednym z

podstawowych, obok prawidłowego odżywiania,

czynników warunkujących zdrowie człowieka.

Narząd nieużywany przestaje spełniać swoją.

Widać to wyraźnie, gdy ktoś ulegnie kontuzji lub

wypadkowi, który spowoduje konieczność

przebywania w łóżku przez długi czas.

Występują wówczas zmiany w masie mięśni

szkieletowych. Nawet nie tak drastyczne

ograniczenie ruchu może spowodować zmiany

we wskaźnikach fizjologicznych. Postęp

cywilizacyjny doprowadzi do eliminacji wysiłku

fizycznego, który towarzyszył człowiekowi przez

tysiące lat. To znaczne ograniczenie wysiłku

fizycznego w życiu codziennym i pracy jest

jednym z czynników przyczyniających się do

występowania negatywnych zjawisk, m.in.

chorób cywilizacyjnych.

• Skutkiem braku aktywności ruchowej jest

zmniejszenie VO2max , który jest miarą

dostosowania układu krążenia i oddychania

oraz mięsni szkieletowych do wysiłków

fizycznych. Po 21 dniach leżenia w łóżku

VO2max zmniejsza się około 30%. Ten spadek

jest spowodowany głównie zmniejszeniem

maksymalnej pojemności minutowej serca.

Oprócz obniżenia wydolności fizycznej

występuje zmniejszenie zdolności do

wykonywania wysiłków submaksymalnych.

Przejawia się to m.in. w zwiększeniu poziomu

kwasu mlekowego podczas standardowego

wysiłku submaksymalnego. Występuje również

zwiększona utrata wapnia i demineralizacja

kości, co może wpływać na przyspieszenie

osteoporozy.

• Te wszystkie niekorzystne zmiany

doprowadzają do tego, że każda praca fizyczna
jest większym obciążeniem organizmu niż
obciążenie u osób z większą wydolnością
fizyczną. Sądzi się, że obniżenie VO2max po
okresie bezczynności ruchowej może być
spowodowane zmniejszoną wentylacją płuc,
zmniejszoną objętością serca, objętością
wyrzutową serca, zmniejszeniem masy
krwinek czerwonych, objętością osocza,
powrotu żylnego, zanikaniem włókien mięśni
szkieletowych, zmniejszeniem tolerancji
węglowodanów, zmniejszeniem tolerancji
ortostatycznej (upośledzenie reakcji
naczynioruchowych).

• O monotypowości (jednostajności)

ruchów roboczych mówi się, kiedy
praca wymaga udziału tylko
pewnych grup mięśni, co
powoduje ich szybkie zmęczenie.
Dotyczy to prac silnie
zmechanizowanych, np. przy
taśmie produkcyjnej, obsłudze
automatów, malowaniu. Skutkiem
jest wrażenie uciążliwości pracy.

Klasyfikacja
• Do oceny monotypowości ruchów

roboczych wykorzystuje się metodę
szacunkową, uwzględniającą:

• Stopień ograniczenia ruchowego,
• Liczbę powtórzeń,
• Wielkość koniecznego wysiłku

mięśni

• Ocena jest obrazowana na
trzystopniowej
skali, a stopień dyskomfortu zwiększa
się
o jedną klasę, kiedy:

• Więcej niż 75% wysiłku przeznaczone
jest na czynności o wydatku
energetycznym (WE) > 5kcal/min

• Więcej niż 50% wysiłku przeznaczone
jest na czynności, które wymagają WE >
8kcal/min

• Temperatura efektywna TE > 30° [M.
Wykowska, 1994, s.19]

Uciążliwość można klasyfikować również według poniższego schematu:
Tabela 1 Określanie stopnia uciążliwości pracy.

Liczba powtórzeń

monotypowych

ruchów na zmianę

Stopień

uciążliwości

Siła > 98
N

Siła < 98
N

Słownie

W
punktach

300

800

Mały

1-25

301-800 801-1600 Średni

26-50

801-1600 1601-

3200

Duży

51-75

Powyżej
1600

Powyżej
3200

Bardzo
duży

76-100

Źródło: [E. Kowal, 2002, s.
38]

Konsekwencje

• Zmęczenie mięśni jest źródłem zakłóceń rytmiki

i precyzji wykonywanych ruchów, co skutkuje

mniejszą

wydajnością

, wzrostem braków w

produkcji, a nawet wypadków przy pracy.

• Monotypowość dotyczy przede wszystkim

fizjologii człowieka, jednak istotny jest również

aspekt psychiczny: taki charakter pracy często

nie pozwala na wykorzystywanie i rozwój

posiadanych umiejętności, co może prowadzić

do dyskomfortu psychicznego oraz frustracji

pracownika.

• Monotypowość ruchów roboczych powoduje

także znużenie - spowodowane brakiem lub

jednostajnością bodźców i działań, obniżenie

czujności itp.

Zapobieganie

Sposoby zapobiegania skutkom monotypowości

to m.in.:

• Wprowadzenie rotacji na takich stanowiskach

• Ograniczenie liczby powtórzeń czynności,

częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie

zmiany roboczej

• Wprowadzenie przerw w pracy

• Zaplanowanie podczas przerw czynności

wymagających od pracownika działań innych

niż te, które towarzyszą czynności rutynowo

wykonywanej podczas pracy

• Wprowadzenie, w uzgodnieniu z

pracownikami, urozmaicenia środowiska pracy

możliwego na danym stanowisku, np.

nadawanie cichej muzyki.

ZASADY PRAWIDŁOWEGO PRZENOSZENIA

CIĘŻARU

• Podnoszenie ciężaru polega na jego

przemieszczeniu z poziomu niższego na poziom

wyższy. Z reguły jest związane z jego

równoczesnym przemieszczeniem w poziomie.

• Dźwiganie ciężaru polega na jego

podniesieniu z jednoczesnym

przemieszczeniu tego ciężaru na odległość

maksymalnie do 2 metrów. Dźwiganie ciężaru

na odległość większą od 2 m traktujemy tak

jak podnoszenie i przenoszenie ciężaru.

• Przenoszony ciężar należy trzymać tak blisko

ciała, jak to jest tylko możliwe.

• Podnosić ciężar w zakresie wysokości od dłoni

do barków.

• Jeśli podnoszony ciężar znajduje się

poniżej wysokości dłoni należy
zastosować odpowiednie urządzenia
pomocnicze jak pętle, uprząż, hak.

• Starać się utrzymywać ciężar w

dłoniach przez jak najkrótszy okres
czasu oraz unikać szybkiego tempa
podnoszenia ciężaru.

• W czasie podnoszenia ciężaru należy

minimalizować wykonywanie innych
ruchów tułowia jak pochylenia, skłony
czy skręcenia.

• Należy unikać przenoszenia dużych obiektów,

wykraczających poza zasięg rąk oraz obiektów
swymi gabarytami ograniczających pole widzenia
niosącego.

• Należy unikać przenoszenia obiektów z

przemieszczającym się środkiem ciężkości.

• Należy przenosić ciężar na opuszczonych rękach.

Dźwiganie przy rękach zgiętych w stawie
łokciowym rękach zwiększa dwukrotnie
obciążenie zaangażowanych rąk.

• Ręczne przemieszczanie przedmiotów przez

pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt
wąskie w stosunku do rozmiarów tych
przedmiotów.

NORMY DZWIGANIA I PRZENOSZENIA ŁADUNKÓW

Zgodnie z rozporządzeniem MIPS z dnia 14 marca w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych (DzU

nr 82, poz. 930).

NIEDOZWOLONE JEST

PRZEKRACZANIE DOPUSZCZALNYCH

NORM PRZENOSZONYCH LUB

PRZEWOŻONYCH CIĘŻARÓW.

•

Dźwiganie i przenoszenie przez jednego

pracownika przedmiotów o ciężarze

przekraczającym 50 kg jest zabronione.

•

Dopuszczalne normy podnoszenia i

przenoszenia ciężarów na jednego

pełnoletniego pracownika wynoszą : dla

mężczyzn :

•

30 kg przy pracy stałej,

•

50 kg przy pracy dorywczej,

•

30 kg na wysokość do 4 m,

•

30 kg na odległość do 25 m

– Dopuszczalna masa ładunku

przemieszczanego na wózku po
terenie płaskim o twardej
nawierzchni nie może przekroczyć
450 kg na pracownika łącznie z
masą wózka.

– Przy przemieszczaniu ładunku na

wózku po pochylniach większych
niż 5% masa ładunku , łącznie z
masą wózka , nie może
przekroczyć 350 kg.

Normatywy dopuszczalnego zakresu

wykonywania prac dla kobiet:

• 12 kg przy pracy stałej , 3 kg dla

kobiet w ciąży i w okresie
karmienia,

• 20 kg przy pracy dorywczej – do 4

razy na godzinę w czasie zmiany
roboczej

• 5 kg dla kobiet w ciąży i w okresie

karmienia

.

Przewożenie ciężarów o masie

przekraczającej:

• 80 kg – przy przewożeniu na wózkach 2,3 i 4 –

kołowych,

• 20 kg dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią

przy przewożeniu na wózkach 2,3 i 4 – kołowych

• Wyżej podana dopuszczalna masa ciężarów

obejmuje również masę urządzenia
transportowego i

dotyczą
przewożenia ciężarów po powierzchni nierównej
, twardej i gładkiej o pochyleniu nie
przekraczającym 2 %.

PODSTAWOWE ZASADY

PRZEMIESZCZANIA ŁADUNKU

PRZY POMOCY SPRZĘTU.

– Drogi komunikacyjne przeznaczone do

transportu przy pomocy wózków ręcznych

powinny być dostatecznie szerokie i

posiadać twardą oraz równą nawierzchnię.

– Wózek transportowy powinien być

uzupełniony odpowiednim pojemnikiem na

przewożone książki, co pozwoli na

bezpieczny wewnętrzny transport

księgozbioru pomiędzy piętrami.

– Wózki powinny w miarę możliwości

technicznej posiadać koła ogumione.

– Szerokość drogi do przewozu

wózkami w ruchu jednokierunkowym
powinna wynosić co najmniej o 60
cm więcej niż szerokość
załadowanego wózka , zaś przy ruchu
dwukierunkowym o 90 cm większa.

– W trakcie wykorzystywania

pomocniczego sprzętu
transportowego należy przestrzegać
instrukcji bhp obsługi sprzętu
podanej w jego DTR.

– Codziennie należy dokonać

przeglądu sprawności
wykorzystywanych środków
transportu. Wózki uszkodzone w
czasie pracy powinny być
niezwłocznie wycofane i odstawione
do naprawy ((konieczność naprawy
należy zgłosić przełożonemu).

– Zabrania się załadunku wózków w

taki sposób aby księgozbiór czy inne
przewożone przedmioty wystawały
poza obrys wózka i przysłaniały pole
widzenia.

– Zabrania się przewożenia ciężaru po

schodach załadowanego wózka o
masie przekraczającej 150 kg.
Norma dopuszczająca przewożenie
ładunków w taki sposób jest
obniżona i ogranicza masę wózka z
ciężarem do 150 kg.