Rachunek kosztów w

zarządzaniu strategicznym

Dr inż. Eugeniusz Neumann

[e-mail]

2

Literatura



Nowak E., Piechota R., Wierzbiński M.,
Rachunek kosztów w zarządzaniu
przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa 2004



Cooper R., Kaplan R.S., Zarządzanie
kosztami i efektywnością, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002



Karasiewicz G., Marketingowe strategie
cen, PWE, Warszawa 1997

3

Rachunek kosztów w

zarządzaniu strategicznym



Rachunek kosztów docelowych
(Target costing)



Rachunek kosztów działań (Activity
Based Costing)



Rachunek kosztów cyklu życia
produktu



Koszty łańcucha wartości

4

Rachunek kosztów

docelowych -

wprowadzenie



Przez rachunek kosztów docelowych (target

costing) rozumie się zestaw instrumentów

planowania, zarządzania i kontrolowania, które

są stosowane już w fazie projektowania

produktu oraz procesów produkcyjnych tak,

aby odpowiednio wczesne ukształtowanie

struktury kosztów uwzględniało wymagania

rynku.



Uzasadnieniem rachunku kosztów docelowych

jest fakt, że około 80-90% kosztów

wytworzenia produktu zostaje przesądzonych

już na etapie jego projektowania

5

Rachunek kosztów

docelowych na poziomie

produktu



Kalkulacja kosztów docelowych



Opracowanie planu strategicznego



Prognoza finansowa zawierająca przychody ze
sprzedaży, poziomy rentowności, wymagane
nakłady inwestycyjne



Określenie ceny docelowej



Dostosowanie ceny do funkcjonalności i jakości
wyrobu



Zastosowanie modelu ekonometrycznego
[P=a

0

+a

1

x Z

1

+a

2

x Z

2

+....+a

n

x Z

n

+e]



Badania rynkowe

6

Docelowa stopa zysku



Oznaczenia:



WACC – średni ważony koszt kapitału



k

w

– koszt kapitału własnego



u

w

– udział kapitału własnego



k

o

– koszt kapitału obcego



u

o

– udział kapitału obcego



T – stopa podatkowa



CF

0

– nakłady inwestycyjne, wydatki na D&R (BiR)



CF

i

– przepływ środków pieniężnych



CF

n

– wartość rezydualna, wydatki na zakończenie

produkcji



ΔKON – zmiana zapotrzebowania na kapitał obrotowy



I

i

– inwestycje netto powyżej poziomu amortyzacji DSZ –

docelowa stopa zysku



S

i

- sprzedaż

7

Obliczenie docelowej stopy

zysku











































n

i

n

n

i

i

i

i

i

i

o

o

w

w

WACC

CF

WACC

CF

CF

NPV

I

KON

T

DSZ

S

CF

u

T

k

u

k

WACC

1

0

0

)

1

(

)

1

(

)

1

(

)

1

(

8

Przykład wyznaczania

minimalnej docelowej stopy

zysku

Pozycja

Rok

0

Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4

Rok 5

1.Wydatki inwestycyjne
2. Przychody ze sprzedaży
3.Docelowa stopa zysku
4.Planowany zysk operacyjny
5.Stopa podatku

dochodowego
6. NOPAT
7.Zmiana inwestycji w KON
8.Inwestycje ponad

amortyzację
9.Wydatki na koniec

produkcji
10.Wartość rezydualna
11.Suma dodatkowe FCF
12.Wartość bieżąca FCF
13.NPV [IRR]

9

Jednostkowy koszt

dopuszczalny



Docelowy zysk na sprzedaży= Docelowe
przychody ze sprzedaży x Docelowa stopa
zysku



Jednostkowy docelowy zysk= Docelowy zysk
na sprzedaży : Planowana sprzedaż



Jednostkowy docelowy zysk= Docelowa cena
x Docelowa stopa zwrotu



Jednostkowy kosz dopuszczalny= Docelowa
cena sprzedaży – Jednostkowy docelowy zysk

10

Dezagregacja kosztu

docelowego produktu



Poziomy rachunku kosztów docelowych:

poziom producenta finalnego, poziom

dostawcy 1, poziom dostawcy 2, ...



Po ustaleniu kosztu docelowego produktu

finalnego następuje dezagregacja tej

wielkości na koszty docelowe

poszczególnych funkcji



Obowiązuje zasada: suma kosztów

docelowych poszczególnych funkcji nie może

przewyższać kosztu docelowego produktu

11

Przykład dezagregacji

kosztu docelowego

Nazwa produktu

Podzespół 12

Koszt docelowy produktu

300 000 euro

Funkcja Wskaźnik

preferencji

nabywców

Współczynnik

istotności

[%]

Wstępny

koszt

docelowy

Koszt

bieżący

Różnica Ostateczny

koszt

docelowy

Zakres

redukcji

kosztów

F1

5

15,63

60 000

F2

6

18,75

30 000

F3

3

9,38

20 000

F4

10

31,20 100 000

F5

8

25,00

90 000

RAZEM

32

100%

300 000

12

Organizacyjne aspekty

rachunku kosztów

docelowych



Proces organizacji projektowania
nowego wyrobu oraz szacowania
przyszłych kosztów wytwarzania jest
najczęściej zorganizowany na zasadzie
struktury macierzowej



Wdrożenie rachunku kosztów
docelowych wymaga stworzenia
odpowiedniego systemu motywowania

13

Activity based costing –

wprowadzenie



Rachunek kosztów ABC jest odpowiedzią na

niedoskonałości tradycyjnego systemu

alokacji kosztów pośrednich oraz

uwzględnianiu w kalkulacji kosztu produktu

jedynie krótkookresowych kosztów

zmiennych



Bazuje na założeniu, że różne aktywności

gospodarcze (funkcje, działania, operacje

gospodarcze) są przyczyną powstawania

kosztów. Źródłem aktywności są produkty,

usługi, klienci.

14

Kalkulacja kosztów produktu

Zasoby

Jednostki przeliczeniowe zasobów

(Dokumenty źródłowe)

Aktywności

Jednostka przeliczeniowa aktywności

Produkty/usługi/nabywcy

15

System ABC

Systemy ABC stawiają pytania:



Jakim działaniom służą zasoby
przedsiębiorstwa?



Jak kosztowne są działania przedsiębiorstwa i
procesy gospodarcze?



Dlaczego przedsiębiorstwo musi realizować
poszczególne działania i procesy gospodarcze?



Jaka część każdego z działań dotyczy
produktów, usług i klientów przedsiębiorstwa?

16

Etapy opracowania ABC



Etap 1. Opracowanie słownika działań



Etap 2. Ustalenie kosztów
poszczególnych działań



Etap 3. Rozpoznanie produktów, usług i
klientów przedsiębiorstwa



Etap 4. Wybór nośników kosztów działań,
łączących koszty działań z produktami,
usługami i klientami przedsiębiorstwa

17

Fragment słownika działań

Działanie

Prowadzenie dokumentacji płacowej

Główny proces gospodarczy

Płace i zarządzanie kadrami

Numer działania

120

Opis działania

Utrzymanie i aktualizacja teczki pracownika

Czynności

Przyjmowanie i redagowanie informacji

Roczny koszt działania

306 600 euro

Produkt działania

Aktualne teczki dokumentacji płacowej

Miara wielkości przerobu

Liczba teczek

Roczny produkt działania

Zaktualizowana dokumentacja 6 600 osób

Jednostkowy koszt produktu
działania

46,45 euro na teczkę

Użytkownik działania

Pracownik, agencje rządowe

Tworzy/ nie tworzy wartości

Tworzy wartość

Miary efektywności

Jakość: % zmian wprowadzonych
jednokrotnie

Czynniki kosztotwórcze

Fluktuacja kadr, zmiany przepisów

18

Obszary zastosowań

rachunku kosztów działań



Celowe jest stosowanie ABC w:



przedsiębiorstwach o wysokim i rosnącym
udziale kosztów pośrednich



przedsiębiorstwach o złożonej produkcji oraz
przy produkcji wieloasortymentowej



sytuacji ignorowania kosztów przez kierownictwo
lub dział marketingu



sytuacji ostrej walki konkurencyjnej



Czasochłonność wdrożenia wynosi
przeciętnie od trzech miesięcy do trzech lat

19

Rachunek kosztów cyklu

życia produktu -

wprowadzenie



Zaletą rachunku kosztów cyklu życia jest

kompleksowe podejście do kalkulacji i

zarządzania kosztami w długim okresie czasu



Grupy kosztów stanowiące przedmiot kalkulacji

kosztów w rachunku kosztów cyklu życia:



Koszty badań i rozwoju (faza przedprodukcyjna)



Koszty produkcji, sprzedaży (faza rynkowa)



Koszty zakończenia produkcji (ostatnia faza)



Ogólna formuła: koszty B+R, produkcji i

montażu, koszty wsparcia procesu produkcji,

koszty wycofania produktu z rynku

20

Kalkulacja kosztów cyklu

życia produktu



Koszty wytwarzania produktu



Koszty zużycia materiałów bezpośrednich



Koszty robocizny bezpośredniej



Inne koszty o wysokości proporcjonalnej do

przepracowanej liczby roboczogodzin



Koszty utrzymania potencjału technicznego



Koszty okresowych przeglądów urządzeń



Koszty remontów planowanych



Koszty usuwania awarii



Koszty jakości