METODY WYCENY

METODY WYCENY

ŚRODOWISKA

ŚRODOWISKA

Magdalena Stepaniuk 31981

Magdalena Stepaniuk 31981

Anna Wawak

Anna Wawak

32095

32095

Zarządzanie Ekologiczne

Zarządzanie Ekologiczne

Dr Grażyna

Dr Grażyna

Leśniak-Łebkowska

Leśniak-Łebkowska

Rok akademicki 2006/07

Rok akademicki 2006/07

Semestr letni

Semestr letni

9.05.2007 r.

9.05.2007 r.

Środowisko naturalne posiada swoją wartość.

W wielu przypadkach wartość tę
można przeliczyć na pieniądze.

Rozwój

technik

badawczych

pozwala

na

przyporządkowanie

korzyściom płynącym ze środowiska
konkretnych wartości pieniężnych.

Czy

jest

to

wartość

niewymierna, bezcenna?

PLAN PREZENTACJI



Wartość środowiska



Powody stosowania wyceny środowiska



Funkcje



Zalety



Wady



Najpopularniejsze metody wyceny środowiska

WYCENA A OCENA
ŚRODOWISKA



Ocena ekonomiczna elementów środowiska – określenie lub
oszacowanie ich wartości za pomocą wielkości liczbowych
bezwzględnych (w jednostkach naturalnych lub wartościowych)
lub

przynajmniej

porównań

względnych,

wyznaczających

hierarchię ważności poszczególnych składników.



Wycena ekonomiczna elementów środowiska – kolejny etap
oceny, polegający na określeniu lub oszacowaniu ich ceny w
wyrazie pieniężnym.

OGÓLNA WARTOŚĆ
ŚRODOWISKA



Wartość dla rzeczywistych użytkowników środowiska, np.
przedsiębiorstw produkcyjnych, rolników, turystów.



Wartość dla potencjalnych użytkowników, zarówno żyjących
obecnie, jak też przyszłych pokoleń – wartość związana z
prawdopodobieństwem korzystania z walorów środowiska w
przyszłości i gotowością ponoszenia z tego tytułu kosztów jego
ochrony.



Wartość pozaużytkowa – jej źródłem jest gotowość jednostek do
ochrony przyrody, nawet jeśli nie będą one jej konsumentami, np.
ochrona zagrożonych, rzadkich gatunków.

Czyste pragnienie, aby zachować dobro środowiska tylko po to,
aby ono istniało.

KATEGORIE WARTOŚCI
EKONOMICZNYCH

Wartość
zasobów

Wartość

użytkowa

- aktywna

(direct

use value)

Pośrednia

wartość

użytkowa

(indirect

use value)

Wartość

pozaużytkowa

- pasywna

(nonuse value)

Wartość

opcyjna

(option value)

Wartość

konsumpcyjna

Wartość

niekonsumpcyjna

PIENIĄDZ JAKO INSTRUMENT
WYCENY ŚRODOWISKA



Za dobra środowiska płacimy w sposób:



bezpośredni



pośredni.



Wartość ekonomiczna = maksymalna kwota, jaką jednostki
skłonne są zapłacić za daną poprawę w dostępności pewnej usługi
środowiska (przy danym poziomie dochodu), owa kwota jest
odbiciem wzrostu poziomu dobrobytu.



Wartość przyrodnicza = środowisko przyrodnicze (lub gatunki i
ich naturalne siedliska) ma przyrodzone prawo do istnienia,
niezależnie od tego, czy jest ono użyteczne dla człowieka.



Ogólna wartość ekonomiczna = suma wymienionych wartości

POWODY STOSOWANIA



Wartościowanie elementów środowiska – jedna z podstawowych
przesłanek wprowadzania zasad zrównoważonego rozwoju.



Ekorozwój powinien zapewnić równorzędne traktowanie kapitału,
pracy i środowiska przyrodniczego.



Konieczność jednakowego uwzględniania wszystkich czynników
produkcji w rachunku ekonomicznym.

POWODY STOSOWANIA c.d.



Konieczność określania wartości środowiska w projektach
inwestycyjnych – jej utrata jest dodatkowym, często
zaniedbywanym kosztem inwestycji.



Konieczność określania korzyści płynących z inwestycji
proekologicznych – dysponując ograniczonym budżetem, należy
wybrać optymalny sposób jego wykorzystania tak, aby
maksymalizować korzyści dla środowiska.



Szacowanie kosztów zewnętrznych działalności produkcyjnej i
konsumpcyjnej – podstawa do nakładania danin ekonomicznych w
różnorakiej formie.



Uwarunkowania prawne związane z obowiązkiem wyceny
skutków oddziaływania planowanych inwestycji na środowisko.

FUNKCJE



Przypomina o tym, że środowisko nie jest dobrem wolnym,
pomimo braku konwencjonalnego rynku jego zasobów i użytków.



Pomaga poprawić równowagę pomiędzy efektami wymiernymi i
niewymiernymi.



Zmniejsza ryzyko decyzji arbitralnych.



Może uwiarygodnić wskaźniki rozwoju gospodarczego.



Wspomaga działania administracyjne.

ZALETY



Miary pieniężne wyrażają w sposób jasny i bezpośredni stopień
społecznego zaangażowania w problem środowiska oraz gotowość
członków społeczeństwa do zapłacenia za dobro środowiskowe –
mierzą intensywność społecznych preferencji i stopień
zaangażowania w problemy środowiskowe.



Miary pieniężne stanowią dodatkowy argument na rzecz
środowiska – politycy i opinia publiczna są przyzwyczajeni do tego,
że korzyści i straty są wyrażone w jednostkach pieniężnych.



Istnieje możliwość porównania z innymi korzyściami i kosztami
wynikającymi z alternatywnej alokacji publicznych funduszy.

WADY



Piękno, różnorodność biologiczna, posiadają dużą wartość samą
w sobie i często nie poddają się kwantyfikacji.



Metodą AKK można manipulować w celu osiągnięcia z góry
założonych celów.



Dokonywanie wyceny uwarunkowane jest dostępnością bazy
danych (ekonomicznych i technicznych) – ich brak, spowodowany
ograniczeniami finansowymi w badaniach, może wpływać na
opóźnienie w realizacji pilnych projektów.



Podstawę wyceny ekonomicznej stanowi dobrze funkcjonujący
rynek w warunkach panujących w krajach rozwiniętych –
możliwość jej stosowania w krajach rozwijających się jest
ograniczona.

WADY c.d.



Ludzie często mają błędne wyobrażenia na temat rzeczywistych
efektów działań, nie ugruntowane wiedzą.



Pewne działania człowieka mają charakter nieodwracalny – ich
negatywne następstwa mogą wystąpić w dalekiej przyszłości. Stan
współczesnej wiedzy nie pozwala na wycenę tych zagrożeń. W
przyszłości nakłady związane z koniecznością likwidacji szkód
mogą przybrać astronomiczne wielkości.



Pomijanie

aspektu

spuścizny

pozostawianej

przyszłym

pokoleniom.

WADY c.d.



Zagrożenie dla życia na Ziemi i przetrwania ludzkości: Czy istnieje
skończona wartość pieniężna, jaką można przypisać
długookresowemu przetrwaniu życia na planecie Ziemia?



Podejście antropocentryczne: Czy wartość nadana przez
człowieka zasobom środowiska uwzględnia prawa moralne i
poglądy istot innych niż człowiek, tzw. wartość przyrodzoną?

NAJPOPULARNIEJSZE METODY
WYCENY ŚRODOWISKA



Analiza Kosztów i Korzyści (AKK)



Metoda Minimalizacji Kosztów (MMK)



Metody pośrednie:



Metoda kosztów podróży



Metoda kosztów choroby



Metoda cen hedonicznych



Metoda płac hedonicznych



Metoda kapitału ludzkiego



Metoda deklarowanych preferencji



Metoda wyceny warunkowej



Metoda efektów produkcyjnych



Metoda nakładów prewencyjnych i kosztów restytucji



Metoda opierająca się na funkcji produkcji zdrowia



Metoda oparta na funkcji produkcji gospodarstwa domowego



Analiza następstw ekonomicznych



Analiza energetyczna

ANALIZA KOSZTÓW
I KORZYŚCI (AKK)



ang. Cost-Benefit Analysis – CBA



Stosowana tam, gdzie korzyści są wymierne w sensie
ekonomicznym.



Prosta w użyciu – nie wymaga stosowania wielu założeń.



Wymagane jest zwracanie szczególnej uwagi na problemy ryzyka,
niepewności, równowagi oraz dystrybucji.



Kryterium najbardziej obiektywne (efektywność przedsięwzięcia
netto) powinno być wspomagane innymi (efektywnością projektu
inwestycyjnego, stosunkiem dochodów do kosztów).



Ważne jest zachowanie różnorodności wskaźników.

METODA MINIMALIZACJI
KOSZTÓW (MMK)



ang. Cost-Effectiveness Analysis - CEA



Stosowana tam, gdzie korzyści są niewymierne w sensie
ekonomicznym.



Kryterium decyzyjne MMK pozwala na wybranie takiej opcji, która
zapewnia osiągnięcie danego celu przy najniższych kosztach. Do
kosztów można zaliczyć również utracone walory środowiska.



Trudność – definiowanie celów przedsięwzięcia i określenie
sposobów ich osiągnięcia.

METODY POŚREDNIE



Oparte na podstawie obserwowalnych, determinowalnych przez
rynek cen dóbr i usług rynkowych.



Zakłada się, że istnieje konkretny związek między popytem na
dobro rynkowe a podażą dobra środowiskowego.



Wartość dobra nierynkowego otrzymuje się przez zebranie
informacji o tym, jak zmienia się popyt na dobro rynkowe przy
zmianach dostępności dóbr lub usług środowiska.

METODA KOSZTÓW
PODRÓŻY



ang. Travel Cost Method – TCM



Wartość określona przez czas i poniesione koszty w celu dotarcia
do miejsc atrakcyjnych pod względem przyrodniczym.



Obszary turystyczne, działalności rekreacyjnej – kempingi,
żeglarstwo, pływalnie, obserwacja dzikiej przyrody.



Parki narodowe.



Rezerwaty.

METODA
KOSZTÓW CHOROBY



ang. Cost Of Illness Method – COIM



Wartość określona redukcją skutków zdrowotnych wywołanych
zanieczyszczeniem środowiska.



Wycena korzyści ekonomicznych wynikających z poprawy
zdrowia.



Ocena zmian w prywatnych i publicznych wydatkach na opiekę
zdrowotną i wartość utraconej produkcji.



Funkcja dawka – skutek: odnosi utratę zdrowia lub życia do
poziomu zanieczyszczenia środowiska.

METODA CEN
HEDONICZNYCH



ang. Hedonic Price Method – HPM



Wartość korzyści uzyskiwanych dzięki usługom środowiska,
poprzez cenę wpływu tych usług na ceny związanymi z nimi dóbr i
usług rynkowych.



Wpływ czystego powietrza lub poziomu hałasu na wartość
nieruchomości.

METODA PŁAC
HEDONICZNYCH



Wartość walorów środowiska wyznaczona na podstawie różnic płac
na rynku pracy, jakie pojawiają się ze względu na różnice jakości
środowiska w różnych miejscowościach.



Programy mające na celu redukcję umieralności wśród ludzi, na
których wpływ może mieć zanieczyszczenie środowiska.



Obliczanie płac dla pracowników pracujących w warunkach
wyższego ryzyka.

METODA
KAPITAŁU LUDZKIEGO



ang. Wage Risk Method – WRM



Przedmiotem analizy są straty w zarobkach uwarunkowane
czynnikami środowiskowymi oraz związane z nimi koszty leczenia i
opieki zdrowotnej.



Wycena skutków działalności przemysłowej, złych warunków
sanitarnych, niebezpiecznych i niezdrowych warunków pracy
oraz skażenia wody i zanieczyszczeń powietrza.

METODA DEKLAROWANYCH
PREFERENCJI



Wartość określona przez stosunek ludzi do zmian zachodzących w
środowisku, badana na podstawie gotowości płacenia za korzyści
środowiska oraz gotowość akceptacji pewnej sumy, stanowiącej
rekompensatę strat w jakości środowiska.



Większość przypadków związanych z zagrożeniem środowiska
lub wyceną projektowanych działań dotyczących polepszenia
jego stanu oraz zmian dotyczących walorów estetyczno-
psychologicznych środowiska, szczególnie w sytuacji braku
danych rynkowych.

METODA WYCENY
WARUNKOWEJ



ang. Contingent Valuation Method – CVM



Podstawą wyceny jest określenie, poprzez odpowiednie badania
ankietowe, jakie kwoty ludzie gotowi są zapłacić za dostęp do
walorów środowiska lub też otrzymać jako rekompensatę za utratę
możliwości korzystania ze środowiska.



Metoda szeroko stosowana przy ocenie skutków erozji gleb,
hałasu, zanieczyszczenia wody i powietrza, jak również przy
określaniu wartości istnienia gatunków lub habitatów.

METODA EFEKTÓW PRODUKCYJNYCH



Metoda badająca zależności przyczynowo-skutkowe w działalności
człowieka. Jest bezpośrednio związana z określaniem efektów
zewnętrznych.



Wszędzie tam, gdzie oddziaływanie jednych podmiotów
gospodarczych wpływa na inne, a nie jest to uwzględnione w
bezpośrednich rozliczeniach, mamy do czynienia z kosztami
zewnętrznymi.



Metoda ta jest przydatna także wtedy, gdy efekty zewnętrzne
uderzają bezpośrednio w sprawcę.



Metoda stosowana do badania skutków takich zmian w
środowisku jak erozja gleb, deforestacja, pustynnienie,
niszczenie raf koralowych i obszarów podmokłych.

METODA NAKŁADÓW
PREWENCYJNYCH
I KOSZTÓW RESTYTUCJI



Wartość środowiska jest określana na podstawie wysokości kwot,
które ludzie gotowi są zapłacić w celu powstrzymania degradacji
lub

przywrócenia

stanu

środowiska,

istniejącego

przed

pojawieniem się zniszczeń.



Metoda szczególnie użyteczna tam, gdzie związane z danym
procesem efekty fizyczne są dobrze zbadane oraz gdy istnieje
możliwość zapobiegania lub odtwarzania, szeroko stosowana
przy określaniu skutków erozji gleb, zamulenia, hałasu,
zanieczyszczenia wody i powietrza oraz niszczenia obszarów
podmokłych.

METODA OPIERAJĄCA SIĘ NA FUNKCJI
PRODUKCJI ZDROWIA



ang. Health Production Function Method – HPFM



Wartość oparta na badaniu zachowania gospodarstwa domowego
pod kątem pragnienia poprawy poziomu dobrobytu, głównie przez
polepszenie stanu zdrowia.



Obliczenie długości trwania statystycznego życia.

PRZYKŁADY
WYCENY ŚRODOWISKA



Hałas oraz wartość posiadłości w pobliżu lotniska w Atlancie w
USA.



Maroko. Zagospodarowanie dorzecza Loukkos.



Nikaragua. Zastosowanie rankingu cech obszarów podmokłych w
procedurze wyceny.

Umiejętne stosowanie instrumentów ekonomiczno-prawnych może
być potężną bronią w walce o ochronę środowiska. Jest to również
sposób na to, aby w rozmowach z decydentami odejść od
stereotypu ekologa-hipisa, pokonując argumenty urzędników i
polityków ich własną bronią – rachunkiem ekonomicznym.

Dziękujemy za uwagę.

Dziękujemy za uwagę.

Bibliografia



Wartość środowiska. Metody wyceny ekonomicznej.

J. T. Winpenny, PWE, Warszawa 1995



Ekonomika ochrony środowiska.

K. Górka, B. Poskrobko, PWE, Warszawa 1991



Ochrona środowiska i ekorozwój.

P. Jeżowski, SGH, Warszawa 2000



Straty gospodarcze spowodowane zanieczyszczeniem środowiska naturalnego w
Polsce w warunkach transformacji gospodarczej, Akademia Ekonomiczna w
Krakowie: www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/straty/I
_etap.doc



Podatki

ekologiczne

w

krajach

OECD,

Zielone

Brygady:

www.zb.eco.pl/zb/112/ekonomia.htm