Trendy a bezpieczeństwo

podmiotu w teorii poznania

Dr hab. Jarosław Gryz

Układ wystąpienia

• Perspektywy nowoczesności

• Ekstrapolacja megatrendów

• Rewolucja informacyjna

• Integracja – dezintegracja ekonomiczna

i polityczna

• Natura konfliktów politycznych

• Wyzwania dla państw

• Podsumowanie

Perspektywy nowoczesności

• Mocna wiara w racjonalizm wsparta

innowacyjnością technologiczną
doprowadzi do połączenia najbardziej
rozwiniętych społeczności całej planety.

• Stworzą one gigantyczne węzły rozwoju,

postępu i kultury. W tych społecznościach
rządy będą sprawowane w sposób
zdekoncentrowany, wielopłaszczyznowy,
sieciocentryczny, a generowane problemy
będą rozwiązywane w czasie rzeczywistym
w wirtualnych sieciach.

Perspektywy nowoczesności

• Nie włączone do współpracy, położone na

peryferiach wysokorozwiniętych,
słaborozwinięte obszary będą generowały
największe napięcia.

• Ich niestabilność będzie pogłębiana

przez:

– elementy kryminogenne,
– przestępczość zorganizowaną angażującą się

w handel czarnorynkowy bronią, ludźmi,
innymi przynoszącymi profity towarami,

– piractwo intelektualne i technologiczne.

Perspektywy nowoczesności

• Nowa, światowa społeczność zostanie poddana

konfrontacji z ośrodkami autorytarnymi

położonymi na obszarach „zewnętrznych”

• Jej rola będzie określona poprzez równowagę

wolności obywatelskich oraz nieingerencję

władz (luki i braki w działaniach ze strony

państw, które mogłyby być w nią wymierzone).

• Wystąpi przy tym :

– Kompleksowa współzależność sieci komputerowych;
– Wewnętrzne napięcia między technokratyczną

skutecznością, a swobodami obywatelskimi;

Perspektywy nowoczesności

• Wystąpi przy tym (Cd.):

– Wielka zależność od stałych dostaw żywotnych zasobów

(np. ropy naftowej, gazu ziemnego, żywności, wody);

– Ekstremizm marginalizowanych grup społecznych;

– Dysputy wokół przebiegu granic (politycznych,

geograficznych, innych), jurysdykcji nad obszarami

państw i obszarami uznawanymi za międzynarodowe;

– Eksploatowanie technologii przez elementy

kryminogenne i wrogie;

– Konflikty między nieprzystającymi do siebie systemami

wiary;

– Niestałą lojalność społeczeństw wobec państw i aktorów

pozapaństwowych (poprzez ich wzajemną konfrontację);

– Sojusze państw autorytarnych;

– Potencjalne poszerzanie się konfliktów etnicznych,

religijnych i ideologicznych.

Perspektywy nowoczesności

• Wzrost bogactw przy jednoczesnej dostępności do

broni masowej zagłady, a na tym tle zwiększenia
ilości podmiotów, które uzyskają status mocarstw.

• Aktualna, krucha równowaga występująca między

dotychczasowymi mocarstwami zostanie zachwiana.

• Tarcia między decydentami, rywalizacja

ideologiczna i światopoglądowa, konflikt wokół
alokowania zasobów oraz brak integracji
ekonomicznej będą tymi czynnikami, które wpłyną
na kształt rzeczywistości.

• Istotną rolę będą odgrywały procesy globalizacji.

Postępująca współzależność i integracja
różnorodnych podmiotów pogłębi
umiędzynarodawianie wspólnych standardów.

Perspektywy nowoczesności

• W efekcie osłabiać będzie to wolę konfrontacji i

powstrzyma od globalnej rywalizacji o dostęp do

surowców naturalnych i sfer wpływów

politycznych, gospodarczych, kulturowych.

• Wykreuje to świat wielobiegunowy zdominowany

przez rywalizujące ze sobą mocarstwa regionalne.

Być może, mocarstwa te, pozbawione zostaną

wpływu o charakterze globalnym, lecz w wymiarze

regionalnym będą odgrywać rolę decydującą.

• Rywalizacja o przewagę, zasoby, szczególnie na

obszarach pozbawionych rządów (państw

upadłych), będzie wyznacznikiem niesłabnących

dążeń do rozwoju społecznego i gospodarczego, a

także ich ochrony.

Perspektywy nowoczesności

Determinanty zmian:
• Niestałe sfery wpływu;
• Rywalizacja o dominację ideologiczną;
• Rywalizacja o surowce;
• Proliferacja broni masowego rażenia oraz

technologii podwójnego zastosowania;

• Pozbawione rządów obszary;
• Rywalizacja międzypaństwowa;
• Niezdolność systemu międzynarodowego do

wpływu na kierunki zmian w rozkładzie siły

między wielkimi mocarstwami;

• Zmienne sojusze międzypaństwowe.

Ekstrapolacja megatrendów

• W coraz bardziej poddanym procesom

globalizacji świecie, jedną z najistotniejszych

kwestii jest zdolność do kształtowania coraz

bardziej złożonej rzeczywistości społecznej,

politycznej, gospodarczej i ekonomicznej.

• Aktorzy stosunków międzynarodowych,

państwa i organizacje rządowe, niekiedy i

pozarządowe, kreując swą politykę

napotykają przy tym na kilka istotnych

przeszkód w postaci:

– Ograniczonych zdolności do efektywnego działania

z uwagi na bariery natury społecznej przede

wszystkim w postaci braku legitymizacji dla

podejmowanych działań, a także woli politycznej,

Ekstrapolacja megatrendów

CD.
• Nietrwałej stabilności systemów ekonomicznych

na tle przepływu środków finansowych, ich
alokacji;

• Braku dostosowanych do potrzeb i wymogów

danej sytuacji instrumentów natury politycznej,
ekonomicznej, czy też militarnej i prawnej;

• Braku umiejętności i zdolności do prawidłowej

oceny sytuacji, wyprowadzania adekwatnych
wniosków oraz kreowania zdarzeń, zjawisk i
procesów prowadzących do właściwej w danych
okolicznościach polityki międzynarodowej,
a często i narodowej.

Ekstrapolacja megatrendów

Współcześnie można zaobserwować następujące megatrendy:
• przekształcanie się społeczeństw przemysłowych w

informatyczne

• postępująca integracja gospodarek różnych części świata
• przechodzenie od myślenia i planowania krótkookresowego

do długookresowego

• przechodzenie od centralizacji do decentralizacji decyzji
• wsparcie ze strony pomocy instytucjonalnej na rzecz

samopomocy

• ideologizacja życia społecznego,
• przechodzenie od organizacji o charakterze hierarchicznym

do organizacji o charakterze sieciowym,

• rozszerzanie się przestrzeni gospodarki korporacyjnej
• wzmocnienie tendencji hierarchizacji i dezintegracji

podmiotów

• wzrost znaczenia alternatywnych form rozwoju.

Ekstrapolacja megatrendów

J.Naisbitt

P.F. Drucker

A.Toffler

P. Kenedy

1/ Od społeczeństwa
przemysłowego do

społeczeństwa
informacyjnego.

2/ Od technologii siłowej

do

ultra technologii
3/Od gospodarki narodowej
do gospodarki globalnej.
4/ Od myślenia

krótkofalowego

do myślenia

długofalowego.

5/ Od centralizacji do

decentralizacji.

6/Od pomocy

zinstytucjonalizowanej do
samopomocy.

7/Od demokracji

przedstawicielskiej do
demokracji
uczestniczącej.

8/Od hierarchii do sieci.
9/Z Północy na Południe.

1/Integracja

gospodarcza

dezintegracja

polityczna.

2/Zmiany w

strukturze
ludności i
dynamice
demograficznej.

3/Rozwój naukowo-

techniczny.

4/Globalizacja

konkurencji.

5/ Rewolucja

informacyjna.

6/ Ponadnarodowy

pieniądz.

7/Tworzenie

ponadnarodowyc
h

konfederacji.
 
 

1/ Zderzenie II i

III

fali

cywilizacyjnej.

2/Integracja

ekonomiczna

i rozwój

korporacji.

3/Rozpad państw

narodowych.

4/Decentralizacj

a i indywidua-

lizacja w życiu

społecznym,

politycznym i

ekonomicznym.

5/ Odrodzenie

rodziny w
nowej formie.

6/Zmiana stylu

życia.

7/ Powstanie

nowych gałęzi
przemysłu.

1/Eksplozja

demograficzna

2/Rewolucja

finansowa i
narodziny
ponadnarodowy
ch

korporacji.
3/ Rolnictwo

światowe i
biotechnologicz
na rewolucja.

4/Robotyzacja,

automatyzacja i
nowa rewolucja
przemysłowa.

5/ Zagrożenie

środowiska
naturalnego.

6/Przyszłość

państwa

narodowego

Rewolucja informacyjna

WYZWANIA DLA ŚWIATA

1) Wiedza jako najważniejszy zasób;
2) Rozwój telekomunikacji, komputeryzacji i masowe użycie technologii informacyjnych;
3) Gwałtowny rozwój globalnej sieci informacyjnej;
4) Nieograniczona dyfuzja technologii;
5) Pogłębiające się różnice w rozwoju technologicznym;
6) Kurczenie się tradycyjnych gałęzi produkcji i wzrost bezrobocia;
7) Powstanie nowych niezwykle dochodowych dziedzin aktywności gospodarczej;
8) Zmiany zasad współżycia społecznego i systemów wartości;
9) Zastosowanie wiedzy jako narzędzia walki;

SZANSE

ZAGROŻENIA

1) Wykorzystanie wiedzy jako

najważniejszego zasobu;

2) Dążenie do jak najlepszego

wykorzystania posiadanych zasobów
wiedzy i zdobycia nowych;

3) Wykorzystanie wiedzy w walce

konkurencyjnej;

4) Dążenie do jak najlepszego

wykorzystania kapitału ludzkiego;

5) Stworzenie sprawnego systemu

komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej;

1) Zwiększona podatność na możliwość

destrukcyjnego informatycznego,
elektronicznego, cybernetycznego
oddziaływania;

2) Rozruchy społeczne i niepokoje na tle

bezrobocia jako skutku postępu
technicznego;

3) Dewaluacja dotychczasowych systemów

wartości i motywacji.

4) Pogłębiające się frustracje społeczne na tle

zapóźnienia technologicznego;

5) Walka o dostęp do wiedzy i wladzy;
6) Rozszerzanie się luki technologicznej;

Integracja – dezintegracja

ekonomiczna i polityczna

WYZWANIA DLA ŚWIATA

1) Otwarcie granic oraz swobodny przepływ informacji, towarów, usług i ludności;
2) Likwidacja protekcyjnych działań państwa;
3) Wzrost znaczenia i roli ponadnarodowych organizacji, firm, konsorcjów, a także organizacji

nieformalnych;

4) Przenoszenie zjawisk kryzysowych ponad granicami;
5) Nasilenie się tendencji dezintegracyjnych w państwach narodowych;
6) Upadek znaczenia państwa narodowego, przekazanie suwerenności podmiotom

międzynarodowym;

7) Wzrost niezależności podmiotów niepaństwowych i korporacji od decyzji politycznych i

gospodarczych państw;

8) Marginalizacja krajów Europy Środkowej i Wschodniej na arenie politycznej i gospodarczej;
9) Brak stabilności na rynku surowców energetycznych;

SZANSE

ZAGROŻENIA

1)Wykorzystanie swobodnego przepływu

informacji, towarów, usług i kapitału;

2)Lepszy dostęp do nowych rynków,

technologii i źródeł kapitału;

3) Dążenie do tworzenia i nadawania

autonomii regionom polityczno-
gospodarczym funkcjonującym w
rejonach przygranicznych;

4) Zdobycie przewagi w decydujących

dziedzinach produkcji i usług;

1) Zamykanie się na problemy świata i izolacja;
2) Nacisk zewnętrzny, groźby, zastraszania;
3) Rozwój przestępczości zorganizowanej;
4) Atak kapitału spekulacyjnego;
5) Walka informacyjna;
5) Odżywanie konfliktów i sporów na tle

narodowościowym i religijnym;

7) Próby tworzenia stref wpływów i regionalnej

dominacji;

Natura konfliktów

• Środowisko międzynarodowe będzie podlegało

zmianom ze strony różnego typu czynników,
których charakter jest nieprzewidywalny.

• W przyszłym środowisku międzynarodowym

konflikt może się stać bardzo złożony,
nieprzewidywalny i dużo trudniej poddający się
kontroli niż obecnie.

• Zaawansowane, szeroko dostępne, śmiertelne

technologie będą „autoryzowały” postępowanie
przeciwników w sposób wcześniej niewyobrażalny.

• Rywalizacja o to by kształtować i tworzyć

„chwytliwe” idee i przedsięwzięcia zostanie
zintensyfikowana i ulegnie przyspieszeniu.

Natura konfliktów

politycznych

• Globalizacja, zmiany klimatu, niedobory

surowców będą oddziaływać na zdolność
państw do zaspakajania potrzeb swoich
społeczeństw, funkcjonowania w środowisku
międzynarodowym.

• Państwa słabe i „upadłe” będą źródłami

niestabilności zaś pozostałe borykać się będą z
wyborami strategicznymi, co do sposobu, jak w
tej sytuacji mają postępować.

• Zmiany klimatyczne, alokacja zasobów,

integracja ekonomiczna, zwalczające się
ideologie i światopoglądy będą czynnikami
określającymi rzeczywistość.

Natura konfliktów

politycznych

Ryzyka:

• Upadek rządów (i rządzenia, jako takiego)

w niektórych obszarach planety;

• Rozpowszechnianie i rozprzestrzenianie

się radykalnych ideologii;

• Potencjalne „rozlewanie się” konfliktów

etnicznych o charakterze religijnym

i ideologicznym;

• Położenie „newralgicznych punktów”

i infrastruktury na obszarach, w

których nie występują struktury kontroli i

nadzoru społeczności międzynarodowej;

Natura konfliktów

politycznych

• Potencjalne kontrowersje wokół

poprzednio niezamieszkanych obszarów

planety bogatych w surowce naturalne

(aktualnie tym obszarem jest Arktyka);

• Konsekwencje w postaci zmian

klimatycznych, środowiska naturalnego;

• Proliferacja broni masowej zagłady (broni

masowego rażenia, BMR) oraz technologii

tzw. podwójnego zastosowania (na

potrzeby cywilne i militarne);

• Wyzwania w stosunku do władzy

państwowej (władztwa państwa);

• Niekontrolowane migracje.

Natura konfliktów

politycznych

• Zaawansowane w rozwoju narody będą zajęte

zmianami społecznymi oraz sposobami, by
sprostać nadchodzącym zmianom
demograficznym. Rodzime populacje zostaną
poddane biologicznym procesom starzenia zaś
w ich miejsce, w celu podtrzymania ekonomii i
zapewnienia rozwoju pojawią się imigranci.

• Podstawowym zagadnieniem stanie się

zapewnienie stabilności wewnętrznej, co
spowoduje skupienie uwagi na: spójności
społecznej, legalnej i nielegalnej imigracji,
kwestiach narodowościowych na tle etnicznym i
religijnym.

Natura konfliktów

politycznych

• Wymienione determinanty, określające

sytuację wewnętrzną, sprawią, że państwa
będą źle przygotowane do sprostania
ryzykom o charakterze geopolitycznym.

• Determinanty wewnętrzne uniemożliwią

skuteczne działania w wymiarze
strategicznym.

• Asymetryczność, demografia, alokacja

zasobów, zwalczające się ideologie
i światopoglądy będą tymi
czynnikami, które określą rzeczywistość.

Natura konfliktów

politycznych

Ryzyka:
• Niezdolność do rozumienia, udziału i

kształtowania środowiska międzynarodowego

państw wysokorozwiniętych;

• Międzynarodowa działalność kryminalna;
• Zaniedbanie strategiczne (brak rozumienia i

właściwego działania strategicznego);

• Potencjalne rozszerzanie się konfliktów

etnicznych, religijnych i ideologicznych;

• Systematyczna niezdolność do udzielania

szybkiej odpowiedzi na zewnętrzne efekty

(działania innych podmiotów);

• Niekontrolowane migracje

Wyzwania dla państw

• Adaptacja do wymogów zagrożeń o charakterze

hybrydowym.

• Współpraca z różnymi podmiotami na rzecz

tworzenia instytucji zapewniających

bezpieczeństwo i stabilność.

• Zapobieganie konfliktom, ich rozwiązywanie

i zarządzanie po zakończeniu trwania.

• Zwalczanie rozprzestrzenia broni masowego

rażenia oraz technologii podwójnego

zastosowania.

• Rozwój zdolności w zakresie ekspedycyjności i

walki we wrogim środowisku.

• Rozwój komunikacji strategicznej i zwycięstwa

w przekazie medialnym.

• Transformacja i adaptacja zarządzania

strategicznego.

Podsumowanie

• Wiedza i władza

• Ideologia i marketing polityczny

• Stabilizowanie – przeciwdziałanie –

likwidowanie

• Deterytorializacja konfliktów i wojen