Fizjoterapia po udarze

Fizjoterapia po udarze

mózgu

mózgu

dr. n. med. Renata Gałuszka

dr. n. med. Renata Gałuszka

Instytut Fizjoterapii UJK

Instytut Fizjoterapii UJK

Najczęstszą postacią uszkodzenia

Najczęstszą postacią uszkodzenia

ośrodkowego układu nerwowego jest udar

ośrodkowego układu nerwowego jest udar

mózgowy występujący nagle, przeważnie

mózgowy występujący nagle, przeważnie

we śnie lub w czasie wzmożonej

we śnie lub w czasie wzmożonej

psychofizycznej aktywności, i

psychofizycznej aktywności, i

charakteryzujący się mniej lub bardziej

charakteryzujący się mniej lub bardziej

zaburzoną świadomością oraz połowiczym

zaburzoną świadomością oraz połowiczym

porażeniem na tle zaburzeń krążenia

porażeniem na tle zaburzeń krążenia

mózgowego. Upośledzenie krążenia

mózgowego. Upośledzenie krążenia

mózgowego jako przyczyna udaru może

mózgowego jako przyczyna udaru może

wystąpić pod wpływem różnorodnych zmian

wystąpić pod wpływem różnorodnych zmian

patologicznych, odzwierciedlających takie

patologicznych, odzwierciedlających takie

stany, jak: miażdżyca, nadciśnienie

stany, jak: miażdżyca, nadciśnienie

tętnicze, zaburzenia czynności serca,

tętnicze, zaburzenia czynności serca,

choroby krwi, procesy uciskowe

choroby krwi, procesy uciskowe

(nowotwory) i urazy.

(nowotwory) i urazy.

Regulacja przepływu krwi przez mózg

Regulacja przepływu krwi przez mózg

zależy od ogólnego ciśnienia krwi

zależy od ogólnego ciśnienia krwi

tętniczej i żylnej, od właściwości

tętniczej i żylnej, od właściwości

biofizycznych i chemicznych

biofizycznych i chemicznych

składników krwi oraz od przebiegu

składników krwi oraz od przebiegu

autoregulacji krążenia w obrębie

autoregulacji krążenia w obrębie

mózgu.

mózgu.

Częściowe niedokrwienie mózgu może być

Częściowe niedokrwienie mózgu może być

wyrównane przez krążenie zastępcze,

wyrównane przez krążenie zastępcze,

którego skuteczność zależy od szerokości

którego skuteczność zależy od szerokości

zespoleń obocznych, stanu

zespoleń obocznych, stanu

anatomicznego i czynnościowego naczyń

anatomicznego i czynnościowego naczyń

oraz zakresu autoregulacji krążenia

oraz zakresu autoregulacji krążenia

zapobiegającego nasilaniu się

zapobiegającego nasilaniu się

miejscowego niedokrwienia. Przy wrócenie

miejscowego niedokrwienia. Przy wrócenie

prawidłowego krążenia krwi wymaga

prawidłowego krążenia krwi wymaga

utrzymania ogólnej wydolności krążenia

utrzymania ogólnej wydolności krążenia

krwi i przeciwdziałania obrzękowi mózgu.

krwi i przeciwdziałania obrzękowi mózgu.

Podczas badania należy zwracać uwagę na stan

Podczas badania należy zwracać uwagę na stan

przytomności i czynności układu krążeniowo-

przytomności i czynności układu krążeniowo-

oddechowego. Zakrzep w polu unaczynienia

oddechowego. Zakrzep w polu unaczynienia

tętnicy środkowej mózgu i tętnic szyjnych

tętnicy środkowej mózgu i tętnic szyjnych

powoduje całkowite drugostronne porażenie

powoduje całkowite drugostronne porażenie

połowicze ruchowe. Początkowo napięcie mięśni

połowicze ruchowe. Początkowo napięcie mięśni

jest obniżone. Odruchy głębokie są wzmożone,

jest obniżone. Odruchy głębokie są wzmożone,

natomiast skórne obniżone przy obecności

natomiast skórne obniżone przy obecności

objawu Babińskiego. Po upływie zwykle kilku dni,

objawu Babińskiego. Po upływie zwykle kilku dni,

a niekiedy dopiero po kilku tygodniach, napięcie

a niekiedy dopiero po kilku tygodniach, napięcie

wiotkie przechodzi w spastyczność mięśni,

wiotkie przechodzi w spastyczność mięśni,

szczególnie zaznaczającą się w zginaczach

szczególnie zaznaczającą się w zginaczach

kończyny górnej i prostownikach kończyny

kończyny górnej i prostownikach kończyny

dolnej. Upośledzenie czucia, zwłaszcza

dolnej. Upośledzenie czucia, zwłaszcza

głębokiego, spotyka się rzadziej, ale jego

głębokiego, spotyka się rzadziej, ale jego

obecność utrudnia powrót czynności ruchowej.

obecność utrudnia powrót czynności ruchowej.

W badaniu należy również zwrócić uwagę,

W badaniu należy również zwrócić uwagę,

czy nie występuje niedowidzenie

czy nie występuje niedowidzenie

połowicze. Zawał półkuli dominującej daje

połowicze. Zawał półkuli dominującej daje

ponadto zaburzenie mowy w postaci

ponadto zaburzenie mowy w postaci

afazji, najczęściej mieszanej, tj. czuciowo-

afazji, najczęściej mieszanej, tj. czuciowo-

ruchowej. Obraz kliniczny zmienia się w

ruchowej. Obraz kliniczny zmienia się w

zależności od tego, czy ognisko

zależności od tego, czy ognisko

niedokrwienne znajduje się w korze, w

niedokrwienne znajduje się w korze, w

torebce, czy w pniu mózgowym

torebce, czy w pniu mózgowym

Miejsce uszkodzenia -Kora

Miejsce uszkodzenia -Kora

mózgowa

mózgowa

porażenie jednej kończyny i niedowład

porażenie jednej kończyny i niedowład

drugiej oraz nie dowład twarzowo-

drugiej oraz nie dowład twarzowo-

językowy po stronie przeciwnej, zwrot

językowy po stronie przeciwnej, zwrot

gałek ocznych w stronę ogniska, afazja w

gałek ocznych w stronę ogniska, afazja w

usz kodzeniu półkuli dominującej w

usz kodzeniu półkuli dominującej w

obszarze tętnicy przedniej mózgu,

obszarze tętnicy przedniej mózgu,

większy niedowład kończyny dol nej; w

większy niedowład kończyny dol nej; w

obszarze tętnicy środkowej większy

obszarze tętnicy środkowej większy

niedowład kończyny górnej

niedowład kończyny górnej

Najczęstsza przyczyna zakrzep lub zator

Najczęstsza przyczyna zakrzep lub zator

Miejsce uszkodzenia Torebka

Miejsce uszkodzenia Torebka

wewnętrzna

wewnętrzna

porażenie ruchowe całej połowy ciała

porażenie ruchowe całej połowy ciała

po stronie prze ciwnej; często

po stronie prze ciwnej; często

połowicze zaburzenia wszystkich

połowicze zaburzenia wszystkich

rodzajów czucia

rodzajów czucia

Najczęstsza przyczyna zawał lub

Najczęstsza przyczyna zawał lub

krwotok

krwotok

Miejsce uszkodzenia Pień

Miejsce uszkodzenia Pień

mózgowy

mózgowy

po stronie ogniska porażenie nerwów

po stronie ogniska porażenie nerwów

czaszkowych , po stronie przeciwnej

czaszkowych , po stronie przeciwnej

porażenie lub niedowład połowiczy

porażenie lub niedowład połowiczy

(porażenie połowicze skrzyżowane),

(porażenie połowicze skrzyżowane),

zaburzenia czucia po stronie przeciwnej

zaburzenia czucia po stronie przeciwnej

ogniska, anartria, dyzartria, ataksja,

ogniska, anartria, dyzartria, ataksja,

hiperkineza, mutyzm akinetyczny po stronie

hiperkineza, mutyzm akinetyczny po stronie

ogniska porażenie nerwów czaszkowych , po

ogniska porażenie nerwów czaszkowych , po

stronie przeciwnej porażenie lub niedowład

stronie przeciwnej porażenie lub niedowład

połowiczy (porażenie połowicze

połowiczy (porażenie połowicze

skrzyżowane), zaburzenia czucia po stronie

skrzyżowane), zaburzenia czucia po stronie

przeciwnej ogniska, anartria, dyzartria,

przeciwnej ogniska, anartria, dyzartria,

ataksja, hiperkineza, mutyzm akinetyczny

ataksja, hiperkineza, mutyzm akinetyczny

Miejsce uszkodzenia Pień

Miejsce uszkodzenia Pień

mózgowy

mózgowy

Najczęstrza przyczyna: zakrzep lub

Najczęstrza przyczyna: zakrzep lub

krwotok, niewydolność tętnicy

krwotok, niewydolność tętnicy

podstawnej

podstawnej

Miejsce uszkodzenia Rdzeń

Miejsce uszkodzenia Rdzeń

przedłużony

przedłużony

zawroty głowy, oczopląs, zespół Homera

zawroty głowy, oczopląs, zespół Homera

(jednostron ny), zaburzenia połykania

(jednostron ny), zaburzenia połykania

(porażenie podniebienia i tylnej ściany

(porażenie podniebienia i tylnej ściany

gardła), ataksja (jednostronna — po

gardła), ataksja (jednostronna — po

stronie przeciwnej zaburzenia

stronie przeciwnej zaburzenia

rozszczepienne czucia)

rozszczepienne czucia)

Najczęstrza przyczyna: niewydolność

Najczęstrza przyczyna: niewydolność

tętnicy móżdżkowej dolnej tylnej lub

tętnicy móżdżkowej dolnej tylnej lub

tętnicy kręgowej

tętnicy kręgowej

Ogólne zasady postępowania

Ogólne zasady postępowania

rehabilitacyjnego

rehabilitacyjnego

 

 

W pierwszej fazie leczenia udaru mózgowego

W pierwszej fazie leczenia udaru mózgowego

zabiegi rehabilitacyjne są równoznaczne z

zabiegi rehabilitacyjne są równoznaczne z

intensywną opieką lekarską i pielęgniarską.

intensywną opieką lekarską i pielęgniarską.

Szczególnej troski wymaga utrzymanie drożności

Szczególnej troski wymaga utrzymanie drożności

dróg oddechowych i wentylacji płuc oraz

dróg oddechowych i wentylacji płuc oraz

wyrównanie zaburzeń krążenia. U chorych w

wyrównanie zaburzeń krążenia. U chorych w

stanie śpiączki należy niekiedy zastosować

stanie śpiączki należy niekiedy zastosować

intubację lub tracheotomię. Chorzy przytomni

intubację lub tracheotomię. Chorzy przytomni

wskutek niedowładu mięśni gardła i krtani mogą

wskutek niedowładu mięśni gardła i krtani mogą

mieć trudności w połykaniu pokarmu i śluzowej

mieć trudności w połykaniu pokarmu i śluzowej

wydzieliny z dróg oddechowych, toteż wymagają,

wydzieliny z dróg oddechowych, toteż wymagają,

dla uchronienia ich przed zachłyśnięciem i

dla uchronienia ich przed zachłyśnięciem i

wtórnym zapaleniem płuc, stałego usuwania

wtórnym zapaleniem płuc, stałego usuwania

śluzu oraz dużej ostrożności przy karmieniu.

śluzu oraz dużej ostrożności przy karmieniu.

W ostrym okresie udaru ważne jest również

W ostrym okresie udaru ważne jest również

regularne opróżnianie pęcherza albo

regularne opróżnianie pęcherza albo

przez założenie cewnika na stale, albo

przez założenie cewnika na stale, albo

pr/ex kilkakrotne cewnikowanie w ciągu

pr/ex kilkakrotne cewnikowanie w ciągu

doby, co stwarza jednak

doby, co stwarza jednak

niebezpieczeństwo zakażenia dróg

niebezpieczeństwo zakażenia dróg

moczowych. Większość chorych

moczowych. Większość chorych

odzyskuje kontrolę nad pęcherzem z

odzyskuje kontrolę nad pęcherzem z

chwilą rozpoczęcia pionizacji i nauki

chwilą rozpoczęcia pionizacji i nauki

chodzenia.

chodzenia.

Bardzo ważna jest troska o prawidłowe

Bardzo ważna jest troska o prawidłowe

ułożenie chorego zapobiegające

ułożenie chorego zapobiegające

odleżynom i przykurczom oraz

odleżynom i przykurczom oraz

zapaleniu płuc (obracanie chorego co

zapaleniu płuc (obracanie chorego co

2 3 h z uwzględnieniem ułożenia na

2 3 h z uwzględnieniem ułożenia na

plecach, na „zdrowym" i na „chorym"

plecach, na „zdrowym" i na „chorym"

boku

boku

Ułożenie na plecach. Kończyna

Ułożenie na plecach. Kończyna

górna w odwiedzeniu i

górna w odwiedzeniu i

nadgarstek w hiperekstenzji.

nadgarstek w hiperekstenzji.

Kończyna dolna wyprostowana,

Kończyna dolna wyprostowana,

stopy podparte

stopy podparte

Ułożenie na zdrowym boku

Ułożenie na zdrowym boku

Ułożenie na chorym boku

Ułożenie na chorym boku

Ułożenie na brzuchu.

Ułożenie na brzuchu.

W typowych przypadkach torebkowego

W typowych przypadkach torebkowego

porażenia połowiczego chory leżąc trzyma

porażenia połowiczego chory leżąc trzyma

kończynę górną przywiedzioną i zgiętą w

kończynę górną przywiedzioną i zgiętą w

stawie łokciowym, przedramię w lekkim

stawie łokciowym, przedramię w lekkim

nawróceniu, nadgarstek i palce łącznie z

nawróceniu, nadgarstek i palce łącznie z

kciukiem w ułożeniu zgieciowym. Kończyna

kciukiem w ułożeniu zgieciowym. Kończyna

dolna jest zwykle lekko zgięta w stawie

dolna jest zwykle lekko zgięta w stawie

biodrowym i kolanowym, przywiedziona i

biodrowym i kolanowym, przywiedziona i

skręcona nieco na zewnątrz, stopa zgięta

skręcona nieco na zewnątrz, stopa zgięta

podeszwowo i odwrócona.

podeszwowo i odwrócona.



Pozostawienie porażonych kończyn w tym

Pozostawienie porażonych kończyn w tym

niekorzystnym ułożeniu, przy zniesionej

niekorzystnym ułożeniu, przy zniesionej

albo ograniczonej ruchomości w stawach i

albo ograniczonej ruchomości w stawach i

zwiększonym napięciu mięśni, prowadzi

zwiększonym napięciu mięśni, prowadzi

nieraz w ciągu kilku dni do trwałego

nieraz w ciągu kilku dni do trwałego

skrócenia mięśni i zesztywnień

skrócenia mięśni i zesztywnień

stawowych. Ułożenie pośrednie

stawowych. Ułożenie pośrednie

zapewniające równowagę inerwacyjną

zapewniające równowagę inerwacyjną

wszystkich grup mięśniowych najlepiej

wszystkich grup mięśniowych najlepiej

sprzyja rozluźnieniu mięśni wykazujących

sprzyja rozluźnieniu mięśni wykazujących

skłonność do przykurczów i stanowi

skłonność do przykurczów i stanowi

dogodną pozycję wyjściową dla ruchów

dogodną pozycję wyjściową dla ruchów

biernych.

biernych.



Kończynę górną układamy więc z

Kończynę górną układamy więc z

odwiedzionym ramieniem (65—90 ) i

odwiedzionym ramieniem (65—90 ) i

odwróconym przedramieniem,

odwróconym przedramieniem,

wykorzystując w tym celu specjalne

wykorzystując w tym celu specjalne

poduszki lub łuski ortopedyczne

poduszki lub łuski ortopedyczne

Nadgarstek ustalamy w lekkim zgięciu

Nadgarstek ustalamy w lekkim zgięciu

grzbietowym, palce również w zgięciu,

grzbietowym, palce również w zgięciu,

kciuk w przeciwstawieniu

kciuk w przeciwstawieniu

umożliwiającym trzymanie w ręce piłki

umożliwiającym trzymanie w ręce piłki

tenisowej lub serwetki zwiniętej w rulon.

tenisowej lub serwetki zwiniętej w rulon.



Kończynę dolną układamy w ułożeniu

Kończynę dolną układamy w ułożeniu

wyprostnym, nieznacznie zgiętą w stawie

wyprostnym, nieznacznie zgiętą w stawie

kolanowym (ok. 5°) i skręconą lekko na

kolanowym (ok. 5°) i skręconą lekko na

zewnątrz. Stopę podpieramy pod kątem

zewnątrz. Stopę podpieramy pod kątem

prostym i zabezpieczamy przed uciskiem

prostym i zabezpieczamy przed uciskiem

kołdry za pomocą specjalnych poduszek,

kołdry za pomocą specjalnych poduszek,

łusek, worków z piaskiem lub aparatów

łusek, worków z piaskiem lub aparatów

szynowych. Pod części ciała narażone

szynowych. Pod części ciała narażone

najbardziej na ucisk (pięty, łokcie), korzystne

najbardziej na ucisk (pięty, łokcie), korzystne

jest podłożenie futrzanych poduszeczek. W

jest podłożenie futrzanych poduszeczek. W

okresie początkowego zwiotczenia porażonych

okresie początkowego zwiotczenia porażonych

kończyn ułożenie ich w pośredniej pozycji nie

kończyn ułożenie ich w pośredniej pozycji nie

nastręcza większych trudności.

nastręcza większych trudności.



Z zabiegów fizjoterapeutycznych

Z zabiegów fizjoterapeutycznych

szczególnie ważne są ćwiczenia oddechowe

szczególnie ważne są ćwiczenia oddechowe

zapobiegające powikłaniom płucnym,

zapobiegające powikłaniom płucnym,

ćwiczenia czynne kończyn zdrowych i

ćwiczenia czynne kończyn zdrowych i

bierne kończyn porażonych zapobiegające

bierne kończyn porażonych zapobiegające

przykurczom oraz lekki masaż

przykurczom oraz lekki masaż

zapobiegający zaburzeniom troficznym

zapobiegający zaburzeniom troficznym

mięśni. Łóżko chorego powinno być

mięśni. Łóżko chorego powinno być

dostatecznie szerokie, umożliwiające

dostatecznie szerokie, umożliwiające

ułożenie kończyny górnej w odwiedzeniu i

ułożenie kończyny górnej w odwiedzeniu i

tak ustawione, aby był łatwy dostęp do

tak ustawione, aby był łatwy dostęp do

strony porażonej chorego. Należy także

strony porażonej chorego. Należy także

unikać zakładania kroplówek do kończyn z

unikać zakładania kroplówek do kończyn z

niedowładem, gdyż utrudnia to właściwe ich

niedowładem, gdyż utrudnia to właściwe ich

ułożenie i wykonywanie ćwiczeń biernych.

ułożenie i wykonywanie ćwiczeń biernych.

W miarę ustalania się równowagi krążeniowo-

W miarę ustalania się równowagi krążeniowo-

oddechowej i stabilizacji objawów

oddechowej i stabilizacji objawów

neurologicznych wprowadza się nowe

neurologicznych wprowadza się nowe

elementy postępowania rehabilitacyjnego,

elementy postępowania rehabilitacyjnego,

którego program opiera się na

którego program opiera się na

zasadniczych cechach porażenia

zasadniczych cechach porażenia

połowiczego, uwzględniając:

połowiczego, uwzględniając:

1)

1)

rodzaj i stopień zaburzeń czucia,

rodzaj i stopień zaburzeń czucia,

2)

2)

zmiany napięcia mięśniowego,

zmiany napięcia mięśniowego,

3)

3)

rozkojarzenie mechanizmów odruchowych

rozkojarzenie mechanizmów odruchowych

utrzymujących prawidłową postawę i

utrzymujących prawidłową postawę i

4)

4)

niemożność wykonywania ruchów

niemożność wykonywania ruchów

dowolnych i wyodrębnionych.

dowolnych i wyodrębnionych.

Upośledzenie czucia głębokiego stanowi

Upośledzenie czucia głębokiego stanowi

większą przeszkodę w powrocie

większą przeszkodę w powrocie

czynności ruchowej niż zaburzenie czucia

czynności ruchowej niż zaburzenie czucia

powierzchniowego, co ma szczególne

powierzchniowego, co ma szczególne

znaczenie dla czynności chwytnych.

znaczenie dla czynności chwytnych.

Informacja czuciowa dopływająca przez

Informacja czuciowa dopływająca przez

receptory i drogi czuciowe jest podstawą

receptory i drogi czuciowe jest podstawą

wzorców ruchowych tworzonych w korze

wzorców ruchowych tworzonych w korze

mózgowej i odtwarzanych w czynności

mózgowej i odtwarzanych w czynności

ruchowej mięśni.

ruchowej mięśni.

Okres wczesnego usprawniania

Okres wczesnego usprawniania

ruchowego.

ruchowego.



Okres wczesnej rehabilitacji wiąże się

Okres wczesnej rehabilitacji wiąże się

ściśle z okresem obniżonego napięcia

ściśle z okresem obniżonego napięcia

mięśniowego u chorych po udarze i ma na

mięśniowego u chorych po udarze i ma na

celu stałe pobudzanie aktywności ruchowej

celu stałe pobudzanie aktywności ruchowej

kończyn zdrowych i utrzymanie pełnego

kończyn zdrowych i utrzymanie pełnego

zakresu ruchów w kończynach porażonych

zakresu ruchów w kończynach porażonych

oraz systematyczne poszukiwanie ułożeń

oraz systematyczne poszukiwanie ułożeń

globalnych ciała, zapobiegających w

globalnych ciała, zapobiegających w

późniejszym okresie niekorzystnym

późniejszym okresie niekorzystnym

ułożeniom spastycznym. Spastyczność

ułożeniom spastycznym. Spastyczność

pojawia się stopniowo i ustala się po 12--

pojawia się stopniowo i ustala się po 12--

18 miesiącach.

18 miesiącach.

Usprawnienie ruchowe rozpoczynamy od

Usprawnienie ruchowe rozpoczynamy od

mobilizacji strony ,,zdrowej" poprzez ruchy

mobilizacji strony ,,zdrowej" poprzez ruchy

czynne i od ruchów biernych po stronie

czynne i od ruchów biernych po stronie

„chorej". Następnie przechodzimy do

„chorej". Następnie przechodzimy do

ruchów bierno-czynnych i wspomaganych

ruchów bierno-czynnych i wspomaganych

oraz oporowych, biorąc za podstawę różne

oraz oporowych, biorąc za podstawę różne

techniki stymulacji nerwowo-mięśniowej,

techniki stymulacji nerwowo-mięśniowej,

zarówno o charakterze torującym, jak i

zarówno o charakterze torującym, jak i

hamującym. Termin rozpoczęcia czynnego

hamującym. Termin rozpoczęcia czynnego

uruchamiania należy ustalać indywidualnie

uruchamiania należy ustalać indywidualnie

w zależności od przyczyny udaru i ogólnego

w zależności od przyczyny udaru i ogólnego

stanu chorego. Większość autorów

stanu chorego. Większość autorów

przyjmuje dla procesów zakrzepowych i

przyjmuje dla procesów zakrzepowych i

zatorów okres 2—3 dni po udarze, a dla

zatorów okres 2—3 dni po udarze, a dla

udarów krwotocznych 3—4 tygodnie od

udarów krwotocznych 3—4 tygodnie od

początku choroby.

początku choroby.



W przypadkach powikłań, szczególnie ze

W przypadkach powikłań, szczególnie ze

strony układu krążeniowo-oddechowego,

strony układu krążeniowo-oddechowego,

termin rozpoczęcia aktywnej kinezyterapii

termin rozpoczęcia aktywnej kinezyterapii

można przesunąć o kilka dalszych

można przesunąć o kilka dalszych

tygodni.

tygodni.



U chorych z objawami ucisku mózgu lub

U chorych z objawami ucisku mózgu lub

krwotoku podpajęczynówkowego

krwotoku podpajęczynówkowego

konieczna jest jak najwcześniejsza

konieczna jest jak najwcześniejsza

konsultacja neurochirurgiczna i wspólne

konsultacja neurochirurgiczna i wspólne

ustalenie dalszego postępowania

ustalenie dalszego postępowania

leczniczego.

leczniczego.

Rehabilitacja chorych po

Rehabilitacja chorych po

udarze mózgowym.

udarze mózgowym.

Rehabilitacja wczesna 

Rehabilitacja wczesna 



Pielęgnacja rehabilitacyjna

Pielęgnacja rehabilitacyjna

1.

1.

Zapobieganie odleżynom (obracanie)

Zapobieganie odleżynom (obracanie)

2.

2.

Zapobieganie przy kurczom (ułożenie)

Zapobieganie przy kurczom (ułożenie)

3.

3.

Uregulowanie czynności pęcherza

Uregulowanie czynności pęcherza

(cewnikowanie)

(cewnikowanie)

4.

4.

Zapobieganie zapaleniu płuc

Zapobieganie zapaleniu płuc

(udrażnianie dróg oddechowych)

(udrażnianie dróg oddechowych)

5.

5.

Utrzymanie kontaktu z chorym

Utrzymanie kontaktu z chorym

6.

6.

Zaopatrzenie ortopedyczne Mobilizacja

Zaopatrzenie ortopedyczne Mobilizacja

czynnościowa

czynnościowa

Fizjoterapia

Fizjoterapia

1.

1.

Zapobieganie zapaleniu płuc

Zapobieganie zapaleniu płuc

(ćwiczenia oddechowe, zmiana

(ćwiczenia oddechowe, zmiana

położenia)

położenia)

2.

2.

Zapobieganie przykurczą (ćwiczenia

Zapobieganie przykurczą (ćwiczenia

bierne i bierno-czynne, stymulacja

bierne i bierno-czynne, stymulacja

proprioceptywna)

proprioceptywna)

3.

3.

Zapobieganie zanikowi mięśni i obniżaniu

Zapobieganie zanikowi mięśni i obniżaniu

siły (masaż, ćwiczenia oporowe)

siły (masaż, ćwiczenia oporowe)

4.

4.

Elektrostymulacja

Elektrostymulacja

5.

5.

Zapobieganie zrzcszotniemu kości

Zapobieganie zrzcszotniemu kości

(pionizacja)

(pionizacja)

Psychoterapia i socjoterapia

Psychoterapia i socjoterapia

1. Akceptacja choroby

1. Akceptacja choroby

2. Logopedia (nauka mowy.

2. Logopedia (nauka mowy.

czytania, pisania)

czytania, pisania)

3. Utrzymanie kontaktu

3. Utrzymanie kontaktu

z chorym i rodzina

z chorym i rodzina

4.

4.

Przystosowanie do środowiska

Przystosowanie do środowiska

5. Zapobieganie stanom nerwicowym

5. Zapobieganie stanom nerwicowym

Rehabilitacja późna:

Rehabilitacja późna:

Ergoterapia

Ergoterapia

1.

1.

Nauka samoobsługi (ubieranie sie,

Nauka samoobsługi (ubieranie sie,

spożywanie posiłków itp.)

spożywanie posiłków itp.)

2.

2.

Nauka czynności życia codziennego

Nauka czynności życia codziennego

3.

3.

Zajęcia plastyczne i warsztatowe

Zajęcia plastyczne i warsztatowe

(malarstwo, rzeźbiarstwo,

(malarstwo, rzeźbiarstwo,

dziewiarstwo. galanteria)

dziewiarstwo. galanteria)

4.

4.

Pomoce ortopedyczne

Pomoce ortopedyczne

Fizjoterapia

Fizjoterapia

1.

1.

Ćwiczenia lokomocyjne (nauka chodu)

Ćwiczenia lokomocyjne (nauka chodu)

2.

2.

Ćwiczenia manipulacyjne (czynności

Ćwiczenia manipulacyjne (czynności

chwytne)

chwytne)

3.

3.

Ćwiczenia koordynacyjne i kondycyjne

Ćwiczenia koordynacyjne i kondycyjne

4.

4.

Ćwiczenia w wodzie

Ćwiczenia w wodzie

5.

5.

Zabiegi cieplne

Zabiegi cieplne

6.

6.

Muzykoterapia (taniec)

Muzykoterapia (taniec)

7.

7.

Gry i zabawy sportowe

Gry i zabawy sportowe

Psychoterapia i socjoterapia

Psychoterapia i socjoterapia

1.

1.

Usuwanie zaburzeń praksji i gnozji

Usuwanie zaburzeń praksji i gnozji

2.

2.

Ćwiczenia z zakresu preorientacji

Ćwiczenia z zakresu preorientacji

zawodowej

zawodowej

3.

3.

Przysposobienie do pracy zawodowej

Przysposobienie do pracy zawodowej

4.

4.

Pomoc w uregulowaniu spraw

Pomoc w uregulowaniu spraw

inwalidzkich i rentowych

inwalidzkich i rentowych

5.

5.

Praca nakładcza lub w zakładzie

Praca nakładcza lub w zakładzie

pracy chronionej

pracy chronionej

Uruchamianie czynne

Uruchamianie czynne

rozpoczyna się od siadania w

rozpoczyna się od siadania w

łóżku z podparciem pleców, a następnie siadania

łóżku z podparciem pleców, a następnie siadania

na łóżku z opuszczonymi nogami, przechodząc

na łóżku z opuszczonymi nogami, przechodząc

stopniowo do siadania w fotelu i stania przy

stopniowo do siadania w fotelu i stania przy

łóżku. Gdy u chorego stwierdza się skłonność do

łóżku. Gdy u chorego stwierdza się skłonność do

hipotensji i zapaści ortostatycznej, można

hipotensji i zapaści ortostatycznej, można

zastosować stopniową pionizację na specjalnym

zastosować stopniową pionizację na specjalnym

stole. Jeśli chory utrzymuje pozycję pionową przy

stole. Jeśli chory utrzymuje pozycję pionową przy

dobrym samopoczuciu co najmniej 10 min,

dobrym samopoczuciu co najmniej 10 min,

można przejść do zmiany pozycji z siedzącej na

można przejść do zmiany pozycji z siedzącej na

stojącą. Zdolność do samodzielnego siedzenia

stojącą. Zdolność do samodzielnego siedzenia

najlepiej sprawdzić na stołku bez oparcia,

najlepiej sprawdzić na stołku bez oparcia,

stosując próby wychwiania ze stanu równowagi.

stosując próby wychwiania ze stanu równowagi.

W czasie stania chory musi się nauczyć

W czasie stania chory musi się nauczyć

przenoszenia masy ciała z nogi zdrowej na nogę

przenoszenia masy ciała z nogi zdrowej na nogę

z niedowładem przy zachowaniu równowagi.

z niedowładem przy zachowaniu równowagi.

Zbyt długie pozostawanie chorego w łóżku

Zbyt długie pozostawanie chorego w łóżku

w pozycji leżącej przyczynia się do

w pozycji leżącej przyczynia się do

licznych komplikacji, jak: zapalenie płuc,

licznych komplikacji, jak: zapalenie płuc,

odleżyny, przykurczę mięśni, ujemny

odleżyny, przykurczę mięśni, ujemny

bilans białkowy, odwapnienie kości,

bilans białkowy, odwapnienie kości,

zapalenie żył, spadek siły w zdrowych

zapalenie żył, spadek siły w zdrowych

kończynach. Chory w coraz większym

kończynach. Chory w coraz większym

stopniu traci łączność z porażoną połową

stopniu traci łączność z porażoną połową

ciała wskutek braku dostatecznej

ciała wskutek braku dostatecznej

aferentacji proprioceptywnej oraz utraty

aferentacji proprioceptywnej oraz utraty

odruchów postawnych i

odruchów postawnych i

antygrawitacyjnych.

antygrawitacyjnych.

W okresie obniżonego napięcia można

W okresie obniżonego napięcia można

stosować w przerwach między

stosować w przerwach między

ćwiczeniami, oprócz masażu o

ćwiczeniami, oprócz masażu o

charakterze stymulacji eksteroceptywnej,

charakterze stymulacji eksteroceptywnej,

pobudzanie mięśni prądem o niskiej

pobudzanie mięśni prądem o niskiej

częstotliwości wywołujące ruch zbliżony

częstotliwości wywołujące ruch zbliżony

do czynności fizjologicznej. Chory widząc,

do czynności fizjologicznej. Chory widząc,

że jego bezwładne mięśnie jeszcze są

że jego bezwładne mięśnie jeszcze są

czynne, chętniej współdziała z

czynne, chętniej współdziała z

personelem rehabilitacyjnym w dalszych

personelem rehabilitacyjnym w dalszych

zabiegach usprawniających

zabiegach usprawniających

Do najczęstszych metod oddziaływania

Do najczęstszych metod oddziaływania

ruchowego na chorych w tym okresie

ruchowego na chorych w tym okresie

należy torowanie proprioceptywne

należy torowanie proprioceptywne

Kabata i stymulacja proprioceptywna

Kabata i stymulacja proprioceptywna

Bobathów

Bobathów

Przy przedłużaniu się okresu obniżonego napięcia

Przy przedłużaniu się okresu obniżonego napięcia

przywrócenie ruchów dowolnych należy opierać

przywrócenie ruchów dowolnych należy opierać

się kolejnych fazach rozwoju ruchowego dziecka

się kolejnych fazach rozwoju ruchowego dziecka

(obracanie tułowia, siadanie, stanie, chodzenie).

(obracanie tułowia, siadanie, stanie, chodzenie).

Chory podczas leżenia na plecach, bokach i

Chory podczas leżenia na plecach, bokach i

brzuchu powinien opanować stabilizację

brzuchu powinien opanować stabilizację

tułowia, barków i obręczy kończyny dolnej (pasa

tułowia, barków i obręczy kończyny dolnej (pasa

biodrowego). Podczas leżenia na brzuchu należy

biodrowego). Podczas leżenia na brzuchu należy

przywracać ruchy przedramion, podczas leżenia

przywracać ruchy przedramion, podczas leżenia

na boku ruchy kończyn dolnych, naśladujących

na boku ruchy kończyn dolnych, naśladujących

ruchy kroczenia. Po opanowaniu pozycji

ruchy kroczenia. Po opanowaniu pozycji

siedzącej i obciążania naprzemiennego kończyn

siedzącej i obciążania naprzemiennego kończyn

dolnych w pozycji stojącej można rozpocząć

dolnych w pozycji stojącej można rozpocząć

naukę chodzenia. Przy utrzymywaniu się

naukę chodzenia. Przy utrzymywaniu się

niedowładu po stronie chorej należy uczyć

niedowładu po stronie chorej należy uczyć

wykonywania coraz bardziej złożonych

wykonywania coraz bardziej złożonych

czynności kończynami zdrowymi.

czynności kończynami zdrowymi.

Właściwy okres rehabilitacji ruchowej

Właściwy okres rehabilitacji ruchowej

rozpoczyna się, z chwilą gdy po ustąpieniu

rozpoczyna się, z chwilą gdy po ustąpieniu

zaburzeń neurodynamicznych i

zaburzeń neurodynamicznych i

wyrównaniu się krążenia mózgowego oraz

wyrównaniu się krążenia mózgowego oraz

czynności serca i układu oddechowego

czynności serca i układu oddechowego

systematyczne stosowanie ćwiczeń nie

systematyczne stosowanie ćwiczeń nie

wywołuje żadnych zakłóceń i nie zagraża

wywołuje żadnych zakłóceń i nie zagraża

żadnymi powikłaniami. Wczesne

żadnymi powikłaniami. Wczesne

usprawnianie umożliwia uruchomienie ok.

usprawnianie umożliwia uruchomienie ok.

90% chorych. Wymaga ono jednak

90% chorych. Wymaga ono jednak

dokładnego określenia przez lekarza

dokładnego określenia przez lekarza

rodzaju ćwiczeń, liczby ruchów, jaką chory

rodzaju ćwiczeń, liczby ruchów, jaką chory

ma wykonać jednorazowo, ich rytmu oraz

ma wykonać jednorazowo, ich rytmu oraz

liczby powtórzeń w ciągu dnia.

liczby powtórzeń w ciągu dnia.

Leczenie usprawniające można ograniczyć

Leczenie usprawniające można ograniczyć

lub wyłączyć czasowo u chorych, u których

lub wyłączyć czasowo u chorych, u których

niedowład ma charakter przejściowy i cofa

niedowład ma charakter przejściowy i cofa

się samoistnie. Natomiast u chorych, którzy

się samoistnie. Natomiast u chorych, którzy

wymagają leczenia operacyjnego (guzy,

wymagają leczenia operacyjnego (guzy,

tętniaki, krwiaki) lub cierpią na złośliwe

tętniaki, krwiaki) lub cierpią na złośliwe

nadciśnienie tętnicze, niewyrównaną

nadciśnienie tętnicze, niewyrównaną

niedomogę krążeniowo-oddechową albo

niedomogę krążeniowo-oddechową albo

poważniej sze zaburzenia psychiczne,

poważniej sze zaburzenia psychiczne,

usprawnianie ruchowe należy stosować w

usprawnianie ruchowe należy stosować w

granicach ściśle kontrolowanej tolerancji

granicach ściśle kontrolowanej tolerancji

czynnościowej. Ostrożne wykonywanie

czynnościowej. Ostrożne wykonywanie

ruchów biernych zarów no kończynami

ruchów biernych zarów no kończynami

zdrowymi, jak i porażonymi nie jest

zdrowymi, jak i porażonymi nie jest

niebezpieczne nawet w świeżym krwotoku.

niebezpieczne nawet w świeżym krwotoku.



Ćwiczenia usprawniające w łóżku. 

Ćwiczenia usprawniające w łóżku. 



Pierwsze ruchy bierne powinny być ruchami

Pierwsze ruchy bierne powinny być ruchami

prostymi, analitycznymi, powtarzanymi w ciągu

prostymi, analitycznymi, powtarzanymi w ciągu

dnia po 3 5 razy w każdej serii, co 3—4 h,

dnia po 3 5 razy w każdej serii, co 3—4 h,

synchronicznie z ruchami oddechowymi i pod

synchronicznie z ruchami oddechowymi i pod

stałą kontrolą tętna, obejmując kolejno odcinki

stałą kontrolą tętna, obejmując kolejno odcinki

proksymalne, a następnie dystalne. Utrzymując

proksymalne, a następnie dystalne. Utrzymując

pełny zakres ruchów należy stopniowo

pełny zakres ruchów należy stopniowo

przechodzić do ruchów globalnych

przechodzić do ruchów globalnych

wieloosiowych i wielopłaszczyz nowych, biorąc

wieloosiowych i wielopłaszczyz nowych, biorąc

za podstawę torowanie proprioceptywne i

za podstawę torowanie proprioceptywne i

eksteroceptywne z wykorzys taniem rozciągania

eksteroceptywne z wykorzys taniem rozciągania

mięśni, zwrotności antagonistów, współruchów

mięśni, zwrotności antagonistów, współruchów

homologicznych i umiejętnego włączania oporu

homologicznych i umiejętnego włączania oporu

w razie uzyskania ruchów czynnych.

w razie uzyskania ruchów czynnych.



Z chwilą gdy chory jest zdolny do ćwiczeń

Z chwilą gdy chory jest zdolny do ćwiczeń

wspomaganych i sterowanych przez samego

wspomaganych i sterowanych przez samego

siebie za pomocą kończyn zdrowych, należy go

siebie za pomocą kończyn zdrowych, należy go

ubrać w piżamę i miękkie pantofle dla większej

ubrać w piżamę i miękkie pantofle dla większej

swobody ruchów i zalecić ćwiczenia na

swobody ruchów i zalecić ćwiczenia na

zaścielonym łóżku. Nad łóżkiem należy zawiesić

zaścielonym łóżku. Nad łóżkiem należy zawiesić

odpowiednie urządzenia bloczkowe z taśmami

odpowiednie urządzenia bloczkowe z taśmami

do ćwiczeń w zawieszeniu lub sprężynami do

do ćwiczeń w zawieszeniu lub sprężynami do

ćwiczeń oporowych. Wzmocnienie mięśni tułowia

ćwiczeń oporowych. Wzmocnienie mięśni tułowia

ułatwia siadanie na brzegu z opuszczonymi

ułatwia siadanie na brzegu z opuszczonymi

nogami i ćwiczenia naprzemiennych ruchów

nogami i ćwiczenia naprzemiennych ruchów

kroczenia. Wykorzy stuje się tę pozycję do

kroczenia. Wykorzy stuje się tę pozycję do

ruchów zginania grzbietowego stopy i przejścia

ruchów zginania grzbietowego stopy i przejścia

do pozycji stojącej.

do pozycji stojącej.



 

 



Ćwiczenia usprawniające poza łóżkiem. 

Ćwiczenia usprawniające poza łóżkiem. 



Chory po opanowaniu samodzielnego ob racania

Chory po opanowaniu samodzielnego ob racania

się i siadania w łóżku za pomocą specjalnej

się i siadania w łóżku za pomocą specjalnej

drabinki czy lejców powinien uczyć się

drabinki czy lejców powinien uczyć się

samodzielnego wstawania z pozycji siedzącej

samodzielnego wstawania z pozycji siedzącej

przy łóżku całkowicie ubrany. Początkowo należy

przy łóżku całkowicie ubrany. Początkowo należy

kłaść główny nacisk na ćwiczenia oddechowe,

kłaść główny nacisk na ćwiczenia oddechowe,

równoważne i rozluźniające kończyn, a

równoważne i rozluźniające kończyn, a

następnie na ćwiczenia koordynacyjne i

następnie na ćwiczenia koordynacyjne i

oporowe naprzemienne jedno-i obustronne

oporowe naprzemienne jedno-i obustronne

oparte na wzorcach kroczenia z włączeniem

oparte na wzorcach kroczenia z włączeniem

technik samoobsługi. Dla ułatwienia

technik samoobsługi. Dla ułatwienia

podstawowych czynności życia codziennego

podstawowych czynności życia codziennego

może być użyteczne zastosowanie sprzętu

może być użyteczne zastosowanie sprzętu

ortopedycznego w postaci szyn i łusek, tutorów,

ortopedycznego w postaci szyn i łusek, tutorów,

aparatów podpórczych, obuwia ortopedycznego

aparatów podpórczych, obuwia ortopedycznego

i różnego rodzaju pomocy ortopedycznych

i różnego rodzaju pomocy ortopedycznych