Temat: Pedagogika resocjalizacyjna jako
nauka

Pedagogika resocjalizacyjna

Na początku naszej pracy chciałyśmy wyjaśnić takie pojęcia jak:

socjalizacja, wychowanie. Zaprezentować cele socjalizacji i resocjalizacji
oraz przedstawić funkcje pedagogiki resocjalizacyjnej. W dalszej części
naszej pracy zaprezentujemy takie zagadnienia jak: pedagogika
resocjalizacyjna jako dyscyplina teoretyczna i praktyczna, przejdziemy do
podstawowych założeń teorii wychowania oraz przedstawimy, czym tak
naprawdę jest metodyka wychowania resocjalizującego.

RESOCJALIZACJA jest niczym innym jak powtórną socjalizacją. Jest
zatem procesem zmian, które zachodzą w osobowości jednostki
(resocjalizacja nie jest możliwa bez aktywności samego wychowanka)

TEORETYCZNA – formułowanie dyrektyw postępowania badawczego, które
umożliwiłyby zdobycie, wiedzy i jej projektów dotyczących zmian w procesie
kształtowania człowieka, jak i jego środowiska wychowawczego.

PRAKTYCZNA – projektowanie, formułowanie zaleceń, opracowywanie,
uzasadnienie, rozważanie określonych projektów dotyczących zmian w
procesie kształtowania człowieka jak i jego środowiska wychowawczego

SOCJALIZACJA

Są to zmiany w procesie zachowania powstałe w wyniku
oddziaływania grupy na jednostkę. Socjalizacja jest to
całokształt wpływów wywieranych przez środowisko
społeczno – kulturowe na jednostkę, są to oddziaływania
niezależne od wysiłków i starań nauczycieli. Jest to proces
spontaniczny, mało kontrolowany i nie intencjonalny. W
szerokim ujęciu socjalizacja nie obejmuje problemu
wadliwej socjalizacji. W wąskim znaczeniu są to
oddziaływania grupy wytwarzającej kulturę i wynikiem
tych oddziaływań jest przyswajanie wartości
akceptowanych przez grupę.

SKUTKI SOCJALIZACJI

1. Kształtowanie zachowań pro społecznych
2. Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
3. Pełnienie ról społecznych w sposób akceptowany.

Wadliwa socjalizacja

To wykolejenie, niedostosowanie społeczne. Zaburzona,
wadliwa socjalizacja objawia się w postaci społecznego
niedostosowania i wykolejenia społecznego.
Niedostosowanymi społecznie nazywamy osoby, które nie
są zdolne lub nie mogą pełnić ról społecznych zgodnie z
oczekiwaniami, ze względu na brak dyspozycji
wykonawczych, u osób tych występuje zaburzenie
procesów orientacyjnych, intelektualnych i motorycznych.
Natomiast jednostki, które nie są zdolne pełnić ról
społecznych na skutek negatywnego ustosunkowania się
wobec oczekiwań społecznych nazywamy wykolejonymi
społecznie. Wykolejenie może mieć charakter:

1. wykolejenia przestępczego

2. wykolejenia obyczajowego

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA

SOCJALIZACJĘ:

1. Uleganie (modelowanie) podporządkowujemy się

takiego zachowania jest chęć uzyskania nagrody lub

uniknięcia kary, natomiast nie wynika to z

wewnętrznego zachowania.

Nagrody i kary mogą mieć charakter:
a) formalny, rzeczowy

b) nieformalny
Otrzymanie nagrody rzeczowej, uzyskanie
przywilejów, pochwała, aprobata, akceptacja grupy;
kara pieniężna, odebranie przywilejów, dezaprobata
od osoby znaczącej, odrzucenie przez grupę,
odsunięcie od danej osoby. Ukarać go można lepiej
przez odsunięcie od grupy. Wadą tego mechanizmu
jest jego nietrwałość (musi być wyraźna perspektywa
nagrody lub kary). Nieuchronność, to podstawowy
wymóg skuteczności tego mechanizmu.

3. Internalizacja polega na przestrzeganiu norm, a wynika
z włączenia tychże norm i przekonań do indywidualnego
systemu wartości. Mechanizm ten jest najtrwalszy i
najskuteczniejszy. Trwałość wynika z faktu, że jest wywołana
wiarygodnością osób, od których uzyskuje się informację, co
powoduje, że informacje te traktowane są jako słuszne i
skuteczne. Zachowania niezgodne ze zinternalizowanym
systemem wartości wywołują napięcie psychiczne, które
musi być zredukowane. Jest to kara wymierzona samemu
sobie.
Efektem resocjalizacji musi być zmiana systemu wartości
uwarunkowania.

2. Identyfikacja polega ona na przestrzeganiu
określonych norm, a motywem jest chęć
upodobnienia się do określonej osoby lub osób.
Skuteczność tego mechanizmu wiąże się z
„atrakcyjnością wzoru” i z trwałością zachowania
się wzoru. Mechanizm ten jest zdecydowanie
trwalszy aniżeli uleganie. Nie podlega on
stosowaniu nacisku zewnętrznego, ale na
wewnętrznej potrzebie upodobnienia się do kogoś.
Skuteczność tego mechanizmu zależy od stałej
obecności osoby stanowiącej wzór.

Pedagogika resocjalizacyjna

wyodrębniła się

z pedagogiki specjalnej jako interdyscyplinarna
nauka, której przedmiotem jest wychowanie i
kształcenie osób, przejawiających charakterystyczny
syndrom postaw antyspołecznych, świadczący o ich
wadliwym przystosowaniu społecznym. W sensie
ścisłym, przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej
jest tzw. rzeczywistość wychowawcza, czyli całokształt
czynników składających się na strukturę i przebieg
procesu

wychowawczego.

W

pedagogice

resocjalizacyjnej występują dwa komplementarne
sposoby prezentacji rzeczywistości wychowawczej:
prezentacja analityczna i syntetyczna.

W prezentacji analitycznej:

Rzeczywistość wychowawcza ukazana jest jako zbiór obiektów
lub faktów wychowawczych. Obiektami wychowawczymi w tym
ujęciu są:

•Osoby wychowujące i nauczające, specjalnie do tego
przygotowane (nauczyciele, wychowawcy, instruktorzy),

•Osoby wychowywane i uczące się

•Warunki determinujące przebieg i strukturę procesu
wychowawczego

Faktami wychowawczymi są kompleksy zdarzeń zachodzących
miedzy osobami wychowującymi i wychowywanymi, czyli
wzajemne wpływy, relacje, sprzężenia, które określa się jako
stosunki wychowawcze. O ile ujmowanie rzeczywistości
wychowawczej w kategoriach obiektów uwzględnia statystyczny
punkt

widzenia,

o

tyle

interpretacja

rzeczywistości

wychowawczej w kategoriach faktów akcentuje dynamiczny
punkt widzenia.

W prezentacji syntetycznej:

Rzeczywistość wychowawcza ujmowana jest jako system
wzajemnie sprzężonych faktów i obiektów tworzących tzw.
Układ wychowawczy określony co do swojej struktury i funkcji
, jakie ma realizować .
Działalność układu wychowawczego resocjalizacji osób nie
przystosowanych społecznie polegać ma m.in. na :
- wywoływaniu , optymalizowaniu i doskonaleniu funkcji
wychowawczych.
- eliminowaniu dysfunkcji w procesie przystosowania
społecznego jednostek pozostających w układzie
- eliminowaniu czynności zbędnych i nieskutecznych.

Pedagogika resocjalizacyjna

to dyscyplina

teoretyczna i praktyczna, zajmująca się
wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie
socjalizacji, to znaczy osobami,,,które,,wykazują:

1. Objawy,,niedostosowania”

2. Objawy,,wykolejenia”
3. Objawy para przestępczości – są to zachowania,
które nie są czynami przestępczymi np. nadmierne
picie
alkoholu,zażywanie,narkotyków,ucieczki,z,domu.
4. Objawy przestępczości- są to osoby, wobec których
nie powiódł się proces socjalizacji i wychowania.

Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest

opis i wyjaśnienie określonych procesów
zachodzących między wychowankiem, a
wychowawcą, natomiast jako dyscypliny naukowej
(nauki praktyczne) istotą jest formowanie zaleceń,
czyli opracowanie, uzasadnianie i wdrażanie
projektów określonych zmian w procesie
kształtowania człowieka i jego środowiska
wychowawczego.

Proces wychowania resocjalizującego

jest ciągiem

następujących po sobie faktów wychowawczych, których
istota polega na przywracaniu zaburzonej równowagi miedzy
drżeniem jednostki resocjalizowanej do zachowania własnej
autonomii i dążeniem społeczeństwa do podporządkowania jej
własnym normom i wzorom zachowania, które są powszechnie
akceptowane. Resocjalizacja jest odmiana procesu
wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej
do wymogów życia społecznego czyni te jednostkę ponownie
socjalizowano, tzn. uspołecznioną, samodzielną i twórczą.

Działalność układu wychowawczego w
resocjalizacji osób nieprzystosowanych
społecznie polegać ma m.in. na:

        Wywoływaniu, optymalizowaniu i doskonaleniu funkcji

wychowawczej, (ale niekiedy także i na doskonaleniu funkcji
opiekuńczych)
        Eliminowanie dysfunkcji w procesie przystosowania

społecznego jednostek pozostających w układzie
        Eliminowanie czynności zbędnych i nieskutecznych.

Pedagogikę resocjalizacyjną traktuje się bądź jako naukę
teoretyczną, bądź jako naukę praktyczną. Obydwa
punkty widzenia są jednak równouprawnione i się nie
wykluczają. Zadaniem podstawowym pedagogiki
resocjalizacyjnej jest, bowiem nie tylko opis i wyjaśnianie
faktów wychowawczych, ale także dostarczanie modeli
postępowania pedagogicznego oraz postulowanie
określonych stanów uznawanych za pożądane z
aksjologicznego punktu widzenia.

Do podstawowych zagadnień pedagogiki

resocjalizacyjnej należą:

        Ustalenie nadrzędnych, etapowych i operacyjnych

celów wychowania resocjalizującego
        Określenie wyjściowego stanu osobowości, postaw

i manifestacji zachowania osób wychowywanych oraz
psychospołecznych determinantów tych stanów.
        Ustalenie wyjściowej sytuacji wychowawczej, w

jakiej znajdują się osoby wychowywane i wychowujące
        Kontrolowanie teoretycznych i praktycznych

modeli optymalnego oddziaływania opiekuńczego,
wychowawczego i terapeutycznego na osoby mające
trudności w społecznym funkcjonowaniu

Cel pedagogiki resocjalizacyjnej:

-         doprowadzenie do stanu poprawnego
przystosowania społecznego jednostki

-         ukształtowanie takich cech jej zachowania i
osobowości, które będą jej gwarantować:
optymalne uspołecznienie, twórcze funkcjonowanie
w społeczeństwie, respektowanie standarów
aksjologicznych (internalizacja wartości i norm
pożądanych przez społeczeństwo)

Realność celów resocjalizacji:

•celem pedagogiki resocjalizacyjnej jest
przywrócenie społeczeństwu jednostki
niedostosowanej

• nie może się to odbywać bez pokazania
ideału, wzorca do którego wychowanek dąży

• cele muszą być realne, możliwe do
osiągnięcia, ideał musi być obecny może
odwoływać się do różny wartości, które należy
dopasować do określonego wzorca.

Metodyka wychowania resocjalizującego

Termin metodyka oznacz zbiór zasad, reguł i dyrektyw
jakiejś działalności, umożliwiających skuteczne i
ekonomiczne osiąganie założonego celu.

Zgodnie z powyższym określeniem, metodyka wychowania
stanowi zbiór zaleceń, których respektowanie umożliwia
efektywne osiąganie celów wychowania.

Wychowanie ma jednak wiele odmian, np.wychowanie
społeczne, wychowanie socjalne, estetyczne,
resocjalizujące itd. Każda z tych odmian musi, więc
dysponować oddzielnym zbiorem właściwych sobie zasad,
reguł i dyrektyw, czyli oddzielną metodykę, uwzględniającą
specyfikę każdej z odmian wychowania. Z tego względu
wyodrębnia się także metodykę wychowania
resocjalizującego.

Zalecenia metodyczne opierają się na twierdzeniach

naukowych dotyczących rzeczywistości wychowawczej.
Stanowią, więc one pierwszy element teoretycznych
podstaw wychowania, np. znając twierdzenie ogólne, które
mówi, że człowiek tym chętniej wykonuje pewne czynności,
im bardziej zależy mu na ich następstwach. – można na tej
podstawie sformułować następujące stwierdzenie
metodyczne: należy umożliwić wychowankowi, który marzy
o karierze sportowca, uczestnictwo w odpowiednim klubie
(następstwo czynności), pod warunkiem, że wyrówna on
swoje braki szkolne (czynność)

W zakresie wychowania resocjalizującego zalecenia

metodyczne informują o ty, co i w jaki sposób ma czynić
wychowawca, aby osiągnąć cele resocjalizacji. Zalecenia te
tworzą pewną hierarchiczną strukturę: najbardziej Ogólne
są zasady, którym podporządkowane są reguły a z tych
wynikają dyrektywy. Podstawą do formułowania zasad
wychowania resocjalizującego SA przyjęte, nadrzędne cele
wychowania. Zawarte w obrębie tych zasad reguły wskazują
na to, jakimi środkami i sposobami należy działać, aby
działanie to było skuteczne i ekonomiczne. Dyrektywy
natomiast określają specyfikę działania ze wzglądu na
indywidualny, wyjściowy stan i sytuację wychowanka

.

Metodyka wychowania resocjalizującego w
systemie nauk:

Metodyka wychowania stanowi jedną z trzech

integralnych części pedagogiki resocjalizacyjnej.
- aksjologię
- działalność badawcza
- metodykę, wskazującą najważniejsze dla praktyki
wychowania resocjalizującego zasady, reguły i dyrektywy,
informujące o tym, co i jak należy czynić, aby osiągnąć
określone cele.

Metodyka, opracowując wspomniane zalecenia,

wprowadza do praktyki resocjalizacyjnej dorobek różnych
dyscyplin, łącząc w ten sposób naukę z praktyką wychowania
resocjalizującego. Chodzi tu zwłaszcza o twierdzenie
dotyczące: procesu rozwoju psychiki człowieka, psychologii
wychowawczej, psychiatrii i psychologii klinicznej, psychologii
klinicznej, socjologii, prawa i kryminologii, prakseologii i
wielu innych dziedzin nauki.

Zalecenia metodyki wychowania resocjalizującego.

Wśród wspomnianych już zaleceń metodycznych, można

wyróżnić Ogólne zasady wychowania resocjalizującego, zalecenia
strategii oraz zalecenia procedury oddziaływań resocjalizujących.

 

Zasady oddziaływania

resocjalizującego

 

 

 

 

 

Zasady wychowania

resocjalizującego

 

 

Zasady psychoterapii

 

 

 

 

 

 

 

 

Zasada

reedukacji

Zasada
wszech

stronn

ego

rozwoj

u

 

 

Zasada

akcept

acji

Zasada

respektowani

a

 

 

 

 

 

Zasada opieki

 

 

 

 

 

Zasada wszechstronnej i

perspekt. opieki.

Zasada wymagań

Żrodło; opracowanie własne na podstawie „Encyklopedia Pedagogiki” Fundacja Innowacja
Warszawa 1997. s.369

•Zasada reedukacji wskazuje, że w procesie resocjalizacji
mogą być uwzględniane jedynie te reguły i dyrektywy
metodyczne, których przestrzeganie umożliwia
wychowankowi oduczanie się zachowań negatywnych
społecznie i jednocześnie uczenia się zachowań zgodnych z
przyjętym ideałem wychowania.

•Zasada wszechstronnego rozwoju dotyczy osobowości
wychowanka i określa warunki wspomnianego procesu
uczenia się zachowań, mianowicie ma to być uczenie się
wszechstronnie rozwijające osobowościowy potencjał
podopiecznego.

•Zasada wszechstronnej i perspektywicznej opieki
nakazuje liczyć się z wszystkimi potrzebami wychowanka,
ucząc go sposobów ich zaspokajania. Perspektywiczność
opieki oznacza natomiast uwzględnianie nie tylko
aktualnych, ale także przyszłych potrzeb podopiecznego.

•Zasada wymagań reguluje stosunki wychowanka z innymi
ludźmi. Zgodnie z tą zasadą, w oddziaływaniach
resocjalizujących powinno się brać pod uwagę potrzeby,
oczekiwania i interesy nie tylko wychowanka, lecz także
społeczności, do której należy podopieczny.

•Zasada respektowania informuje o tym, że
wychowawca powinien liczyć się z wychowankiem nie
tylko z przedmiotem, lecz także jako z podmiotem
wychowania. Znaczy to, że takie postępowanie, w którym
jedynym czy tylko głównym sprawcą oczekiwanych
przemian osobowości podopiecznego byłby wychowawca,
jest sprzeczne

•Zasada akceptacji wymaga od wychowawcy przyjęcia
wobec podopiecznego postawy terapeutycznej,
wyrażającej się w pełnej akceptacji wychowanka jako
człowieka.

RESOCJALIZACJA A WYCHOWNIE

RESOCJALIZACYJNE:

Resocjalizacja –

jednostka w skutek niekoniecznie

zamierzonych wpływów środowiska na nowo chce pełnić

konstruktywnie role społeczne (spontaniczne działania)

Wychowanie resocjalizacyjne –

świadomy i

zaplanowany proces działania wychowawcy

- główny cel wychowania resocjalizacyjnego polega na
trwałym przekształcaniu.

Częścią wspólną tych dwóch procesów jest CEL –
ukształtowanie osobowości wychowanka.

 ZADANIA WYCHOWANIA RESOCJALIZACYJNEGO:

- wyeliminowanie czynników, które wywołują zaburzeni
stanu osobowości (likwidowanie przyczyn, czyli
postępowanie etiotropowe)

- naprawienie stanów osobowościowych (usunięcie
negatywnych zmian w osobowości, czyli postępowanie
ergotropowe)

- utrwalenie uzyskanych w powyższych dwóch zakresach
rezultatów resocjalizacji i postępowania semiotropowego)

Powodzenie procesu resocjalizacji zależy od podmiotu,
skuteczności, stosowanych metod,… itp.

Bibliografia:

1. Encyklopedia pedagogiczna Warszawa 1997r.

WYKONAŁY:

Joanna Kłaput

Justyna Zarzycka

Katarzyna Gawlik

Grupa 422