ZASADY LECZENIA

ZASADY LECZENIA

ZEWNĘTRZNEGO

ZEWNĘTRZNEGO

CHORÓB SKÓRY

CHORÓB SKÓRY

Leczenie zewnętrzne

Leczenie zewnętrzne

jest

jest

często uzupełnieniem leczenia

często uzupełnieniem leczenia

ogólnego jednak

ogólnego jednak

w wielu przypadkach zmian

w wielu przypadkach zmian

ograniczonych, powierzchownych

ograniczonych, powierzchownych

jest leczeniem wystarczającym, co

jest leczeniem wystarczającym, co

pozwala uchronić pacjenta przed

pozwala uchronić pacjenta przed

ogólnym stosowaniem leków

ogólnym stosowaniem leków

często nieobojętnych dla ustroju.

często nieobojętnych dla ustroju.

Na przestrzeni ostatnich lat skóra

Na przestrzeni ostatnich lat skóra

stała się również miejscem

stała się również miejscem

podania leku w celu działania

podania leku w celu działania

ogólnego. Można tą drogą

ogólnego. Można tą drogą

podawać leki nasercowe,

podawać leki nasercowe,

przeciwbólowe, alkaloidy,

przeciwbólowe, alkaloidy,

hormony.

hormony.

DROGI WCHŁANIANIA LEKÓW

PRZEZ SKÓRĘ

I. Droga transepidermalna –

I. Droga transepidermalna –

substancje lecznicze przenikają przez

substancje lecznicze przenikają przez

warstwę rogową dyfundując

warstwę rogową dyfundując

pomiędzy komórkami lub przez

pomiędzy komórkami lub przez

komórki. Substancje hydrofilowe

komórki. Substancje hydrofilowe

penetrują drogą przez komórki

penetrują drogą przez komórki

natomiast lipofilowe między

natomiast lipofilowe między

komórkami.

komórkami.

Dyfuzja związków hydrofilowych

Dyfuzja związków hydrofilowych

jest o wiele wolniejsza niż

jest o wiele wolniejsza niż

lipofilowych.

lipofilowych.

DROGI WCHŁANIANIA LEKÓW

PRZEZ SKÓRĘ

II. Droga transfolikularna –

II. Droga transfolikularna –

substancje lecznicze mogą penetrować do

substancje lecznicze mogą penetrować do

skóry właściwej przez przydatki skóry:

skóry właściwej przez przydatki skóry:

poprzez ujścia mieszków włosowych,

poprzez ujścia mieszków włosowych,

gruczołów potowych

gruczołów potowych

i łojowych. Dyfuzja substancji leczniczych

i łojowych. Dyfuzja substancji leczniczych

przez przydatki skóry jest szybka, jednak

przez przydatki skóry jest szybka, jednak

z powodu małej powierzchni przez nie

z powodu małej powierzchni przez nie

zajmowanej /0.1% całkowitej powierzchni

zajmowanej /0.1% całkowitej powierzchni

skóry/ przyjmuje się, że przenikanie

skóry/ przyjmuje się, że przenikanie

odbywa się głównie drogą

odbywa się głównie drogą

transepidermalną

transepidermalną

a przydatki skóry nie odgrywają większej

a przydatki skóry nie odgrywają większej

roli.

roli.

Szybkość przenikania substancji przez

Szybkość przenikania substancji przez

skórę

skórę

wzrasta wraz ze wzrostem ich

wzrasta wraz ze wzrostem ich

lipofilności co wynika z lipofilowego

lipofilności co wynika z lipofilowego

charakteru warstwy rogowej. Jednak

charakteru warstwy rogowej. Jednak

penetracja leku przez skórę nie zależy

penetracja leku przez skórę nie zależy

od jego lipofilności ale także

od jego lipofilności ale także

uzależniona jest od innych parametrów,

uzależniona jest od innych parametrów,

mianowicie ładunku elektrycznego i

mianowicie ładunku elektrycznego i

masy cząsteczkowej. Penetracja jest

masy cząsteczkowej. Penetracja jest

wielokrotnie większa gdy związek ma

wielokrotnie większa gdy związek ma

postać cząsteczkową a nie zjonizowaną,

postać cząsteczkową a nie zjonizowaną,

dlatego też nie powinno się podawać na

dlatego też nie powinno się podawać na

skórę substancji leczniczych w postaci

skórę substancji leczniczych w postaci

soli lecz w formie kwasowej lub

soli lecz w formie kwasowej lub

zasadowej.

zasadowej.

Skóra właściwa i naskórek są miejscem

działania, metabolizmu lub wiązania leku,

co wpływa na szybkość dyfuzji przez te

warstwy.

METABOLIZM LEKU W SKÓRZE

Poznanie metabolizmu leku w skórze

przyczyniło się do powstania tzw. leku

prekursorowego zawierającego substancję

leczniczą, która jest metabolizowana w

skórze do formy wykazującej działanie

terapeutyczne.

W skórze zachodzą następujące procesy

enzymatyczne:

1. Oksydacja – enzymem aktywnym jest 17-

beta

hydroksysteroidowa dehydrogenaza

2. Redukcja – enzymami aktywnymi są

ketoreduktaza

i 5-alfa reduktaza

3. Hydroliza – enzymami aktywnymi są

esteraza

i aryloester-0-dealkilaza.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

Substancje lecznicze stosuje

Substancje lecznicze stosuje

się na skórę w postaci

się na skórę w postaci

preparatów:

preparatów:

- półstałych: maści, kremy, żele, pasty,

- półstałych: maści, kremy, żele, pasty,

kleiny

kleiny

-

wodnych, wodno-alkoholowych lub

wodnych, wodno-alkoholowych lub

olejowych

olejowych

- stałej: pudry sypkie, ołówki

- stałej: pudry sypkie, ołówki

- systemy terapeutyczne: plastry

- systemy terapeutyczne: plastry

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

MAŚĆ /UNGUENTUM/

Półstała postać leku złożona z plastycznego

Półstała postać leku złożona z plastycznego

podłoża i ciekłych lub sproszkowanych stałych

podłoża i ciekłych lub sproszkowanych stałych

substancji leczniczych.

substancji leczniczych.

Maści epidermalne

Maści epidermalne

działają na powierzchnię

działają na powierzchnię

skóry osłaniająco, nawilżająco /kremy/,

skóry osłaniająco, nawilżająco /kremy/,

złuszczająco /m. keratolityczne/.

złuszczająco /m. keratolityczne/.

Maści endodermalne

Maści endodermalne

działają głęboko, na skórę

działają głęboko, na skórę

właściwą dzięki substancjom leczniczym

właściwą dzięki substancjom leczniczym

zawartym w maściach /m. kortykosterydowe/.

zawartym w maściach /m. kortykosterydowe/.

Maści diadermalne

Maści diadermalne

wprowadzają przez skórę

wprowadzają przez skórę

lub błony śluzowe substancje lecznicze działające

lub błony śluzowe substancje lecznicze działające

ogólnie.

ogólnie.

Podłoża maści

Podłoża maści

– wazelina biała, żółta, parafina

– wazelina biała, żółta, parafina

stała, ciekła, smalec wieprzowy, masło kakaowe,

stała, ciekła, smalec wieprzowy, masło kakaowe,

oleje, silikony, euceryna, glikol propylenowy.

oleje, silikony, euceryna, glikol propylenowy.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

ŻELE /GELL/

ŻELE /GELL/

Układ dyspersyjny o stałej konsystencji,

Układ dyspersyjny o stałej konsystencji,

elastyczny. Ze względu na dużą lepkość

elastyczny. Ze względu na dużą lepkość

drobiny tworzące żel nie mogą się swobodnie

drobiny tworzące żel nie mogą się swobodnie

poruszać. Rozróżniamy żele uwodnione –

poruszać. Rozróżniamy żele uwodnione –

liożele oraz stałe – kserożele.

liożele oraz stałe – kserożele.

PASTA /PASTA/

PASTA /PASTA/

Posiada większą spoistość od maści wskutek

Posiada większą spoistość od maści wskutek

zwiększonej zawartości sproszkowanych ciał

zwiększonej zawartości sproszkowanych ciał

stałych stanowiących

stałych stanowiących

25-50% całości.

25-50% całości.

Podłoża

Podłoża

– wazelina, glicerol, oleje, euceryna,

– wazelina, glicerol, oleje, euceryna,

lanolina, smalec.

lanolina, smalec.

Ciała stałe

Ciała stałe

– tlenek cynku, talk, glinka

– tlenek cynku, talk, glinka

kaolinowa, skrobia.

kaolinowa, skrobia.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

KLEINA /GELATINA

KLEINA /GELATINA

ADHESIVA/

ADHESIVA/

Lepka masa o spoistości gumy dzięki

Lepka masa o spoistości gumy dzięki

zawartości żelatyny. Kleina działa osłaniająco,

zawartości żelatyny. Kleina działa osłaniająco,

adsorbująco, pobudza ziarninę.

adsorbująco, pobudza ziarninę.

ROZTWÓR /SOLUTIO/

ROZTWÓR /SOLUTIO/

Powstaje przez rozpuszczenie jednej lub kilku

Powstaje przez rozpuszczenie jednej lub kilku

substancji leczniczych w cieczy. Do

substancji leczniczych w cieczy. Do

sporządzenia roztworów używa się wody,

sporządzenia roztworów używa się wody,

rozpuszczalników organicznych /alkohol, eter,

rozpuszczalników organicznych /alkohol, eter,

aceton/, rzadziej olejów.

aceton/, rzadziej olejów.

Roztwory stosuje się w leczeniu

Roztwory stosuje się w leczeniu

dermatologicznym w postaci: kąpieli

dermatologicznym w postaci: kąpieli

oczyszczających i leczniczych, okładów

oczyszczających i leczniczych, okładów

chłodzących i rozgrzewających, smarowań,

chłodzących i rozgrzewających, smarowań,

przemywań.

przemywań.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

PAPKA, PŁYNNY PUDER,

PAPKA, PŁYNNY PUDER,

ZAWIESINA /SUSPENSIO/

ZAWIESINA /SUSPENSIO/

Stanowią mieszaninę sproszkowanych,

Stanowią mieszaninę sproszkowanych,

leczniczych ciał stałych z cieczami

leczniczych ciał stałych z cieczami

stanowiącymi co najmniej połowę całkowitej

stanowiącymi co najmniej połowę całkowitej

wagi tych preparatów. Fazę rozproszoną

wagi tych preparatów. Fazę rozproszoną

tworzą tlenek cynku, dwutlenek tytanu, talk,

tworzą tlenek cynku, dwutlenek tytanu, talk,

skrobia, natomiast fazę rozpuszczalną woda

skrobia, natomiast fazę rozpuszczalną woda

destylowana, rozcieńczony alkohol etylowy

destylowana, rozcieńczony alkohol etylowy

lub wodne roztwory związków mineralnych.

lub wodne roztwory związków mineralnych.

Dodana guma arabska wzmaga spoistość

Dodana guma arabska wzmaga spoistość

natomiast glicerol zwiększa przyleganie

natomiast glicerol zwiększa przyleganie

do naskórka.

do naskórka.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

MAZIDŁO /LINIMENTUM/

MAZIDŁO /LINIMENTUM/

Mazidło jest półciekłym preparatem

Mazidło jest półciekłym preparatem

powstającym z co najmniej dwu, nie

powstającym z co najmniej dwu, nie

mieszających się i zwykle ciekłych

mieszających się i zwykle ciekłych

składników. Tworzy się niejednorodna,

składników. Tworzy się niejednorodna,

dzieląca się na dwie fazy mieszanina którą

dzieląca się na dwie fazy mieszanina którą

przed użyciem należy wstrząsnąć.

przed użyciem należy wstrząsnąć.

LOCJON /LOTIO/

LOCJON /LOTIO/

Są to trwałe emulsje, zawiesiny lub ciecze o

Są to trwałe emulsje, zawiesiny lub ciecze o

zwiększonej lub obniżonej lepkości

zwiększonej lub obniżonej lepkości

produkowane fabrycznie. Szeroko stosowane

produkowane fabrycznie. Szeroko stosowane

w kosmetyce. W dermatologii stosowane

w kosmetyce. W dermatologii stosowane

głównie na owłosioną skórę głowy.

głównie na owłosioną skórę głowy.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

LAKIER /VERNIX/

LAKIER /VERNIX/

Lakiery są ciekłymi postaciami leków które na

Lakiery są ciekłymi postaciami leków które na

powierzchni skóry zmieniają stan skupienia

powierzchni skóry zmieniają stan skupienia

tworząc przylegającą do naskórka elastyczną

tworząc przylegającą do naskórka elastyczną

błonę.

błonę.

AEROZOL /AEROSOL/

AEROZOL /AEROSOL/

Aerosole produkowane są wyłącznie

Aerosole produkowane są wyłącznie

fabrycznie. Środek leczniczy wraz z

fabrycznie. Środek leczniczy wraz z

substancją wytłaczającą umieszczone są w

substancją wytłaczającą umieszczone są w

hermetycznym pojemniku z zaworem.

hermetycznym pojemniku z zaworem.

Substancją wytłaczającą jest skroplony pod

Substancją wytłaczającą jest skroplony pod

ciśnieniem freon. Wyróżniamy roztwory

ciśnieniem freon. Wyróżniamy roztwory

aerozolowe, zawiesiny aerozolowe oraz

aerozolowe, zawiesiny aerozolowe oraz

emulsje i piany aerosolowe.

emulsje i piany aerosolowe.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

ZASYPKA, PUDER /PULVIS/

ZASYPKA, PUDER /PULVIS/

Zasypki są sproszkowanymi ciałami stałymi w

Zasypki są sproszkowanymi ciałami stałymi w

tym związkami chemicznymi, wysuszonymi

tym związkami chemicznymi, wysuszonymi

surowcami pochodzenia roślinnego. Leki

surowcami pochodzenia roślinnego. Leki

podstawowe uwalniają się z zasypek przy

podstawowe uwalniają się z zasypek przy

pomocy łoju skórnego i wolno wchłaniają się

pomocy łoju skórnego i wolno wchłaniają się

w głąb naskórka.

w głąb naskórka.

OŁÓWEK /STYLUS/

OŁÓWEK /STYLUS/

Są to krótkie, cylindryczne pręty sporządzone

Są to krótkie, cylindryczne pręty sporządzone

ze stopionych kryształków soli metali o

ze stopionych kryształków soli metali o

żrącym działaniu. Pokrewnymi formami są

żrącym działaniu. Pokrewnymi formami są

stożki i pręciki z zawartością antybiotyków

stożki i pręciki z zawartością antybiotyków

stosowane w leczeniu przetok ropnych.

stosowane w leczeniu przetok ropnych.

POSTACIE LEKÓW DO

POSTACIE LEKÓW DO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

STOSOWANIA ZEWNĘTRZNEGO

SYSTEMY TERAPEUTYCZNE-

SYSTEMY TERAPEUTYCZNE-

PASTRY

PASTRY

Stosowane są do dozowania przezskórnego

Stosowane są do dozowania przezskórnego

leków wywierających działanie ogólne jak

leków wywierających działanie ogólne jak

nitrogliceryna, diazotan, estradiol,

nitrogliceryna, diazotan, estradiol,

testosteron, nikotyna, skopolamina. Forma ta

testosteron, nikotyna, skopolamina. Forma ta

pozwala na podawanie leku do organizmu ze

pozwala na podawanie leku do organizmu ze

stałą i określoną szybkością.

stałą i określoną szybkością.

DZIĘKUJ

DZIĘKUJ

Ę ZA

Ę ZA

UWAGĘ

UWAGĘ