Różnice płci

pod kątem różnic społecznych

Społeczne różnice płci

W nowoczesnych społeczeństwach zachodnich pojawiła się

w ostatnich

dziesięcioleciach świadomość nierówności społecznej.

•

W tych społeczeństwach kobiety uzyskały prawa
wyborcze i tym samym stały się mniej więcej połową
elektoratu.

•

Wszystkie partie zaczęły interesować się zdobywaniem
ich głosów i zwracać uwagę na ich położenie oraz
zgłaszane przez nie postulaty.

•

W społeczeństwach tych zrodziła się ideologia praw
człowieka będąca wyrazem świadomości, że wszyscy
ludzie zasługują na jednakowe traktowanie i nikt nie
może być dyskryminowany ze względu na cechy
przypisane

Różnie płci – sfera pracy

W

społeczeństwach przedprzemysłowych istniał

podział na prace męskie lub kobiece.

Mężczyźni najczęściej pracują w zawodach

gdzie używa się siły fizycznej i w zawodach,

które wymagają oddalenia się od domu.

W XIX wieku w Europie razem z rewolucją

przemysłową najchętniej przyjmowano do pracy

kobiety, które uznawano za tańszą siłę roboczą.

W XX wieku można było zaobserwować, że w

związkach zawodowych zrzeszających

robotników o wysokich kwalifikacjach

rzemieślniczych zabraniano szkolenia kobiet

przez innych pracowników.

•

Różnie płci – sfera pracy
cd.

Wiele badań pokazuje przejawy dyskryminacji kobiet w sferze pracy

najemnej:

•

Są niżej opłacane niż mężczyźni

•

Są częściej zatrudniane w niepełnym wymiarze godzin

•

W zawodach, w których pracują, zajmują niższe pozycje,

•

Pracują częściej w zawodach o niskim prestiżu

Wyższe zarobki mężczyzn od kobiet są bardziej
rozpowszechnione. Badania socjologiczne udowodniły, że z
czynników przypisywanych najsilniejszy wpływ na nierówne płace
jest PŁEĆ. Również inne zarobki występują w tedy gdy pominie
się wykształcenie, wiek, kwalifikacje zawodowe, staż pracy a
także odmienność zawodową. Zjawisko to występuje na całym
świecie.

Różnie płci – sfera pracy
cd.

Wyobrażenie kobiet  matki, żony  utrzymywane przez mężczyzn praca w domu

przynosi zadowolenie

PARADOKS ZADOWOLONEGO NIEWOLNIKA

– akceptowanie przez kobiety

swojej gorszej w porównaniu z mężczyznami pozycji społecznej

Znów badania socjologiczne potwierdziły, że jeśli brakuje miejsc pracy to

większe szanse na zdobycie pracy powinni mieć mężczyźni niż kobiety.

„Generalnie w Europie Środkowej i Wschodniej znacznie więcej osób niż w

innych krajach opowiadało się za odmiennym traktowaniem kobiet i

mężczyzn na rynku pracy […] Ponad 60% badanych na Litwie, 55% w Polsce

i Czechosłowacji 45% w Estonii, Łotwie, Rosji podzielało pogląd, że gdy

brakuje miejsc pracy mężczyźni powinni mieć pierwszeństwo w jej

otrzymaniu. […] W Europie zachodniej gotowość do godzenia się z takim

rozwiązaniem była znacznie niższa. Tak np w katolickiej Portugalii, która

wkroczyła na drogę przemian demokratycznych później niż większość

krajów zachodniej Europy, odsetek osób podzielających tę opinię wynosił

35%. W krajach skandynawskich wyróżniających się najbardziej

zaawansowanymi procesami egalitaryzacji kobiet i mężczyzn był on

znacznie niższy, W Norwegii i Finlandii wynosiło około 15%, a w Dani i

Szwecji 10%. Ogólnie w krajach katolickich – w tym również w objętych

analizami porównawczymi Austrii, Brazylii, Chile – więcej badanych niż w

innych krajach było skłonne akceptować dyskryminacyjną politykę

zatrudniania”

(Siemieńska, Marody 1996: 45-46)

Różnice płci – sfera
obyczaju

Odmienne

traktowanie

Kobieta

Mężczyzna

Europejska moda

Męskie stroje

(marynarki, krawaty,

spodnie) – nikogo nie

razi

Stroje damskie – został

by wyśmiany,

nazwany

dewiantem

seksualnym

Sfera kultury

symbolicznej

„literatura kobieca” – nie

ma charakteru

pochwały

„męska proza”- jest

bardzo docenione

Ocenianie cech

„Zachowałeś się jak

kobieta” (baba)

„zachowałeś się po

męsku” – forma

pochwały

Dowcipy

O blondynkach (szersze

kategorie)

O milicjantach

(kategoria

zawodowa)

Sądy rodzinne

(sprawy rozwodowe)

To samo co mężczyźni +

świadczenia na rzecz

męża i dzieci

(gotowanie, pranie,

sprzątanie)

Nadużywanie

alkoholu, bicie żon i

dzieci, wywoływać

awantur, obrzucać

rodziny wyzwiskami

Różnice płci – sfera
obyczaju cd.

Audycje telewizyjne,

czasopisma,

podręczniki

szkolne

Istoty o wąskich

zainteresowaniach,

zaobserwowane

głównie obowiązkami

domowymi (jako

zadanie życiowe)

Istoty o szerszych

zainteresowaniach

Sądy dla nieletnich

Sądzone ze względu na

ucieczki z domu,

wagarowanie,

przebywanie w

nocnych klubach

(dokładne poznanie

prywatności),

stosowanie surowych

kar

Sądzeni za naruszenia

jakiegoś paragrafu

kodeksu karnego

(kradzież,

włamania)

W badaniach Małgorzaty Fuszary stwierdzono, że 50% dziewcząt
zostało umieszczonych poza domem rodzinnym jako kara, chłopców zaś
26%. Liczba chłopców była mniejsza pomimo, tego że chłopcy częściej
popełniali przestępstwa.

Teorie nierówności i
stratyfikacji

Teorie nierówności

i stratyfikacji

Związanych z płcią

kulurową

Collins

(wczesna teoria

stratyfikacji z płcią

kulturową)

Blumberg

(Teoria stratyfikacji

Związanej z płcią

kulturową)

Chafetz

(Teoria praw płci

kulturowej)

Teorie nierówności i

stratyfikacji cd

Randall Collins

chce pokazać jak nierówność i stratyfikacja

przejawia się w życiu codziennym. Interpretuje teorie Marksa
i Webera. Uważa, ze to natura ludzka jest głównym powodem
konfliktów. Zgadza się z Weberem o wielowymiarowych
strukturach społecznych. Dodaje, że najważniejsze kryterium
konfliktu jest władza. Na drugim miejscu stawia różnice
ekonomiczne – przynależność klasowa ma podłoże ze
stosunków władzy.

Podzielił ludzi na:
- rozkazodawców, (Gł. cechy to: aktywność, energia)

-rozkazodbiorców. (gł. Cechy to: bierność, wyobcowanie)

Rae Lesser Blumberg

udowodnił, że władze kobietom daje

partycypacja dbania o rodzinę oraz sprawowanie finansów
rodzinnych składającą się na prestiż. Udowodnił, że jeśli
kobieta traci władze ekonomiczną uznaje, że traci prestiż a
także honor.

Teorie nierówności i stratyfikacji cd

Janet Saltzman Chafetz

prezentuje zbiór modeli i

twierdzeń, w których wyjaśnia siły podtrzymujące
system nierówności związanym z płcią kulturową.
Opisuje jak taki system można zmienić .

Nierówność płci kulturowej jest spowodowana
dwoma siłami:
- siłą przymusu

-siłą tkwiącą w woluntarystycznych (podejmowanie
decyzji tylko na własnym zdaniu) czynach jednostek.

We wszystkich tych teoriach jest problemem konflikt,
który od wieków jest wynikiem przewagi mężczyzn w
zasobach ekonomicznych, ideologicznych a także
politycznych

Feminizm

FEMINIZM–

dostrzeganie upośledzenia społecznego

kobiet i dążenie do jego zniesienia. Początki

feminizmu mają korzenie w Europie podobnie jak

początek nowoczesnych społeczeństw przemysłowych.

Fale feminizmu, różniące się charakterem dążeń

1)

Pierwsza

fala

trwała do połowy XX wieku, jej głównym

zadaniem było dążenie do zrównania w sposób

formalny kobiet wobec prawa np. możliwość

dostawania się do wyższych szkół, prawo do wyborów,

o sprawiedliwe zarobki (jaka praca taka płaca).

2)

Druga fala

(Nowy Ruch Kobiecy, Drugim Ruchem

Kobiecym) rozpoczęła się w latach sześćdziesiątych

XX wieku. Druga fala była głównie skierowana na

kulturę, w której wyraźnie widać dyskryminację,

Problem leżał w społeczno-kulturowych treściach ról

„kobiety” i „mężczyzny” a także pojęciem „kobiecość”

i „męskość”.

Feminizm cd

• Gender –

rodzaj męski lub żeński w gramatyce. Także dotyczy

rozróżnienia pomiędzy kobietami i mężczyznami, które są

oparte na cechach społecznych i kulturowych, przyswojonych

w trakcie socjalizacji i ukształtowanych odmiennie w różnych

kulturach. W literaturze polskiej tłumaczy się jako płeć

kulturowa lub płeć społeczno-kulturowa

• Seksizm –

termin utworzony przez analogię do rasizmu. Tak

jak rasizm dzieli ludzi na lepsza i gorszą rasę tak samo

seksizm dzieli ludzi na lepszą i gorszą płeć.

Ideologia feminizmu

Feminizm

Liberalny Socjalistyczny Radykalny

Ideologia feminizmu cd

Feminizm socjalistyczny (marksistowski, lewicowy) –

oskarża kapitalizm jako sprawce dyskryminacji kobiet,
również kobiety zostają nazwane klasą wyzyskiwaną w
języku marksistowskim.

Pokazuje wyzysk zarówno w pracy jak i w domach, wg

feminizmu socjalistycznego największą korzyść
uzyskuje kapitalizm poprzez reprodukcje nowych
pokoleń robotników, rozwiązaniem dyskryminacji jest
obalenie kapitalizmu.

Feminizm liberalny –

główna teza mówi o tym, że poza

podstawowymi różnicami biologicznymi nic nie różni obu
płci. Zachowania można tu podzielić na kobiece i męskie.
Podział taki jest krzywdzący. Celem feminizmu liberalnego
jest dążenie do zmian praktyk kulturowych.

Sprzeciwia się:
1) wszelkim przejawom różnego traktowania zarówno
kobiet jak i mężczyzn – uważa je za dyskryminację.
2) Przekazywaniu w toku socjalizacji ( w tym również i
naukom w szkołach) tradycyjnych stereotypów „kobiet” i
„mężczyzn”

Ideologia feminizmu cd

Feminizm radykalny –

tu za dyskryminację

kobiet obwinia się patriarchalizm i mężczyzn.
Uważa się, że to właśnie mężczyźni:
- lubią dominować
- umacniać swoją władze nad kobietami
jednocząc się wspólnie ze sobą

-wyzyskiwać kobiety

Feminizm radykalny ukazuje następujący
podział:
1) mężczyźni – klasa rządząca
2) kobiety – klasa podporządkowana
Feminizm radykalny apeluje, aby walczyć z
patriarchalizmem, a także apeluje do
przebudowy społecznej. ( tak samo jak feminizm
socjalistyczny)

Feminizm - dylematy

1) Relacja między płciami

Jeśli kobiety mogą wykonywać te same zawody co mężczyźni

oznaczałoby to przyjęcie norm męskiej kultury – pułapka

antyfeministyczna

- Czy ma to być emancypacja kobiet w ramach męskiego świata,

czy emancypacja świata kobiet?

- Czy należy dążyć do zacierania różnic między płciami tworzenia

obojnaczej kultury, czy też do dowartościowania różnic płci i

tworzenia kultury splecionej z dwu odrębnych, ale równie

cenionych wątków: kobiecego i męskiego?

2) Rozbieżność interesów samych kobiet

Krzyżowanie się i konkurowaniem tożsamości kobiecej z innymi

tożsamościami: etnicznymi, klasowymi itp.

•

- Jakie są ogólne interesy wszystkich kobiet oraz co je łączy

mimo wielorakich dzielących je różnic?

•

- Co jest i może być podłożem kobiecej solidarności i

poczucia tożsamości?

Feminizm – ruchy kobiece

W 2000r.funkcjonuje 100 do ponad 200 różnych organizacji,
które istnieją i powstają w celu rozwiązywania określonych
problemów kobiecych.

„Są w śród nich ruchy feministyczne, zawodowe, kościelne,
oddziały partii czy grypy tworzące się na uniwersytetach, są
wreszcie oddziały polskie międzynarodowych grup kobiecych
[…]Wśród polskich organizacji spotykamy zarówno takie,
które mają bardzo sformalizowaną strukturę, których
działania charakteryzują się regularnością, podziałem władz,
ściśle określonymi programami, celami i metodami działań
jak i grupy o płynnej i słabo zarysowanej strukturze. Niektóre
z tych ostatnich grup po pewnym czasie działań i organizacji
do grup sformalizowanych, inne przez dłuższy czas
zachowują mały stopień formalizacji”

Ruchy kobiece występują pod różnymi postaciami. Jedne
upodabniają się do starych ruchów społecznych, inne zaś
posiadają niesformalizowaną strukturę, której działanie
można przypisać do „nowych” ruchów społecznych.

Zmiany w prawie
europejskim

Druga fala Feminizmu przyczyniała się do:

1) odbicia w prawie europejskim orzeczeniach Europejskiego

Trybunału Człowieka

- zaczęto wyróżniać dyskryminację: pośrednią i bezpośrednią
- ustalił że państwo pod żadnym pozorem nie powinno popierać

dyskryminacji

-

uznano, że mężczyźni w pewnych sprawach też byli
dyskryminowani (oczywiście w mniejszym stopniu niż kobiety)

2) Powstanie Komisji i Praw Kobiet i Równości Parlamentu

Europejskiego

3) Opracowanie specjalnego programu działań spraw nierówności

płci stająca się priorytetową sprawą w latach 1995-1992

4) Ustalenie Wspólnoty Europejskiej – dyskryminacja pozytywna =

zasada równości

5) W 1992 kazano państwom członkowskim umożliwić kobietom, a

także i mężczyznom pogodzenia obowiązków takich jak :

- zawodowych,
- rodzinnych
- wychowawczych.
Apelując o większy szacunek i do większego zaangażowania się

mężczyzn w życie rodzinne

6) W 1996r – ogłoszenie wspólnoty Dyrektywy mówiąca o tym, iż:
„należy wydać przepisy umożliwiające mężczyznom i kobietom

pogodzenia obowiązków zawodowych i rodzinnych”