STUDIA PODYPLOMOWE

„BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA

PRACY”

dr inż. ZBIGNIEW NĘDZA

POPULARYZACJA

ZAGADNIEŃ

ZIĄZANYCH Z

BEZPIECZEŃSTWEM

PRACY

1.

DEFINICJE

Popularyzacja - rozpowszechnienie,
uprzystępnianie szerokiemu ogółowi
nauki, wiedzy o czymś.
Popularyzować - rozpowszechniać
określoną wiedzę wśród szerokich
kręgów społeczeństwa, wykładać lub
publikować coś w formie przystępnej,
zrozumiałej dla niespecjalistów,
Edukacja - ogół procesów oświatowo-
wychowawczych, obejmujących
kształcenie i wychowa nie oraz
szeroko pojmowaną oświatę .

2.

CELE I ZAKRES EDUKACJI W ZAKRESIE

BEZPIECZEŃSTWA PRACY ORAZ ERGONOMII

Szybki postęp nauki powoduje
wprowadzanie do środowiska pracy coraz
to nowych osiągnięć techniki i technologii,
nowych metod pracy. Stosowanie w pracy
np. ultradźwięków, promieniowania
laserowego, czy też nowych środków
chemicznych powoduje powstawanie
licznych, nie znanych do tej pory zagrożeń
dla zdrowia i życia pracowników, a także
lokalnego środowiska naturalnego.
Konieczne jest zatem poinformowanie o
istniejących zagrożeniach wszystkich,
którzy mogą być na nie narażeni.

Nieumiejętne stosowanie niektórych
produktów (np. środków ochrony roślin, klejów,
farb itp.) może stanowić źródło zagrożeń dla
zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Źródłem
zagrożeń w życiu codziennym może być także
niewłaściwe obchodzenie się z urządzeniami
technicznymi w gospodarstwie domowym, lub
brak znajomości przepisów ruchu drogowego.
Ostatnie wielkie tragedie takie jak pożar
podczas koncertu rockowego w Gdańsku,
awaria budowlana podczas wystawy w
Chorzowie oraz coraz liczniejsze wybuchy gazu
w budynkach mieszkalnych wskazują na pilną
potrzebę powszechnej edukacji w zakresie
podstaw ochrony zdrowia i życia człowieka, a
także zachowania się w przypadku katastrof i
klęsk żywiołowych.

Stan środowiska pracy, a także
środowiska w miejscu zamieszkania
powoduje, iż kondycja zdrowotna
naszego społeczeństwa jest znaczne
gorsza niż w innych krajach
wysokorozwiniętych. Z danych
opublikowanych w corocznych
sprawozdaniach Państwowej Inspekcji
Pracy odczytać można w jakich
warunkach pracuje obecnie nasze
społeczeństwo, ile wystąpiło wypadków
przy pracy, jaki jest stan środowiska
pracy oraz ile stwierdzono chorób
zawodowych.

Na liczby te należałoby

spojrzeć w dwóch aspektach:

- osobistych tragedii

poszkodowanych,

- strat ekonomicznych, jakie
ponoszą przedsiębiorcy i całe
społeczeństwo

Edukacja w zakresie ochrony zdrowia
i życia człowieka odbywa się:

• w systemie szkolnym (dzieci,

młodzież, dorośli na różnych
poziomach kształcenia),

• w pozaszkolnym systemie

kształcenia i doskonalenia
zawodowego dorosłych,

• poprzez szeroko pojętą

popularyzację tych zagadnień.

Edukację w zakresie ochrony
człowieka w środowisku pracy w
systemie szkolnym należy rozpatrywać
w szerokim zakresie jako działania
wychowawczo-dydaktyczne od
przedszkola po studia wyższe.
Działania te powinny być dostosowane
do wieku, a także potrzeb związanych
ze środowiskiem życia dzieci i
młodzieży.
Co roku ginie podczas różnego rodzaju
wypadków ok. 2 tys. dzieci. Najwięcej
wypadków zdarza się podczas ferii
zimowych, wiosną i podczas wakacji.

Kształtowanie bezpiecznych zachowań
wśród dzieci i młodzieży w wieku
przedszkolnym i szkolnym jest
zadaniem nauczycieli i wychowawców,
a także rodziców i opiekunów. Ważna
jest zatem edukacja pracowników
oświaty na kursach podstawowych i
okresowych z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy. Powinni znać oni
podstawowe źródła zagrożeń dzieci i
młodzieży, a następnie oddziały -wać
na postawy i zachowania swoich
wychowanków w celu eliminacji tych
zagrożeń.

Przed 10 laty wprowadzono w szkołach
podstawowych blok tematyczny
„Wychowanie komunikacyjne" . Treści
dotyczące zagrożeń komunikacyjnych
są realizowane w trakcie przedmiotów
takich jak środowisko, wychowanie
fizyczne, technika. Dzieci zapoznają się
m.in. z podstawowymi zagrożeniami
komunika -cyjnymi.
Niezmiernie ważna jest edukacja dzieci
i młodzieży wiejskiej szczególnie
narażonych na różnego rodzaju
zagrożenia w gospodar- stwach
rolniczych.

W średnich szkołach zawodowych
młodzież zdobywa podstawową
wiedzę z zakresu ochrony człowieka w
środowisku pracy w ramach
przedmiotu bezpieczeń -stwo i higiena
pracy, podczas praktycznej nauki
zawodu oraz nauki teoretycznych
przedmiotów zawodowych. Istnieje
pilna potrzeba modernizacji
programów nau -czania, a także
produkcji nowoczesnych materiałów
dydaktycznych służących ich
realizacji.

Edukacja dzieci i młodzieży w
zakresie ochrony człowieka w
środowisku pracy, to kształtowanie
przede wszystkim odpowiednich
nawyków i postaw, przede
wszystkim postaw proekologicznych,
prozdrowotnych oraz zachowań
bezpiecznych dla siebie i innych.
W liceach ogólnokształcących
problematyka ta w niewielkim tylko
zakresie poruszana jest w trakcie
realizacji takich przedmiotów jak
biologia i ochrona środowiska.

W szkolnictwie wyższym nie ma

jednolitej koncepcji kształcenia w

zakresie bezpieczeństwa pracy i

ergonomii. Zakres i poziom kształcenia

w poszczególnych szkołach wyższych

jest bardzo zróżnico- wany. Niektóre

uczelnie wyższe prowadzą kształcenie

w tej dziedzinie w ramach

wyodrębnionych przedmiotów - inne

nie prowadzą takich zajęć. Kształcenie

kadry inżynierskiej w tej dziedzinie jest

niezmier -nie ważne, ponieważ wiedzę

na temat ochrony człowieka w

środowisku pracy powinny posiąść

przede wszystkim osoby projektujące i

organizujące procesy produkcyjne.

Zapobieganie zagrożeniom i

kształto -wanie warunków pracy
dostosowanych do psychofizycznych
możliwości człowieka wymaga
wykorzystania wiedzy z wielu
dziedzin nauki i techniki.

3 CELE I METODY POPULARYZACJI ZAGADNIEŃ

Z DZIEDZINY OCHRONY CZŁOWIEKA W

ŚRODOWISKU PRACY WŚRÓD RÓŻNYCH

GRUP

Popularyzacja zagadnień związanych z
ochroną człowieka w środowisku pracy
powin -na być adresowana do:

• całego społeczeństwa (popularyzacja

skierowana do masowego odbiorcy),

• pracodawców,
• pracowników,
• rolników indywidualnych i ich rodzin,
• partnerów społecznych - aktywu związków

zawodowych, społecznych inspektorów
pracy.

Działalność popularyzująca

prowadzo- na jest:

• centralnie (poprzez działania

popula -ryzujące Państwowej
Inspekcji Pracy, Ministerstwo Pracy
i Polityki Socjalnej, inne resorty i
organizacje)

• lokalnie w zakładach pracy

Za pomocą odpowiednich środków

oddziaływać można na postawy, intelekt i

uczucia ludzkie. Postawa jest nastawieniem

umysłu wobec pewnego obiektu. Obiektem

może być przedmiot materialny, człowiek,

zdarzenie itp.
Składniki postawy:

• komponent emocjonalno-oceniający

=>wartości dodatnie (aprobata, emocje

pozytywne),
=> wartości zerowe (brak postawy,)
=> wartości silnie ujemne (dezaprobata,

emocje negatywne),

• charakter ambiwalentny, gdy oceny i emocje

wywołane przez obiekt postawy przybierają

różne wartości (cenię ale nie lubię).

• komponent poznawczy to przekonania i

wiedza o obiekcie postawy
=> rozległość wiedzy
=> prawdziwość wiedzy

• komponent behawioralny to mniej lub

bardziej jednorodny zespół dyspozycji
do zachowania się w określony sposób
wobec obiektu, program działania
wobec przedmio- tu postawy - zamiar,
pragnienie, dążenie, poczucie
powinności, subiektywnie uświa
-damiany czy odczuwany przymus
wewnętrz nego, takiego, a nie innego
zachowania się.

Celem popularyzacji zagadnień
bezpieczeństwa pracy i
ergonomii skierowanej do
masowego odbiorcy jest
wyczulanie społeczeństwa na tą
problematykę, wpływanie na
postawy ludzkie - propagowanie
pro – zdrowo- tnego trybu życia
oraz umiejętności zachowania
się podczas katastrof i klęsk
żywiołowych, kształtowanie
podstaw proekologicznych.

Promocja ochrony pracy w mediach

Istotną rolę odgrywa promocja ochrony pracy
w mediach. Główny Inspektor Pracy utrzymuje
bieżące kontakty z redakcjami, dziennikarzami
prasy, radia i telewizji przekazując im
materiały i infor macje inspirujące i skłaniające
do zaintere- sowania problematyką ochrony
pracy. Z lokalnymi redakcjami prasy, radia i
telewizji współpracują Okręgowe Inspektoraty
Państwowej Inspekcji Pracy. Dziennikarzom
udostępnia się wyniki kontroli, umożliwia
korzystanie ze sprawozdań, wskazuje
interesujące tematy itp. Organizowane są
konferencje prasowe poświęcone wybranym
zagadnieniom ochrony człowieka w
środowisku pracy.

Ważną rolę promocyjną, przyczyniającą

się do popularyzacji problematyki

ochrony pracy w środowisku

dziennikarskim odgry- wa konkurs dla

dziennikarzy wyróżniających się

poziomem, liczbą publikacji lub audycji

propagujących te zagadnienia.
Na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki

Socjalnej z funduszu prewencyjnego PZU

nakręcono kilkunastosekundowe krajowe

wideoklipy dotyczące problematyki BHP.

Stanowią one wartościowy materiał,

służący popularyzacji zagadnień BHP w

społeczeń -stwie, mogą być ponadto

przydatne w szko- łach i zakładach pracy.

Celem popularyzacji zagadnień
bezpieczeństwa pracy i ergonomii
wśród pracodawców jest przekonanie
ich, że w złych warunkach pracy nie
powstanie produkt dobrej jakości.
Poprawa warunków pracy musi mieć
zatem pozytywny wpływ na ekonomikę
przedsiębiorstwa. Pracodawcy, aby
podejmować właściwe decyzje związane
z poprawą warunków pracy w zakładzie,
muszą posiadać odpowiedni zasób
wiedzy. Musi być także stworzony
system silnej motywacji do działań na
rzecz poprawy warunków pracy.

Przemiany zachodzące w Polsce nie
wpływają pozytywnie na stan
bezpieczeń -stwa i warunków pracy. W
ostatnich latach powstało wiele nowych
zakładów pracy. Wśród nowych,
niedoświadczonych praco -dawców
zaobserwować można brak wiedzy na
temat ich obowiązków związanych z za
-pewnieniem bezpiecznych warunków
pracy. Ponadto słabość ekonomiczna
pracodaw- ców w małych firmach
powoduje, iż akcep -tują oni wysoki
poziom ryzyka gospodaro -wania i
lekceważą odpowiedzialność za zdrowie
i życie swoich pracowników.

Popularyzacja zagadnień bezpieczeństwa

pracy w zakładach pracy pełni funkcję

uzupełniającą procesy szkolenia,

przygoto- wuje dla tej problematyki

podatny grunt, zwraca uwagę na

najważniejsze zagadnienia związane z

bezpieczeństwem i higieną pracy w

danym zakładzie. Popularyzacja BHP w

przedsiębiorstwie ma swoje długoletnie

tradycje. Najbardziej znanymi sposobami

popularyzacji są: plakaty, filmy, audycje

w zakładowych radiowęzłach, poradniki,

broszury, pogadanki, znaki

bezpieczeństwa, hasła, odczyty, a także

konkursy wewnątrz- zakładowe i

międzyzakładowe.

Promocja bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy w rolnictwie

Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy
na polskiej wsi odbiegają znacznie od
standardów europejskich. Wskaźnik
wypadkowości śmiertelnej w rolnictwie
indywidualnym jest dwukrotnie wyższy
niż w przemyśle. Niepokojącym
zjawiskiem jest duża liczba wypadków
wśród dzieci wiejskich. Gospodarstwa
indywidualne nie są objęte
ustawodawstwem stanowiącym o
ochronie zdrowia pracujących.

W 1994 r. Główny inspektorat Pracy

powołał komisję ds. Bezpieczeństwa i

Higieny Pracy w Rolnictwie

Indywidualnym. Zadaniem Komisji jest

ustalenie kierunków profilaktyki

zawodowej w rolnictwie, a w szczególności

prowadzenie szkoleń, doradztwa,

działalności popularyzatorskiej w zakresie

ochrony pracy. W praktyce nie da się

wyeliminować w rolnictwie czynników

szkodliwych. Należy uświadamiać ich

istnienie, wskazywać negatywny wpływ na

organizm. Ważnym elementem

edukacyjnym jest szeroka działalność

propagująca właściwe rozwiązania i

metody pracy poprzez doradztwo,

informację i promocję.

Rozpowszechniane są bezpłatne informatory,

instrukcje i ulotki redagowane w przystępnej

dla rolników formie. Edukacja społeczeństwa

wiejskiego ma na celu uświadomienie, że do

prowadzenia gospodarstwa wiejskiego,

oprócz umiejętności z dziedziny rolniczej

potrzebna jest wiedza o zagrożeniach i

zasadach bezpiecznej pracy. Do promowania

bezpiecznej pracy rolników została

zobligowana Kasa Rolniczego Ubezpieczenia

Społecznego KRUS ustawą z dnia 20 grudnia

1990 roku o ubezpieczeniu społecz -nym

rolników. Ustawa zawiera zapis o obowiąz

-ku prowadzenia dobrowolnych

nieodpłatnych szkoleń i instruktażu dla

ubezpieczonych w zakresie zasad ochrony

życia i zdrowia w gospo- darstwach rolnych

oraz o postępowaniu w razie wypadku przy

pracy, a także upowszechnianiu wiedzy z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

W ramach prewencji zawodowej w

rolnictwie indywidualnym przeprowadza

się szkolenia rolników. Również szkoli się

wykładowców zagadnień BHP w rolnictwie

indywidualnym.
Promocja problematyki ochrony pracy w

rolnictwie dotyczy przede wszystkim

dzieci i młodzieży. Obowiązek edukacji

dzieci i młodzieży wiejskiej z dziedziny

BHP spoczywa przede wszystkim na

nauczycielach i wycho -wawcach szkół

podstawowych i średnich. W szkołach

rolniczych wygłaszane są także specjalne

prelekcje dotyczące zagadnień BHP w

rolnictwie, organizowane są konkursy

szkolne. Ważne wydaje się opracowanie

programu mającego na celu zapewnienie

bezpieczeństwa dzieciom przebywającym

w gospodarstwach rolniczych.

Dużą moc oddziaływania popularyzującego

te zagadnienia mają media, a więc programy

telewizyjne i radiowe o tematyce rolniczej, a

także czasopisma fachowe. Rocznie ukazuje

się kilkaset publikacji w prasie oraz wiele

audycji radiu i telewizji, poświęconych

problematyce bhp w rolnictwie.
Szeroką działalność promocyjną prowadzi w

tym zakresie Państwowa Inspekcja Pracy

wydając broszury, ulotki popularyzującej

oraz prowadząc akcje (kampania

prewencyjna -„akcja żniwno-omłotowa").

Podczas szkoleń i wizyt u rolników

kolportowane są ulotki nt. bezpieczeń- stwa

pracy w rolnictwie. Opracowano także filmy

średniometrażowe o tematyce związanej z

zasadami BHP w rolnictwie i zagadnieniami

profilaktyki wypadkowej .

Partnerzy społeczni

Związki zawodowe i

społeczni inspektorzy pracy
spełniają doniosłą rolę w
popularyzowaniu zagadnień
bezpieczeństwa i higieny
pracy, są wiarygodnym
źródłem przekazu informacji.

Istotną rolę w propagowaniu zagadnień
ochrony zdrowia człowieka ma
działalność różnych fundacji - np.
fundacja na Rzecz Bezpieczeństwa
Drogowego wydaje szereg materiałów
popularyzujących, takich jak foldery,
broszury, ulotki, naklejki, znaki
odblaskowe oraz wydany ostatnio zbiór
plakatów - „Jak prawidłowo jeździć
rowerem", zawierający 28 sytuacji
drogowych. Ważna jest inspiracja do
projektowania i wdrażania innych
materiałów dydaktycznych służących
popularyzacji zagadnień BHP wśród
dzieci.

Nagrody i odznaczenia

W popularyzacji zagadnień związanych z

ochroną człowieka w środowisku pracy,

istotną rolę spełniają nagrody i odznaczenia

- podnoszą prestiż zawodowy osób

zaangażowanych w poprawę warunków

pracy, a także motywują do dalszych działań.
Nagroda Głównego Inspektora Pracy im.

Haliny Krahelskiej jest najwyższym

odznaczeniem w dziedzinie ochrony pracy.

Przyznawana jest co rocznie osobom

najbardziej zasłużonym dla ochrony

człowieka w środowisku pracy za szczególne

osiągnięcia w dziedzinie: prewencji zagrożeń

zawodowych, nadzoru i kontroli

przestrzegania prawa pracy, wynalazczości,

projektowania bezpiecznych technik i

technologii oraz popularyzacji prawa pracy,

ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy

Do chwili obecnej uhonorowano nią za

wybitne osiągnięcia w działalności

popularyzującej zagadnienia ochrony

człowieka w środowisku pracy 38 osób.

Uroczystości wręczenia nagród odbywają się

w sejmie R. P. Patronka nagrody była

współtwórczynią inspekcji pracy w

odrodzonej Polsce, jest symbolem polskiego,

przedwojennego środowiska inspektorów

ochrony pracy.
Halina Krahelska (1892-1945) - publicystka,

pisarka, działaczka patriotyczna i

niepodległoś- ciowa, lewicowa działaczka

społeczna – zajmo- wała się zwłaszcza

ochroną pracy kobiet i młodocianych. W

latach 1919-1931 pracowała w inspekcji

pracy pełniąc m.in. funkcję zastępcy

Głównego inspektora Pracy .

Odznaka „Za zasługi dla ochrony
pracy" przyznawana jako odznaka
zbiorowa i indywidualna honoruje
działalność osób i organizacji za
popularyzację zagadnień BHP.
Wyróżnia się nią również corocznie
dziennikarzy z centralnych i lokalnych
środków przekazu za osiągnięcia
publicystyczne w dziedzinie ochrony
pracy. Nagroda ta też spełnia ważną
rolę promocyjną, przyczyniając się do
popularyzacji problematyki ochrony
pracy w środowisku dziennikarskim.

Za wybitne prace naukowo-badawcze
i dyplomowe wyższych uczelni w
dziedzinie ochrony pracy mogą być
przyznawane nagrody Głównego
Inspektora Pracy. Nagrody I, II, III
stopnia lub wyróżnienia przyznaje się
corocznie osobom indywidualnym lub
zespołom. Przy ocenie prac bierze się
pod uwagę znaczenie rozwiązanego
problemu dla ochrony pracy,
uzyskanie wysokich efektów
naukowych lub społecznych, a także
stopień oryginalności twórczej.

Konkursy

Konkursy wyzwalają właściwe postawy wobec

pracy, pobudzają inicjatywę.
Konkurs dla zakładowych społecznych

inspektorów pracy o tytuł „Najaktywniejszego

zakładowego społecznego inspektora pracy" -

jego celem jest upowszechnienie

problematyki społecznej kontroli warunków

pracy, inspirowanie społecznych inspektorów

pracy i działaczy związkowych do

aktywniejszych działań w sferze ochrony

pracy oraz popularyzacja szczególnie

wartościowych, za sługujących na

wyróżnienie, przykładów działalności

społecznych inspektorów pracy. Oczekiwanym

rezultatem konkursu jest poprawa stanu

ochrony pracy, a jego organizatorem jest

Państwowa Inspekcja Pracy.

Konkurs dla pracodawców „Pracodawca

organizator pracy bezpiecznej" - jego

celem jest upowszechnienie problematyki

ochrony pracy i inspirowanie pracodawców

do podejmowania aktywnych działań w

tym zakresie, a także popularyzacja

szczególnie wartościowych, zasługujących

na wyróżnienie pracodawców

organizujących w swoich zakładach pracę

bezpieczną i ergonomiczną,

przyczyniających się do wzrostu ogólnego

poziomu warunków i bezpieczeństwa pracy

w kraju. Organizatorem konkursu jest

Główny Inspektorat Pracy przy

współudziale Konfederacji Pracodawców

Polskich, Krajowej Izby Gospodarczej,

Związku Rzemiosła Polskiego, Bussines

Centre Club.

Konkurs jest dwuetapowy.
Pierwszy etap przeprowadzany
jest na szczeblu okręgu. Drugi
przebiega na szczeblu krajowym.
Pracodawcy podzieleni są na trzy
kategorie z uwagi na zróżnico-
wanie zakładów pod względem
zatrudnienia (I - do 50
zatrudnionych, II - od 50 do 500
zatrudnionych, III - powyżej 500
zatrudnionych).

Konkurs poprawy warunków pracy - na
najlepsze rozwiązania techniczne i
organiza- cyjne wnoszące postęp w
dziedzinie bezpie -czeństwa i higieny pracy
oraz ergonomii i przyczyniające się do
poprawy stanu warun -ków na stanowisku
pracy, w oddziale zakładu, w całym
zakładzie, w branży, resorcie, w
gospodarce narodowej. Celem konkursu
jest inspirowanie i upowszechnianie
rozwiązań prowadzących do poprawy
warunków pracy, jej bezpieczeństwa i
higieny - dzięki udoskona -leniu
stosowanych lub wprowadzanych nowych
konstrukcji, technologii, metod, urządzeń
oraz rozwiązań organizacyjnych.

Do konkursu zgłaszane są przede

wszystkim opracowania już zweryfikowane

w praktyce oraz mające pozytywną opinię

zakładu pracy. Podstawowymi kryteriami

oceny opracowań konkursowych są

przewidywane efekty społeczne (w

zakresie poprawy warunków prac

techniczne i ekonomiczne oraz stopień ich

przydatności i zakres zastosowania.

Organizatorem konkursu jest Ministerstwo

Pracy i Polityki Socjalnej we współpracy z

Ministerstwem Zdrowia i Opieki

Społecznej, Ministerstwem Przemysłu i

Handlu, Komitetem Badań Naukowych,

Ogólnopolskim Porozumieniem Związków

Zawodowych, Federacją Stowarzyszeń

Naukowo-Technicznych NOT, Państwową

Inspekcją Pracy oraz Zakładem

Ubezpieczeń Społecznych .

Konkursy organizowane przez zakłady

pracy mają długoletnią tradycję.

Poprzez stworzenie atmosfery

rywalizacji i współzawodnictwa między

pracownikami pobudzona zostaje ludzka

inicjatywa, zainteresowanie

problematyką bezpieczeństwa i higieny

pracy. Bardzo ważną sprawą jest

odpowiednie rozpropagowanie

konkursów wśród pracowników.

Powołane jury powinno być godne

zaufania, warto zapraszać ogólnie znane

i szanowane osoby także spoza zakładu

pracy. Ważną rolę wychowawczą ma

odpowiednie podsumowanie i

ceremonia wręczania nagród.

Konkursy szkolne organizowane są
lokalnie przez Kuratoria Oświaty i
Wychowania wspólnie z
Wojewódzkimi Komisjami ds.
Bezpieczeństwa i Higieny Pracy,
okręgowymi inspektoratami pracy.
Szkoła powinna być miejscem,
gdzie należy wpajać dzieciom i
młodzieży zasady zdrowego i
higienicznego trybu życia.
Przykładem mogą być konkursy dla
dzieci ze szkół podstawowych:

• „BHP w zagrodzie wiejskiej"

organizowane w woj. opolskim dla dzieci

z ośrodków wiejskich oraz konkursy dla

młodzieży średnich szkół zawodowych,

których głównym celem jest

popularyzowanie wiedzy wśród

młodzieży, która niedługo podejmie

pracę:

• konkurs wiedzy o bezpieczeństwie pracy

(Bydgoszcz),

• olimpiada dla młodzieży ze średnich

szkół rolniczych dotycząca wiedzy o

zagrożeniach i szkodliwościach dla

zdrowia rolnika oraz członków jego

rodziny, wynikających ze środowiska

pracy dla młodzieży (Opole).

Program "Odpowiedzialność i troska"

(responsible care) jest programem

międzynarodowym polegającym na

dobrowolnym zaangażowaniu się przemysłu

chemicznego w polepszanie warunków pracy,

ochrony środowiska i bezpieczeństwa

produkcji chemikaliów oraz szerokiej

prezentacji osiągniętych wyników. Program

ten jednoczy wielu czołowych producentów

chemikaliów m.in. z Kanady, Stanów

Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii,

Niemiec, a także Polski. Ruch ten wzywa

zakłady chemiczne do zademonstrowania

woli i sposobów ciągłego doskonalenia

różnych aspektów swojej działalności w celu

eliminacji zagrożeń dla zdrowia i życia

pracowników, lokalnych społeczności, a także

użytkowników wytwarzanych produktów.

Symbolem uczestnictwa w programie jest

prawnie zastrzeżony zielony logo gram

przedstawiający dwie dłonie obejmujące

chemiczne molekuły. Program jest

odpowiedzią na narastające naciski ze strony

społeczności, służb ochrony środowiska i

organów nadzoru nad warunkami pracy.

Powstały dzięki uczestnictwu w programie

„image" przedsiębiorstwa świadczący o

wysokiej jakości produkcji i produktów

zastępuje kosztowne kampanie reklamowe.

Program ma za zadanie popularyzację ochrony

człowieka w środowisku pracy i ochrony

środowiska, w tym również oddziaływanie na

odbiorców produktów wytwarzanych przez

zakłady chemiczne (propaguje, aby odbiorcy

pozbywali się resztek zakupionych

chemikaliów zgodnie z zasadami

bezpieczeństwa).

Kampanie

To nowy, stosowany od niedawna
sposób popularyzacji zagadnień
bezpieczeństwa i higieny pracy w
Polsce. Kampanie popularyzatorskie
na określony temat trwają od 1-2
tygodni przy jednoczesnym
wykorzystaniu wszystkich dostępnych
środków audiowizualnych. Kampanie
promocyjne są organizowane na
świecie od wielu lat, mogą dotyczyć
także całego społeczeństwa, np.
kampania przeciwpożarowa,
bezpiecznych zachowań w domu .

Kampanie kontrolne prowadzone przez

Państwową Inspekcję Pracy od 1993 roku

polegają na zmasowanej, kilkudniowej

kontroli wybranej branży przemysłu w skali

całego kraju. Mają za zadanie rozpoznanie

i bieżące eliminowanie zagrożeń

zawodowych. Wybór branży nie jest

przypadkowy, są to zazwyczaj branże, w

których najczęściej dochodzi do wypadków

śmiertelnych (kampanie w latach 1993-95

dotyczyły budownictwa, przemysłu

drzewnego, stacji paliw i rozlewni gazów).

Kampanie są starannie przegotowywane

przez GIP - wydaje się odpowiednie

materiały propagandowe, wydawnictwa

tematyczne, filmy, szkoli inspektorów

pracy w metodyce kontroli danej branży.

Przez okres kampanii utrzymuje się kontakt
z mediami w całym kraju. Lokalne stacje
telewizyjne i radiowe oraz dzienniki
informują na bieżąco o przebiegu i
wynikach kontroli w skali regionu. Na
antenie ogólnopolskiej podsumowuje się
kampanię. Organizuje się również lokalne i
ogólnopolskie konferencje prasowe
informujące społeczeństwo o wynikach
kampanii, na które zaprasza się, obok
przedstawicieli mediów, reprezentantów
pracodawców i związków zawodowych.
Doświadczenia wykazały, że najbardziej
skuteczną formą prewencji jest połączenie
czynności kontrolnych z działaniami
informacyjno-popularyzatorskimi.

Wystawy i targi

Wystawy i targi spełniają doniosłą rolę w
popularyzacji osiągnięć nauki, techniki i
organizacji. Skierowane są przede
wszystkim do pracodawców oraz
pracowników służb BHP, zaopatrzenia,
działaczy związkowych i społecznych
inspektorów pracy.
Międzynarodowe Targi Środków Ochrony
Pracy, Ratownictwa i Rehabilitacji SAWO
w Bydgoszczy - największe targi tego
typu w kraju organizowane są pod
patronatem Państwowej Inspekcji Pracy
od 1989 roku.

Szczególnie cenny jest promocyjny aspekt

targów. Dzięki ofercie wystawienniczej

przedsiębiorcy i pracodawcy mogą zapoznać

się nie tylko z nowymi wyrobami, lecz także

z nowoczesnymi rozwiązaniami

organizacyjnymi oraz metodami i technikami

bezpiecznej pracy. Impreza jest przeglądem

zagranicznych i krajowych nowości

związanych z ochroną człowieka w

środowisku pracy i prezentacją sprzętu

ratownictwa. Podczas Targów SAWO

organizuje się również imprezy towarzyszą

ce służące popularyzacji zagadnień ochrony

pracy. Są to różnego rodzaju pokazy,

przeglądy filmów, seminaria, konkursy i

zawody sportowe, konferencje naukowe. W

ramach targów organizowany jest corocznie

konkurs SAWO na najlepszy wyrób w

kategoriach ochrony indywidualnej, ochrony

zbiorowej, ochrony ppoż. i prewencji.

Międzynarodowe Targi Środków

Higieny, Bezpieczeństwa Pracy i

Ochrony Przeciwpożarowej w

Katowicach pod patronatem Głównego

Inspektora Pracy istnieją od 1994 r. W

ramach imprezy organizowany jest

konkurs o Złoty Spodek targów na

najlepszy wyrób w kategoriach: BHP i

ppoż. Przy ocenie wyrobów bierze się

pod uwagę skuteczność zabezpieczenia

przed czynnikami szkodliwymi i

niebezpiecznymi, niezawodność

działania, posiadanie odpowiedniego

atestu, innowacje, funkcjonalność i

konkurencyj -ność cenową. Przy targach

odbywają się seminaria naukowe.

Targi Bezpieczeństwa i Higieny Pracy,

Ochrony Przeciwpożarowej i Ratownictwa

„PRACA" odbywają się w Szczecinie od 1995

r. Impreza skierowana jest przede

wszystkim do pracodawców, a więc strony

bezpośrednio zainteresowanej

zapewnieniem pracownikom bezpiecznej i

higienicznej pracy, a także do pracowników

służb BHP, zaopatrzenia i społecznych

inspektorów pracy. Na targach

prezentowany jest krajowy i zagraniczny

sprzęt ochrony indywidualnej i zbiorowej,

odzież ochronna i robocza, środki myjące i

urządzenia służące utrzymywaniu czystości

na stanowis -kach pracy, sprzęt ratowniczy,

ppoż., prawnej ochrony pracy. Wystawcami

są firmy z Polski i Niemiec -producenci i

dystrybutorzy sprzętu oraz firmy

świadczące szeroki wachlarz usług z

dziedziny BHP.

Ważnym akcentem edukacyjno-
popularyzatorskim są towarzyszące
imprezie seminaria z udziałem
wysokiej klasy specjalistów z różnych
obszarów wiedzy zintegrowanej
wokół problematyki ochrony
człowieka w środowisku pracy.
Targi zastosowań ergonomii
eksponują wyroby sprzętu
ochronnego i rehabilitacyjnego oraz
promują wydawców specjalizujących
się w tematyce BHP. Targom
towarzyszą konferencje naukowe.

Seminaria i konferencje -

mają na celu konsultowanie
problemów zawodowych,
wymianę doświadczeń,
prezentację nowych osiągnięć
nauki. Zacieśniają współpracę
placówek naukowych i
organizacji, pracowni -ków
służb BHP.

Międzynarodowe Konferencje

Naukowe organizowane są przez
państwową Inspekcję Pracy od 1992
r. Spełniają one doniosłą rolę w
popularyzacji zagadnień BHP,
sprzyjają kontaktom i wymianie
doświadczeń różnych środowisk
nauko -wych. Tematy ostatnio
organizowanych konferencji to:
= ochrona pracy jako czynnik jakości
życia, = ochrona pracy jako czynnik
efektywności gospodarowania.

Wydawnictwa promocyjne

Wydawnictwa promocyjne kolporto
-wane bezpłatne przez Państwową
Inspekcję Pracy (w nakładzie 10.000
egzemplarzy) mają na celu szeroko
pojętą popularyzację zagadnień BHP.
Przykładem jest „Informator
pracodawcy" dla małych firm oraz
„Informator pracownika". Wydawane
są także w dużym nakładzie broszury i
ulotki o interesującej szacie graficznej,
poruszające wybrane zagadnienia
ochrony człowieka w środowisku
pracy.

W ostatnich latach na rynku
wydawniczym pojawiło się wiele firm
wydających książki i czasopisma z
zakresu ochrony człowieka w
środowisku pracy. Czasopisma:

• ATEST - Ochrona pracy miesięcznik,

czasopismo Naczelnej Organizacji
Technicznej i Państwowej Inspekcji
Pracy. Do czasopisma dołączany jest
dodatek „BHP w szkole" zawierający
konspekty lekcji pomocne w
nauczaniu przedmiotu
„Bezpieczeństwo, Higiena i Prawo
Pracy",

• BEZPIECZEŃSTWO PRACY nauka i

praktyka - miesięcznik wydawany
przez Centralny Instytut Ochrony
Pracy,

• ERGONOMIA - półrocznik

wydawany przez Komitet
Ergonomii Polskiej Akademii
Nauk,

• MEDYCYNA PRACY -

dwumiesięcznik, organ Zarządu
Głównego Towarzystwa Medycyny
Pracy i Instytutu Medycyny Pracy,

• INSPEKTOR PRZY PRACY - miesięcznik,

czasopismo Państwowej Inspekcji
Pracy,

• PRZYJACIEL PRZY PRACY - miesięcznik,

czasopismo Państwowej Inspekcji
Pracy,

• SŁUŻBA PRACOWNICZA - miesięcznik

Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.
Gazety zakładowe wydawane w
dużych zakładach przemysłowych
mogą być wykorzystywane dla celów
popularyzacji zagadnień związanych z
bezpieczeń -stwem i higieną pracy.

Filmy

Filmy średniometrażowe wideo -
produkowane są przez coraz większą liczbę
firm zajmują cych się edukacją i produkcją
pomocy dydaktycznych z dziedziny BHP. Ich
jakość z roku na rok rośnie. Wśród filmów
tego typu wyróżnić można filmy
instruktażowe, ukazujące zagrożenia
wypadkowe i sposoby ich ograniczania,
działania prewencyjne oraz filmy poglądowe
i popularnonaukowe Polskie filmy wideo o
tematyce ochrony pracy produkowane są
głównie przez stołeczny Zakład Szkolenia i
Produkcji Pomocy Dydaktycznych "Proergo" i
gdański ODiTK "Studio wideo", Państwową
Inspekcję Pracy.

Filmy nieprofesjonalne - nakręcane w
zakładach pracy przy pomocy kamer
wideo, mogą być pomocne w szkoleniu
pracowników danego zakładu, w
działalności prewencyjnej - mogą
także służyć ujawnianiu różnych
nieprawidłowości i zagrożeń w
procesie pracy.

Plakaty, plansze, hasła

Docierają do dużego kręgu
zainteresowanych osób. Ich zadaniem
jest oddziaływanie na ludzkie postawy,
dzięki przekazywaniu wzorców
zachowań,

Plakaty są ważnym i skutecznym
środkiem masowego oddziaływania.
Dobry plakat powinien być atrakcyjny
w formie i treści, a więc reprezentować
wysoki poziom artystyczny;
sugestywny - powi nien oddziaływać na
ludzkie emocje; zrozumiały -
wywoływać jednoznaczne skojarzenia.
Departament Promocji i Współpracy z
Partnerami Społecznymi Państwowej
Inspekcji Pracy posiada w swoich
zasobach m.in. pokaźny zbiór
profesjonalnie wykona -nych plakatów.

Skuteczność oddziaływania plakatu

zależna jest również od sposobu

prezentacji, a więc ważna jest

odpowiednia lokalizacja zapewniająca

dobrą widoczność plakatu, a jego treść

powinna korespon dować z miejscem

ekspozycji. Plakaty nie mogą być

eksponowane w jednym miejscu zbyt

długo.
Hasła - powinny być tak dobrane, aby

określona treść wyrażona była za pomocą

jak najmniejszej liczby słów. Dobre hasło

operuje dowcipem, odpowiednim -

niekiedy zaskakującym zestawem słów.

Powinno być jednoznaczne w odbiorze -

nie może wywoływać niepożądanych

skojarzeń.

Hasła, plakaty i plansze propagujące

bezpieczeństwo i higienę pracy mogą być

umieszczane na ścianach, w pojazdach, na

jezdniach, drzwiach, dźwigach. Mogą być

drukowane na opakowaniach artykułów

codziennego użytku, kalendarzach, w

formie plakietek, ulotek, reklam

świetlnych itp.
Plakaty i plansze skierowane do

szerokiego grona odbiorców mają

charakter ogólny - dotyczą ryzykownych

zachowań ludzkich, skutków ignorowania

zasad bezpieczeństwa. Mogą też być

opraco wane dla węższego grona

odbiorców, np. dotyczyć pewnych gałęzi

przemysłu lub szczególnie

niebezpiecznych czynności .

Napisy i znaki bezpieczeństwa

Napisy ostrzegawcze mają zazwyczaj

formę zakazu, nakazu lub ostrzeżenia.

Mają za zadanie zwrócenie uwagi na

grożące niebezpieczeństwo.
Znaki bezpieczeństwa to znormalizo-

wane symbole o określonym kształcie

geometrycznym, barwie i rysunku

schematycznym. Stosowane w

zakładach przemysłowych,

warsztatach, na stano -wiskach pracy

i przeznaczone są do ostrzegania

pracowników, mają na celu zwrócenie

uwagi na grożące w danym miejscu

niebezpieczeństwa.

Gabloty, gazetki ścienne

Mogą spełniać dużą rolę w popula
-ryzacji bezpieczeństwa i higieny
pracy pod warunkiem, że będą
redagowane w atrakcyjnej formie.
Gazetka ścienna ze względu na
małą ilość miejsca nie powinna
zawierać zbyt obszernych
informacji. Powinna przyciągać
uwagę humorystycznymi
przerywnikami w postaci rysunków
i haseł. Ważna jest jej lokalizacja w
łatwo dostępnym miejscu.

Pokazy, demonstracje, ćwiczenia ratownicze
- mają duże znaczenie prewencyjne.
Kształtują postawy ludzkie (zachowanie w
sytuacjach awa ryjnych), sposoby
wykorzystania sprzętu ratowniczego i ppoż.,
umożliwiają poznanie drogi ewakuacyj nej itp.
Niekiedy ćwiczenia mogą przybierać formę
symulowanych zdarzeń losowych (ewakuacja
z budynku, przepro -wadzenie akcji
ratowniczej pozorowanej awarii. Ma to duże
znaczenie edukacyjne i prewencyjne.
Popularyzacji tych zagadnień mogą służyć
pokazy maszyn i stanowisk, przy których
nastąpiły wypadki przy pracy. Podczas
pokazu omawiane są przyczyny zaistniałych
wypadków i sposoby zapobiegania im.

Radiowęzły zakładowe - są

ważnym środkiem kształtowania
opinii pracow -ników danego
zakładu. Przez radio -węzeł
można nadawać komunikaty,
wiadomości sprawozdania,
pogadanki, wywiady, apele na
temat ochrony człowieka w
środowisku pracy itp.

Pogadanki i odczyty
Ich skuteczność zależy przede wszystkim
od właściwego doboru tematu - zgodnego
z zainte resowaniem słuchaczy, od osobo-
wości i wiarygodności prelegenta,
sposobu przekazu, a także stosowanych
przez wykładowcę środków
dydaktycznych, upoglądowiających
wykład.
Gabinety BHP - powinny stanowić bazę do
prowadzenia różnego rodzaju szkoleń
pracowniczych. Zgromadzone w nich
środki techniczne i materiały
dydaktyczne powinny służyć w procesie
szkolenia pracowników.

Instrukcje stanowiskowe -

powinny być opracowane w
odpowiednim układzie graficznym
w sposób ukazujący pod -stawowe
zagrożenia na stanowisku pracy,
odpowiednio zabezpieczone
(zafoliowane). Umieszczone w
widocznym miejscu przy, danym
stanowisku mogą odgrywać dużą
rolę w propagowaniu bezpiecznych
warunków pracy.

SŁOWNICZEK

• Edukacja - ogół procesów oświatowo-

wychowawczych, obejmujących kształcenie i
wychowanie oraz szeroko pojmowaną
oświatę.

• Popularyzacja - rozpowszechnienie,

określonej wiedzy wśród szerokich kręgów
społeczeństwa; wy kładanie lub publikowanie
czegoś w formie przystępnej, zrozumiałej dla
niespecjalistów

• Kampanie - stosowany od niedawna sposób

popularyzacji zagadnień BHP w Polsce.
Kampanie popularyzatorskie na określony
temat trwają od 1-2 tygodni przy
jednoczesnym wykorzystaniu wszystkich
dostępnych środków audiowizualnych.

Kampanie promocyjne są organizowane na
świecie od wielu lat, mogą dotyczyć także
całego społeczeństwa, np. kampania
przeciwpożarowa.

• Napisy ostrzegawcze mają zazwyczaj formę

zakazu, nakazu lub ostrzeżenia. Ich zadaniem
jest zwrócenie uwagi na grożące niebezpie
-czeństwo.

• Znaki bezpieczeństwa - znormalizowane

symbole o określonym kształcie
geometrycznym, barwie i rysunku
schematycznym stosowane w zakła- dach
przemysłowych, warsztatach, na stano
-wiskach pracy; przeznaczone są do
ostrzegania pracowników, mają na celu
zwrócenie uwagi na grożące w danym miejscu
niebezpieczeństwa