Makroekonomia

Popyt globalny i polityka fiskalna

Popyt globalny i polityka fiskalna

2

Zagadnienia tematu

 Determinanty dochodu narodowego
 Produkcja w stanie równowagi
 Mnożnik i paradoks zapobiegliwości
 Państwo i popyt globalny
 Budżet państwa
 Automatyczne stabilizatory

Popyt globalny i polityka fiskalna

3

Produkcja potencjalna

 Produkcja potencjalna

jest to wielkość produkcji, którą

wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji
zostały w pełni wykorzystane

 Produkcja potencjalna ma tendencję do równomiernego wzrostu

w miarę zwiększania czynników wytwórczych w gospodarce.

Popyt globalny i polityka fiskalna

4

Popyt globalny

 Popyt na dobra (popyt globalny – AD) tworzą zatem:



wydatki konsumpcyjne



wydatki inwestycyjne

 AD = C + I

 Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i

gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy
różnej wielkości dochodu

Popyt globalny i polityka fiskalna

5

Popyt konsumpcyjny

 Popyt konsumpcyjny

to wydatki na dobra i usługi

gospodarstw domowych, które stanowią przeciętnie ok. 90%
dochodów rozporządzalnych

 Funkcja konsumpcji jest określona przez dwie wielkości:

 wielkość autonomicznego popytu konsumpcyjnego
 krańcową skłonność do konsumpcji definiowaną jako ta

część każdej dodatkowej złotówki dochodu
rozporządzalnego dochodu, którą gospodarstwa domowe
chcą przeznaczyć na konsumpcję

Popyt globalny i polityka fiskalna

6

Funkcja popytu konsumpcyjnego

dochód

popyt
konsumpcyjny

α

funkcja
konsumpcji

konsumpcja
autonomiczna

KSK

Popyt globalny i polityka fiskalna

7

Oszczędności a funkcja konsumpcji i KSK

 Oszczędności to nieskonsumowana część dochodu

rozporządzalnego. Otrzymujemy zatem następującą zależność:

 KSK + KSO = 1
 gdzie
 KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji
 KSO – krańcowa skłonność do oszczędzania

 Funkcja oszczędności obrazuje zatem zamierzone

oszczędności przy każdym poziomie dochodów
rozporządzalnych

Popyt globalny i polityka fiskalna

8

Popyt inwestycyjny

 Popyt inwestycyjny

oznacza planowane przez

przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego
(fabryki, maszyny) oraz stanu zapasów.

 Popyt inwestycyjny ma charakter autonomiczny, tzn.

inwestycje w każdym momencie są wielkością stałą.

dochód

popyt
globaln
y

C

AD=C
+I

I

Popyt globalny i polityka fiskalna

9

Produkcja w stanie równowagi krótkookresowej

 Równowaga krótkookresowa na rynku dóbr i usług przy

stałych cenach i płacach istnieje wtedy, kiedy planowane
globalne wydatki zrównają się z faktycznie wytworzona
produkcją.

 Prezentacja graficzna tej równowagi występuje na linii 45

o

,

która jest zbiorem wszystkich punktów o jednakowej wartości X
i Y.

dochód

popyt
globalny

E

AD

?

?

Popyt globalny i polityka fiskalna

10

Zmiana położenia krzywej AD i ruch wzdłuż
krzywej AD

 Ruch po krzywej popytu globalnego spowodowany jest

zmianą dochodu przy danej wielkości popytu autonomicznego

 Przesunięcia krzywej popytu mogą być spowodowane

wszystkimi innymi przyczynami poza dochodem np:

 wzrost wydatków autonomicznych
 wzrost optymizmu inwestorów

Popyt globalny i polityka fiskalna

11

Decyzje producentów dotyczące produkcji i
zmiana stanu zapasów

 Jeżeli popyt globalny przewyższa produkcję, to nadwyżkę

tę producenci mogą jedynie zmniejszać przez nieplanowane
zmiany poziomu zapasów. Planowane zmiany zapasów są
włączone do wydatków inwestycyjnych.

 Jeżeli przedsiębiorstwa nie mają zapasów, to w tej sytuacji

część klientów będzie niezadowolona. Obie reakcje:
nieplanowane zmiany zapasów lub rezygnacja z nabywców są
sygnałem do zwiększenia produkcji

 Jeżeli zaś produkcja jest wyższa od popytu to

nieplanowane zapasy rosną.

Y

I

C=8+0,7

Y

AD=C+

I

Y-AD

Nieplanowan

e zapasy

Produkcj

a

30

22

29

51

-21

maleją

rośnie

80

22

64

86

-6

maleją

rośnie

100

22

78

100

0

brak

stała

120

22

92

114

+6

rosną

maleje

Popyt globalny i polityka fiskalna

12

Zmiana stanu równowagi. Prezentacja graficzna

dochód

popyt
globalny

AD

AD’

E

E’

Spadek popytu

inwestycyjnego o daną

wielkość powoduje

znacznie większy

spadek produkcji

zapewniającej poziom

równowagi

Popyt globalny i polityka fiskalna

13

Zmiana stanu równowagi: procesy
dostosowawcze

Fazy

Y

I

C=8+0,
7Y

AD=C
+I

Y-AD Nie

planowan
e zapasy

Produkcj
a

Faza 1

100

22

78

100

0

Brak

Stała

Faza 2

100

13

78

91

9

Rosną

Maleje

Faza 3

91

13

71,7

84,7

6,3

Rosną

Maleje

Faza 4

84,7 13

67,3

80,3

4,4

Rosną

Maleje

Stan

równowa

gi

70

13

57

70

0

brak

stała

Popyt globalny i polityka fiskalna

14

Mnożnik

 Mnożnikiem nazywamy stosunek zmiany wielkości produkcji

w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach
autonomicznych

 Mnożnik informuje jak zmieni się produkcja w wyniku zmiany

popytu globalnego.

KSK

m





1

1

Popyt globalny i polityka fiskalna

15

Paradoks zapobiegliwości związany ze zmianą
skłonności do oszczędzania

 Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa

domowe pragną poczynić przy każdym poziomie dochodu,
prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającej
równowagę.

 Pomimo tego iż gospodarstwa domowe chcą np. mniej

oszczędzać i więcej konsumować to w punkcie równowagi
krótkookresowej planowane oszczędności i tak będą musiały się
równać planowanym inwestycjom. Zjawisko to określa się
mianem paradoksu zapobiegliwości

 Dochód w punkcie równowagi wzrasta dla utrzymania równości

I = S

Popyt globalny i polityka fiskalna

16

Polityka fiskalna. Polityka stabilizacyjna.
Deficyt budżetowy. Dług publiczny

 Polityka fiskalna to decyzje państwa dotyczące wydatków i

podatków

 Polityka stabilizacyjna obejmuje działania rządu zmierzające

do utrzymania wielkości produkcji blisko poziomu
zapewniającego pełne zatrudnienie (pełne wykorzystanie
czynników produkcji)

 Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków państwa nad jego

dochodami

 Dług publiczny jest to suma pozostałych do spłacenia

pożyczek państwowych

Popyt globalny i polityka fiskalna

17

Funkcja popytu globalnego po uwzględnieniu w
analizie państwa

 Wpływ państwa na popyt globalny. Z rachunku dochodu

narodowego liczonego od strony wydatków wynika że:
AD = C + I + G

 Trzy autonomiczne składniki popytu globalnego:

 automatyczny składnik popytu konsumpcyjnego (C)
 popyt inwestycyjny (I)
 wydatki rządowe (G)

Popyt globalny i polityka fiskalna

18

Dochody rozporządzalne i podatki

 Podatki netto (NT) zmniejszają dochody rozporządzalne

ludności
YD = Y – NT
NT = tY, gdzie t – stopa podatkowa

 Zatem dochód rozporządzalny można obliczyć według

formuły:
YD = Y – NT = Y – tY = Y(1 - t)

dochód

konsumpcj
a

C=0,7
Y

C=0,7YD=0,56
Y

Przy proporcjonalnej stopie

podatkowej równej 0,2 dochód
rozporządzalny wynosi jedynie

0,8Y zatem gospodarstwa

domowe konsumują jedynie

0,70,8 = 0,56 każdej

dodatkowej jednostki dochodu

narodowego

Popyt globalny i polityka fiskalna

19

Państwo i popyt globalny: wnioski
dotychczasowe

 Wzrost wydatków państwa wywołuje wzrost poziomu produkcji

odpowiadającej warunkom równowagi o wielkość równą
iloczynowi mnożnika i przyrostu G..

dochód

popyt
globalny

C=0,7
Y

AD=C+I

AD=C+I+
G

I

G

E

E’

Popyt globalny i polityka fiskalna

20

Połączony efekt wydatków i podatków

dochód

popyt
globalny

AD’’

AD’

G

E

E’

T

AD

E’
’

Popyt globalny i polityka fiskalna

21

Budżet państwa. Mnożnik zrównoważonego
budżetu



Budżetem nazywamy zapis planu wydatków i sposobów ich
sfinansowania

 Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm

polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu
towarzyszy taki sam wzrost podatków powoduje zwiększenie
produkcji.

Wydatki państwa, podatki netto

dochód, produkcja

wydatki państwa = 200

podatki netto = 0,2Y

równowaga

budżetowa

deficyt

budżetowy

nadwyżka

budżetowa

1000

Popyt globalny i polityka fiskalna

22

Automatyczne stabilizatory

 Wstrząsami (zaburzeniami, szokami) nazywamy takie

zdarzenia, które mogą zmieniać autonomiczne składniki popytu
globalnego.

 Automatyczny stabilizator to taki mechanizm, który

zmniejsza podatność gospodarki na wstrząsy..

 Przykłady automatycznych stabilizatorów: podatek dochodowy,

podatek VAT, zasiłki dla bezrobotnych.

Popyt globalny i polityka fiskalna

23

Dyskrecjonalna polityka fiskalna i jej
ograniczenia

 Oprócz automatycznych stabilizatorów rząd może stosować

aktywną (dyskrecjonalną) politykę fiskalną w celu
ustabilizowania wielkości produkcji, poprzez zmianę poziomu
wydatków czy stopy podatkowej

 W praktyce rozwiązania te nie są jednak dość skuteczne ze

względu na następujące ograniczenia:

 opóźnienia czasowe
 niepewność
 efekty pobudzone w popycie autonomicznym (w modelu

ekonomicznym zakładamy że te wielkości są stałe,
niezależne od dochodu (I, aut. C, G)

Popyt globalny i polityka fiskalna

24

Źródła literatury podstawowej

 Begg: Ekonomia cz.II, PWE, wydanie II – s.49-87
 Samuelson, Nordhaus: Ekonomia 1, PWN, wydanie I, s. 199-260