Podstawowe Pojęcia

Podstawowe Pojęcia

Epidemiologiczne Oraz Zasady

Epidemiologiczne Oraz Zasady

Profilaktyki Chorób Zakaźnych

Profilaktyki Chorób Zakaźnych

Wykład - 2

Wykład - 2

W badaniach epidemiologicznych często stosuje się

W badaniach epidemiologicznych często stosuje się

następujące określenie obrazujące i opisujące

następujące określenie obrazujące i opisujące

poszczególne zjawiska, choroby i stany kliniczne:

poszczególne zjawiska, choroby i stany kliniczne:

Choroby zakaźne ( infekcyjne )

Choroby zakaźne ( infekcyjne )

Są to stany kliniczne i objawy wywołane przez

Są to stany kliniczne i objawy wywołane przez

biologiczny zakaźny czynnik etiologiczny. Stany te

biologiczny zakaźny czynnik etiologiczny. Stany te

dzielą się na:

dzielą się na:

- zaraźliwe np.: grypa, odra, czerwonka itp..

- zaraźliwe np.: grypa, odra, czerwonka itp..

- niezaraźliwe np.: tężec

- niezaraźliwe np.: tężec

Etiologiczny podział chorób zakaźnych

Etiologiczny podział chorób zakaźnych

a.

a.

bakteryjne np.: błonica, płonica, czerwonka, dur

bakteryjne np.: błonica, płonica, czerwonka, dur

brzuszny, krztusiec, tężec, dżuma, salmonellozy

brzuszny, krztusiec, tężec, dżuma, salmonellozy

itp.

itp.

b.

b.

krętkowice: kiła, borelioza

krętkowice: kiła, borelioza

c.

c.

riketsjozy: dur plamisty, gorączka okopowa

riketsjozy: dur plamisty, gorączka okopowa

d.

d.

wirusowe: grypa, odra, ospa wietrzna, ospa

wirusowe: grypa, odra, ospa wietrzna, ospa

prawdziwa, półpasiec, opryszczka, AIDS, świnka,

prawdziwa, półpasiec, opryszczka, AIDS, świnka,

WZW typ A,B,C, itp..

WZW typ A,B,C, itp..

e.

e.

wywołane przez pierwotniaki i tkankowce. np.:

wywołane przez pierwotniaki i tkankowce. np.:

świerzb

świerzb

W przebiegu każdej choroby zakaźnej występują

W przebiegu każdej choroby zakaźnej występują

następujące okresy:

następujące okresy:

a/ zakażenia

a/ zakażenia

b/ wylęgania

b/ wylęgania

c/ zwiastunów

c/ zwiastunów

d/ rozwoju lub trwania choroby

d/ rozwoju lub trwania choroby

wyróżniamy następujące podokresy rozwoju i trwania

wyróżniamy następujące podokresy rozwoju i trwania

choroby:

choroby:

a/ narastania

a/ narastania

b/ szczytu

b/ szczytu

c/ wygasania objawów

c/ wygasania objawów

d/ zdrowienia

d/ zdrowienia

Postępowanie lecznicze i profilaktyczne

Postępowanie lecznicze i profilaktyczne

dzieli się na:

dzieli się na:

A. swoiste:

A. swoiste:

- czynne stosowanie szczepionek z odpowiednimi antygenami

- czynne stosowanie szczepionek z odpowiednimi antygenami

- bierne stosowanie surowic odpornościowych

- bierne stosowanie surowic odpornościowych

B. nieswoiste:

B. nieswoiste:

- ogólnie wzmacniające organizm

- ogólnie wzmacniające organizm

- hartujące

- hartujące

C. Leczenie farmakologiczne:

C. Leczenie farmakologiczne:

- antybiotykoterapia

- antybiotykoterapia

- łagodzenie i hamowanie odczynów zapalnych

- łagodzenie i hamowanie odczynów zapalnych

- immunomodulacyjne itp..

- immunomodulacyjne itp..

D. Leczenie niefarmakologiczne:

D. Leczenie niefarmakologiczne:

- stosowanie odpowiedniej diety np.. antyoksydacyjnej

- stosowanie odpowiedniej diety np.. antyoksydacyjnej

- stosowanie fizykoterapii

- stosowanie fizykoterapii

Choroby zakaźne transmisyjne

Choroby zakaźne transmisyjne

Jest to zespół objawów klinicznych przenoszonych

Jest to zespół objawów klinicznych przenoszonych

przez stawonogi ssące i kłujące ( muchy, komary,

przez stawonogi ssące i kłujące ( muchy, komary,

kleszcze, wszy, pchły i inne ) ze zwierząt na ludzi

kleszcze, wszy, pchły i inne ) ze zwierząt na ludzi

lub z człowieka na człowieka ( np.. Zimnica czyli

lub z człowieka na człowieka ( np.. Zimnica czyli

malaria, żółta gorączka inaczej żółta febra, dur

malaria, żółta gorączka inaczej żółta febra, dur

plamisty, kleszczowe zapalenie mózgu czy

plamisty, kleszczowe zapalenie mózgu czy

dżuma).

dżuma).

Postępowanie leczniczo-profilaktyczne jest

Postępowanie leczniczo-profilaktyczne jest

zindywidualizowane dla poszczególnych

zindywidualizowane dla poszczególnych

jednostek chorobowych.

jednostek chorobowych.

Choroby zakaźne inwazyjne

Choroby zakaźne inwazyjne



Są to choroby wywołane inwazją pasożytów np.:

Są to choroby wywołane inwazją pasożytów np.:

owsica, glistnica, włośnica, lamblioza,

owsica, glistnica, włośnica, lamblioza,

rzęsistkowica, tasiemczyca.

rzęsistkowica, tasiemczyca.



Objawy chorobowe zależą od:

Objawy chorobowe zależą od:

- mechanicznego oddziaływania pasożyta na ażne

- mechanicznego oddziaływania pasożyta na ażne

dla życia i zdrowia narządy i układy.

dla życia i zdrowia narządy i układy.

- wtórna alergizacja ustroju

- wtórna alergizacja ustroju

- niedoborów białkowych, witaminowych i

- niedoborów białkowych, witaminowych i

energetycznych

energetycznych

- niedokrwistości u osoby zakażonej

- niedokrwistości u osoby zakażonej

Choroby zakaźne kwarantannowe

Choroby zakaźne kwarantannowe



Choroby zakaźne – kwarantannowe to szczególnie

Choroby zakaźne – kwarantannowe to szczególnie

niebezpieczne, epidemiczne i zaraźliwe choroby

niebezpieczne, epidemiczne i zaraźliwe choroby

infekcyjne wywołane przez bakterie, riketsje lub wirusy.

infekcyjne wywołane przez bakterie, riketsje lub wirusy.



Należą do nich:

Należą do nich:

- ospa prawdziwa

- ospa prawdziwa

- gorączka żółta

- gorączka żółta

- dżuma

- dżuma

- cholera

- cholera

- afrykańskie gorączki krwotoczne: Ebola, Lassa, Marburg

- afrykańskie gorączki krwotoczne: Ebola, Lassa, Marburg

- dur plamisty ( niektórzy autorzy )

- dur plamisty ( niektórzy autorzy )



Choroby zakaźne kwarantannowe są

Choroby zakaźne kwarantannowe są

szczególnie niebezpieczne i powinny być

szczególnie niebezpieczne i powinny być

natychmiast zgłaszane do WHO poprzez

natychmiast zgłaszane do WHO poprzez

regionalną służbę sanitarno-

regionalną służbę sanitarno-

epidemiologiczną.

epidemiologiczną.

Choroby zakaźne – odzwierzęce

Choroby zakaźne – odzwierzęce

(anatropozoonozy, zoonozy )

(anatropozoonozy, zoonozy )

to choroby zakaźne lub pasożytnicze przenoszone z

to choroby zakaźne lub pasożytnicze przenoszone z

chorego zwierzęcia na człowieka drogą:

chorego zwierzęcia na człowieka drogą:

-

bezpośrednią np.: toksoplazmoza, wścieklizna,

bezpośrednią np.: toksoplazmoza, wścieklizna,

papuzica, krętkowica, włośnica, tasiemczyca

papuzica, krętkowica, włośnica, tasiemczyca

-

przez nosicieli, głównie stawonogi, kleszcze,

przez nosicieli, głównie stawonogi, kleszcze,

dżuma, leiszmaniozy, filariozy, choroba z Lyme

dżuma, leiszmaniozy, filariozy, choroba z Lyme

itp.

itp.

Choroby zakaźne – tropikalne

Choroby zakaźne – tropikalne

Występują w krajach tropikalnych w związku ze

Występują w krajach tropikalnych w związku ze

sprzyjającą sytuacją geoepidemiologiczną.

sprzyjającą sytuacją geoepidemiologiczną.

Pojęcia epidemiologiczne stosowane w

Pojęcia epidemiologiczne stosowane w

określaniu różnych zjawisk

określaniu różnych zjawisk

medycznych

medycznych

Endemia

Endemia

Jest to stałe występowanie zachorowań na określoną

Jest to stałe występowanie zachorowań na określoną

chorobę zakaźną na danym terenie w liczbie

chorobę zakaźną na danym terenie w liczbie

przypadków utrzymujących się od lat na tym samym

przypadków utrzymujących się od lat na tym samym

poziomie.

poziomie.

Epidemia

Epidemia

Jest to pojawienie się w zbiorowisku ludzkim na

Jest to pojawienie się w zbiorowisku ludzkim na

określonym terenie jednoczasowych zachorowań

określonym terenie jednoczasowych zachorowań

zakaźnych w liczbie przypadków większej niż w latach

zakaźnych w liczbie przypadków większej niż w latach

poprzednich i odbiegającej od ilości przewidywanej

poprzednich i odbiegającej od ilości przewidywanej

na podstawie wieloletnich obserwacji.

na podstawie wieloletnich obserwacji.

Pandemia

Pandemia

Jest to epidemia rozprzestrzeniająca się na

Jest to epidemia rozprzestrzeniająca się na

ogromne tereny np.. kontynent czy

ogromne tereny np.. kontynent czy

międzykontynentalna.

międzykontynentalna.

Ognisko epidemiczne

Ognisko epidemiczne

Jest to miejsce przebywania zakażonych ludzi lub

Jest to miejsce przebywania zakażonych ludzi lub

zwierząt ( epizootyczne ), w którym istnieją

zwierząt ( epizootyczne ), w którym istnieją

warunki do namnażania i rozprzestrzeniania się

warunki do namnażania i rozprzestrzeniania się

zakażonego czynnika chorobotwórczego.

zakażonego czynnika chorobotwórczego.

Nadzór epidemiologiczny

Nadzór epidemiologiczny

Jest to ścisła obserwacja połączona z kontrolą

Jest to ścisła obserwacja połączona z kontrolą

zdrowotną tzw. Kontaktów w celu wczesnego

zdrowotną tzw. Kontaktów w celu wczesnego

rozpoznania zakażenia lub wykrycia choroby

rozpoznania zakażenia lub wykrycia choroby

zakaźnej.

zakaźnej.

-

nie ma ograniczeń w zakresie swobody poruszania

nie ma ograniczeń w zakresie swobody poruszania

się osób obserwowanych

się osób obserwowanych

-

obowiązkowe zgłoszenia na badania kontrolne w

obowiązkowe zgłoszenia na badania kontrolne w

przewidzianych terminach.

przewidzianych terminach.

Dochodzenie epidemiologiczne

Dochodzenie epidemiologiczne

Jest to działalność mająca na celu: wykrycie przyczyn,

Jest to działalność mająca na celu: wykrycie przyczyn,

rezerwuarów, źródeł, dróg szerzenia się chorób

rezerwuarów, źródeł, dróg szerzenia się chorób

zakaźnych

zakaźnych

Wywiad epidemiologiczny

Wywiad epidemiologiczny

Polega na zbieraniu informacji o czynnikach i zjawiskach

Polega na zbieraniu informacji o czynnikach i zjawiskach

mających wpływ na występowanie i szerzenie się

mających wpływ na występowanie i szerzenie się

choroby zakaźnej u poszczególnych osobników.

choroby zakaźnej u poszczególnych osobników.

Proces epidemiczny

Proces epidemiczny

Jest to szerzenie się choroby zakaźnej w populacji

Jest to szerzenie się choroby zakaźnej w populacji

ludzkiej, uzależnione od trzech zasadniczych czynników:

ludzkiej, uzależnione od trzech zasadniczych czynników:

-

Obecność zarazka

Obecność zarazka

-

Czynnika, który ułatwia zetknięcie się mikroorganizmu z

Czynnika, który ułatwia zetknięcie się mikroorganizmu z

makroorganizmem

makroorganizmem

-

Obecność organizmów ludzkich wrażliwych na

Obecność organizmów ludzkich wrażliwych na

osiedlenie i rozmnażanie się w nich zarazka

osiedlenie i rozmnażanie się w nich zarazka

Źródło zakażenia

Źródło zakażenia

Przez źródło zakażenia rozumiemy miejsce pobytu i

Przez źródło zakażenia rozumiemy miejsce pobytu i

rozmnażania się zarazków, z którego przenoszą się one na

rozmnażania się zarazków, z którego przenoszą się one na

osoby wrażliwe.

osoby wrażliwe.

-

może być źródłem zakażenia człowiek, zwierzę

może być źródłem zakażenia człowiek, zwierzę

-

człowiek nosiciel lub ozdrowieniec

człowiek nosiciel lub ozdrowieniec

Rodzaje nosicielstwa

Rodzaje nosicielstwa

-

Nosicielstwo śródchorobowe/ jawne/

Nosicielstwo śródchorobowe/ jawne/

-

Nosicielstwo śródzakaźne/ ukryte/

Nosicielstwo śródzakaźne/ ukryte/

-

Nosicielstwo pochorobowe

Nosicielstwo pochorobowe

-

Nosicielstwo przewlekłe tkankowe

Nosicielstwo przewlekłe tkankowe

Ze względu na okres trwania rozróżnia się:

Ze względu na okres trwania rozróżnia się:

a/ nosicielstwo ostre / do 3 miesięcy/

a/ nosicielstwo ostre / do 3 miesięcy/

b/ przewlekłe- stałe lub okresowe

b/ przewlekłe- stałe lub okresowe

Drogi szerzenia chorób zakaźnych

Drogi szerzenia chorób zakaźnych

-

aerozolowa / kropelkowa/

aerozolowa / kropelkowa/

-

pokarmowa / alimentorna/

pokarmowa / alimentorna/

-

kontaktowa

kontaktowa

-

transmisyjna

transmisyjna

Rezerwuar zarazka

Rezerwuar zarazka

Czyli zbiornik zarazka choroby zakaźnej

Czyli zbiornik zarazka choroby zakaźnej

nazywamy

środowisko,

w

którym

zarazki

nazywamy

środowisko,

w

którym

zarazki

przebywają stale, gdzie mnożą się i przechowują i

przebywają stale, gdzie mnożą się i przechowują i

skąd rozpowszechniają się dalej.

skąd rozpowszechniają się dalej.

Przerwanie procesu epidemicznego na poziomie

Przerwanie procesu epidemicznego na poziomie

źródła zakażenia odbywa się przez:

źródła zakażenia odbywa się przez:

a/ hospitalizację osób z objawami klinicznymi

a/ hospitalizację osób z objawami klinicznymi

choroby

choroby

b/ izolację osób zakażonych w okresie istniejącego z

b/ izolację osób zakażonych w okresie istniejącego z

ich strony zagrożenia dla populacji

ich strony zagrożenia dla populacji

c/ kwarantannę osób zdrowych, mających kontakt z

c/ kwarantannę osób zdrowych, mających kontakt z

chorobą zakaźną, która trwa przez podwójny,

chorobą zakaźną, która trwa przez podwójny,

najdłuższy okres wylęgania danej choroby licząc

najdłuższy okres wylęgania danej choroby licząc

od momentu hospitalizacji ostatniego przypadku i

od momentu hospitalizacji ostatniego przypadku i

wykonaniu dezynfekcji końcowej.

wykonaniu dezynfekcji końcowej.

Wrażliwość populacji na zakażenie i rozwój

Wrażliwość populacji na zakażenie i rozwój

epidemii chorób zakaźnych wywiera wpływ

epidemii chorób zakaźnych wywiera wpływ

wrażliwość zbiorowa tj. taka, która składa się z

wrażliwość zbiorowa tj. taka, która składa się z

wrażliwości jednostek tworzących daną populację.

wrażliwości jednostek tworzących daną populację.

Pod pojęciem wrażliwości rozumiemy zdolność

Pod pojęciem wrażliwości rozumiemy zdolność

organizmu do odpowiadania na wtargnięcie

organizmu do odpowiadania na wtargnięcie

zarazka procesem infekcyjnym w różnych

zarazka procesem infekcyjnym w różnych

formach.

formach.

Pojęcie zakażenia

Pojęcie zakażenia

Pojęcie zakażenia jest różne. Termin ten może być

Pojęcie zakażenia jest różne. Termin ten może być

stosowany w języku potocznym do określania

stosowany w języku potocznym do określania

stanów

zanieczyszczenia

drobnoustrojami

stanów

zanieczyszczenia

drobnoustrojami

powierzchni ciała, produktów żywnościowych, wody i

powierzchni ciała, produktów żywnościowych, wody i

powietrza. Natomiast nieco inne jest określenie tego

powietrza. Natomiast nieco inne jest określenie tego

stanu w pojęciu klinicznym.

stanu w pojęciu klinicznym.

Kontaminacja jest określeniem stanu

Kontaminacja jest określeniem stanu

zanieczyszczenia lub zakażenia środowiska, osób i

zanieczyszczenia lub zakażenia środowiska, osób i

zwierząt substancjami chemicznymi, fizycznymi oraz

zwierząt substancjami chemicznymi, fizycznymi oraz

biologicznymi.

biologicznymi.

Do wybuchu epidemii potrzebne jest pewne

Do wybuchu epidemii potrzebne jest pewne

minimum populacji wrażliwej, które może narastać

minimum populacji wrażliwej, które może narastać

stopniowo drogą przepustu naturalnego, albo

stopniowo drogą przepustu naturalnego, albo

zwiększać się nagle przez dopływ nieodpornych

zwiększać się nagle przez dopływ nieodpornych

osób z zewnątrz.

osób z zewnątrz.

Warunki społeczne odgrywają tutaj bardzo ważną

Warunki społeczne odgrywają tutaj bardzo ważną

rolę. Należy pamiętać, że złe warunki społeczne

rolę. Należy pamiętać, że złe warunki społeczne

mogą stać się przyczyną zwiększania wrażliwości

mogą stać się przyczyną zwiększania wrażliwości

populacji na zakażenia, zwłaszcza w czasie wojen czy

populacji na zakażenia, zwłaszcza w czasie wojen czy

klęsk żywiołowych typu np.. Ekologicznego czy

klęsk żywiołowych typu np.. Ekologicznego czy

przemysłowego.

przemysłowego.

Niedożywienie, wyczerpanie fizyczne i psychiczne,

Niedożywienie, wyczerpanie fizyczne i psychiczne,

zły stan higieniczny otoczenia i niemożliwość

zły stan higieniczny otoczenia i niemożliwość

utrzymania higieny osobistej i migracja ludności to

utrzymania higieny osobistej i migracja ludności to

potencjalne przyczyny zwiększenia wrażliwości na

potencjalne przyczyny zwiększenia wrażliwości na

zakażenie.

zakażenie.

Również choroba popromienna spowodowana

Również choroba popromienna spowodowana

wybuchem nuklearnym obniża odporność organizmu,

wybuchem nuklearnym obniża odporność organizmu,

co prowadzi do powstawania epidemii wraz z jej

co prowadzi do powstawania epidemii wraz z jej

skutkami społeczno-gospodarczymi i politycznymi.

skutkami społeczno-gospodarczymi i politycznymi.