HISTORIA PSYCHOLOGII

Wykład XV

Psychologia transpersonalna …i

inne

Siły w psychologii

1.

psychoanaliza,

2.

behawioryzm,

3.

psychologia poznawcza i psychologię humanistyczną
[dwie trzecie siły]

4.

4.

psychologia transpersonalna

psychologia transpersonalna

• egzotyka…

Rewolucja?

• Próba zmiany paradygmat?
• „Siły” to tylko „lokalne powstania”,

– Historycy nauki zwracają uwagę na to,

że o sukcesie pewnych koncepcji
niejednokrotnie nie decydowała ich
„absolutna rewolucyjność”.

Psychologia transpersonalna

• Transcendere – wykraczać, przekraczać

•

Nowy poziom integracji wiedzy

Nowy poziom integracji wiedzy

–

Jak sugeruje sama nazwa, psychologia

Jak sugeruje sama nazwa, psychologia

transpersonalna zajmuje się stanami

transpersonalna zajmuje się stanami

przekraczającymi ego. Podejście transpersonalne

przekraczającymi ego. Podejście transpersonalne

dąży do poszerzenia tradycyjnego pola badań

dąży do poszerzenia tradycyjnego pola badań

psychologicznych poprzez zwrócenie się do takich

psychologicznych poprzez zwrócenie się do takich

zagadnień, jak: natura holistycznego dobrego

zagadnień, jak: natura holistycznego dobrego

samopoczucia, szczytowe religijne i mistyczne

samopoczucia, szczytowe religijne i mistyczne

doświadczenia, psychoterapie empiryczne i

doświadczenia, psychoterapie empiryczne i

duchowe tradycje Wschodu i Zachodu.

duchowe tradycje Wschodu i Zachodu.

•

N. Drury

N. Drury

: Psychologia transpersonalna.

: Psychologia transpersonalna.

Ludzki potencjał,

Ludzki potencjał,

Poznań 1995, s. 52

Poznań 1995, s. 52

Początki psychologii

perennis

• Koniec lat 60 XX wieku.

– 1969 – własne czasopismo

• Stany Zjednoczone

–

Nowy kierunek

Nowy kierunek

:

1. praktyki duchowe,
2. doświadczenia mistyczne
3. i inne przejawy funkcjonowania człowieka, od

których nauka empiryczna się odżegnywała.

Aldous Huxley (1948),
„Filozofia wieczysta”.

•

Religia egzoteryczna

Religia egzoteryczna

• domena oficjalnych kościołów i

związków wyznaniowych, które

jego zdaniem zaciemniają

uniwersalizm przekazu

religijnego czyli istotę rzeczy

ponieważ kładą nacisk na

doktrynalne różnice pomiędzy

religiami, przyczyniając się tym

samym do braku tolerancji

religijnej, utrwalania podziałów

i narastania nienawiści

prowadzącej w skrajnych

przypadkach do waśni i wojen

religijnych.

•

Religia ezoteryczna

Religia ezoteryczna

• domena mędrców i mistyków

reprezentujących różne kultury

i religie, którzy osobiście

doświadczyli kontaktu z

Najwyższą Rzeczywistością i

pozostawili na ten temat

własne relacje. Relacje te są

zasadniczo zbieżne.

• Każdy mistyk „obojętnie czy

jest to chrześcijański ojciec

pustyni, gnostyk z drugiego

stulecia po Chrystusie,

buddysta zen, islamski sufi czy

szaman peruwiański – mówi on

o tej samej prawdzie i opisuje

tą samą drogę, która prowadzi

człowieka do źródła-

Transcendencji.

Piotr Olaf Żylicz

• Orientacja transpersonalna: …jest próbą

…jest próbą

budowania możliwie całościowej wizji człowieka

budowania możliwie całościowej wizji człowieka

w rozwoju. Podstawa tego procesu (…) jest

w rozwoju. Podstawa tego procesu (…) jest

obecne w każdym człowieku dążenie do

obecne w każdym człowieku dążenie do

wykraczania poza kolejne formy tożsamości ku

wykraczania poza kolejne formy tożsamości ku

ostatecznej, kosmicznej jedności. Rozwój staje

ostatecznej, kosmicznej jedności. Rozwój staje

się możliwy dzięki poszerzaniu własnej

się możliwy dzięki poszerzaniu własnej

świadomości i nowym sposobom doświadczania

świadomości i nowym sposobom doświadczania

siebie i świata, a nie poprzez zdobywanie

siebie i świata, a nie poprzez zdobywanie

konkretnych treści czy realizowanych celów.

konkretnych treści czy realizowanych celów.

Dlatego w różnych tradycjach duchowych

Dlatego w różnych tradycjach duchowych

poszukuje się przede wszystkim sposobów na

poszukuje się przede wszystkim sposobów na

doświadczenie religijne (duchowe), traktując

doświadczenie religijne (duchowe), traktując

ich stronę doktrynalną jako drugorzędną.

ich stronę doktrynalną jako drugorzędną.

Prapoczątki

•

Gnoza i neognoza, orientalne

Gnoza i neognoza, orientalne

systemy religijne i

systemy religijne i

kosmologiczne (przede

kosmologiczne (przede

wszystkim: buddyzm, hinduizm,

wszystkim: buddyzm, hinduizm,

taoizm), tradycje pogańskie

taoizm), tradycje pogańskie

(magia, wiedźmostwo i

(magia, wiedźmostwo i

czarownictwo, oddawanie czci

czarownictwo, oddawanie czci

bóstwom kobiecym), ekologia

bóstwom kobiecym), ekologia

głęboka, tzw. nowy

głęboka, tzw. nowy

paradygmat w naukach

paradygmat w naukach

przyrodniczych i społecznych

przyrodniczych i społecznych

(…), tradycje plemienne

(…), tradycje plemienne

(szmanizm, ryty inicjacyjne,

(szmanizm, ryty inicjacyjne,

pedagogika np. Indian Ameryki

pedagogika np. Indian Ameryki

Północnej) oraz synkretycznie

Północnej) oraz synkretycznie

potraktowana

potraktowana

mistyka

mistyka

wszystkich czasów i kultur

wszystkich czasów i kultur

•

(B. Dobroczyński)

• 20-te/30-te lata XX wieku

• Wielu badaczy podróżuje do Indii i

Japonii – podejmują próby integracji

nauk „duchowych” (ezoterycznych)

z psychoanalizą.

Początki

•

Psychosynteza

Psychosynteza

• Integracja wszystkich

wymiarów

•

Chciał by jego

Chciał by jego

psychologia była

psychologia była

praktyczna

praktyczna

• zastosowania psychosyntezy

w terapii, od konkretnych

chorób poczynając (w tym

uzależnień), poprzez

pogorszenie nastroju,

poszukiwanie sensu życia,

pobudzenie pamięci,

kontrolę nad emocjami i

zachowaniami itd..

• Psychiatra Roberto

Roberto

Assagioli

Assagioli

1888 – 1974

• Współpracownik Freuda i

Junga

• Twórca psychosyntezy
• Mówił płynnie w wielu

językach

• W latach 60-tych poznał E.

Fromma, C. Rogersa i A.H.

Maslowa.

Korzenie w psychologii

humanistycznej

• Z psychologią transpersonalną silnie

łączy się:

– Maslowa, Suticha i St. Grofa.

•

Nurt psychologii humanistycznej?

Nurt psychologii humanistycznej?

–

Najważniejsi przedstawiciele orientacji

Najważniejsi przedstawiciele orientacji

transpersonalnej stanowczo odrzucają

transpersonalnej stanowczo odrzucają

takie przypuszczenia, wskazując na

takie przypuszczenia, wskazując na

istnienie licznych i nieusuwalnych

istnienie licznych i nieusuwalnych

różnic pomiędzy tymi nurtami

różnic pomiędzy tymi nurtami

Abraham Maslow

•

Freud przedstawił

Freud przedstawił

nam chorą część

nam chorą część

psychologii, my za

psychologii, my za

musimy ją

musimy ją

uzupełni

uzupełni

ć

ć

częścią

częścią

zdrową

zdrową

• Abraham Maslow

1908-1970

•

i Anthony Sutich

• Psychologia trans-

humanistyczna

• Przekraczanie

uwarunkowań

Stanislav Grof

• czeski psychiatra
• Termin:

psychologia transpersonalna w 1967 roku

–

wskazuje on na to co my wszyscy próbujemy

wskazuje on na to co my wszyscy próbujemy

powiedzieć, tzn. wyjście poza indywidualność

powiedzieć, tzn. wyjście poza indywidualność

poza rozwój indywidualnej osoby w coś, co

poza rozwój indywidualnej osoby w coś, co

obejmuje więcej niż indywidualna osoba lub

obejmuje więcej niż indywidualna osoba lub

co jest od niej większe (ibidem).

co jest od niej większe (ibidem).

• Zasłynął eksperymentami z użyciem

substancji wywołujących odmienne stany
świadomości.

Badania Grofa

• Badania z użyciem LSD
• Wyróżnia „kartografię ludzkiego umysłu”.
• Teoria ta traktuje umysł jako obszar

złożonych z dwóch stref:

1. świadomej
2. oraz nieświadomej.

 część indywidualna (biograficzną i osobową,

zawierającą w sobie podobszary: abstrakcyjno-
estetyczny, psychodynamiczny i okołoporodowy)

 oraz rozległą strefę transpersonalną (poza- i

ponadosobową).

Karlfried Graf Dürckheim

i jego żona M. Hippuss

• W latach 60-tych XX wieku próby

powrotu do łączenia połączenia
ducha z nauką zostają zwieńczone

terapią inicjatyczną

terapią inicjatyczną

(Initiatische Therapie w tłum. B.G.)

– otwieranie ludzi na kontakt z

obszarem duchowym poprzez głęboką
medytację

–

Otwieranie bramy do Nieznanego

Otwieranie bramy do Nieznanego

–

Inicjacja, Indywiduacja,

Inicjacja, Indywiduacja,

Doświadczenie i Zmiana

Doświadczenie i Zmiana

Polskie akcenty

• Pionierami byli również:

1. Edward Abramowski (Jaźń

Jaźń

cenestezyjna

cenestezyjna

)

2. Julian Ochorowicz (Ideoplastia,

Ideoplastia,

monoideizm

monoideizm

)

3. …Dąbrowski

(dezintegracja

dezintegracja

pozytywna

pozytywna

)

Edward Abramowski

1868 - 1918

•

Indywidualizm

Indywidualizm

dochodząc do

dochodząc do

głębin swoich

głębin swoich

staje się

staje się

zaprzeczeniem

zaprzeczeniem

indywidualizmu

indywidualizmu

•

Jaźń cenestezyjna

Jaźń cenestezyjna

teoria

stanów agnostycznych (struktury

głębokie)

• Indywidualne wrażenia, składające się

na pierwotną treść osobowości: dostęp

możliwy podczas stanów zawieszenia

intelektu, na przykład w czasie

kontemplacji.

• Transcendencja egoizmu i wszelkich

osobistych interesów. Ujawniająca się

uczuciowa jaźń głęboka za swoim

zaprzeczeniem "mnie" jako określonej

osoby, ukazuj moją swoistą

bezosobowość, czyli prawdziwą,

wewnętrzną społeczną istotę

człowieka.

• W każdym człowieku istnieje coś co

można nazwać "ponadosobowym", czy

"międzyosobowym", a stan

świadomości, jaki ma miejsce podczas

zawieszenia intelektu da się opisać

jako bycie "człowiekiem w ogóle".

Julian Ochorowicz

1850-1917

• filozof, lekarz, psycholog, literat i

wynalazca

– mikrofon z opiłkami żelaznymi,

termomikrofon i mikrofon węglowy. Po
udanej próbie pierwszej linii telefonicznej
Paryż – Wersal, aparaty Ochorowicza
zostały wprowadzone do użytku i
funkcjonowały we Francji do 1905 roku.

Ideoplastia Ochorowicza

• Jeśli intensywnie wyobrazimy sobie

czynność ziewania, możemy tym

spowodować wystąpienie tego

odruchu: brak przeszkód

• Urzeczywistnienie się pewnego

wyobrażenia, wytworzenie się

pewnego stanu, i to niezależnie od

tego, czy owo urzeczywistnienie było

wywołane przez osobę drugą czy

przez spełnienie własnego nakazu.

• sugestia lub autosugestia realizuje

się przez wyobrażenie, które-jeśli

może opanować nas choć przez

chwilę całkowicie – uruchamia

szczególny mechanizm ideoplastii.

(nie nawiązywał do nieświadomości,

ale do świadomości zawężonej”)

Potencjał

• Teoria J.Gebsera z zakresu

antropologii i filozofii
kulturowej.

• Jean Gebser wykorzystał

model „zbiorowej
nieświadomości” Junga do
stworzenia modelu
ROZWOJU ŚWIADOMOŚCI.

5 faz rozwoju

• Pięć faz rozwoju kultury koresponduje u niego z pięcioma fazami

rozwoju świadomości:

1. Faza archaiczna (jedność natury i świadomości /małe dziecko tuż

po urodzeniu)

2. Magiczna (jedność z naturą/ Świadmość nie jest

samoświadomością, ale świadomością klanu, rodu, odróżniania od

natury dzięki magicznym rytuałom)

3. Mityczna („Ja” jest wyodrębnione ale tylko emocjonalnie,

prototypem są dla Gebsera bohaterowie mitów, których gniew,

miłość, złość, żal, pcha od przygody do przygody)

4. Mentalna (dominująca współcześnie faza, gdy „ja” jest

wyodrębnione i ustrukturalizowane intelektualno-racjonalnie. Duża

rolę w tej fazie odgrywa perspektywa doświadczania siebie jako

centrum świata oraz współzależnego od tej perspektywy

przeciwstawienia JA/Świat)

5. Integralna (proklamowane przez Gebsera oświecenie – ma

przynieść zniesienie czy też przekroczenie przeciwstawienia ja/świat,

ale nie w postaci cofnięcia się do fazy pierwszej ale poprzez totalny

związek ze światem w buddyjskim wręcz rozumieniu.

Ken Wilber

Psychologia krytyczna

• Nie miała ona ambicji lub „siły” do

stania się „siłą”, ale może wynika to z
faktu, że wszystkie siły zaczynały do
reklamy jaką była krytyka, czy też
niezgoda na jakąś psychologię.
Psychologia krytyczna natomiast
poprzestała na krytyce.

Przeciw kulturze

• Uboga (zgodnie z moją wiedzą) historia

psychologii krytycznej wiąże się z bardzo
nie-ubogim w idee i popularnym nurtem w
filozofii reprezentowanym przez tzw.: Szkołę
frankfurcką w latach 20-tych do lat 50-tych.

• Wspólnym przekonaniem Horkeimera,

Marcuse, Adorno oraz młodszego J.
Habermasa, czy też E. Fromma, było

było

przekonanie, że społeczeństwo jest

przekonanie, że społeczeństwo jest

„złe”.

„złe”.

• W tym duchu neopozytywista

Hermann Hörmann

Hermann Hörmann

wygłosił na

poczatku lat 60-tych wykłady pod

tytułem „Psychologia i

społeczeństwo”

–

Nauka jaką jest psychologia

Nauka jaką jest psychologia

wypływa z interesów społecznych a

wypływa z interesów społecznych a

zupełnie nie mówi, co powinniśmy,

zupełnie nie mówi, co powinniśmy,

nie biorąc na siebie

nie biorąc na siebie

odpowiedzialności.

odpowiedzialności.

• Znana jest również orientacja K.

Holzkampa zwana

konstruktywizmem.

– Projekt etyczny czy wręcz

„moralizatorski” szkoły ograniczył się do

Niemiec.

•

Wystawiony samotnie na działanie czasu i

Wystawiony samotnie na działanie czasu i

pozostawiony sam ze swoim bezsilnym

pozostawiony sam ze swoim bezsilnym

organizmem zostaję jakby oczyszczony z tego,

organizmem zostaję jakby oczyszczony z tego,

co z człowieka czyni społeczeństwo, przestaję

co z człowieka czyni społeczeństwo, przestaję

być człowiekiem będącym <<całokształtem

być człowiekiem będącym <<całokształtem

stosunków społecznych>>, gdyż wyszedłem

stosunków społecznych>>, gdyż wyszedłem

poza te stosunki. Musze wtedy odnaleźć w sobie

poza te stosunki. Musze wtedy odnaleźć w sobie

to wszystko co czyni ze mnie człowieka, i muszę

to wszystko co czyni ze mnie człowieka, i muszę

to wydobyć i stworzyć sobie z tego definicję,

to wydobyć i stworzyć sobie z tego definicję,

wizję i filozofię w tej postaci, w jakiej jestem. Bo

wizję i filozofię w tej postaci, w jakiej jestem. Bo

przecież to wyłączenie mnie z krzyku placu i ze

przecież to wyłączenie mnie z krzyku placu i ze

zbiegowiska ludzkiego, z jego spraw i zabiegów,

zbiegowiska ludzkiego, z jego spraw i zabiegów,

przywraca mnie człowieczeństwu czystemu,

przywraca mnie człowieczeństwu czystemu,

istniejącemu mocą swej natury i nie będącemu

istniejącemu mocą swej natury i nie będącemu

odblaskiem innych ludzi i rzeczy.

odblaskiem innych ludzi i rzeczy.

•

Wł. Cichoń: Wartości, człowiek, wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno- wychowawczej,

•

Kraków 1996, s. 88

Dietetyka oczekiwania…

• Postuluję, parafrazując Marquarda,

„

dietetykę oczekiwania na

dietetykę oczekiwania na

rewolucję

rewolucję” w psychologii.

dziękuję