Literatura podstawowa

1. B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, System

finansowy w Polsce T1 i T2, PWN Warszawa 2008

Rozdział pierwszy oraz część druga Publiczny

system finansowy

2.

C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Finanse publiczne i

prawo finansowe, Wolters Kulwer Polska – Oficyna

2008

3. B. Ciupek, T. Famulska, A. Walasik, System

finansów publicznych, Stowarzyszenie Księgowych

w Polsce – Warszawa 2008

4. J.M. Buchanan, Finanse publiczne w warunkach

demokracji, PWN Warszawa 1997

5. E. Malinowska-Misiąg, W. Misiąg, Finanse publiczne

w Polsce, LexisNexis Polska 2007

Pojęcie finansów, ich

podział i, funkcje

Finanse jako dyscyplina naukowa

Finanse są działem nauki, który zajmuje się
badaniem określonego elementu rzeczywistości
ekonomicznej bazującego na

pieniądzu

i

formułowaniem na podstawie uzyskanych
wyników określonych twierdzeń i praw.

Finanse są tak ściśle powiązane z różnymi
dyscyplinami nauki, że trudno pomijać zjawiska
które są przedmiotem nauk ekonomicznych,
społecznych, politycznych czy prawnych.

Finanse a inne dyscypliny naukowe:

• Ekonomia finansów

• Makro i mikroekonomia

• Historia (finansów)

• Socjologia (finansów)

• Psychologia (finansów)

• Nauki prawne (prawo finansowe,

publiczne, międzynarodowe, bankowe,

ubezpieczeniowe, gospodarcze itp.)

• Nauki o polityce finansów

• Statystyka (finansowa)

• Matematyka finansowa i inżynieria

finansowa

• Zarządzanie strategiczne

Klasyfikacja finansów na charakter

względny (spotyka się różne podejścia)

Bardziej znana jest klasyfikacja ze względu

na funkcje ekonomiczne; wyróżnia się w

niej:

• Skarbowość

• Finanse publiczne

• Finanse międzynarodowe

• Finanse gospodarstw domowych

• Finanse przedsiębiorstw

• Finanse zarządcze

• Bankowość

• Ubezpieczenia

• Teoria rynku kapitałowego

• Finanse osobiste

Obecnie termin finanse jest różnie

interpretowany:

W węższym ujęciu to tylko stosunki pieniężne

w sferze podziału (nie zalicza się do nich

stosunków w sferze wymiany)

W szerszym ujęciu to zjawiska pieniężne w

sferze podziału i w sferze wymiany

Finanse obejmują ruch zasobów

pieniężnych (przychody i wydatki)

W najszerszym podejściu do zjawisk

finansowych zalicza się także pewne elementy

gospodarki nie mające charakteru pieniężnego

(świadczenia czy podatki w naturze)

Wszystkie ujęcia maja jeden element wspólny

którym jest pieniądz

Definiując pojęcie finansów można stwierdzić, że obejmuje
ono ogół zjawisk związanych z tworzeniem (emisją),
przepływem, gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów
pieniężnych.

Finanse to środki pieniężne zgromadzone i wydatkowane
przez różne podmioty gospodarcze, do których można zaliczyć
np. państwo, przedsiębiorstwa, gospodarstwo konsumenckie.

W związku z powyższym można dokonać podziału finansów
na:

• Finanse publiczne – dotyczą gromadzenia i wydatkowania

środków pieniężnych przez budżet państwa, jednostek
samorządu terytorialnego, ubezpieczenia społeczne i inne
instytucje publiczne –

świadczenie przymusowe i

wykorzystane na realizacje potrzeb publicznych

.

• Finanse prywatne –

gromadzone i wydatkowane zgodnie z

potrzebami indywidualnymi.

Finanse publiczne szukają odpowiedzi m.in. na

następujące pytania:

1. Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na

pieniądz,

2. Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu,
3. W jaki sposób popyt na pieniądz może być

zaspokojony (podatki, pożyczki) i jakie są granice

ciężarów fiskalnych,

4. Jakie dziedziny życia społecznego i gospodarczego

powinny być finansowane z funduszy publicznych, w

jakich proporcjach,

5. Jaki udział w gromadzeniu i wydatkowaniu środków

publicznych powinny mieć władze państwowe,

samorządowe, aby zapewnić bezpieczeństwo

finansowe kraju do realizacji fundamentalnych funkcji

państwa oraz tworzyć finansowe warunki rozwoju

samorządności.

6 inne

Podmiotowa klasyfikacja zjawisk

finansowych:

1. Ludność lub gospodarstwa domowe,

2. Publiczne

3. Ubezpieczeń
4. Banków i instytucji kredytowych
5. Przedsiębiorstw

Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk

finansowych:

1.

Strumienie pieniężne rynkowe albo ekwiwalentne

– wielkość przychodów i wydatków jest
regulowany przez mechanizm rynkowy (popyt,
podaż, ceny, stawki wynagrodzeń) i mogą one
podlegać zewnętrznym wpływom np.
opodatkowanie.

2. Strumienie pieniężne redystrybucyjne albo

transfery (podatki, darowizny, subwencje)
regulowane przepisami prawa,

3. Dochody pieniężne kredytowe,
4. Oszczędności (depozyty w banku lub inna forma)

Funkcje finansów

1. Funkcja fiskalna – związana jest z

dostarczaniem państwu środków pieniężnych

na realizacją, zadań państwa. Fiskalizm

dotyczy źródeł:

• podatkowych (podatek VAT, podatek

dochodowy od osób fizycznych, prawnych

itd..)

• niepodatkowych (cła, wpłaty z zysku NBP)

Funkcja fiskalna jest ściśle związana z

funkcjami pozafiskalnymi jak:

• Funkcja rozdzielcza

• Funkcja interwencyjna

• Funkcja bodźcowa

Funkcje finansów

Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza) – polega na
rozdzieleniu osiągniętych przez podmiot dochodów
lub przychodów na część, która zostaje
odprowadzona do budżetu państwa lub budżetów
samorządowych i część pozostającą do wyłącznej
dyspozycji podmiotu.

Funkcja redystrybucyjna stanowi podstawę do
dokonywania wydatków budżetowych – transferów.

Wydatki te związane są z utrzymaniem sfery
produkcji niematerialnej np. oświaty, kultury, nauki,
itd. Wydatki te dotyczą także różnego rodzaju
dotacji i subwencji z budżetu państwa.

Dotacja – bezzwrotna pomoc finansowa państwa na
dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności
lub określonego podmiotu. Dotacje określone są na
zasadzie procedur przetargowych.

Rodzaje dotacji:
Dotacja celowa - na dofinansowanie lub finansowanie

zadań administracji rządowej oraz zadań zleconych jst.,
a także zadań własnych jst., fundacjom,
stowarzyszeniom itd..

Dotacje podmiotowe – przeznaczone na dofinansowanie

działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu,

Dotacje przedmiotowe – związane z wydatkowaniem

środków budżetowych na dopłaty do określonych
rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych wg stawek
jednostkowych.

Subwencja – to szczególny rodzaj dotacji związany z

bezzwrotna pomocą finansową państwa udzielaną

poszczególnym podmiotom (instytucjom, organizacjom

gospodarczym lub społecznym, osobom fizycznym.

Subwencje mogą mieć różnego rodzaju charakter:
1.

Rodzaje subwencji dla gmin:

a)

Oświatowa

b)

Równoważąca

c)

Rekompensująca

d)

Wyrównawcza

2. Rodzaje subwencji dla powiatów:
a)

Oświatowa

b)

Równoważąca

c)

Wyrównawcza

3. Rodzaje subwencji dla województw:
a)

Oświatowa

b)

Regionalna

c)

Wyrównawcza

Funkcje finansów

Funkcja stymulacyjna (nazywana również funkcją

ingerencyjną, bodźcową lub interwencyjną) –
polega na ingerencji państwa w działalność
poszczególnych podmiotów za pomocą
określonych instrumentów np.:

1) Polityka podatkowa – najważniejszy instrument

regulujący,

2) Polityka kredytowa – wyznaczenie ceny za

użyczenie pieniądza,

3) Polityka dewizowa – ściśle związana ze

stosunkami danego kraju z zagranicą czyli
wymianą międzynarodową (eksportu i importu)

Funkcje finansów

Funkcja kontrolna – polega na śledzeniu

przepływu strumieni pieniężnych.