Prof. dr hab. MICHNA

WALDEMAR

Finanse

publiczne

Prospekt opracowany na

podstawie publikacji: David

Davies:

Sztuka zarządzania

finansami.

W ubiegłym roku w ramach

przedmiotu „PODSTAWY

FINANSÓW

PUBLICZNYCH” omówione

zostały zasady budżetowe,

deficyt budżetu państwa,

dług publiczny, polityka

pieniężna i polityka

walutowa oraz warunki

wykorzystania przez Polskę

pomocy unijnej w latach

2007-2013.

W bieżącym semestrze

na WYKŁADZIE I

powtórzona została

strategia finansów

publicznych oraz

główne problemy

finansów publicznych

do pilnego rozwiązania

w najbliższych latach.

W wykładach bieżącego semestru

zostaną jeszcze omówione:

W WYKŁADZIE II
sztuka zarządzania finansami

oraz finanse samorządu

terytorialnego

W WYKŁADZIE III
europejski system banków

centralnych

europejska polityka pieniężna i

kursowa

W WYKŁADZIE IV
finanse długoterminowe ubezpieczeń

społecznych

ubezpieczenia majątkowe na

przykładzie rolnictwa

WYKŁAD II

Sztuka zarządzania

finansami

Wykład oparty o

publikację angielską pt.

SZTUKA ZARZĄDZANIA

FINANSAMI – autor

David Davies

I.CO TO JEST PRZEDMIOT

ZARZĄDZANIA FINANSAMI?

1.Przedmiotem zarządzania są strumienie

finansów wpływających i wypływających
z firmy, a więc
z przedsiębiorstwa publicznego lub
prywatnego, względnie z instytucji
usługowej itp.

2.Zarządzanie finansami nie jest ścisłą

nauka i nie jest oparte na ścisłej nauce.
Nauką są zasady rachunków
finansowych. natomiast decyzje są
sztuką zarządzania: dlatego powstała
rachunkowość zarządcza jako nauka,
która to nauka jest przesłanką do
wyboru decyzji (jako sztuki
zarządzania).

II. KTO JEST PODMIOTEM

ZARZĄDZANIA FINANSAMI?

1.W małym przedsiębiorstwie prywatnym

– najczęściej właściciel. Kompetencja
właścicieli małych przedsiębiorstw do
zarządzania jest bardzo różna. Trudna
jest sztuka dokształcania właścicieli –
zarządców małych, rozproszonych
przedsiębiorstw.
W ich działalności dominują interesy
bieżące. zaniedbywane są często
strategie długofalowe.

2.W publicznych, dużych prywatnych i

publicznych przedsiębiorstwach
podmiotem zarządzania jest
(a w każdym razie, być powinien)
kompetentny zespół zarządzający
przedsiębiorstwem z dyrektorem na
czele.

III.
1. Praktyka krajów zachodnich pozwala

stwierdzić, że dużo firm bankrutuje nie

dlatego, że posiada nieopłacalną

produkcję. Większość form

bankrutujących, to firmy mające opłacalną

produkcję, ale brak płynności finansowej

czyli brak sezonowy pieniędzy na

konieczne wydatki bieżące. Brak płynności

paraliżuje formę i wymusza jej

bankructwo.

2. Przedsiębiorstwo musi mieć kapitał

obrotowy jako swoista rezerwę, która to

rezerwa pozwala pokrywać wydatki w

czasie około 4 miesięcy. Z reguły od

zakupu surowców do sprzedaży produktu

końcowego i napływu pieniędzy za

sprzedaż upływa ok. 4 miesięcy. W Polsce

sam etap płatności za towar sprzedany

rozciąga się często na 100-150 dni.

Mówimy, że występuje zjawisko „zatorów”

Na ten czas przedsiębiorstwo

funkcjonujące musi mieć własny lub

pożyczony kapitał obrotowy.

3. Sztuka rządzenia polega na tym,

aby zdobyć tanie kredyty na kapitał
obrotowy, a także rynki na których
płatności za towary następują w
krótkim czasie.

Przykład ruchu kapitału obrotowego:
-

nabycie

surowców

4

tygodnie
-

wytwarzanie

produktów

4

tygodnie
- magazynowanie towarów

4

tygodnie
- napływ pieniędzy za sprzedaż

8

tygodni

razem 20 tygodni

Powyższy przykład zaczerpnięto z

publikacji angielskiej ilustrującej

angielskie warunki.

IV. Aktywa (środki) trwałe
oraz środki obrotowe

Środki trwałe to te, które
powstały i są używane w
firmie przez kilka lat;
Środki obrotowe, to te,
które firma zużywa zwykle
w ciągu 1 roku.

V. Zysk to nadwyżka ceny sprzedaży

nad ceną zakupu surowców,
półproduktów, pracy. Zysk należy
do właściciela (lub skarbu
państwa). Firma wytwarza zysk,
ale często zysk nie staje się
natychmiast pieniądzem
a jedynie wierzytelnością. Brak
energicznego ściągania
wierzytelności – to źródło
bankructwa firmy. Zapewnienie
sobie przez firmę ściągalności
wierzytelności – to wielka sztuka.

VI.
1. Każda firma musi co najmniej

raz na kwartał (a niekiedy raz
na tydzień) bilansować wpływy i
wydatki. Wielu ekonomistów
nazywa to raportem lub
arkuszem bilansowym.

2. Arkusz bilansowy jest

przesłanką do podejmowania
decyzji.

3. Arkusz bilansowy obejmuje

sprzedaż (przychód) oraz kupno.

VII. RACHUNEK WYNIKÓW

1. Oprócz arkusza bilansowego firma

opracowuje raz na rok, raz na pół roku
lub raz na miesiąc rachunek wyników,
który

nazywa

się

także

często

rachunkiem dochodów lub rachunkiem
zysków i strat.

2. Rachunek wyników podlega określonym

zasadom rachunkowości. Chodzi o
porównywalność, podatki itp.

3. We wszystkich krajach opodatkowany

jest zysk. Zysk musi być więc liczony
według instrukcji urzędu podatkowego.
Wiele firm fałszuje metodę liczenia
zysku, aby pomniejszyć opodatkowany
zysk.

VIII. ROZRÓŻNIENIE

KOSZTÓW
I NAKŁADÓW
INWESTYCYJNYCH

1. Koszty to wydatki na produkcje

bieżącą
w ciągu roku.

2. Nakłady inwestycyjne to nakłady

na środki trwałe.

3. Zasadę ostrożnego rachunku

stosuje się w rachunku wstępnym
przychodów i dochodów
przedsiębiorstwa. Pomija się
przychody
i zyski z niedokończonych operacji
np.
z niedokończonej produkcji.

IX. RACHUNEK WYNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

PRZEMYSŁOWEGO

1. Przedsiębiorstwo powinno prowadzić rejestr

kosztów wytwarzania. Rejestr kosztów jest
częścią integralną rachunku wyników.

2. Rachunek wyników:

- koszt zużytych materiałów

a/ zapas początkowy
b/ zakupy
c/minus zapas końcowy

- koszty bezpośrednie

a/ płace kierownictwa
b/ ogrzewanie
c/ czynsze i opłaty
d/ amortyzacja

Techniczny koszt wytwarzania

= 100%

Sprzedaż – przychody brutto

= np. 100%

Zysk brutto

= 60%

Po odjęciu płac, reklamy, opłat, amortyzacji

= zysk

netto

X. W RACHUNKU

ZYSKÓW UWZGLĘDNIA
SIĘ:

1. zapas surowców,

2. produkcję w toku,

3. zapas produktów.

XI. ROZRÓŻNIA SIĘ CZTERY

KATEGORIE WSKAŹNIKÓW
OCENY DZIAŁALNOŚCI I STANU
FIRMY:

1. wskaźniki zyskowności,
2. wskaźniki płynności finansowej

(krótkookresowy),

3. wskaźniki wypłacalności

(długookresowe),

4. wskaźniki efektywności.

Powyższe wskaźniki powinny być
porównywalne ze wskaźnikami
trzech lat poprzednich lub ze
wskaźnikami firm podobnych.

XII. JAK NALEŻY ROZUMIEĆ
WSKAŹNIK ZYSKOWNOŚCI?

Wskaźnik jest ilorazem:

wskaźnik zyskowności =

jest to wskaźnik podstawowy

Obliczenia dokonuje się dla

a/ wskaźnik zysku brutto =

b/ wskaźnik zysku netto =

kapita

ł

zysk

netto

kapita

ł

niem

opodatkowa

przed

netto

zysk

netto

kapita

ł

x

brutto

zysk

100

XIII. JAK ROZUMIEĆ

WSKAŹNIK

PŁYNNOŚCI?

W Wielkiej Brytanii 80% firm

w momencie bankructwa
wykazuje dobrą zyskowność.
jednak brak pieniędzy czyli
brak płynności zmusza je do
bankructwa.

Wskaźnik płynności jest miarą

zdolności firmy do spłaty
zobowiązań w średnim okresie,
a więc w okresie od 4 do
dziewięciu miesięcy.

PRZYKŁADY FIRM

Różne formy mogą pracować przy różnych
wskaźnikach.

Firma I

Firma II

Firma III

- środki obrotowe (4 miesięcy)

907300000

599300000

275400000

- zobowiązania bieżące (4 miesięcy)

912300000 13352300000 749400000

wskaźnik

0,99:1

0,44:1

0,37:1

XIV. JAK ROZUMIEĆ
WSKAŹNIK

WYPŁACALNOŚCI?

Wypłacalność to zdolność firmy do
spłaty długu w czasie. Na takie
niebezpieczeństwo narażają się
firmy, które realizują zakupy z
kredytów krótkoterminowych.

Zaciągnięty kredyt na 1 rok =

4000x

Wydatki na środki trwałe =

12000x

Środki trwałe będą

funkcjonowały 8 lat.

Brak wypłacalności.

XV. JAK ROZUMIEĆ WSKAŹNIK
EFEKTYWNOŚCI?

Wskaźnik ten opiera się o 4 szczegółowe rachunki:

1. wskaźnik należności =

Odpowiedź na pytanie: czy sprzedaż netto na kredyt narasta?

2. wskaźnik zobowiązań

wskaźnik =

ten wskaźnik określa okres spłaty

Odpowiedź na pytanie: czy zobowiązania narastają czy
gasną?

3. wskaźnik obrotu zapasami

wskaźnik =

- czy rosną czy spadają?

4. wskaźnik marży

wskaźnik =

Odpowiedź na pytanie” marża spada czy rośnie?

kredyt

na

sprzedaz

dzienna

średnia

kredyt

na

sprzedane

towary

za

naleznosc

_

_

_

_

_

_

_

_

_

kredyt

na

zakupów

dzienna

srednia

ia

zobowiazan

_

_

_

_

zuzycie

zapasy

a

wytworzeni

koszt

x

a

wytworzeni

koszt

sprzeda

żp

cena

_

100

)

_

_

(



XVI. RACHUNEK KOSZTÓW
FIRMY

– niezbędna jest analiza

każdego produktu pod względem:
przychodów, kosztów i zysku.
Konta finansowe dla każdego
produktu

Przychody - x
Koszty

- x

1

Zysk

- x - x

1

= x

3

Konta kosztów

Produkt

A

B

C

Razem = Z

Przychody

A

1

B

1

C

1

Z

1

Koszty

A

2

B

2

C

2

Z

2

Zysk

A

3

B

3

C

3

Z

3

XVII. KOSZTY

NORMATYWNE

• koszty normatywne to koszty

oczekiwane,

• koszty normatywne określa się

przez porównanie kosztów w
kolejnych latach,

• koszty normatywne mają

dyscyplinować pracowników,

• koszty normatywne nie mogą

być nierealne bo załoga utraci
zaufanie do dyrekcji.

XVIII. ODCHYLENIA OD

NORMATYWÓW

• w płacach – stawki płac większe

lub mniejsze od norm,

• w zużyciu materiałów,

• w wydajności pracy itp.

Odchylenia powinny być

wyjaśnione. Co więcej,
określone kierunki działania
na rzecz ich eliminacji lub
utrwalenia.

XIX. KOSZTY KRAŃCOWE – TO

KOSZTY OGRANICZAJĄCE
WYTWARZANIE

1. Koszty krańcowe – to oznaczenie skali

produkcji, przy której koszty zmienne są
zbyt duże, aby produkcja stała się
opłacalna.

2. Metoda analizy:

• wyodrębnienie kosztów stałych, tj.
takich, które nie zależą od skali
produkcji,

• wyodrębnienie kosztów zmiennych
przy różnych skalach produkcji,

• oznaczenie punktu gdzie koszty
zmienne są zbyt duże i likwidują zysk.

3. Koszty krańcowe – występować mogą

przy zbyt małej i zbyt dużej produkcji.

XX. PLANOWANIE

INWESTYCJI
KAPITAŁOWYCH

1. W planowaniu wybiega się

zwykle na 10 lat w

przyszłość,

2. Planowanie określa

nakłady na środki trwałe na
10 lat w przyszłość.

3. Określa koszty na 10 lat.
4. Określa czas zwrotu

kosztów.

XXI. POZYSKIWANIE

KAPITAŁU STAŁEGO I
OBCEGO

• Zyski można dzielić na

dywidendy lub składać na
fundusze inwestycyjne,

• W praktyce – zyski powinny

być rozdzielane na dywidendy i
na fundusze inwestycyjne,

• kapitał długoterminowy – na

inwestycje pozyskuje się przez
kredyty bankowe,

• Można pozyskiwać przez

emisję akcji.

XXII. KOSZT KAPITAŁU

• w praktyce koszt

kapitału z pożyczek i
emisji akcji jest
zbliżony, ale trzeba to
kalkulować
szczegółowo,

• wybór należy do

dyrekcji.