

Trawienie i wchłanianie pokarmu

stanowi podstawową funkcję jelita

cienkiego, chociaż proces ten dla

pewnych składników pokarmowych

zaczyna się już w jamie ustnej i

żołądku



Trawienie i wchłanianie pokarmów

zachodzi głównie w jelicie cienkim,

dzięki ogromnej powierzchni jelita,

która zawdzięcza specjalnej

budowie.



Fałdy okrężne Kerkrinnga, kosmki

jelitowe, mikrokosmki



Powierzchnia wchłaniania 200 m2



Różnice w budowie kosmków w zależności

od miejsca i ich funkcji



Kształt i wygląd kosmków może

świadczyć o procesie chorobowym np. w

celiakii



Krytpy: nowe komórki nabłonka

jelitowego, komórki Panetha

(wydzielające czynniki wzrostu, enzymy i

substancje przeciw bakteryjne), komórki

produkujące śluz.

Enterocyt



Liczne mikrokosmki z enzymami

trawiennymi



Ściany boczne- molekuły adhezyjne,

kompleksy łączące, miejsca

receptorowe dla czynników wzrostu,

hormonów, neuroprzekaźników.



Od strony błony podstawnej –

kanały anionowe, systemy

enzymatyczne

Inne komórki



Komórki wydzielające czynniki
regulacyjne (gastrynę, sekretynę,
motylinę enteroglukagon,
somatostatynę, VIP,GIP)



Komórki układu immunologicznego



Bakterie tlenowe i beztlenowe, ilość
kolonii 10 do 5 na ml



Czynność motoryczna jelita cienkiego



Skoordynowane skurcze błony mięśniowej

gładkiej



Jelitowy układ nerwowy, komórki Cajala



2 rodzaje aktywności motorycznej

( międzyposiłkowa i poposiłkowa)



Pierwszy rodzaj aktywności 3 fazy (brak

skurczów, pojedyncze skurcze, masywne skurcze,

MMC migrating motor complex), oczyszczanie z

zalegającego pokarmu, niedopuszczanie do

kolonizacji bakterii



Poposiłkowa aktywność motoryczna-skurcze

segmentowe, mieszanie pokarmu



Niektóre składniki pokarmowego nie
ulegają trawieniu: cukry proste,
witaminy, związki mineralne



Trawienie i/lub wchłanianie
pokarmów może być upośledzone
np. w chorobach jelit, w czasie
stosowania pewnych leków

Wchłanianie wody i elektrolitów



Miejsce wchłaniania-całe jelita



Wchłanianie bierne drogą komórkową

i międzykomórkową ( inaczej aniony i

kationy)



Wydzielanie jonów do światła jelita, w kryptach



W chorobie np. zapalnej gdy sekrecja przeważa

nad wchłanianiem pojawia się biegunka



Transport i wchłanianie aktywne zależne od

innych substancji żywieniowych np. glukoz i

aminokwasów ( ATP-azowa pompa sodowo

potasowa)



Transport i aktywne wchłanianie niezależne od

innych substancji, pompa Na,K, APTazowa,

wymiana jonowa



Wydzielanie wody i elektrolitów do

światła jelita jest stymulowane przez

neuromediatory



Substancje hamujące lub

stymulujące sekrecję: VIP,

prostaglandyny, bradykinina,

acetylocholina, substancja P,

neurotensyna, serotonina.

Substancje mineralne i pierwiastki śladowe

-

Zapotrzebowanie organizmu na minerały jest różne i

zmienia się z wiekiem

-

Mikroelementy: selen, jod, miedź, cynk, fluor, chrom,

molibden

-

Makroelementy: wapń, magnez, fosfor, żelazo, siarka

-

Wapń: transport aktywny przez enterocyt lub biernie

paracelularnie, dwunastnica, jelito czcze i kręte,

aktywna forma vit D, ważny dla rozwoju organizmu

-

Żelazo. Zapotrzebowanie u dorosłego człowieka 1

mg/dobę, u dzieci i młodzieży 1,5 mg, u kobiet w wieku

reprodukcyjnym 5-50 mg/dobę. Wchłanianie w

dwunastnicy i górnym odcinku jelita czczego. Żelazo

dwuwartościowe w trójwartościowe. Ważne pH treści

żołądkowej



Niektóre związki, węglowodany
i aminokwasy ułatwiają
wchłanianie Fe, inne upośledzają-
fosforany, szczawiany, fityniany



Białka wiążące i transportujące Fe
w enterocytach (apoferytyna-
ferytyna)



Fe hemowe – endocytoza



Transferyna-białko transportujące

Węglowodany

-

200-400g na dobę

-

skrobia, glikogen 60%, sacharoza 30%, laktoza, fruktoza,

pentozy 10%

-

wchłonięte zostają sacharydy proste

-

hydroliza

-

alfa amylaza śliny, alfa amylaza soku trzustkowego

(maltozy, maltotriozy,oligosacharydy)

-

maltaza, sacharaza,laktaza-monosacharydy

-

enzymy brzeżka szczoteczkowego

-

2-20% skrobii nie ulega rozkładowi i dostaje się do jelita

grubego, bakterie, fermentacja (H do pomiaru zaburzeń

trawienia)

-

nadmiar skrobii w jelicie, uszkodzenie brzeżka

szczoteczkowego -biegunka osmotyczna

-

transport ułatwiony

Tłuszcze

-

nierozpuszczają się w wodzie

-

triglicerydy, kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, sterole, woski,

karoteny i inne

-

Emulgacja, lipoliza, wydzielanie żółci, tworzenie się micel,

wchłanianie przez enterocyt, reestryfikacja do

trigliglicerydów, formowanie chylomikronów, przejście do

chłonki

-

Emulgacja i częściowe trawienie w żołądku.

Wymieszanie z wodą i innymi płynami. Lipaza żołądkowa

do wolnych kwasów tłuszczowych i diglicerydów.

-

Lipaza trzustkowa (dwunastnica), żółć, micele

-

Fosfolipaza A odszczepia kwasy tłuszczowe od fosfolipidów

-

Esteraza cholesterolowa – hydrolizuje w obecności kwasów

żółciowych estry cholesterolu. Witaminy rozpuszczalne w

tłuszczach

Przemiana kwasów żółciowych
2-5g ,wchłanianie w końcowym odcinku
jelita krętego z krwią żyły wrotnej do wątroby
i ponownie wydalane do żółci
Krążenie jelitowo wątrobowe 6-10 razy na
dobę
Wzajemna regulacja
Upośledzenie przemiany kwasów żółciowych

(choroby końcowego odcinka jelita krętego,

cholestaza)

Biegunka tłuszczowa, zaburzenia wchłaniania
tłuszczów i witamin w nich rozpuszczalnych



Wchłanianie tłuszczów- w brzeżku

szczoteczkowym



Zaburzenia wchłaniania, nieprawidłowości

tworzenia micel i lipolizy.



Cholestaza wewnątrzwątrobowa,

niewydolność trzustki, zaburzenie

krążenia jelitowo wątrobowego,

nadmierne zakwaszanie dwunastnicy,

uszkodzenie błony śluzowej jelita, brak

tworzenia chylomikronów

( abetalipoproteinemia)

Białka



Rozkład enzymatyczny do aminokwasów

i oligosacharydów



Trawienie rozpoczyna się w żołądku-pepsyna,

aktywowana w kwaśnym środowisku przy pH

1,0-3,0. Wyższe pH dezaktywacja enzymu



Enzymy proteolityczne trzustki: trypsynogen,

chymotrypsyna, proelastaza,

prokarboksypeptydaza, aktywacja w brzeżku

szczoteczkowym



Peptydazy brzeżka szczoteczkowego trawiące

oligosacharydy



Systemy nośników ułatwiające transport, brak

nośników wybiórcze zahamowanie wchłaniania

danej grupy aminokwasów

Witaminy

-

Rozpuszczalne w wodzie: kwas
askorbinowy, tiamina,
ryboflawina, biotyna, kwas
pantotenowy, pirydoksyna,
niacyna, kwas foliowy,
kobalamina

-

Rozpuszczalne w tłuszczach:
witaminy A, D, E, K

Witamina C (kwas

askorbinowy)

-

Człowiek nie może jej sam
zsyntezować

-

Swoisty mechanizm wchłaniania
zależny od jonów sodu

-

Gotowanie, przechowywanie
pokarmów niszczy witaminę C

Kwas foliowy

-

Jest produkowany przez bakterie i rośliny

-

Człowiek nie może go zsyntezować

-

Gotowanie go niszczy

-

Zapotrzebowanie 100-200µg, w ciąży

wzrasta 2x, można zmagazynować 3 mg

-

Dieta pozbawiona folianów, zespół złego

wchłaniania, niedobór kwasu w ciągu

miesiąca

-

Konkurencja z lekami: fenytoina,

sulfasalazyna

-

Niedokrwistość megaloblastyczna

Witamina B12 (kobalamina)

-

Człowiek nie potrafi jej wytworzyć samodzielnie

-

Występuje w produktach pochodzenia

zwierzęcego (wegetarianie cierpią na jej

niedobór)

-

Dzienne spożycie 10-20µg, wchłania się 1-2µg,

zapasy w wątrobie około 5 mg, niedobór ujawnia

się po kilku latach

-

Wchłanianie wymaga obecności kobalofininy,

czynnika wiążącego, odpowiedniego pH i

enzymów proteolitycznych, jelito kręte

-

Transkobalamina, białko transportowe

-

Złe przyswajanie: niedobory proteolitycznych

enzymów trzustkowych, niskie pH dwunastnicy

( Z-E), uszkodzenie jelita krętego, stan po

resekcji żołądka, zanikowe zapalenie żołądka

Witamina A (retinol)

-

mleko, nabiał jaja, olej ryb, rośliny

-

Wchłania się w enterocycie na zasadzie biernej

dyfuzji, opuszcza enterocyt w chylomikronach

Witamina D

- Sterol zawarty w tłuszczach zwierzęcych i

roślinnych, w skórze pod wpływem

promieniowania nadfioletowego

-

Wchłanianie w jelicie grubym na zasadzie biernej

dyfuzji

Witamina E (tokoferol)

-

W tłuszczach roślinnych i zwierzęcych, w jajach

-

Wchłanianie na zasadzie biernej dyfuzji

Witamina K

- Endogenna pochodzenia roślinnego i w wątrobie

-

Produkt syntezy bakterii jelitowych

-

Wchłanianie w jelicie grubym na zasadzie biernej

dyfuzji



trawienie amylaza ślinowa rozkład
skrobie i glikogen przez dekstryny do
maltazy (Trawiony jest w jamie ustnej)



w dwunastnicy następuje kolejny etap
trwaienia
trzustka wydziela amylazye trzustkową
jelito amylaza jelitowa
maltaza rozkłada maltozę na 2cząst.
glukozy



Sacharaza sacharozę na glukoze i fruktozę
laktaza laktozę na glukozę i galaktozę
wchłonięcie w dwunastnicy i jelicie czczym



Białka
żołądek- pepsynogen(uaktywnia się w
kwaśnym środowisku żołądka)
działa na środkowe wiązania w łąńcuchu
polipeptydowym(pękają wiązania
peptydowe białek z wyższych na niższe



Dwunastnica

trypsynogen, chymotrypsyna,
proelastaza,

rozszczepiają końcowe wiązania
petydowe



Gruczoły jelitowe-proaminopeptazy



Rozkładanie do aminokwasów



Wchłonięcie w jelicie przez kosmki
jelitowe we krwi



Tłuszcze- trawienie i częściowa
emulgacja w żołądku



Dwunastnica
krople tłuszczów są emulgowane- żółć-
wątroba(lipazy)
lipazy trzustkowe rozszczepiają
wiązania estrowe w tłuszczach
wchłaniane są w jelitach przez kosmki