PREKURSORZY POLSKIEJ

ANDRAGOGIKI

I ich wkład w rozwój edukacji

dorosłych

Kazimierz Osiński

Jednym z

pierwszych
prekursorów
oświaty dorosłych
był Kazimierz
Osiński (1738 –
1802), pijar,
pedagog, autor i
tłumacz z zakresu
fizyki, chemii,
metalurgii.

Po studiach w Wiedniu i Paryżu wykładał
filozofię i matematykę w Collegium
Nobilium. Tam zorganizował pierwszą w
Warszawie szkolną pracownię chemiczną. W
1779 r. rozpoczął w niej wykłady publiczne
upoglądowione pokazami doświadczeń.
Wykłady odbywały się początkowo trzy, a
następnie dwa razy w tygodniu. Cieszyły się
dużą popularnością wśród warszawskiej
publiczności. Wygłaszający objaśniał na
nich m.in. zasady działania pomp, sikawek,
młynów i tartaków.

Osiński był też autorem popularnych

książek, w których zapoznawał ówczesne

społeczeństwo polskie z najnowszymi

osiągnięciami techniki w innych krajach.

„Robota machiny powietrznej pana

Mongolfier” (1784), w której objaśniał

zasady lotu i budowy balonów, dodając

własny pomysł konstruowania aerostatów.

Napisał też „ Sposób ubezpieczający życie

i majątek od piorunów” (1784), w którym

dawał wskazówki, w jaki sposób należy

zakładać piorunochrony. Zakończył je

poradnikiem ratowania osób porażonych

piorunami.

Paweł K. Brzostowski

W tym samym czasie, lecz
w innym miejscu, na
Wileńszczyźnie, aktywną
działalność edukacyjną i
wychowawczą wśród ludu
organizował Paweł K.
Brzostowski (1739–1827)
ksiądz, wykształcony w
Rzymie (Collegium
Clementinum), jeden z
inicjatorów reform
włościańskich, znany też
ze sponsorowania
wydawnictw literackich i
naukowych.

Głównym jego osiągnięciem była

inicjatywa na rzecz poprawy losu
włościan. Zakupiwszy dobra w
Mereczu, podjął działania na rzecz
poprawy warunków cywilizacyjnych i
oświaty włościan. Odstręczał od
pijaństwa, czytał pożyteczne książki,
zorganizował życie na wsi na zasadzie
samorządu. Stworzył dom

ludowy, który sprzyjał rozwojowi

czytelnictwa, służył zajęciom
popularyzującym nowoczesne,

jak na tamte czasy, gospodarowanie na

wsi. Odbyły się w nim zajęcia służące
popularyzacji wiedzy przyrodniczej,
geografii i historii, wychowaniu
fizycznemu i przeciwdziałały nałogu
(pijaństwa). Owa republika mimo
uznania wielu ludzi, uległa likwidacji po
trzecim rozbiorze Polski i wyjeździe
Brzostowskiego za granicę. Brzostowski
wpisał się w dzieje naszego kraju jako
inicjator reformy życia społecznego
włościan epoki stanisławowskiej.

Feliks Radwański

Kolejnym prekursorem oświaty dorosłych w

czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej był

Feliks Radwański (1756-1826), profesor

matematyki, mechaniki, hydrauliki w Szkole

Głównej Koronnej (UJ) w Krakowie. Na

wykładach w Szkole Głównej Koronnej, jako

pierwszy w Krakowie mówił o zasadach

działania maszyny parowej oraz omawiał

inne urządzenia ułatwiające pracę rąk

ludzkich. Stworzył również dobrze

zaopatrzony gabinet modeli tj: tartaki,

młyny, mosty zwodzone, różnego rodzaju

pompy i inne. W tym gabinecie realizował

wykłady z mechaniki praktycznej

dla rzemieślników. Interesował się rolnictwem i
ogrodnictwem, był zaangażowany w działania na
rzecz poprawy doli chłopów pańszczyźnianych. W
1777 r. wydał – z myślą o tej sprawie „Kalendarz
polski i ruski na rok 1777”. Prawie 30 lat później w
1806 r. zaczął w Krakowie redagować pismo pt.
„Dziennik Gospodarski Krakowski”. Przez jego
wydawanie chciał nakłonić społeczeństwo do
unowocześnienia rodzimego rolnictwa, informując o
osiągnięciach w dziedzinie gospodarowania za
granicą. Na łamach pisma tłumaczył z zagranicznej
literatury fachowej o płodozmianie, o hodowli
ziemniaków. Do rozpoczętych przez niego działań
nad podniesieniem poziomu życia włościan i
kształcenia rzemieślników wielokrotnie wracano w
latach późniejszych.

Stanisław Staszic

Niewątpliwie jednym z

najwybitniejszych prekursorów
polskiej oświaty dorosłych był
Stanisław Staszic (1755-1826),
starannie wykształcony, ksiądz,
działacz polityczny, filozof, pisarz i
publicysta, wybitny przedstawiciel
polskiego oświecenia. W czasie Sejmu
Czteroletniego 1788-1792 działacz
obozu reform, rzecznik interesów
mieszczaństwa oraz polepszenia
sytuacji społecznej chłopów. Dla
oświaty dorosłych zasłużył się głównie
poprzez dwa przedsięwzięcia.
Pierwsze to zorganizowanie w swoich
dobrach hrubieszowskich
nowoczesnych instytucji dla włościan:

Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego.

Towarzystwo to prowadziło

kasę pożyczkową,

organizowało szkoły elementarne, fundowało stypendia

dla młodzieży uczącej się w szkołach „wyższych”,

organizowało opiekę nad sierotami, starcami. Ważnym

ogniwem jego działalności był dom społeczny powołany

w 1816r., działający na zasadzie instytucji

samorządowej. Krzewiło się w nim czytelnictwo,

odbywały pogadanki i dyskusje na tematy gospodarcze i

społeczne.
Osiągnięcie drugie to organizacja w Warszawie w

czasach Księstwa Warszawskiego szkół rzemieślniczych

dla ubogiej młodzieży. Działając jak członek Izby

Edukacyjnej, zainicjował w 1816 r. tworzenie szkół

rzemieślniczo – niedzielnych dla terminatów

zatrudnionych w rzemiośle. Na program szkół składała

się: nauka czytania i pisania, poznawanie czterech

działań arytmetycznych oraz opanowanie rysunku

technicznego.

Izabela Czartoryska

W tym samym czasie, kiedy

Stanisław Staszic osiągnął szczyt
swojej działalności
organizacyjnej na listę
prekursorów tej oświaty
„wpisała” się także księżna
Izabela Czartoryska (1746-1835).
Wskutek wczesnego osierocenia
nie otrzymała starannego
wykształcenia. Uzupełniła je
później przez czytelnictwo, liczne
podróże zagraniczne oraz
kontakt z ludźmi ze sfer
rządowych i dyplomatycznych.
Na listę prekursorów oświaty
dorosłych wpisała się jako
autorka dwóch popularnych
dzieł. Pierwsze to „O sposobie

zakładania ogrodów” (1805), przeznaczone
zarówno dla zamożnych, jak i ubogich. W tym
dziele podaje wiele praktycznych wskazówek
dotyczących rozwoju ogrodnictwa. Drugie dzieło
Czartoryskiej to „Pielgrzym w Dobromilu, czyli
nauki wiejskie” (1817). Powstało w wyniku
zbliżenia się księżnej do chłopów (pod wpływem
męża sympatyzującego z ruchem fizjokratów,
których poprawę bytu miała na uwadze). Dzieło
to ma charakter encyklopedii wiadomości
koniecznych dla ludu wiejskiego, realizowało
główne cele praktyczne i było dostosowane do
wszystkich grup społecznych.

Jan B. Chodźko

Z podobnej działalności popularyzatorskiej

zasłynął w XIX w. Jan B. Chodźko (1777-

1851), prawnik pisarz, działacz społeczny i

oświatowy. Rozmiłowany w działaniach

teatralnych organizował również

wolnomularstwo narodowe. Zabierał głos w

sprawach włościańskich. Spośród kilku jego

książek dla ludu na uwagę zasługuje „Pan

Jan ze Swisłoczy, kramarz wędrujący”

(1821), która w formie półpowieściowej

służyła krzewieniu „mądrości” na wsi. Była

to książka dla włościan.

Konrad Prószyński (Kazimierz

Promyk)

Z wybitnych ludzi żyjących nieco

później na listę prekursorów

oświaty dorosłych wpisać trzeba

Konrada Prószyńskiego

(Kazimierza Promyka) (1851-

1908), redaktora i publicystę,

działacza oświatowego, autora

elementarzy i broszur

popularnonaukowych,

założyciela i redaktora „Gazety

Świątecznej”. Prószyński już w

młodości zaangażował się w

pracę oświatową m.in. w

Wydziale Czytelni

Warszawskiego Towarzystwa

Dobroczynności. Był

współzałożycielem tajnego

Towarzystwa Oświaty Narodowej

(1875), którego zadaniem było

organizowanie oświaty dla ludu.

Działając w jego ramach zorganizował bibliotekę, 7

czytelń i 4 biblioteczki wiejskie. Opracował oryginalną

książkę do nauczania dorosłych analfabetów pod

znamiennym tytułem „Elementarz, na którym

nauczysz się czytać w 5 albo 8 tygodni” (1875).

Zastosowanie w nim oryginalnej metody

nauczania przyniosły „Elementarzowi” ogromny

sukces.
Największym jednak osiągnięciem życiowym i

edukacyjnym Prószyńskiego był tygodnik „Gazeta

Świąteczna”(1881). Działająca na nowych

zasadach popularyzowała sprawy gospodarki

rolnej i gospodarstwa domowego, rzemiosła i

przemysłu, sprawy gminne, szkół i oświaty.

Walczyła z plagiatami pijaństwa, niechęci do

postępu rolnego, lennictwa.

Jadwiga Dziubińska

Działaczka społeczno – oświatowa, związana z

ruchem ludowym, pedagog, autorka
nowatorskich programów wychowawczych dla
młodzieży wiejskiej. Od 1900 r. była
organizatorką i kierownikiem Szkoły Rolniczej
Męskiej w Pszczelinie, a następnie organizator i
kierownik Szkoły Rolniczej w Kruszynku, potem
(1910) Szkoły Rolniczej typu Uniwersytetu
ludowego w Sokołówku. Tam stosowała
nowatorskie programy wychowawcze. W 1919
została wybrana posłem

do Sejmu Ustawodawczego. W sejmie
zajmowała się głównie sprawami
oświatowymi. Tam w 1920 r.
przeforsowała Ustawę o szkolnictwie
rolniczym, zgodnie z którą w każdym
powiecie miały powstać dwie szkoły
rolnicze: żeńska i męska. W 1927 r.
założyła Seminarium dla Nauczycielek
Szkół Rolniczych wraz z Uniwersytetem
Ludowym w Sokołówku. Poprzez
założony w 1926 r. w Warszawie Instytut
Oświaty i Kultury im. Staszica wspierała
samokształcenie młodzizeży wiejskiej.

Helena Radlińska
(1879-1954)w nauce

polskiej prawdopodobnie

pierwsza wprowadziła i

używała terminu

„andragogika”. Łączyła w

swoich koncepcjach

oświatowych działalność

praktyczną z refleksją

teoretyczną. Wielką zasługą

tej uczonej było głoszenie

haseł demokratyzacji

oświaty, upowszechniania i

udostępniania jej wszystkim

warstwom społecznym,

ponieważ uważała za

czynnik sprzyjający

integracji narodowej.

Radlińska akcentowała

potrzebę wychowania ludzi

dorosłych dla celów całej

zbiorowości narodowej.

W Jej koncepcji teoretycznej naczelnym zadaniem oświaty

dorosłych jako ruchu społecznego było przygotowanie ludzi do
życia obywatelskiego i pracy zawodowej oraz do samokształcenia
i samowychowania. Należy również wspomnieć o modelu oświaty
dorosłych zbudowanym przez Radlińską posiada on dwie
charakterystyczne cechy. Pierwszą z nich jest
wieloinstytucjonalność. Domaga się tworzenia nie tylko
szkolnictwa

dla dorosłych, ale również rozwijanie dla dorosłych takich instytucji

jak:

 Biblioteki
 Czytelnie
 Muzea
 Ogrody botaniczne
 Ogrody zoologiczne
 Parki natury
 Domy ludowe itp.
W tym systemie oczywiście główne miejsce przyznaje Radlińska

bibliotekom i czytelniom gdyż w jej przekonaniu czytelnictwo jest
najwyższą formą samokształcenia.

Drugą cechą modelu oświaty dorosłych była

zmienność i bogactwo jej form organizacyjnych
rozumianych poprzez:

 kursy,
 systematyczne kształcenie w szkole,
 odczyty,
 spotkania,
 czytelnictwo,
 zespoły zainteresowań
 zbiorowe dyskusje
 uniwersytety ludowe

Maria Grzegorzewska

(1888- 1967)

W 1922 r. zorganizowała

Instytut Pedagogiki

Specjalnej w Warszawie

i odtąd zajmowała się

działalnością naukową

z zakresu pedagogiki

specjalnej, a także

kształceniem nauczycieli.

W latach 1930-1935

kierowała Państwowym

Instytutem Nauczycielskim.
Maria Grzegorzewska jako

pierwsza w Polsce podjęła

systematyczne badania

nad zagadnieniami

pedagogiki

niepełnosprawnych,

stworzyła jej podstawy.

Za najistotniejsze swoje osiągnięcia

uważała prace związane z kształceniem

nauczycieli. Pracę nauczyciela

- wychowawcy w szkole specjalnej

traktowała jako pracę o szczególnej

wartości. W Listach do młodego nauczyciela

napisała: "Czy rozumiesz głębię słowa n a

u c z y c i e l? Słowa, które kryje w sobie

treść potrzeb życia ludzkiego". Przedstawiła

w nich sylwetkę nauczyciela - dobrego

Człowieka, bogatego wewnętrznie, osoby

obdarzonej charyzmatem, zdolnościami

empatycznymi, umiejętnością

"współbrzmienia" ze swoimi podopiecznymi.

Władysław Okiński

( 1906-1944) poprzez jego dorobek teoretyczny wpłyną

na rozwój andragogicznej teorii kształcenia. Definiuje on

pojęcie samokształcenia w następujący sposób jest to

„samodzielne, poddane autokontroli urabianie się osobnika

w celu osiągnięcia jakiegoś mniej lub więcej

uświadomionego i mniej lub więcej określonego wzoru,

ideału osobowości.” Należy doda iż twierdzenia dotyczące

samokształcenia zawarte w powyższej definicji zostało

przyjęte przez andragogikę i uznane za twierdzenie

podstawowe. Zasługą Okińskiego jest rozgraniczenie

pojęciowe faktów samokształcenia od faktów

wychowawczych oraz samorzutnego rozwoju. Uwzględnia

on w tym procesie:

• własną aktywność jednostki

• potrzebę zmieniania i doskonalenia własnej osobowości

• świadomy wybór określonego wzoru osobowości

• umiejętność posługiwania się mechanizmem autokreacji

• świadome stosowanie samokontroli i samodyscypliny
 

Andragogiczna teoria samokształcenia ma ścisłe

powiązanie z psychologią i właśnie w tym ujęciu
istotny dorobek posiada Stefan Baley oraz Józef
Pieter. Poprzez popularnonaukową prace pt. „Drogi
samopoznania” Baleya andragogika podejmuje próbę
zbadania zależności między samowiedzą człowieka
dorosłego a kształtowaniem się u niego tych cech
osobowości, które są pożądane z punktu widzenia jego
działania społecznego. Wychodzi on z założenia, że
jedną z sił pobudzających rozwój osobowości ludzkiej
jest praca nad sobą. Oczywiście autor zaznacza, iż
zrozumienie samego siebie, swoich potrzeb, dążeń i
możliwości rozwojowych wpływają na rozwój
osobowości ludzkiej, a tym samym na proces
samopoznania, które to z kolei jest istotnym
składnikiem andragogicznej teorii samokształcenia.

Psychologiczne podstawy andragogicznej teorii samokształcenia

zawiera również praca wspomnianego wyżej J. Petera pt.
„Psychologiczne problemy samokształcenia” przedstawił idee,
koncepcje, poglądy i teorie psychologiczne, które mogą być z
pożytkiem wykorzystane dla pogłębienia wiedzy z zakresu
andragogiki samokształceni, dla poszerzenia jej naukowych
podstaw. Autor ten, opiera się na własnych badaniach i
uznanych w psychologii teoriach naukowych, jak również
sformułował twierdzenia przydatne dla wyjaśnienia
prawidłowości procesu samokształcenia ludzi dorosłych. Poddał
analizie różne rodzaje , formy i motywy uczenia się, warunki jej
skuteczności oraz funkcje i możliwości badania za pomocą
testów. Wyjaśnił niezwykle ważne dla andragogiki
samokształcenia zadanie rozwoju zdolności pisarskich.
Podstawową techniką uczenia się uznaje prace z książką.
Bezpośrednią przydatność dla andragogiki ma opracowana przez
tego autora teorię skutecznego czytania. Zasługą J. Petera było
opracowanie metody służącej do badania zakresu rozumienia
treści przeczytanej lektury. Jest to metoda szczegółowych pytań.
Odpowiedzi na te pytania ukazują stopień poprawności
odzwierciedlenia treści przeczytanej książki.

Cenne i inspirujące są dla andragogiki jego rozważania i

analizy dotyczące wpływu lektury na zachowanie ludzi.
Wskazuje on następujące skutki lektury:

 posługiwanie się encyklopediami i słownikami
 sprawdzanie wiadomości
 formułowanie krytycznych opinii o przeczytanej książce
 wykorzystanie treści przeczytanej książki do

opracowania referatu czy odczytu

 dalsze samokształcenie w poznanej dzięki lekturze

dziedzinie

Wskazuje on, aby wychowawcy stawiali przed

wychowankami zadania dostosowane do stanu zdrowia,
sił fizycznych, zdolności i sprawności.

Kazimierz Wojciechowski ( 1905-1994) jest reprezentantem
szerokiego pojmowania przedmiotu badań andragogicznych,
pozwalającego na zbudowanie teorii uogólniającej doświadczenia
możliwie wszystkich instytucji i środowisk pobudzających i
wspomagających proces wychowania dorosłych. Według jego
koncepcji przedmiotem badań andragogiki są stosunki między
oświatowcami a odbiorcami oświaty. Zadaniem andragogiki jest
także poznawanie potrzeb i możliwości zarówno w zakresie
doskonalenia zawodowego, jak i w zakresie kształcenia ogólnego
ludzi dorosłych. Uważał on, że ważne społecznie i konieczne dla
dalszego rozwoju nauki i wychowaniu dorosłych są badania
andragogiczne skupione na zagadnieniach:



socjalistycznego wychowania młodzieży pracującej i ludzi

dorosłych



wychowania uspołeczniającego, obywatelskiego i gospodarczego



wychowawczych funkcji zakładów pracy



wychowanie do racjonalizacji



wychowanie do kulturalnego wczasowania i inne

Charakterystyczne jest stanowisko tego
teoretyka w sprawie udziału andragogiki w
badaniach celów oświaty dorosłych, według
niego celem andragogiki jest tworzenie
socjalistycznej teorii kształcenia dorosłych.
Jego zdaniem badania andragogiczne nie
mogą dostarczać tylko zbioru informacji o
faktach, rejestracji zdarzeń czy opisu
sytuacji, lecz muszą dostarczyć materiałów
do wnikliwej marksistowskiej analizy
badanych zjawisk i procesów.

Jednym ze znanych polskich pedagogów

zajmujących się zagadnieniami oświaty ludzi

dorosłych był Ryszard Wroczyński ( 1909- 1987)

naczelnym punktem jego koncepcji teoretycznych

była zasada stałego dokształcania się i rozwoju

człowieka dorosłego. Przyjmuje on zasadę stałego

dokształcania i rozwoju człowieka dorosłego.

Sądził on, że w społeczeństwach demokratycznych

każda jednostka ludzka powinna mieć możliwość

rozszerzania swojego wykształcenia i rozwijania

zainteresowań kulturalnych. Zdaniem tego

pedagoga, oświata dorosłych tylko wtedy może

realizować w pełni swoje zadania dydaktyczne,

kulturalne i społeczne, gdy stanowi zorganizowany

system, obejmujący określone programy,

instytucje, kadry, metody, techniki i treści

naukowe. Jedynie wtedy gdy działa jako

kompleksowy system, oświata dorosłych może

przygotować ludzi dorosłych do życia w

zmieniającym się dynamicznie i szybko

współczesnym społeczeństwie.

Jego zdaniem oświata dorosłych powinna się

włączyć w nurt społecznego i kulturalnego życia
narodu dorastającą młodzież, zwłaszcza tę jej
grupę , która już pracuje i w związku z tym
wymaga doskonalenia zawodowego. Koncepcje
teoretyczne R. Wroczyńskiego opiera się na trzech
podstawowych założeniach stwierdzających, że:
oświata dorosłych funkcjonuje jako zintegrowany
system oddziaływań
zadaniem oświaty dorosłych jest przekształcenie
postaw biernych w postawy aktywne i twórcze
oświata dorosłych jest ściśle sprzężona z
całokształtem życia społeczno gospodarczego
kraju

Jednym z czołowych

polskich andragogów jest

Aleksander Kamiński

( 1903-1978), znany

przede wszystkim, jako

historyk i teoretyk

ruchów młodzieżowych

w XIX wieku. W polskiej

literaturze naukowej

twórczość A.

Kamińskiego umożliwia

obiektywne poznanie

społeczno-wychowawczej

problematyki czasu

wolnego szczególnie

poprzez pracę pt. „Czas

wolny i jego

problematyka społeczno

wychowawcza”.

• Prace naukowe poświęcone

problematyce andragogicznej
charakteryzuje wnikliwość oraz
humanistyczna troska o to, aby
formułowane przez niego uogólnienia
teoretyczne służyły postępowi
społecznemu. W jego pracach, oprócz
opisu badań i refleksji teoretycznej,
zawarte są konkretne propozycje i
wnioski normatywne, sugerujące
praktyczne rozwiązania i ulepszenia.

Kamiński analizuje wyniki rozwoju osobowości

człowieka dorosłego z punktu widzenia

realizacji ideałów wychowawczych jak

również ocenia działalność instytucji

społecznych z punktu widzenia ich wpływu na

kształcenie jednostki ludzkiej. Kamiński jest

autorem szeregu rozpraw i artykułów

poświęconych właściwemu spędzaniu czasu

wolnego. Jest to bowiem przygotowanie

człowieka do właściwego korzystania z

dorobku współczesnej kultury i cywilizacji.

Jest on andragogiem, który podejmuje

zadania badawcze mające zasadnicze

znaczenie dla praktyki społecznej. Określa on

również zadania i perspektywy rozwojowe

oświaty ludzi dorosłych, uważając ją za ważny

• czynnik rozwoju kultury narodowej jej

integracji i unowocześnienia. Ważną
zasługą A. Kamińskiego dla andragogiki
jest to, że wyjaśnił znaczenie problematyki
wolnego czasu, która przestała być
wyłącznie zagadnieniem dla socjologów,
ale weszła na stałe do badań
andragogicznych. Poprzez badania takie
Kamiński uznał społeczną potrzebę
przygotowania ludzi dorosłych do
efektywnego spędzania czasu wolnego.

(1903-1992)

Określił iż rzeczą najważniejszą w wychowaniu
współczesnym jest kształtować ludzi tak, aby
umieli oni żyć w warunkach nowożytnej
cywilizacji, aby korzystali z możliwości
kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza,
aby wiedzieli, ku czemu i jak dążyć, z jakich
źródeł czerpać radość życia. Człowiek aby
trwać musi się stale rozwijać i ustawicznie
przekraczać siebie, wciąż tworzyć i
przetwarzać ludzki świat.

Uwarunkowania uczenia się człowieka
dorosłego:

1. Subiektywne i obiektywne potrzeby
2. Zdrowie fizyczne i psychiczne
3. Obciążenie rozmaitymi obowiązkami, rolami
4. Praca zawodowa
5. Przerwa od systematycznej edukacji
6. Wdrożenie do samokształcenia

Suchodolski Bogdan

Gen. Prof. Elżbieta

Magdalena Zawacka

(1909-2009) andragog, historyk,

działaczka niepodległościowa i

społeczna. W czasie II wojny

światowej żołnierz Polskiego

Państwa Podziemnego,

legendarna kurierka oraz generał

brygady. Część swojego życia

prof. Zawacka poświęciła

zagadnieniom teoretycznym i

praktycznym edukacji ludzi

dorosłych. Efektem własnych

badań i dociekań na temat

kształcenia ludzi dorosłych

publikowała m.in. w takich

czasopismach jak „Dydaktyka

Szkoły Wyższej”, „Gdańskie

Zeszyty Humanistyczne”,

„Kwartalnik Pedagogiczny” oraz

za granicą „ICCE Newsletter” czy

„Sredniaja Wieczerniaja Szkoła”.

• W latach 1958-1979 współpracowała

regularnie z najważniejszym wówczas w
Polsce pismem andragogicznym-
miesięcznikiem „Oświata Dorosłych”. Na jej
łamach zamieściła wiele artykułów, w których
prezentowała różnorodne zagadnienia
dotyczące historii, praktyki i kształcenia
korespondencyjnego oraz analizy i rozważania
teoretyczne w tym zakresie. Opublikowane w
latach 60 ubiegłego wieku studium na
kształcenia korespondencyjnego, której
współautorką była Zawacka stało się ważnym
etapem rozwoju polskich badań empirycznych
nad kształceniem na odległość.

Kolejnym obszarem zainteresowań andragogicznych, który
ostatecznie doprowadził ją do habilitacji były kwestie
dotyczące uwarunkowań studiowania pracujących
nauczycieli, a zwłaszcza kwestie niepowodzeń, przeszkód i
trudności edukacyjnych wśród studiujących zaocznie.
Najważniejszym efektem pracy w tym zakresie stała się
książka „Przeszkody niepowodzenia w studiach nauczycieli
pracujących”. Elżbieta Zawacka aktywnie uczestniczyła w
działalności towarzystw oświatowych. Szczególnie wiele
czasu poświęciła na działalność w Towarzystwie Wolnej
Wszechnicy Polskiej oraz Towarzystwie Wiedzy Powszechnej.
W ramach TWWP utworzyła w Gdańsku w 1972 roku Sekcję
Oświaty Dorosłych oraz opublikowała w latach 1969-1975
wiele artykułów na łamach „Biuletynu TWWP- Człowiek w
pracy i osiedlu”. Z kolej dla TWP opracowała m.in. koncepcje
kursu korespondencyjnego dla prelegentów stowarzyszenia .
W dniu 3 maja 1972 roku w Wyższej Szkole Pedagogicznej w
Krakowie odbyło się kolokwium habilitacyjne Zawackiej po
jej zatwierdzeniu została powołana w 1973 na stanowisko
docenta andragogiki Uniwersytetu Gdańskiego.

 

• Po dziesięciu latach pracy akademickiej w Gdańsku

powróciła do rodzinnego Torunia. Tam podjęła się
zadania zorganizowania w Uniwersytecie Mikołaja
Kopernika od podstaw Zakładu Andragogiki. Nad jej
utworzeniem pracowała dwa lata jednak ostatecznie
ówczesne władze uczelni niezgod ziły się na jego
powstanie. W późniejszym okresie życia E. Zawacka
zajmowała się problematyką andragogiczną już tylko
sporadycznie. Po 1990 zaczęto doceniać liczne zasługi
prof. E. Zawackiej. W 1990 została odznaczona krzyżem
Oficerskim Orderu Odrodzenia Polskiego, w 1993
Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP, zaś w grudniu
1995 Prezydent RP Lech Wałęsa odznaczył ją Orderem
Orła Białego. W 1996 awansowano ją na stopień
pułkownika, a w 2006 została mianowana Generałem
Brygady Wojska Polskiego- była więc drugą (po gen.
Marii Wittek) w historii Polski kobietą ze stopniem
generalskim.

Waldemar Furmanek

(1945 - )

Obszar zainteresowań profesora obejmuje teorię i praktykę edukacji

ogólnotechnicznej i zawodowej, dydaktykę techniki i dydaktykę informatyki.

Działalność naukowo-badawcza profesora skupia się wokół teoretycznych i

metodologicznych problemów pedagogiki pracy, edukacji technicznej, edukacji
informatycznej i edukacji zawodowej, dydaktyki techniki, dydaktyki
informatyki, dydaktyki zawodowej jak również pedagogiki wartości
odnoszących się często do niespotykanego w szerokim zakresie
kompleksowego, wielostronnego podejścia do przemyśleń i refleksji nad pracą
człowieka. Rezultatem podejmowanych przez Waldemara Furmanka inicjatyw
naukowo-badawczych są liczne publikacje naukowe np. Przewodniki
Metodyczne dla Nauczycieli.

PRACA z jednej strony jest bowiem formą aktywności człowieka, formą bytowania

człowieka drugiej zaś strony jest wartością, jaką człowiek - podmiot i twórca
pracy - dzieli się z innymi ludźmi, przy czym jednocześnie doskonali siebie i
świat. W tym znaczeniu praca człowieka jako osoby stanowi zjawisko
fundamentalne dla zrozumienia człowieka".

Waldemar Furmanek współpracuje z wieloma ośrodkami

naukowymi , Ośrodkami Dokształcania Zawodowego w
kraju i za granicą, czynnie uczestniczy w konferencjach,
seminariach naukowych i warsztatach. Jest
organizatorem Bieszczadzkiego Seminarium
Naukowego: Wartości w pedagogice (cztery edycje) oraz
współorganizatorem Międzynarodowej Konferencji
Naukowej: Technika - Informatyka - Edukacji, (sześć
edycji).

Za działalność naukową i zasługi profesor został

odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1992), a
następnie Złotym Krzyżem Zasługi (1999). W 2000 roku
został uhonorowany dwukrotnie: Medalem Komisji
Edukacji Narodowej oraz Krzyżem Oficerskim Orderu
Odrodzeni Polski.

Władysław Józef Krzywoń (1929-2009)

Oświatowiec, wychowawca, nauczyciel. Jako absolwent Liceum Pedagogicznego w
Siennicy w 1950 r. rozpoczął pracę zawodową jako nauczyciel, pełniąc równocześnie
funkcję sekretarza Zarządu Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Garwolinie.
Następnie pracował jako kierownik Wydziału Oświaty Prezydium Powiatowej Rady
Narodowej w Rykach, potem jako kierownik szkoły.

Od 1976 r., dzięki jego inicjatywom, rozpoczęto systematyczne dokształcanie kadry
zatrudnionej w Ośrodkach Kształcenia Zawodowego, wprowadzono nadzór
pedagogiczny nad kształceniem kursowym, a w wyniku współpracy z Ministerstwem
Pracy i Polityki Socjalnej w kilku Zakładach Doskonalenia Zawodowego utworzono
istniejące do dzisiaj punkty informacji i poradnictwa zawodowego. Wszystkie te
poczynania miały za zadanie podniesienie poziomu jakości świadczonych usług
oświatowych.
Władysław Krzywoń dbał o systematyczne uzupełnianie oferty edukacyjnej nowymi,
wynikającymi z rozwoju polskiej gospodarki, kierunkami szkoleń. Był jednym z
inicjatorów rozszerzenia niektórych uprawnień z „Karty Nauczyciela" na określonych
pracowników zatrudnionych w Związku i Zakładach Doskonalenia Zawodowego na
stanowiskach, na których wymagane były kwalifikacje nauczycielskie (art. l, pkt 7
Ustawy Karta Nauczyciela). Był zwolennikiem produkcji pomocy dydaktycznych przez
Zakłady Doskonalenia Zawodowego na wewnętrzne potrzeby, dzięki czemu wzbogaciło
się zarówno wyposażenie pracowni, jak i wykorzystanie pomocy w procesie
dydaktycznym.
W okresie długoletniej pracy był inicjatorem wielu cennych przedsięwzięć, m.in.
doprowadził do podpisania w 1989 r. porozumienia z Ministerstwem Pracy i Polityki
Socjalnej, na mocy którego Zakłady Doskonalenia Zawodowego rozpoczęły szkolenie
osób poszukujących pracy. W dużym stopniu przyczynił się do umocnienia pozycji
Związku i Zakładów Doskonalenia Zawodowego w systemie oświaty pozaszkolnej.

Po przejściu na emeryturę był nadal czynnym pracownikiem Pionu

Oświatowego. Odpowiadał za doskonalenie kadry wykładowców na
kursach z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych oraz
instruktorów nauki jazdy, a ponadto za funkcjonowanie
energetycznych komisji kwalifikacyjnych ds. stwierdzania wymagań
kwalifikacyjnych osób zajmujących się eksploatacją i dozorem
urządzeń, instalacji i sieci energetycznych. Jako sekretarz Centralnej
Komisji Spawalniczej dbał o zapewnienie wysokiego poziomu jakości
usług edukacyjnych w tym zakresie. Ukoronowaniem jego działalności
w zakresie kształcenia kadr spawalniczych było zorganizowanie
ogólnopolskiego rozszerzonego posiedzenia Centralnej Komisji
Spawalniczej, będącego podsumowaniem jej 50-letniej działalności na
rzecz jakości procesu kształcenia spawaczy w ZDZ.
Władysław Krzywoń był także wychowawcą i nauczycielem wielu
pracowników Związku ZDZ, którzy swoją działalność edukacyjną
związali z problematyką kształcenia dorosłych.

Za zasługi w pracy zawodowej i społecznej został odznaczony m.in.
Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia
Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 30-i 40-lecia Polski
Ludowej, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Srebrną i Złotą
Odznaką „Za Zasługi dla ZDZ".

Stanisława Osiecka

(1898- 1990)

Organizator tajnego nauczania. Zamiłowanie do zawodu nauczycielskiego

przejawiała już od najmłodszych lat..

W latach 1941-44 całą swoją energię, zapał i talent pedagogiczny poświęciła tajnemu

nauczaniu. Początkowo była zastępcą dyrektora Czesława Lustycha, a po jego
aresztowaniu dyrektorem. Z ramienia delegatury władz oświatowych w
Białymstoku upoważniona była do koordynowania kształcenia na poziomie szkoły
średniej również w powiatach ościennych.
Jesienią 1944 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego w Białymstoku powołało dr
Stanisławę Osiecka na dyrektora Gimnazjum i Liceum w Łomży z siedzibą w
Zambrowie. Od lutego 1945 r. Gimnazjum przeniesiono do Łomży.

Od 1960 roku aż do przejścia na emeryturę w wieku 70 lat kontynuowała nauczanie

jako wykładowca na kierunku filologia polska Studium Nauczycielskiego w
Białymstoku.

Za ofiarną i wzorową pracę już przed II wojną światową otrzymała Srebrny i Złoty Krzyż

Zasługi. W latach 30. jej kuzynka Helena Wrońska-Bulińska usłyszała w radio
wzmiankę o dobrej nauczycielce, polonistce z Łomży, której uczniowie przez 3
kolejne lata otrzymywali odznakę przechodnią za wyniki w nauce.

Po wojnie wyróżniona była między innymi: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia

Polski praż Medalem Komisji Edukacji Narodowej z 62 nr legitymacji.

Reasumując należy powiedzieć iż przedstawione w
niniejszej prezentacji postacie są bardzo istotne w
dorobku zarówno teoretycznym jak również praktycznym
andragogiki. Oczywiście o prekursorach polskiej
andragogiki można pisać o wiele więcej, ponieważ naszym
zdaniem każdy nauczyciel czy wykładowca kształcący
ludzi dorosłych zasługuje na pamięć i uznanie. Poprzez
swoją działalność, czyli szerzenie się oświaty dorosłych,
pokazali lub nadal pokazują nam, że człowiek jest w stanie
uczyć się w każdym wieku. Człowiek żyjący w XXI wieku
jest ciągle w biegu. Postęp naukowo-techniczny jest tak
ogromny, że jeżeli zostanie on w tyle uznać go będzie
można za zacofanego czy też niedostosowanego
społecznie. Dlatego też oświata dla dorosłych jest tak
potrzebna. Aby człowiek miał szanse przystosować się do
zmian, które wokół niego się odbywają.

Bibliografia:

1. L. Turos „Wprowadzanie do andragogiki”

Warszawa 1972, wyd. PWN

2. EDUKACJA ustawiczna DOROSŁYCH 1/2009
3. Andragogiczne problemy współczesności

pod red. Tadeusz Aleksander. - Kraków: UJ,
1999

4. Andragogika: zarys teorii oświaty i

wychowania dorosłych, Lucjan Turos. Wyd.
3 rozszerzone – Warszawa,1980